장음표시 사용
71쪽
in versum cadunt maxime itaque ut versum fugimus in oratione, sic hi sunt evitandi continuati pedes. Aliud enim quiddam est ratio, nec quidquam inimicius, quam illa, versibus. - autem Uunime est aptus ad versum quo libentius eum recepit oratio Ephorus vero ne spondeum quidem, quem fugit, intelligit esse aequalem dactylo, quem probat Syllabis enim metiendos pedeS, non tervallis, existimat quod idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo; sed eo vitiosus in Oratione, si ponatur eXtremus, quod verba melius in syllabas longiores cadunt. Atque haec, quae sunt apud Aristotelem, eadem a TheophraSto Theodecteque de paeone dicuntur.
Ego autem sentio, omnes in oratione esse quasi permiXtos et confusos pedes nec enim effugere pOS-Semus animadversionem, Si semper iisdem uteremur; quia neque numaeroSa SSe, ut poema, neque Xtranim erum, ut Sermo vulgi, esSe debet oratio Alterum nimis est cinctum, ut de industria factum appareat: alterum nimis dissolutum, ut pervagatum ac vulgare videatura ut ab alter non delectere, alterum OderiS.
Sit igitur ut supra dixi permixta et temperata numeris, nec diSSoluta, nec tota numeroSa, paeone mari-
me quoniam optimus auctor ita censet , sed reliquis etiam numeris, quo ille praeterit, temperata. LVIII. Quos autem numeros, cum quibus tam aquam purpuram, miSceri oporteat, nunc dicendum est, atque etiam quibus orationis generibus Sint quique accommodatissimi. Iambus enim frequentissimus est in iis, quae demisso atque humili sermone dicuntur: paeon autem in amplioribus in utroque dactylus. Ita in varia et perpetua oratione hi sunt inter se miscendi et temperandi: Sic minime animadvertetur delectationis aucupium, et quadrandae orationis industria mus latebit e magis, Si et Ver horum et sententiarum ponderibus utemur. Nam
qui audiunt, haec duo iiimadvertunt, et jucunda
72쪽
Sibi censent, verba dico et sententias eaque dumani S attentis admirantes excipiunt, fugit eos et Praeteri Olatis aerus; qui tamen si abesset, illa ipsa
delectarent. Nec vero nimius is cursus est numerorumJ, Orationis dico nam est longe aliter in versibus , nihil ut
fiat Xtra modum nam id quidem esset Poema: Sed omnis, nec claudicans, nec quasi fluctuans, et aequaliter constanterque ingrediens, numerOS habetur ratio. Atque tu in dicendo numerosum putatur, non quod totum constat e numeris, sed quod ad numero prorime accedit quo etiam dissicilius eSt oratione uti, quam versibus; quod illis certa quaedam et definita lex est, quam sequi sit necessae: in dicendo autem nihil est propositum, nisi aut ne immoderata, uut an Sta aut dissoluta, aut fluens sit oratio. Itaque non sunt in ea tamquam tibicini percussionum modi, Sed universa comprehensio et species orationi clau-- et te inata est quod voluptate aurium judicatur. LIX. Solet autem quaeri, totone in ambitu Verb0rum numeri tenendi sint, an in primis partibus, atque in extremis 3 Plerique enim censent cadere tantum numerOS Oportere, terminarique sententiam. Si autem, ut id maxime deceat, non id solum : Ponendus est enim ille ambitus, non abjiciendus. Quare,
Cum aure eXtremum Semper exspectent, in eoque
nequiescant, id vacare numero non oportet Sed ad hunc exitum tamen a principio ferri debet verb0rum illa comprehensio, et tota a capite ita fluere, ut ud eXtremum veniens ipsa consistat. Id autem bona disciplina exercitatis, qui et multa Scripserint, et quaecumque etiam Sine scripto dicerent, Sintilia Scriptorum effecerint, non erit dissicillimum Ante enim Circumscribitur mente sententia, confestimque Verba concurrunt; quae mens eadem, qua nisul est celerius statim dimittit, ut suo quodque loco respondeat: quorima deScriptu ordo alias alia terminatione concluditur atque omnia illa et prima et media verbu
73쪽
spectare debent ad ultimuit L Interdum enim cursus est in oratione incitatior, interdum moderata ingressio; ut jam a principi videndum sit, quemadmodum velis venire ad extremum. Nec in numeris magis, quam in reliquis ornamentis Orationis, eadem cum faciamus, quae poetae, effigimus tamen in oratione posematis similitudinem. Est enim in utroque et materia et tractatio materia in verbis, tractatio in
collocatione verborum. Ternae autem sunt utriusque partes Verborum tranStatum, OVUm, priScum:
nam de propriis nihil hoc loco dicimus.
