장음표시 사용
131쪽
te comprehenderit; postremo multarum Nationum, Genesium inuituta , consuetudines , qua re quaeque maxime
moveatur, quidque fugiat acerrim' egregie n0verit. Huic autem rerum multiplicium cognitioni requens volumus aecedat usus . Nam si hic sorte absit , quodpanmodo ea. intelligendi ratio tota iacebit, fietque multo in dies o, tusior, atque ignavior . multos enim multi novimus , ut Mene omnium omnia consilia , facta probe teneant , tamen eis quid aut agendum , aut deliberandum acci. dat, parum id apte sacere norint, neque ad illorum comsulenax rationem qui uam suam conlultationem accommodent, quoniam, nullum usum, nullam exercitationem
attigere; ur vere dicant, rerum experientiam effectricem in magistram omnium ; cum contrae multos sciamus ex solo rerum usu, tractitione eam agendi commemdationem sibi confecisse , quam numquam ex sola rerum ingestione confecissent ni autem , qui nobis propositus est , usus , duobus modis maxime perficitur altero, cum in re fieta atque ludicra ingenium exercetur altero, cum res agitur ipsa, a quai in conflictu, atque in sole , non autem in praeludiis , atque in umbra versi tur quorum et prior minime improbatur, ut qui vian Hieri munitissimam expediat , atque inde magis parati ad veram deliberandi rationem homines deveniant; quae -- sequitur, certiorem atque tutiorem rerum delio ritionem adhibebit. Neque enim gladiator, qui tantum his ad arenam instituerit, in eam tamen numquam seenderit, continuo ac vulnera inflixerit, aut ejus praesenii vi animi rem geret, quo qui serrum hostis sanguine ius concasesecerit. Nunc igitur deligendum esse cie
se , qui ex eo genere sit , qui serio In rebus ravissimis diu , assidueque versatus ut Verum quoniam h nim hominum mira est paucitas , a quos a parentibus
nostris accepimus, ii perpetuo non sunt habendi, ad ab
rerum, genus confugiendum esse, nemo non videt. Quare mas' Principibus quoque cura adhibenda est , ut iri his Civitatibus huius ordinis quasi Gnsiliariorum sem, narium quoddam frequens numerus seratur, quod in Re' veneta in iis , quorum opera in scribendo, in legendo utitur assidue , factitatum est is aliquando iri iis quoque, qui in ordinem Senatorum postea venire possent, servatum audio . Siquidem illi domi optini insti
132쪽
tuuntur , qui postea oris Legatis a manu sint ex his autem , quasi facti Senatores, in eum ordinem Venirent Nam cum in Senatum, nisi cum natu grandiores , tum qui summa Viri essent prudentia, de more legerentur quique de rebus gravissimis prudenter atque e Rep. Dxime decernerent , aliquando tamen non parvus adolescentum numerus ad Seniores ascitus est , qui paulatim rebus publicis tractandis assuesceret. Hic enim primum literis quibusdam legendis intorerat ; deinde etiam cum aliquid disputaretur , quod non ita ad summam Reipudipertineret, una simul assidebat, neque et quorumdam Principum Legationibus audiendis excludebatur verum cum res venisset ad suffragia, tum missus hic fiebat Senatus. Hi postea, cum per aetatem liceret, cene facti in Sen tum veniebant. Sed quid ego te alienis exemplis morori quasi Alphonius Princeps noster hoc ipsum cum Hercule Filio non persecerit, quem Vix quatuordecim annos natum ad quaedam publica consilia admittere non dubitavit, ac non multis annis post poene omnibus dibus gerendis interesse voluit . Valet certe plurimum ad unamquamque rem instructum , atque exercitatum accedere. Quare ego id in primis curarem diligenter, ut M. berem, qui mihi ex superiore ordine in consulendo operam suam navarentra cum vero is potior usus deesset omnino , ne ex altero eam opem admodum desiderarem, aeque providerem . Altera vero pars , quam in fide ter consulendo positam esse diximus , tantam vim habet, ut si haec ab omni consilio absit, quaevis res privata , quaevis publica brevi , ac facillime subverti possit. Quamdiu res Romana fidelibus consiliis gesta est domi cumulatissime familiarem adauxit soris imperium maxime dilatavit ; de omnibus Gentibus triumphos diportavit ut vero in suam quisque ambitionem discessit ac magis simulationi, ouam virtuti, Imperia, Magistra tu mandari coeptum est , continuo ea labi coepit , revique ad interitum suum corruens, funditus interiit. γne peior hostis nullus reperiri potest , quam qui verbis amicissimis se ostentet, re autem vera infestissimus in, micus existat. Nam quem mihi sciam aliqua levi suspicione insensum , ab eo in omni re minima mihi attemtius cavebo ; ac , ut quaedam negligentiu curem , certe
