장음표시 사용
81쪽
nulla sentiatur ac quemadmodum apes , quae osculos, herbulas, a quicquid imbiberint rotas , in suum novum corpus ita conficiunt, ut nihil eorum existat ex pristina aut serma, aut materia ; sic haec nobis alienas virtutes, atque sententias ita suo studio , suaque arte conficit, atque condit suaviter, ut pristinae formae nihil agnoscatur, nostrumque id fiat maxime , quod ea nobis apte compara rit, atque construxerit ut omnibus hisce de caussis tertius hic de locutione liber ex secundo sine ulla usta accusatione nasci potuerit. Sed quoniam locutio non a nobis, Verum tota, ut est aliena, aliunde est petenda, ac multae res quotidie reperiuntur , atque adeo assidue reperientur , quae nomine carent Latino sis etiam multo plures illae sunt, quae novum nomen nactae, Veteri aut prorsus amisso, aut saltem nobis ignoratora utrum novis rebus a nobis recte fieri possit nomen Latinum, aut novis nominibus pro Latinis uti possimus aut si neutrum. permittitur, quid tum agendum sit, cum earum usus v niat, prius est dicendum : deinde locutionem ipsam planius ausolvemus. Ac, quod ad res novas Latino nomine appellandas attinet, sane multi non desunt, neque ii imperitissimi viri, qui Ciceronis auctoritate id ubi licere magRopere contendunt qui in principio tertii libri de Finibus bonorum, & malorum siem hanc ait sententiam:
Stoicorum autem non ignoras quam fit Dbtile, vel spinosum potius disserendi genus, idque eum Graecis, tum magis nostis, quibus etiam verba parienda sunt , imponendaque vis rebus nomina . Quod vero ad res veteres quoniam una , eademque plaga utrumque adversarium conficere volumus 4 quarum nullum sit, aut non extet nomen Larinum , si qui id quoque audeant, quo praesenti appellantur, eas nominare tanquam Latino, quoniam Hor tius dixerit:
duo, cur aequirere pavea, Si possum λυideor eum lingua Catonis, ni Sermonem patrium ditaverit, O ου rerum Nomina protulerii Licuit, semperque licebit Signatum praesente nota producWe nomen. Ac etiam paulo inserius , ubi ex rerum omnium vicissitudine Verborum etiam renovationem affirmat, ait: Muisa exaseentur, quae iam cecidere, cadentqMe,
82쪽
suis nunc sunt in honore, vocabula, si volet u s, suom penes a serium est, s rus m norma loquendi. Pari omnes , eoque maximo versantur in errore . Nam
eum ita Cicero, moratius sentiant , rectissime sentiant , id Latinis suis f quod miror tantos Viros non vidisseci quibuscum agebant , tantum concedebant. Neque enim Cicero volebat novae rei Graecae Latinus , aut contra Latinae Graecus nomen faceret non suum , Quemadmodum hoc nostro tempore neque Italus Gallis vocentestam creare Iotest Gallicam , neque contra Gallus Italis, quae sit Itala neque utrisque Hispanus, quae sit cuiusque sic neque Latinis aut Italus, aut Gallus, aut His-rnus vocem ullam parere potest, quae Latina t. Nam, ita fiat , iampridem omnes lingua Latina lingua in
se recepisset . aυedonem vulgo rem novam Italus appellat, item assam, ampam , bombardam is caetera ejus generis infinita . Fac haec Italo liceat , cum ei usus veniat , parvo quodam accentu ad vocis sonitum addito, quasi Latina usurpare, ac Latinis adsciscere fac idem caeteris nationibus in suis novis rebus permittatur; non vereor, qui videas, quam brevi Latinus sermo a se se totus desciscere cogatur omnia omnium statim fieri, pauciora Latini sermonis agnosci , necesse sit et multo vero etiam magis , si , quae nostrae germanae sunt voces fit de nostris nunc tantum agam Leas nos ad Latinans rationem proserre conemur ut possibile , impossibile gratitudo, ingratitudo, liberum arbitrium , devotus pro
religioso , desectus pro culpa , instabilitas, superfluum, superfluitas, inuae in instrumentis, in fructibus, in hedibis, arboribus, navigiis, avibus, vestibus , coloribus, caeteris eius generis lunt innumerabilia . At hoc Latini ipsi palam factitarunt etiam in alienis vocibus. Siquidem eaesarem I ut Graeca nunc omittam quam plurima , quae trita facta sunt Latinari multis Gallicis verbis Latinam Civitatem donasse, nulli dubium est Maronem autem &Gaga, mesa, mapalia in Latium tantum aut maris, aut terrae spatium transtulisse , pari constat ratione; ita caeteri in caeteris, ut cuique usu veniebat, facere nihil dubitarunt . Id quod etiam egregie Latina oratione praedito, quique eius Civitate plane donatus sit, ad eum modum licere existimandum est. Quasi vero non infinitae sint res, quas alii agere liceat, alii autem minime Ce