LX. Collocationis autem, eae, quas diXimUS, Ompositio, concinnitas, numeruM Sed in utroque frequentiores sunt et liberiores poetae. Nam et tranSferunt verba cum crebriuS, tum etiam audacius et
priscis libentius ut tur, et liberius notus : quod idem fit in numeris, in quibus quasi necessitati parere coguntur. Sed tamen haec nec nimis esse diversa,
neque ullo modo conjuncta intelligi licet. Ita sit,
ut non item in oratione, ut in VerSu, numerus eXStet: idque, quod numerosum in Oratione dicitur, non semia per numero fiat, sed nonnunquam aut concinnitate,
Ita, si numeruS Orationis quaeritur qui sit omnis est sed alius alio melior atque aptior si locus cinomni parte verborum si, unde ortu Sit e aurium voluptate si componendorum ratio dicetur alio loco, quia pertinet ad USum ς quae par quarta et extrema nobis in dividendo fuit: si ad quam rem adhibeatur ad delectationem : Si quando Semper: si quo loco in tota continuatione verborima: Si, quae res emciat VOhiptatem eadem, quae in versibus, quorum modum notat ars; sed aures ipsa tacito eum Sensu Sine arte definiunt. LXI. Satis multa de natura sequitur Sus, de quo eS accuratius disputandum. In quo quaesitum est, in totone circuitu illo orationis, quem Graeci Περιοδόν, nos tum ambitum, tum circuit a tum
74쪽
comprehensionem, aut continuationem, ut circumscriptionem dicimus an in principiis solum, an in
extremiS, an in utraque parte, maerus tenendus
sit 3 deinde, cum aliud videatur esse numerus, aliud numerosum quid intersit 3 tum autem, in omnibusne numeris aequaliter particulas deceat incidere an facere alias breviores, alias longiores 3 idque quando, aut Ir, quibusque partibus 3 pluribusne an singulis 3 imparibus, an a qualibus 3 et quando aut istis aut illis sit utendum 3 quaeque inter Se aptissime collocentur, et quomodo Θ an omnino nulla sit in eo genere distincti, quodque ad rem maxime pertinet, qua ratione numerosa fiat orati, Explicandum etiam est, unde orta Si forma verborum: dicendumque, quantos circuitus facere deceat deque eorum particulis, et tamquam incisionibus, disserendum t quaerendumque, mim una species et longitudo sit earum, anne plures 3 et Si plures, quo loco, aut quando quoque genere ut O rteat 3 Postremo totius generis utilitas Xplicanda est, quae quidem patet latius : non ad unam enim rem aliquam, sed ad plures accommodatur. Ac licet, non ad singulas res respondentem, de universo genere sic dicere, ut etiam singulis satis responsum esse rideatur. Remotis igitur reliquis generibus, unum elegimus, hoc, quod in cauSi foroque versatur de quo diceremuS.