nullam illi in rebus gravissinus idem habebo ; hic γ
133쪽
m cum intra nostra praesidia versetur, cuique nostra non modo consilia sint aperta omnia, verum eorum plurima
ex eius sententia, constituantur is gerantur , hoc nulla perniciosior pestis , nullus capitalior hinis rebus mostris adhiberi potest . Et profecto cum duobus modis homini injuria fiat maxime ; vi nori altero fraudedi malitiari multo , quod postremum est , perniciosius habetur , dignumque odio est majore . Sed jam ad fid litatem redeamus. Eam igitur Consiliarius noster praest re debebit, quae multis propositis praemiis, multis obieetis periculis, neque minui, neque labefactari qui uam possit; quae fidelissimum consilium det quae datum diligenter' gat , atque custodiat. Sed quoniam hujus quoque ratio mineum maxime pertinet, qui eius opera indaget, non lienum est visum, si, quae ipse praestare debeat ad hanceonsequendam, brevi percurrerem. Haec igitur una ea re potissimum conciliabitur, atque eonservabitur ardentius, Princeps ipse ametur, perque harus habeatur. Nam ait, quos odimus, periisse cupimus; sic, quos amamus, quique nobis charisimi sunt, maxime incolumes, potem resque ut sint, expetimus tantumque aberit, ut nos ibas ullas insidias moliamur, ut, quas ab aliis factas deprehenderimus , simus vel cum summo it periculo comstanter propulsaturi. Qui autem γ tanta hominum benevolentia , atque tam fidelis animi propensa voluntas m paretur, paucis nobis Videndum est. Duo eorum g nera sunt, quae amantur; unum, quod sua ipsius caussa; alterum, quod cujusdam alterius studio tantum expetitur Ex superiore genere sola est virtus ex posteriore caetera, tuorum caussa homines maxime laborant divitiae, opes,
ignitates, gloria in si qua sunt ejus generis reliqua. Qui igitur Ainceps a suis Consiliariis amari volet, Ἀ-mnes enim velle debent Deum saltem, ut speciem aliquam virtutis , quando non cum persectis hominibus vivitur,r se erat, moneo Tanta est enim ipsius virtutis vis, dignitas, ut in quibus eius aliquod lumen appareat,
ii vehementer ab omnibus amentur, atque colantur. Sed eum omnium virtutum proprium sit homines ad sese adiandum allicere, una tamen ustitia ac , quae cum ea conjuncta est , beneficentia, magis homines ad hanc animi gratissimi propensionem cogunt omnino commendantur ii quidem, qui, ne adversi aliquid accidat, sapienter Tom. III K pro-
134쪽
ad amandum cum virtute ponatur amare , atque dilim M. Quin etiam si improbi homines , atque vatae omni turpitudine notati nos aliqua benevolentia prosequantur, eos cogimur , ut ita dicam , redamare: inter se Ῥωro, quin ament ipsi, nulli dubium est ut quasi in benevolenti concilianda rana amandi Vis magis lan potensque sit, quam ipsius solidae virtutis attractio, atque compulsus, quae nisi ad se, aut ad sui simi, lima amandum nominem compellit . Sed , quoniam in consilio versamur, qui Princeps recte ac sapienter provisa non levi non odiosa commendatione prosequetur,
hoc est , qui virtutis suae laudem integram Consiliariisiuis , ut a se auferant , concedet , quique contra , quae
minu interdum recte consulta, quando hominei sunt homines omnino, rerum omnium non iidem sunt exitus, atque consilia, cum reprehenderit, castigarit, magis paret is lenitatem, quam heri inclementiam imitabitur, is se sciat majorem facultatem ad sese amandum sibi communire vix posse. Nihil est enim, quod tam a nobis aliorum animos abducat, quam si ne commendatione sua quidem eorum officia erga nos recte adhibita prosequamurra tantumdem vero u eorum ipsorum errata insectemur acerbius. Sina eo se quoque nomine Princeps amari , quod homines sperent quaedam sua commoda facile consequi poss. De quo genere toto quoniam satis abunde paulo supra, cum de liberalitate agebatur, dictum esse arbitror , non eadem hoc quoque loco retexenda sunt
