장음표시 사용
111쪽
oris sui uishritudinem magis conspiciens laetar
tur, quam ut quicquam in eo parum compintum emendaret. Quam animi erga te mei significati nem, ut eo animo accipias , quo caetera accipere soles , hoc est , quo me plurimum amas , te α- iam, atque etiam rogo. Vale.
112쪽
De evitanda , atque compescenda Iracundia
Suum Discipulum Libellus tm sunt, Iuli , quibus natura hominem αγteris animantibus praestare voluit, ratio in oratio . Nam , quantum in horum utroque
utilitatis in dignitatis positum sit, qui
non videt, is onmino ex iis est animalibus, quibus hominem praestare dicebam. Quid enim , quaeso, an ratione aut prudentis, aut festis, aut justi, aut minderati animi inesse non lintem in ventura multo amae, quam veniant, perspicimus hac secunda, amue ει versa aequo animo perferamus hac, quod suum est, cuique recte daturri ac denique moderatiores sumus ad quicquid fiat agendum . in vero hae Miserint, illi eo in omnia nullum confisium omnia iniqua omnis animorum abjectio ; nullus denique certus modus , atque eonstitutio adhibebitur . Quippe qui in huius locum ut petitus in uat, necesse est, quo uno imperante, qui quid in nobis hominis est, prorius aufertur quod ali dum est, relinquitur oratio vero, quantum ad hominis perfectionem conferat , quantumque eius di talem adiuvet, atque adaugear, ex iis hominibus, qm hac carent, quique contra hac plurimis valent, ficile intelligi pot- , quando illi prope ad nullimi hominum usum nati esse; hi vero inter caeteros homines principatum obtinere videantur Ratio quidem in nobis ipsis dominatin' or do vero in aliis , iisque etiam interdum , qui nobis
gravissime fini insensi , idem possidet imperii. Quae duo
sominum bona m eme , tamquam ominilia, armina veram vitam agendam maxime necenaria, qui an
.it, hic sita a D:: in ortalibus optime consultum esse iliatri sed longe ipse mesim onsuluerit, si ea dirugenter custodiverit, atque eam emam adhi bit, ut nullo impore horiun quaequam an aut auferri , aut rumbari
113쪽
bari possit omnino . Quoniam autem res utraque unam iracundiam gravissimam habet adversariam , quando injus morbi tanta vis est, tantusque impetus ut cum hinminem invadit, ita eum ex omni mente deturbat, atque
omni oratione spoliat, ut per illud tempus magis laremtem, ac mugientem belluam, quam hominem imitetur; ab hac nova Circe omni consilio, omni diligentia, omni
denique conatu nobis est magnopere cavendum qua una animi teterrima peste, quando etiam nunc, cum Puer es,
te Ararius interdum laborare video, estoue sapientis Ne dici continuo nascentibus morbis remedia adhibere, neque expectare , dum ii graviores fiant, quique sanari non postat ea ratione de isto animi impetu separatim
ad te aliquid scribere satu si possem meo consilio,
istius monstri odio, ante aeuam morbus ingravesceret magis, eam tibi medicinam inerre, qua si non sunditus eam sumitissem , saltem maxima ex parte levassem . Sed jam institutum nostrum amrediamur, ac, quae isti morbo remedia snt adhibenda, ex proposito nostro videamus, Duplex igitur irae senus est 3 alterum , quod cum Virtute conjungitur terum , quod totum in vitio est positum Quin virtutis est particeps , ejus generis est, ut Parentum in filiorum erratis accusandis ut in bonis Viris a nefariis clatronibus oppressis aut videndis , aut defendendis ut item in oratore in reorum criminibus acriter detestandis ut in iis , qui pro libertate in Prannum , di in caeteris eius generis , qui virtutis caussa in impios, a sceleratos homines honeste commoventur;
quam animi aequissimam commotionem ille significabat. cum diceret et raseimmi , sed nolite peccare quaque ille etiam aliquando commoveri est visus, cum ex Templo, hoc est, Patris sui domo, quae orationi constructa erat, ementes, atque vendentes verberibus ejiciebat. Nihil enim admittitur, cum aliorum sceleri succensemus, atque eos aut corrigimus, aut etiam aliquo supplicio afficimus denuo irae genere nobis hoc loco nihil amplius est dicem dum De ea vero iracundia , quae vitiosa est , totus hie reliquus sermo est futurus. Haec item duplex est altera, quae satim totum hominis animum occupat s altera, quae, ut res caeterae, sensim restit illi, ne accidat; huic, ne in furorem hominem rapiat , providendum est. Sed ante , quam ad hanc tractationem veniam , placuit