Ergo in aliis, id est, in historia, et in eo quod adipellamu επι M. τι κων, placet Omnia dies Isocrate
Theopompeoque more, illa circumscriptione ambitu que ut tamquam in Orbe inclusa currat Oratio quoad insistat in singillis perfectis absolutisque sententiis. Itaque posteaquam est nata haec vel circumscriptio vel comprehensio, vel continuatio, vel ambitus si ita licet dicere , nemo, qui aliquo esSet in numero scripsit orationem generis ejus quod esset ad delec. tationem comparatum remotumque a judiciis δε-rensique certamine, quin redigeret omnes fere in
75쪽
quadriim numerumque sententias. am mmcis Stauditor, qui non Vercatur, ne compositae Orationis insidiis sua fides attentetur, gratiam quoque habet oratori, voluptati aurium Servienti. LXII. Genus autem hoc orationis neque totum Sumendum est ad causas forenses, neque omnino repudiandum. Si enim semper utare, cum Satietatem affert, tum, quale sit, etiam ab imperitis agnoscitur. Detrahit praeterea actionis dolorem aufert humanum Sensum actoris tollit funditus veritatem et fidem. Sed, quoniam adhibenda nonnunquam St, priΠium videndum est, quo loco, deinde quamdiu retinenda sit, tum quot modis commutanda. Adhibenda est igitur numerosa oratio, Si aut inU-
dandum est aliquid ornatius ut nos in accusationis secundo, de Siciliae laude diximus ut in senatu, de
nSulatu meo , aut exponenda narratio, quae phiS
dignitatis desiderat, quam doloris ut in quarto Rccusationis, de Ennensi Cerere, de Segestana Diana,
de Syracusarum situ diximus. Saepe etiam in amplificanda re concessu omnium, Rinditur numeroSeet volubiliter oratio. Id nos fortasse non perfecimus,
conati quidem saepissime stimus quod plurimis locis
tendisse, declarant. Id autem tum valet, cum S, qui audit, ab Oratore jam Obsessus est, ac tenetur. Non enim id agit ut insidietur et observet sed jam fuVet processumque vult dicendique vim admirans, non inquirit, quod reprehendat. Haec autem forma retinenda non diu est, nec dico in peroratione, quam ipSe includit sed mirationis reliquis partibuM: nam, cum sis his locis usus, quibus ostendi licere, transferenda tota dictio est ad illa, quae nescio cur, cum Graeci
Κομιματα et Κωλα nominent, nos non recte incisa et membra dicamus. Neque enim esse POSSunt, rebUS ignotis, nota nomina sed, cum verba, ut URI4tatis aut inopiae causa, transferre oleamus in Omnibus hoc sit artibus, ut, cum id appellandum ii,
76쪽
quod propter rerum ignorationem ipsarum nullunt
habuerit ante nomen, necessitas cogat aut novum facere verbum, aut a simili mutuari.
LXIII. Quo autem pacto deceat incise membratimve dici, jam videbimus nunc, quot modi mutentur comprehensiones conclusionesque, dicendum eSt. Fluit omnino numerus a primo tum incitatius brevitate pedum, tum proceritate tardius Cursum contentiones magis requirunt expositiones re Γ,
tarditatem. Insistit autem ambitus modis pluribus, e quibus unum est secuta Asia maxime, qui dichoreus Vocatur, cum duo extremi chorei sunt, id est, singulis longis et brevibus : explanandum Si enim, quod ab aliis iidem pedes aliis nominantur vocabulis. Dichoreus non est ille quidem sua sponte vitiosus in clausulis; sed in orationis numero nihil est tam vi-60Sum, quam si semper est idem Cadit autem per se ille ipse praeclarae quo etiam satietas formidanda est magis. II stante, C. Carbo C. F. tribunus plebis, in concione dixit his verbis Marce Druse, patrem appello. Haec quidem duo binis pedibus incisma dein membratim, tu dicere solebaS, sacram esse rempublicam. H ec item membra ternis. Post ambitus quicumque eam dolavissent ab omnibus eSSe ei paenas persolutasQV dichoreus nihil enim ad rem, Xtrema illa longa sit, an brevisu deinde Patris dictum sapiens, temeritas filii comprobavit.' Hoc dichoreo tantus clamor concionis excitatu eSt, ut admirabile esset. Quaero, nonne id numerus effecerit 3 Verborum ordinem inmauta fac sic Comprobavit
filii temeritas: V jam nillil erit, etsi Temeritas ex tribus
brevibus et longa est quem AriStoteles, ut Optimum, probat a quo dissentio. At eadem verba, eadem sententia animo istuc satis est, auribus non satis. Sed id crebrius fieri non oportet. Primum enim numerus agnoscitum deinde Satiat Stea, cognita facilitate, contemnitur.