83쪽
te quempiam in suam domum ad se liberaliter accipere cuique permissum est in alienam, id si facere velit, non ita . Sic Princeps , cui libeat, Civitatem suam donare poterit, alienam non poterit Caesar, Maro , quique liqui alienas voces Romanis adsciverunt, in suam ii domum, in suam Civitatem illas receperunt nos autem,
qui jampridem facti sumus alienissimi , qua id ratione
Iacere audebimus o Latinae orationis Cives facti s mus. Esto. Num propterea in eam alios recipere ipsi. terimus Certe suffragii serendi jus novo homini conc detur, donandae autem Civitatis non ita . Praeterea cur, ita est, tot optimi Cives , atque adeo principes Lat, Mae Civitatis nullum verbum temere in suam Civitatem admittere sunt ausi Navagerius, Bembus Sadoletus, R mulus Bonamicus, totus denique Senatus Latinus iis, cibus Latine agentes utuntur', quas usus consuetudo majorum eis resiquit , nullam novam ii ad istam rati nem admiscentes. Quid igitur tuus iste Civis Latinus Met in iis utrisque rebus appellandis , si alteris prorsusatinum nomen adimis , alteris nostrum non concedis λIs in re nova appellanda primum quaeret, si quid simile apud majores fuerit , cujus nomen uic novae accomm dari possit ut in Ambarda , quae cum apud nos sit a ne ictem , quod apud majores sui tormentum militare, tormenti nomine eam appellare non dubitabit item in
horologi , si minime hac nostra contentus sit Voce , ad Solarium , quae veterum fuit , facile confugiet ita in troetetur , initiarici in scomtinicare , sacris interdiceres in bomb.ινειν una terra , verberare Urbem ζ quae omnia
veteres in simili usurparunt. Si vero a maioribus id ei defuerit praesidii , tum rei circumscriptio praesto aderit; l eriphrans nusquam deerit: ut , si illi eaυedonem si dicendum eum ita explicabit, tripodem secularem, quo utimur ad liena sustinenda : si lassam , instrumentum,
diu pedes lustinet quies r si eampanam , vas aeneum LI Mimo in cico positu in cujus creberrimis ictibus aliquid se inquis situ scatur : si amnam , artem describendi
ilicam in te vero Veteri, quae longe nomine alio nunceriir, at pellan ti, ut ia ama, o palerio, a macchia, ποιῶν, hi ma , u Ionari realea , contrabundiero, reli ilia elu Lmireris innumerabilia , meus primum di-nter ivelligabit , si Latinum nomen alicunde possit
85쪽
que qui se in choreis agat , si ad soni numerum pedem
tantum moveat, non item totius corporis motum , ac
quiddam etiam de suo decenter adda , elegans ait tor habebitur . Postremo autem qui anno involutus sit bene crasso , satis ille quidem aut ad frigus pellendum aut ad calorem arcendum habebit adjumentici ad orna. tum autem , quem omnium maxime quaerimus, nisi v stiendi ars diligens accesserit, nihil habebit omnino . Sic in Latina oratione minime satis est , Latina si sint emba, ac certa inter se ratione conjuncta , maius adhuc quiddam restat , id autem est , cum oratio suis luminibus, suisque virtutibus omnibus distinguitur , atque ornatur
Sed ut aliud esse Grammatice loqui , aliud splendide dicebamus sic nunc in splendidῆ oratione aliam alia esse .probatiorem ostendemus. Ac ne ego nunc tibi aetatim commisceam , ac Terentii u si horridioris nescio quid amtiquitatis retinereri Antonii , atque Crassa paulo ultim rem factam esse Ciceronis autem aetatem omnia lumina, inmnes virtutes Ioquentiae studisse comprobem; unam tantum sumam, neque eam etiam optimam ; quin etiam a viris discedam licet atque in altero sexu id tibi exequar o Non suae igitur aetatis caeteris primariis sceminis Corneliam in Laeliam splendidius locutas esse Cicero testatum reliquit 'quarum etiam altera Gracchorum filioruni institutioni plurimum prosuit, altera filias Mutias,in Licinias neptes longe effecit elegantiores. Sed Dii facerent, ut non ita esset, ac omnes co modo homines loquerentur , quo boni , ciunt neque hic alio , ille alio Latina abusus esset oratione. Nulla enim nunc opus es. in loquendo imit tione. Omnes enim eo modo loqueremur optime. Hancisitur , quam nos hoc loco probatiorem quaerimus locutionis sermam , ex una probatissimorum Auctorum ctione assidua maxime conficiemus . Nam ut pessiime ii