114쪽
releue, ouae prudentissimi Viri de hac ipsa animi pertur, linione sensere, quo breviter perfecto, ad nostrum institutum revertemur . Continuo igitur isti duo iaciunt; Iram alterum Iracundiam alterum. Iram vero animite turbationem esse dicunt, quae quibus de caussis , ubbus hominibus decet, ac quemadmodum , quomodo ac quandiu decet, noscitur; quae ab ea, quam supra cum virtute conjunximus, parum distare videtur, quando eum hominem, qui hac animi commotione afficeretur, Virum senem , qui non , lapidem appellent Iracundiam veroeam esse chicunt, quae hisce nullis terminis contentacio gius eisertur, hominemque in furorem inducit quam ita efferre videntur, ut cum sertitudine eam corium re non dubitent, cujus cotem etiam appellant. Id quod re ipsa sicile cerni dicunt, ut in gladiatoribus , qui usque eo languido , ac molli brachio pugnant, quoad unius im fuerit impulsus ubi vero eam conceperint , nihil non sisnue nini non sortiter gerunt . ari item ratione in oratore fieri contendunt; ut qui hac nihil affectus sit, sedate, ac remisse agat; ubi vero incaluerit , sulminare videatur. Quorum sententia mihi nullo modo comprob tur. Nam si sortiorem gladiatorem surore actum, quam, qui sedate agit, esse volunt, continuo illum prudentia, quae quasi sortitudinis mater est, spoliant. Tunc enim hon solum omne consilium, quod saepius in arena capiem dum est, prorsus auserunt , sed ut in sedati hostis se rum impudenter irruens, eo se ipse induat, efficiunt.
latori vero eorum cognitionem, quae caussae suae prosu rint , adversarii vero obsuerint , quando etiam ne verbo quidem caussae noceatur , ut videat, recte praecipitur, prorsus abstulerint. In quam gravem animi commoti nem cum C. Gracchus vehemens Orator natura masis,
quam causis impulsu saepius ineurreret, ac ardentius, quam res postularet, ad ludices ageret, servum a tergo hositum habebat, a quo ad moderatum fistulae signum intum ad sedatius agendum revocaretur, atque in hac honesta ira contineretur ut hic perinde , atque ille s
ciat, qui in lapsu sit, qui aliquid manu apprehendens, ne labatur, se sustinet. Sane quidem irati, quam sedatitatior, atque vehementior est actio virtus autem neque ullo modo augetur, neque minuitur. Nam si ita sit, ir
cundia, qua toea in vitio est, quia ex medio excedit,
115쪽
fitque extremum alterum , sortitudinem fit de Oratore nihil amplius dicam acuat, atque adjuvet Omnino, nae omnis virtutis vis, A ratio sublata est. Nam ea quoque
ratione sequetur, ut mercedis spem nobis propositam, ibberalitatis cotem esse dicamus . Ut enim ad istorum rationem sortitudo una iracundia excitatur , ac magis ocuitur ad sortius agendum; sic dandi ratioci spe illa commodi alicujus recipiendi sibi proposita promptior,
ac paratior fiet ad largiendum . Quod quam ex virtute fiat non admodum multis opus est prouare . Siquidem quamdiu quis libere , ac gratis dat , tamdiu cum Virtate agit ut vero specula ulla iniecta ad benigne facies dum ducitur , continuo benignitas esse desinit . fitque mercatum. Sic de sortitudine dicendum est , quae quanam diu per se sola nititur, ac suopte tantum agit impulsis,
tamdiu virtus est ut vero iracundiae vis accesserit, tum in vitium transit , nihil virtutis retinens . Pari ratione timori accidit cum prudentiari ita avaritiae cum temperantia . Sic enim se metus ad prudentiam P avaritia a temperantiam habent, quemadmodum iracundia ad sortι tudinem se se habet . 1lla videtur sortitudinem adaugere metus autem in prudentia P avaritia in temperλntia idem efficere videntur . Quod tam longe abest ut itast, ut etiam nihil eis tam adversetur. Siquidem in avaritia nihil non detestabile in metu nihil considerati, nihil