visa. Illud satis sit, si addam , quid ii sperent Principi
diligenter esse odorandum, neque dum ossetur, Xpectandum , in ne frustra eos spes illa aut fallat, aut etiam diutius teneat, accurate illi erit providendum . Nam eo homines loci desinunt amare, ubi initium faciunt desperandi meque majus ullum beneficium conferri potest, quam eum ultro, quod opus est, cum cito quod expectatur, consertur ex qua una multiplici amandi ratione ea, quam nos in primis quaerimus , des existit integerrima , quaeque nullis adversis temporibus Irincipem tuum deserit, quae nullis maximis ostentatis periculis quicquam de statu suo commovetur, quae se nullis denique propositis am-ρlioribus praemiis quicquam violari , atque labefactari sinit qua una integerrime comparata sciat Irinceps sibi
nihil reliqui fieri ad recte consulendum , in quo ei ad-
135쪽
DE CONSILIO PRINCIPII I 'modum elaborandum sit . Nam quae sequuntur, sunt ea uuidem ad rem pertinentia, sed non in quibus rei totius summa versetur. Cusas igitur esse debeat, quem Consiliarium delegerimus , an quem nobis nostra , an quem aliena Civitas tulerit, videndum esse arbitror . Ac quOniam in utroque plures dantur gradus , quam mihi, tura propiorem dederit, si caetera sint paria, naturam in deligendo magis sequar omnino Minus enim caussae habet, quem ex nostris delegerimus , quamobrem nos pro dat, quam quem alienum asciverimus Nobis enim cum hoc Patri charitas intercedit, cujus vis quanta sit, quan tumque qui eodem in loco orti sint , natura ament inter se, longus ero , si coner explicare . Huic parentum,
suorum, propinquorum adjuncta est pietas , quibus, ne sua ulla culpa gravius asillictentur, a quibus & dignit
iis gradus omnes, commoda amplissima expeAent, magnopere cavendum est . Bona deinde , ortunae , quae
interdum per se ipsae sne satis habent inimicae suspicionis ad aurerendum. Suos vero prodere, ad alieno trans
segere, monstro magis est simile, quam homini, qui ullius sit aut consilii, aut rationis particeps Nostri postrem cum nostra melius norunt; tum eo quoque nomine illRehariora habere solent, quod cum illis sua etiam conjuncta videant commoda . In hoc etiam caeteris Civibus spes afferetur non levis , posse eos quoque ad eum dignitatis gradum aspirare, si eam operam dabunt, ut Mies probentur , quales jam delectos esse videantri neque
quodam illi modo indignabuntur, molesteque serent, cum viderint sibi alienos in fide, atque in consilio longe an-userrici qua una opinione nihil in Civium animos perniciosius , nihil magis odiosum illabi potest . Numerus
autem etsi i nullus certe prςfinitur , quoniam is ad Principis rationem maxime accommodandus est; si plures t
me adhibeantur Consiliari , solet id consilii multis rationibus magis probari. Continuo enim quo plures sunt, qui in consilium adhibentur, eo etiam & consultius de- eernitur . Quis enim non videt , ubi multi sententiam dicant, planius , quid sit verum , indagari , quam ubi paucorum sit judicium ut vere dicant , omnes omnialcire, pauciores pauca noscere. Nam quod unum fugerit eum plerumque in re perdissicili versandum sit Psoriasse alterum praeteribit , certe plures minime fallet. Ad
136쪽
haec illud accedit, quod cui cum multis deeertandum sit,
ut is undique munitior existat, maxime illi providemdum est; uc nostris eveniet, qui, ut in sua quisque beendi sententia prudentior videatur, certatim elaborabunt,
atque in eo ipso Principi operam suam studiosius navabunt, in quo se magis illi profuturos arbitrabuntur. Adde illud, quod si alius impedimento aliquo ab officio imterpelletur, atque eo interdum tempore, cum ejus opera
maxime sit opus , alii praesto adsunt , suamque ipsi ita operam impertiunt , ut unius absentia nihil desideretur. Quin si quis diem suum tandem obiverit, non unius desiderio Consilium orbatum videbitur. Ac ne illud prorsus dissimulem , agamque fideliter in meo Consilio , nisi ex
multis unus detur omnino facilius, quam ex paucis, ad corrumpendum, eorum sane, qui consulendo nobis complures adsint, sententia magis probanda est , quam qui pauci constituant, atque decernant. Certe qui rerum o