semper agunt, qui a pessimis nunquam discedunt Auctoribus ; sic illi , qui in bonis habitant , nonnunquam in ptime ; hi autem , qui sunt probatissimi Auctores , in quibus legendis, ac versandis hanc dicendi formam, quς omnium judicio maxime probetur , nobis ipsi comparemus , ii procul dubio sunt , qui Ciceronis aetate florum
runt. Sed cum ea tota aetas pune Latine, atque eleganter locuta sit , unus tamen Cicero omnium elegantissime est locutus Pure quidem ii, quod est in maxima
86쪽
laudis parte ponendum, presse alii, ac prope una in breis itate divini extitere; sed unus Cicero lauaem omnium, ac virtutes in se transtulit omnes . Pure hic , in loco nec multis, cum res postulat , agit in uno autem illo
illustrandae orationis tenere Deus est. Verborum dei ctum eloquentiae originem Caesar esse dicebat . Atqui hi semper aliquid habent , quod aut prorsus damnetur ,
aut saltem aeque non probetur vetustatem alii nimis de .dita opera consectantur in agrestibus , ac parum cultisse se alii magis oblectant; Iii alio vitio laborant; llus. Cicero tantum abest, ut quicquam tale in se admiserit, ut messem illam nobis , atque verborum omnium copiam omnem perpurgarit qui nihil in sermonem, quod non Romanum oleret, quod ab aetatis suae cultu, atque dignitate quicquam abhorreret, quod omni deniaque splendore non fuceret, prorsus intertexuit. Huc id accedat, quod hic solus, quam caeteri omnes simul una, plura conscripsit volumina unde etiam nobis major c
pia suppeditari possit ad dicendum. Neque illi quicquam
audiendi sunt , qui continuo objiciunt , Ciceronem non omnia attigisse multa ex iis etiam, quae scripsit , desiderari . Quare , a caeteris quoque hanc nobis locutionem petendam esse, satis inepte garriunt. Nam etsi ita est ut de rebus omnibus Cicero non scripserit, ac ex eis etiam , quae scripserit , voluminibus temporum iniquit te complura desiderentur, certe qui in eis , quae extant, uuaeque leguntur, optime versatus erit , quique ejus dbctionis formas probe , ac fideliter perceptas habebit, is eas ad quicquid volet commodissime transferre poterit Siquidem ceram imitatur oratio, quae, quo eam ad quas que formas confingendas deflexeris , facillime consequetur. Nollem hoc loco ineptus videri , qui summum ,
rum, principem, ac patrem eloquentiae rei comparem a jectissimae sed parvis tamen, atque infimis maxima, at . que nobilissima interdum recte conferri solent mihi uiquam , Ciceronis oratio cum locupletissimi sutoris' herna inissime comparari posse videtur . Nam quemadmodum in ea omnium pedum, omnium formarum aptis sma sunt calceamentari sic ad omnes res oratione apte convestiendas locutio, atque dicendi formae omnes a mno Cicerone facile sumi poterunt. Neque enim dubita
dum est, quin Cicero, si Historiam, si de re rustica
87쪽
piosius, quam secit, si item de caeteris rebus seripsisset aeque in iis omnibus scribendis satisfecisset, atque in iis, quas luculentissimo stylo complexus est, plane satisfecit. Quasi
vero , quia Apelles non omnium rerum sermas penicillo suo sit persecutus , ideo etiam , qui ad ejus imaginem optime nngat, is artem suam nisi ad eas omas, quas Α- pelles pinxit, accommodare possit. Aut qui in oceanora tare didicerit , non is item in caeteris aquis , cum usus veniat , id sacile iaciat . Ab hoc igitur uno Cicerone ut nusquam discedamus, ut in hoc haereamus , atque perpetuo habitemus , meum est consilium . Si quis tamen in Historia aut Caesaris puritate , aut Sallustii brevitate iasis delectetur , id per me quidem sequi illi secillime lic
it. Sed universae locutionis dicendi studiosis sese duplex