non abjecti, ac vilis esse possit. Praeterea vero, quae vi tutis extrema sunt, numquam se sic in medium insinu bunt, ut cum eo quicquam conveniant, nedum illi ulla in re adsint , aut quicquam opitulentur metu autem, temeritas sortitudinis extrema sunt horum neutrum umquam cum Virtute commisceri poterit; ita neque iracundia, ex qua plerumque temeritas exoriri solet, recte
umquam cum fortitudine copulabitur . Deinde vero si Virtus ea est , quae nihil extrinsecus desideret ad suam persectionem , quaeque sua sponte , atque suapte natura suum ossicium cumulatissime praestet, totaque in se una apta sit , nihil aliunde pendens , quid huic alienae opis
sit opus, non video multo vero eius, quae maxime ad ,
Versetur . minus Fortissime quidem secies Regulus cum sciens , ac volens ad insensissimos hostes , atque incertissimos cruciatus rediit minime , si cujuspiam ho latu multo vero minus , si aliqua iracundia pul
116쪽
ses rediisset. Postremo vero si pro virtute sit iracundia, quando hanc , ut dictum est , viros efficere contendunt, numquam illos homines, qui illam superant, quique sortiter compescunt , tanti Scriptores omnes secissent, quos etiam cum Diis conferre non dubitant; neque contra qui iracunde faciunt, eos inique facere constantissime detestarentur, ac maledictis omnibus acriter insequerentiar. At id quidem efficit iracundia, ut in ea periculum non cernatur , atque ea ratione metus , qui sortitudini maxime adversatur , ex eorum animis violentius auferatur , qui iracundia animum commotiorem habeantra quo uno Dis , ut sortiores sint irati, necessario sequitur . Hoc autem tantum abest , ut probetur , ut maxime ridiculum sit, quasi omnis privatio metus sortitudinem efficiat, aut, uno dempto ex hominum animis timore , continuo
timoratii, Fabii, arcelli, Scipiones fiant. Nam si ita
sit, vino , ac desperatione Dut nunc de caeteris animi perturbationibus , in quibus homines omnia pericula facillime contemnunt sortitudo maxime comparabitur. Siquidem homines in vinolentia , atque ebrietate nihil
timentra omnia pericula aeque , atque res tuta , adeunt securissime. In uesperatione vero ita vires interdum adaugentur, ut quam ratione salutem tutari non poterant,
eam etiam ad victoriam, atque ad gloriosum triumphum traducant ut his, multis aliis, quibus brevitatis caussa supersedeo , validissimis rationibus ira tantum , non autem iracundia ad Aristotelis divisionem cum virtute eoniungi possit . Sed iam ad institutum nostrum redeundum est. Quoniam igitur illa in periculo est, ne augeatur haec vero cum ad summum audia est , in furorem hominem impellit , utrique aeque consulendum est . rimum autem ne irascamurra deinde cum id omnino vitare nequiverimus, ut ei moderemur , neve urentes a
mus in quorum altero sanos, qvi de medicorum consilio, ne in morbum incidant , probe curant in altero aegrotantes, qui ut omnino in morbum inciderint, ne is gravior fiat, atque , ut levius seratur , omnem medicinam adhibent, prudenter imitabimur. Ut igitur in hac, qua sumus, animi tranquillitate perstemus, his remediis assequemur, si omnes irae, unde oriri solent, caussas prudenter obstructas habebimus ut, qui agro suo nanis irruptionem timet , aut altioribus illum aggeribus communit,
117쪽
munit, aut certis obicibus alio fluminis impetum avertit . Fontes autem, unde ista animi perturbatio emanet, Ilures sunt, sed unus is est praeeipuus , iniuria . Siquiem ita ira definitur, ut sit 1iDido animi ejus puniendi, qui laesisse videatur iniuria mac igitur una ostensa di vitata, omnem irae motum devitaveris. In primis autem nulla iniuria existimanda est , cujus culpam ipsi praest, terimus . Siquidem ea nulla injuria habenda est , quae nostro merito nobis insertur . Ergo , si non injuria, Fctu dolenda , neque digna , ut inserenti succenseamus; H Vero praeter omnem nostram culpam evenerit, magis id solatium , quam iniuria