tiantur, pauci, atque adeo solus sit ; qui illi in consilio adsint, cumplures omnino esse debebunt . Quoniam vero Wrerum certior cognitio, earum ipsarum facilior pertractatio , quae duo Consiliario nostro maxime supra a tribuebamus , grandioris aetatis est omnino , grandiorem hominem natu magis , quam adolescentulum in consiliis dandis ipse deligerem fitatis enim maturitatem consilii maturitas sequi solet nisi, Ferrini, in te , atque in tuismillimis, qui aetatem prudentia , fide omnia ossicia superatis , facile aliter sentiam . Finis autem, quo omnia tua consis reserat, is mihi constituendus en videtur, qui caeteris quoque in rebus recte constituitur, honestum. Neque ego unquam cum illis sentiam , qui in Rep. decernenda tantum utilitatem spectandam esse praecipiunt magisque Aristidis consilium, quam Themistoclis excogi tatum semper equidem probarim, cum hic de incenden- da hostium claue , quod factu erat quam facillimum, excogitasset; ille vero sapienter ad Senatum retulisset, perutile esse quidem, quod Themistocles afferret, sed ianime honestum . Vera Aristidis, hoe est, aequissimi Viri sententiari quem Fabritius Consul egregie altatus est. Nam cum H R. cum Pyrrho acre ac magnum bellum gereret . Tyrrhi familiaris quidam ad Consulem detulit, si gratum P. R. futurum sciat, se habere, qui Pyrrhum veneno de medio facillime tollat, de quo non prius Con-
137쪽
sia ad senatum rem at , quam em ipsum ad Wrhum remittendum curavit, eumque per inera admonuit ut ab huismod insidiis posthac diligentius meret. Contra vero turpissime Q. Fabim Labeonem fecisse a sapientis fiatis Viris udicarum est. Nam cum a inre Nolanos in Neapolitanos de agrici et bus disceptante inter se arti, re a Senatu datus esse: ita cum utrasque erit, ut eorum quisque inde, quo fines suos prorendebat , longe se re Ter quod Vero in medium agri relictum fuerar, id Pop. Romano adiudicavit quod uidem fallere potius fuit, suum radicare, atque ex levissima re tante Reip. notam unum sempitemam Quiri tur Principitim in consilium adhitimetur, ab eo, quod illis propositum est, honesto in suis consultationibus ne latum quidem, quod junt, ummem dis dant hoc unum intueantur huc reserant qui ouid in consultarionem cadat videanrque in primis, ne specie quadam honesti, arque umbra decipiantur. Hac enim una rationes communibus omnium rationibus optime
consule ipsi Principi suo Viri boni habebuntur. qui quamquam hujusmodi utilitatem interdum sequiis
gatur Plane tamen videt , quod ea fugienda sit, quodque vituperanda, ut non tam illi ea accidat, si assequatur, Mna, quam eorum Consilia, quibus ad eam impe labatur, essiciantur insensa Neque id non probe membnerint , quicquid Princ H ipse in Cives suos admittit, id totum in se converti solere , Principem id immune auferre . Vulgo enim palam hae statim voces iactantur: ab eis haec mala Civitas patitur , qui Principis rem curant; qui ejus consiliorum Participes sunt, haec nobis infligunt incommoda . Quin saepius cum diu ab istis pessime audierit Princeps , ut suorum Civium gratiam sibi conciliet, tandem Caussam aliquam reperit , quamobrem se ea suspicione liberer, illos ulciscatur , ac illud fiat, quod tritum est , ut malum consilium Consultori pes mum evadat. Fugienda omnino est Principis adulatio, in quam ut semel incideris, perpetuo univerra recte consulendi ratio tua interierit , necen est maec habui Ferrini, quae mecum disputarem de iis, qui Principibus Consiliarii adhiberi solent. Non vereor , quin comP ara alia, inveniri argutius in copiosius disputari is senatius dici possint; sed illud pervulgatum est, non omnia in quaque sucu rate perdoceri. Quin etiam in multis sa-
138쪽
is est, si ea uasi digito ostendantur. Nam quod a factum est , a magis amoris erga te mei significandquam prudentiae ostentandae gratia factus esse scire te vlo tu caetera , - tua est prudentia, cum hunc locutenebis, re ipsa Principi tu , atque universo popuiscue comprobabis. Vale. ΒΑ
139쪽
Latinas voces ab eo male perceptas.