offert usus, istilitas. Altera ex eo, quod non unam atque eandem loquendi rationem esse dicebamus , ut qur Historiam scribat, si Caesaris puritatem sequatur , Livii candorem, aut etiam Sallustii brevitatem parvi faciens ;aut caeteris omnibus posthabitis Scriptoribus , unius C ceronis sese locutioni addixerit. Altera ex eo, quod haec sua mutatione , addendo , detrahendo , omnem loquendi usum complexa est. De superiore quid sentiam, aut cuius Scriptoris ocutionem magis probem, satis arbitror paulo ante, passim multis aliis in locis a me esse demonstratum; nunc autem de posterioris usu , atque utilitate restat, ut copiosius dicatur . Quoniam igitur haec animi indicium est , atque una hac potissimum quid velimus
quid non caeteris aperimus , atque eloquimur palam necesse est , ut jampridem nihil dici possit , quod millies
non sit dictum prius . Qui igitur eadem sensa cum aliis sne justa reprehensione , quin etiam nostra cum aliqua laude proferamus, locus postulat, ut pluribus videamus; id, quod etiam polliciti sumus , cum de inventione , a
rue dispositione agebatur . Aut igitur quae sunt ab alio
icta , nobis uti ab eo sunt dicta , integre , aut aliqua
secta mutatione, aut addendo, aut detrahendo, proserenda sunt omnino . Ex iis autem , quae integra manent sunt proverbia, dicta, sententiae, definitiones,, ejus generis caeter ut si quis merces eo advexerit , ubi maxima earum rerum sit utilitas , alius eum hoc proverbio stultitiae notet Noctuas Athenas . Aut , si qui neget magnum in rem vilem sumptum a Gesurum , illud apte
88쪽
Aeete usurpet Unum aenisere tanti non m . Aut eum Vir probus significabitur , si quis dixerit : Dignus est , aureum in tenebris mices . Aut , cum nimis largum intra ueneficentiae leges retinendum esse , hoc quispiam modo argute praecipiat Largiri fundum non habet . Quae omnia, ct quae sunt huius generis reliqua innumerabilia, quoniam vulgo iacta sunt communia , quo primum ab eo sunt accepta , eo modo sunt perpetuo ab omnibus communiter usurpanda . Dicta vero , sive ridicula , sive hei, sivem quo nomine alio appellentur magis is haec eo modo proferri solent integre , quomodo sunt a suis Auctoribus prolata ut cum novum hominem in comsessum amplissimum, ac eo loco minime dignum , sed ut fit, Principum vitio ascitum, locum sibi quaerentem, quis ad hunc modum facete mordeat : Te equidem recia perem , nisi anguste sederem . Item , si quem se nimis a riantem in agendo notaremus hoc modo is loquitur linire ' Item, si quis in furacem servum illud amphibolon surpet Solus es, ut domi nihil est nec obsignatum, ne occlusum . Ita in male olentem , Circumventus sum si quis dixerit: si vero plures adsint Circunet enti sumus. Ita illud in adulterum , qui in facto deprehensus sit tum quis interrogaret , quid videretur quis responderet tardus est , cum parem gratiam nos promittimus relaturos, eo modo in sementem feceris , ita metes Sententiae quoque iis ipsis verbis , eo ipso integro conservat Ordine, quo prius Fonstructae sunt, recte proseruntur ;ut Cicero illud Terentii protulit: Obsequium amicos, veritas odium parit.
Homo, qui erranti omiser monstrat viam,
suas lumen de suo lumine accendat, facit, in nihilominus ipsi luceat, eum illi accenderit. Neque id non ita O Tiro, 'quid ego adium, curamve levasso, sis nunc te coquit, oe versa sub petitore fixa, Ecquid erit praemio in caeteris ad hunc modum omnibus . Definitio sententiam sequitur , ut illud uus naturae , quod nobis non
opinio, sed quaedam innata is asser , ut religionem , pi r rem, rariam, vendicationem, veritatem. Ita Uus ι-- est aequitas ranstituta iis , qui eiusdem sunt Civitatis ad
89쪽
res suas Atinendar. Ita I litia est haluius anim eo-ni utilis ii conservata , suam euique tribuens dignisatem Quas omnes , de harum etiam similes caeteras definitiones si quis integras usurpet, non facis inepte; si tamen aliquid de suo addat, aut etiam totam eandem a se cons cerit , modo a definitionis natura is lege non discedat
definiendo , aeque ei facere licebit ut Cicero in Iustitia secit definienda , qui aliis verbis , atque est supra adductum, sic eam definivit: Iustii et assectio animi suum otiique tribuens, s sociata in
rem con=unctionis humanae munifice tuens.