appellanda est , quando eam recta conscientia, non autem ex inserentis ratione dimetiri debemus . Ut Scipio, qui ab ea Republica , cuius Imperio tertiam orbis partem subjecerat , in exilium mimas est, in quo ita se gessit, ut si princeps senatu in Urbe mansisset, aetius non egisset, quia eam injuriam nihil de sua gloria sibi detrahere sentiebat, ut quam iniquissimam tua conscientia pendebat imo vero ex qua non minus gloriosum triumphum , quam ex devicta Africa duxisse judicatus est . Certe ex ac gloria nullus huic Centurio , nullus miles , nullus exercitus , nulla locorum melior ratio , nulla denique sortuna quicquam decerpsit. Totam eam sibi integram habuit, a quamdiu literae vigebunt, tamdiu illa perstu tu ; quia Vir prudentissimus nihil adversi sibi accidita Putabat, neque virtutem ex meritis, sed ex eius sola d gnitate compensabat, in una sua conscientia , quam in ptime se praestitis sciebat, laete conquiescens. Contra vero Coriolanus , qui pari ratione a suis Civibus affectus , adversus eos arma sumit, obsidione cingit , Le- satos ad se de pace mitas nihil audit. Tantum enim injuria in animi radicibus inhaeserat, ut nisi una vindicta evelli posset. Ita Salinator iniquam suam damnationem se vindicaturum minatus est, cum Fabio respondit, se aut de hoste victo gloriam , aut de suis Civibus superatis Gaudium esse reportaturum; qui si , ut Scipio
annocentiam suam iracundiae objecissent , multo rectius ab omnibus saeculis audissent. Quare utroque modo in bis nihil dolendum est. In altero enim magi culpam nostram accusare , quam damnum inserenti irasci debemusri in altero laetari, quod omni ejus damni culpa va-
118쪽
eamus. Sed quoniam non agitur cum e ectis hominia bus, qui cum nullam culpam ad iniuriam accipiendam attulerint, ea ratione illatam non sentiantra aut si ait terint , eam sibi ipsi acceptam reserant: istis maxime providendum erit , qui secus omnia imprudenter asciapiunt Iniuria igitur, unde homines potitumum irascumtur , triae sunt gener ς unum, quod damnum I alterum, quod dedecus , atque infamiam ς tertium , quod utrumque assert. Haec autem aut ab homine , aut a sertuna ac casu homini maxime insertur. Qui igitur hac anim1
commotione carere volaerit onmes enim velle debebunt Iomnia prudenter cavebit , atque tamquam ex altae sp eula animo collustrans , quae Ingruentia mala Viderit ut melius orerit , declinabit In coniugio multae caussae sunt , quamobrem homines exeandescant. Qui hu)us in expers esse voluerit, is uxorem ne duxerit, coelibemviram vixerito Vulgo tritum est , quot δενυ , tot hostes ;qui servorum perfidiam ferre nequiverit , is sibi adsit
Ιua solae opera utatur In ludencto pecuniae amissio gra-ster hominem commovet; qui hanc iram Vitare cupiat;
is x Iud se se abstineat. Qui per tenebras iter faciat ne, si uspiam offenderit , irascatur , aut die lucem expectabit, aut cereum sibi praeIucere jubebit Simenelaus vidisset Helenam uxorem suam sua pulchritudine non soldm animos hominum 'aere , sed se illis quoque quasi rapiendam offerre , non eius Paridi tantam copiam fecisi sit, neque tota Graecia postea in tot miserrimos decenn
li illo bello luctu incidisset Prudentius fecit Iulius a
sar, cum suae ob solam criminis suspicionem repudium 'isit, ne , quoties ejus facti in mentem venisset, toties in eam acrius incenderetur. Coti Thracum Regi fictilianis, atque egregie factae dono missa suerant. Haec ex ςst satis eorum opus contemplatus est , atque ut Rege ignissimum laudavit, magnaque pecunia illi, qui ea sibi attulerat dinumerata luae manu in terram proiiciens minuratim contrivit. Interrogatus , quamobrem id fecisset, prudenter , atque argute respondit; ne gravius taeos virer, qui postea suo malo fato illa confregiMnt. quod Pollio non vidit , qui puerum in vasa item pretiosa contrita iussit muraenis in Piscinam vivum dein ti, nisi Augustus illi praesto affuisset, qui non solam ilium incolumen servavit , sed Piscina istiam compleri iussit.