LXII . Sed sunt clausulae plures, quae nume se
77쪽
et jucunde cadant: nam et creticus, qui est e longa et brevi et longa, et ejus aequalis paron, qui Spatio
par est, Syllaba longior, quam commodiSSime putatur in solutam rationem Illigari, cum sit duplex: nam aut e longa et tribus bre fibus, qui numeriis in prim I aget, jacet in Xtremo aut e totidem brevibus et longa, in quem optime cadere censent Vetere : ego non plane dicio, sed alio antepono.
Ne pondeus quidem funditus est repudiandus et etsi, quod est e longis duabus, hebetior videtur et
tardior habet tamen stabilem quemdam, et non e pertem dignitatis gradum in incisionibus vero multo magis, et in membris paucitatem enim pedum Π Vitatis suae tarditate cumpensat. Sed hos cum in clausidi pedes noulino, non loquor de uno pede eX- tremo adjungo quod minimum Sit proximum Superiorem, Saepe etiam tertium. Ne iambus quidem, qui est e brevi et longa, aut par choreo, qui habet tres breves, Sed Spatio par, non syllabis aut etiam dactylus, qui est e longa et duabus brevibus, si est ProXimu a pOStremo, parum voltibiliter pervenit ad
EXtremum, Si St e tremus choreuS, aut pondeus: nunquam enim interest, uter sit eorima in pede X-
tremo Sed iidem hi tres pedes male conchuliunt, Si
qui eorum in Xtremo locatus est, nisi cum pro re lic postremus est dactyliisu nilail enim interest, dactylii Sit eXtremus, an creticu ; quia, OStrema Syllaba brevis an l0nga sit, ne in versu quidem refert. Quare etiam paeona qui diXit aptiorem, in qu eS-Set longa OStrema, vidit paruma quoniam nillil ad rem St, postrema an longa Sit. Jam paeon, quod plures habeat syllabas quam treS, numera a qui-bUSdam, non es, habetur. Est quidem, ut inter Omnes constat antiquos, Aristotelem, Theoptarastum, Theodectem, Ephorum, unus aptissimus Orationi Vel orienti, vel mediae putant illi etiam cadenti quo Ioco mihi videtur aptior creticus. Dochmius autem
e quinque syllabis, brevi. duabus longis, ireri,
78쪽
Ionga, ut est hoc, amicos tenes, 'quovis loco aptus est, dum semel ponatur iteratus, aut continuatus, numerum apertum et nimis insignem facit. LXV. His igitur tot commutationibus, tamque VaritS, si utemura nec deprehendetur manifesto, quid a nobis de industria fiat, et occurretur satietati Et, quia non numero Olum numerosa oratio, Sed et compositione fit, et genere quod ante dictum est concinnitatis compositione potest intelligi, vin ita
Struct Verba sunt, ut numerus non quaeSituS, Sed ipse Secutus esSe rideatur ut apud Cr Stina, iam
ubi lubido dominatur, innocentiae leve praesidium est. V ordo enim verborum efficit numerum Sine ullanperta Oratoris industria. Itaque, siquae veteres illi Herodotum dico, et Thucydidem, totamque eam
aetatem apte numeroseque dixerunt ea non numero quaesito, Sed verborum collocatione, ceciderunt. Formae vero quaedam sunt orationbs, in quibus ea concinnitas inest, ut Sequatur numeru nec Sario. Nam cum aut par pari refertur, aut contrarium contrari opponitur, aut, quae Similiter cadunt Verba, Verbi comparantur; quidquid ita concluditur, plerumque fit ut numerose cadat. Quo de genere cum exemplis Supra diximus, ut haec quoque copia facultatem afferat, non semper eodem modo desinendi: nec tamen haec ita sunt arcta et adstricta, ut ea, cum Velimus, laxare nequeamus. Multum intereSt, utrum numerosa sit, id est, similis numerorum, an Plane enumeri constet oratio. Alterum si fit, intolerabile Vitium est alterum nisi fit, dissipata, et inculta, et fluens est Oratio. LXI I. Sed, quoniam non modo non frequenter, Verum etiam raro, in veris causis aut forensibus, circumscripte numeroseque dicendum est sequi videtur, ut Videamus, quae sint illa, quae supra diri incisa, quae membra. Haec enim in veri causis maxi-naam artem orationis oblitient. Constat enim ille ambitus et plena comprehensio e quatuor fere Parti-
79쪽
bus, quae membra dicimus ut et aures impleat, et
ne brevior sit, quam Sati Sit, neque longior quamquam utriuraque nonnunquam, Vel potiu Saepe accidit, ut aut citius inSistendum sit, aut lon u procedendum, ne brevitas defraudasse aure videatur, neve
longitudo obtudisse. Sed habeo mediocritatis rationem : nec enim loquor de versu et est liberior aliquanto ratio.