Um hodie in tuam Bibliothecam , Camille fili, ut sere quotidie facere soleo , venissem offendi Alciat volumina, quae a librario paulo ante conglutinata acceperas , in suis meis, suoque ordine composita. Ea singula in manus sumpsi , aperui, atque versavi , ut viderem , an recte , atque composite conruta , atque compacta essent quae omnia cum satis probassem , tanti hominis nomine invitatus, quemque etiam hic noveram per illud tempus, quo Ius Civile in hoc Ferrariensi Gymnasio profiteretur placuit etiam ex eius eruditione aliquid degustare , prae- istim ex eis , quae cum nostris studiis essent conjuncti m. Quare me ad quorumdam Capitum propositam summam dirim , si quid in eo Capit , quod ad nostram fi
cultatem attineat, offendam ab eo disputatum in quibus cum continuo quaedam offenderem , quae ab eo min, me recte cum percepta , tum exposita essent, placuit ea tibi , ut vere se haberent, explicare. Continuo igitur Parergo lib. o. cap. I. inmodestini responso in suis prelatis rebus crasse lapsus est. Nam cum in eo varie Caprelata vox legeretur , ius caeterorum senistentiam contemnens ex Caprelata pro aram secit , proi seruo res sibi effecit , quas Cives secum rus asserunt , quibus totum illud tempus, quo rusticantur, postea utam tur . Quam suam sententiam ex Plauti loco comprobare natur . Quam autem id recte , paulo post , cum ejus verba protulerimus , demonstrabimus . Is igitur inquit. Vocuntur prolatae res , quas pater familia ex Urbe rus ari inhir, M usui Idisint, dum rustieatur Pignoraverat enim
4ebitor ille non suum dimum s possessionem , sed etiamve prolatas, id est, piae ex urbe eo advexerat Locum de
inde Plauti adduxit ex Captivis, ubi ait:
140쪽
UM es prolatae sunt, cum rus Amrnes eunt.
Sim, pro arae res sunt nostris demibus, sisas eum aut, mehu in ocetiis utent, Suoque succo iis, ros si non cadu.Bem parasiti rebus molaris , latent, In cenis miseri victitant suce suo, Dum ruri ruram homines, quos liguriant. Prolaιis rebus, parasiti venatici mns , quando res redierunt, molossici,
Odiosicique, muliumque comedifici. Haec ex Plauto, quem locum Alciatus, si ut Grammat, si, in quos tam saepe, quam etiam insolenter, invehitur, intellexisset, tam cede in tam manifestum errorem non incidisset .magis mirum est, quod Ciceronem hoc ipsum planius agentem non intellexerit ; nam pudet dicere non viderio qui omnia & legerat,in meminerat . Sed jam rius errorem; nam de correctione alii viderint aggrediamur . Prolatum igitur , ve es prolata significat illud tempus , cum Praetor cessat adure dicendo cum just, tium indictum est , quod tempus nostri causarum μιμιionem appellant . In cum Mniscationem lautus quinque eo in loco commo*ssime vocem illam usurpat. --ritur enim apud eum parasitus sibi accidere solere , cum res prolatae sunt , quod cochleis per aestatem accidit quae per illud tempus suo suoco victitant . Quamdiu dinis Cives in Urbe manent , parasitis victus commodior accidit modo enim hunc, modo alium Civem sectantur,
atque apud eos laute accipiuntur cum Vero ii rus commigrant, tum suo sibi succo , ut cochleae faciunt per aestatem , victitandum est . Haec autem Civium rus commigratio quoto quoque anno , eum iudicia tollerentur
fiebat id quod erat Septembri mense, ut Cicero ad Atticum, cum ait Et fortasse , quoniam videtur in si ragiis
naiaeum posse auiam , eum smae a iudiciis forum refrix vi , excurremus mense Septembri ad Pisonem , ut Ianuinio,vereamur ubi etiam res prolatas serum refrigere a m diciis optima translatione lignificayit. Ut prolatae es apud Plautum sit, cum iudicia non exercentur, non autem ut Alciatus somniavit. Id quod Cicero modo itidAetorum prolationem dixit, modo prolata iudicia, quae in liud tempus essent dilata. Nam proferre , de cujus Participio nunc agitur, ident nunc est , quod perre , atque