119쪽
vium pirata sum , mortis reus fio ; tu vero , quia Ur
bes , o Provincias uraris , Regnaque legitimis Regibum eripis , Rex ab omnibus excoleris Sensit iocum Alexander, atque illi ignovit Pompeius agnus neoue hujusce iocosae injuriae e per fuit. Quaerenti enim a Cicerone iridissensione illa Civili , ubi Dolabella ejus gener esset argute inquit cum tuo Socero par pari reserens . Quaerenti item Augusto de quodam adolescente peregrino , sui ruam simillimo , numquid eius mater umquam Romaeuisset numquam , respondit sed pater saepe Retorsit dictum adolescens , quod Augustus ridens accepit Philip pus autem non solum insulsum , sed etiam immanitre in se dictum placidissime tulit. Nam cum Atheniensium L,
gatos domum remitteret , atque omnia illis , ut fit . , liceretur neque se quicquam habere diceret , quod non eorum Reip. caussa vellet : tum unus ex iis magis imp denter , quam iocose . Si ita est , inquit , tu funem DC , atque te , quod ea maxime cupit, suspende increman maledicentiam Philippus ita amice accepit, ut suis
committeret, ut eum domum usque comitarentur , ne
in reditu ob istam ejus insolentiam in itinere a suis inte ficeretur. Si vero qui nos aliquo damno affecerit , maio-xa in nos alias beneficia contulerit, huic non irasci , aut saltem leviter irasci debemus .majoris enim beneficii Diione minoris injuriae damnum compensare debemus. In primis autem in sedanda iracundia conducere videtur , si Iratus, ante quam ad ultionem veniat, vel pusillam albquam moram interposuerit . Quare etiam non defuere, qui arbitrati sint, Romanos secures suas ea ratione a1c,
bus alligatas habuisse , ut irato agistratui saltem ad
tantulum morae ad sedatius in reum agendum daretur,
quantum spatii esset ad fasces dissolvendos quod sanctis,mum praeceptum Athenodorus Augusti Magister, cum ab eo in summa sua senectute domum volens remitteretur , instremo, sed non postremum illi praeceptum reliquit, ut in ira prius, quam illi quicquam utemperaret, secum animo Graeca literas percurreret. Sperabat enim optimus Philosophus non partina irato profuturum, ne quid everius ageret, si ad supplicium id tantulum morae interponeret. Certe, ut subita ira est, citoque animus illa incalescit, ita etiam non diu in ea commorari videtur. Natura enim comparatum est , ut, quod brevi crescat, brevi etiam concidat,
120쪽
i, atque intereat, neque sit diu duraturum, quod emerserit. Qui igitur aliquod spatium inter ulaisten-m posuerit, is multo aequiori vindicta inimicum asserit quam sententiam Antiochus sequutus est, qui vili, suo iratior factus, hi verbis illum castigavit. Quo terio, inquiens aec'pissem, nisi iratus e&- Lingua manus duo sunt quasi irae instrumenta . Ungu nullirho parcit, in amicos , in propinquos , in Deo etiam M aeerbe invehitur m nus autem in quos potest suas exercet. Non enim ita manus, ut linguae, li- um est opus. Qui igitur iratu horum utrumque cohi- it, is se sciat magnum opus egisse . Plerumque enim solum quae vera inserenti inj iλm crimina , atque pia novit, sed quicquid etiam in buccam , modo homum, modo criminosum sit, in eum eructat, atque
mi lingua. Quid autem gladio faceret, si ita illo li-e uti posset, nihil attinet dicere . Sed ut vi adhibi, manus corrigitur ita silentio lingua erit commu- inda. In ira igitur sapiens se colliget, atque solus h abit, ne quemquam habeat, quicum illa suriose iacti seque eo magis in iis incendat Ebrietati similis est
cundia. Ebrius enim , quo seratur, nescit iracundia citus urit vino graviter affectus, omnia aequa, insea effutit ira oppressus , vana somnia ingerit ; in tia homini mentemis pedes eripit ira mentem inum aufert ebrietas vultum conturbat irae vis imp s pari eum invertit modo . Ut ergo illa somno , tete pellitur; sic haec silentio ma na ex parte mitiga- . Haec item extinguitur , vel subito injecto metu i magno exorto gaudio metus enim , ut iratus sibigis caveat, quam hostem offendat , emcit; gaudium tem iracundiam delinit. Si vero qui iniuriam intule, se peccasse , atque eius se ingenue poeniteat, atquavisse fateatur , dici non posset , quantum ad mitiga v iniuriam, atque adeo agnoscendam , valeat quem- modum contra is gravius succensemus , qui id se ad-sme negant, quod manifesto tenetur aut , si faten- , in eo se exaltant, & iactant insolentius . Verumoniam iis crebrius irascimur , quibuscum assidue agiis, quam iis, quos raro Videmus , familiari iracundiqnc subveniendum est. Uxori ille parum pudenti se alius inepto , fraudolento, quod succenseat , saepius