E quatuor igitur, quasi hexametrorum inSta Versuum quod sit, constat fere plena comprehensio. His igitur singiuis versibus quasi nodi apparent continuationis, quos in ambitu conjungimus. Sin membratim volumus dicere, institimus idque cum Opus St, abist cursu invidioso facile nos et saepe disjungimuS. Sed nihil tam debet esse numerorum, quam Oe, quod minime apparet, et valet plurimum. Ex hoc genere illud est Crassi, Iisyos a iiDi patronos: ipsi prodeant. Nisi inter allo dirisset, ipsi prodeunt, sensisset profecto effugiSSe Senarium Gonmino melius caderet, prodeunt USi. Sed de genere hinc disputo. Cur clandestinis consiliis nos oppugnandi cur sperfugis Ostris copias comparant contra nos Prima sunt illa duo, quae Κομματα Graeci Vocant, OS incisa dicimus deinde tertium Κωλ.ον illi, O membrum Sequitur non longa ecduobus enim verSibus, id est, membris, perfecta est comprehensio, et in Spondeos cadit et Crassus quidem Sic plerumque Scebat idque ipse genus dicendi maxime probo. LXVII. Sed quae incisim aut membratim efferim-tur, ea vel aptissime cadere debent ut est apud me r Domus tibi deerat Θ at habebas. Pecunia Superabat 3 at egebas.' Haec incise dicta sunt quatuor. At
membratim, quae sequuntur, duo, Incurristi amens in colum et in alienos insanus insanisti.' Deinde Omnia, tamquam crepidine quadam comprehenSione longiore sustinentur DepreSSam, caecam, jacentem domum phiris quam te, et quam sortuna tum,
80쪽
mum illud : nam in iis, quibus, ut pugiunculis, uti oportet, brecitas facit ipsa liberiores pedes Saepe enim singulis utendum est, plerumque binis, et utrisque
ades pedis pars potest non fere ternis amplius. Incisim autem et membratim tracta oratio in veris causis plurimum valet, marimeque his locis, cum aut arguas, aut refellas ut nOStra in Corneliana secunda, callidos homine. O rem excogitatam l ingenia metuendat membratim adhuc deinde
caesim diximus. Rursus membratim, Testes dare Volumus.' EXtrema sequitur comprehensio, sed ex duobus membris, qua non potest SSe rerior, Quem, quae , nostrum fefellit, ita vos esse facturos Θ Nec ullum genus est dicendi aut melius, aut fortius, binis aut ternis ferire verbis, nonnunquam ingulis, aes alias pluribus : inter quae Varii clausulis interponit e raro numeroSa comprehensio quam perverse fugiens Hegesias, dum ille quoque imitari Lysiam rati, alterum paene DemoSthenem, Saltat, incidens particulas. Et is quidem non minus Sententiis peccat, quam verbis ut non quaerat, quem P-
pellet ineptum, qui illum cognoverit. Sed ego illa
CraSSi, et nOStra pOSui, ut, qui Vellet, auribus ipsis, quid numerosum etiam in minimis particulis orationis esset, judicaret. LXI III. Et, quoniam plura de numerOS Ora tione diximus, quam quisquam ante OS, nunc de ejus generis utilitate dicemus. Nihil enim est aliud, Brute, quod quidem tu minime omnium ignoras pulchre et oratorie dicere, nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere. Et nec sententia ulla St, quae fructum oratori ferat, HS apte XPOSita, atque ubSOlute; nec verborum lumen apparet, nisi diligenter collocatorum et horum utrumque numerus lustrat numerus autem saepe enim hoc testandiu est non modo non poetice unctus, verum etiam fugiens illum, eique omnium dissimillimus ii quin