Item aliis em definiens dixit , qui ad Herennium scribit, cum ait: IUitia est aequitas ius unicuique tribuens pro dignitate m. 3 que. Ut non addam multa alia, quibus aut describitur, aut Ggnificatur haec virtus non uno modo. Quin etiam in sententiis quoque aliquid&addi,in commutari, modo rem neat sententia, permitti videtur ut si quis illud Platorus, Principem Civiam benevolentia , non armis septum esse Θporter, ad hunc modum quasi suum id efficiens , dicat Nae ilia maximo tuti sunt Principes , qui magis suorum μvium benevolentia, quam armis septisunt Quemadmodum etiam Cicero facit in Terentio paulo etiam liberius. I le enim ait: Non Apollinis magis verum, aque hoc responsum es. Cicero autem sic: Hec ex oraculo Apollinis Pthii odita tibi putas nihil potos
Eam autem ejusdem Terentii non solum commutavit sed etiam ad imitationis sormam optime tractavit. Ille enim ait: Malo coactus qui suum incium facit , dum id resitum iri credis, tantisper cavet si sperat fore clam, rursum ad ingenium redit.
Cicero autem sic: usa metueres , omnia te promusurum simul ac timere
desissein, similem re futurum tui. Sed quoniam casu, quod artis fuerat , in ipsam commutandi rationem incidimus quae propositionis nostra pars erat altera eam pergam absolvere . Aut igitur , quod ipsi eloquimur alienum , id nobis erit omnino incognitum aut etiam saepius perle
90쪽
ctum . Si prorsus ignorabimus iis verbis is eo ordipe, quo alius protulerit prius , numquam a nobis prose'retur; sin autem in emum vestigia omnino dicendo incuriemus, magnum tum orationis nostrae testimonium habes poterimus, eam minime esse contemnendam , quae e dem sit optimorum . Si vero in perspecto versabimur, nos una haec multiplex commutandae orationis ratio
prorsus ab omni furti accusatione liberabit. Quam viam c. Carbonem tenuisse Cicero scriptum relio uit Siouidem
hic , cum se exerceret ad dicendum , quo ex prouatissimo aliquo aut Poeta , aut oratore memoria comprehemdere posset, idem suo modo exprimere, atque proterre conabatur. Videbat scilicet industrius Orator hanc exercitationem maxime ad dicendi copiam pertinere . Neque mihi nunc L. Crassi quantacunque auctoritas sit, hoc umram eripiet, ut quod a bonis omnibus seri videam , il-
concedam, turpe esse ad imitandum cum Cicero quo inque ille ipse. qui sub Crassi persona ea improbare sim libatis aliter senserit is tecerit semper ino igiturius acquirendae alienae sententiae possessionem aequam commutatione , additione , detractione facile conlequemur . commutandi autem genus est duplex ; unum ordinis yerborum alterum o Cum autem nunc ordinis dico , iu-telligo tantum ordinem iisdem manentibus verbis in Myam aciem redactum . Hujus autem commutandi ordinis ratio triplex est . Una cum dicitur retro , a quasi sursum versus idem , quod directe dictum prius offenderisa altera, cum intercise tertia , cum verba omnia incola ipsa tuo arbitratu permiscentur. Cum retro' ordine, ut si 1 Terentii , SAυum te advenire , Demea , gauis mi , quispiam sic faciat mutando Gaudemus, Demea, advenire t Ialsum ratem illud: Numquam rem facies rabi notas inescare homines , Sannio si sic item commutetur Sannio cimines nesare nescis , abi , facies rem numquam quemadmodum ipsi paulo superius d dita fecimus opera , qui in hac commutatione distribuenda ex ipso Cicerone locum cene antegrum retro D. dine per singula ema remenso transtulimus . Intercise utem permutare tum intelligo, cum periodus inciditur,ac oratio per cola ipsa in ordinem alium componitur, ac ipse ambitus, partibus integris commutatis, in alium μbem , atque in quadrum nostrum concilinius digeritur