장음표시 사용
161쪽
aeentii hulam opthiis correxisse . Id quod no aliunde.
quam ex ea scientiam atque usu , quem an calceamentis consuendis habebat , effecit. Quare etiam illi Apelles er didit, suumque mendum correxit non autem ita, cum hie item extra artem stram in eadem figura nescio quia
aliud damnasset: unde illud posse in ulm emanavit z
r uim ultra crepidam. Qui primis Gratias eo modo,
ius passim videntur, effinxit , ut una spectanti avertas uae reliquae adversae ponerentur, id spectavit, quod a dierat , homines duplo in referenda, quam in ineunda stratia, debere esse largiores . Recte ille quoque, mea quidem sententia , iudicinit, qui rerum omnium hiaturam matrem , mulierem effinxit uberibus plenam , ut qui Dam sciret cuncta procreasse , eamdem suis alimentia iitii ipsa nutrire significaret. Ita de aeteris eris generis dice dum est . Paulus milius in uxoris suae culpa tege tu summo consilio suit, cum per calceamenti caecuti lorem uxoris repudium significavit; quia sciebat, si eam defecisset, duarum filiarum, quasex ea natu grandiores ierit, Nuptiis sese turpiter oblatratum. Neqtae illa da
ducenda uxore imprudenter amis consulebat , cimi ei suadebat, ne maxime deformem , neve Brmosissimam i iam duceret. Alteram enim numquam vere amaret, . terius vero zelotypia semper acriter selisiraretur , quoniam rei naturam pernoverat quae est, in onmes, quae
pulchra sunt, valde ament, isque magnopere appetant; quare etiam fit, ut possessori ab eorum usidiis sis,
xime metuendum dei mi vero etiam suis odio esse s lere Scipio Africanus praecipiebat , nisi res cogeret, me victoria naberetur exploratissima, collatis signis non sis eis hoste confligendum , idque recte ex tunae ince stantia, quam in multis suis, atque alienis rebus ominis noverat Alexander Magnus cum saepe alias, tum m
clare enfit, cum se nisi ab Apelle pingi , atque a Psippo informari passus est; quia res magnas tantum ut Mis Viris recte committi prudenter noverat. Iudicium isti Astrologi sententiam suam de inaequalibus anni ea poribus, de pluviis, de messe, de hominum morbis, sis
paratim etiam de Principum tum latis , tum advel Iebus venturis, sua quadam vocis vendicatione appellant. Quaero ego, unde eam isti quasi praesen nem in consi ciant, tu ex rerum Coelestium, unde hae Bint, cogni
162쪽
tione, & scientia, quarum ipsi minime ignari sint ρ pi,ctor, atque Staritarius, qui ille de figuras, nic de simias di re iudicare poterit, nisi suam quisque prius artem &pbe didicerit,in diu in ea versatus erit J Nequeo totius noster sis ad nostros redeam 4 cujus egregium ructummodo omnes tantopere commendamus, nisi ex suis optimis
stridiis, quae virtus eloquentiae , quae contra infantiae imdignitas esset, atque seniorum suorum illustiis facta, quae a tam infanti homine scriberentur , prorsus indigna esse , eertissimam cognitionem habuisset , num uam tam praeclare in istum egisset. Ex ea enim multipuci cognitione facile iudieavit , iniquum esse , si illa inculta , adique rudis scriptio in elegantissimorum hominum manus exisset. Quis praeterea de oratore vere judicabit, nisi qui, quae ad eum persecte absolvendum , omnia ante prudenter noverit ex quibus postea, quid is in dicenda valeat judicetu ut quid ad exordium , ad narrationem, ad divisionem, is reliquas rationis partes pertineat; quibus item doceatur, quibus delectatio afferatur , quibus persuadeatur, qui verborum delectus, quae sententi, rum gravitas , quid sit ornatus, quid numerus, quid . urae , quando amplificandum , quando contra extenuamum, uti humilia emisse , grandia elate , quae inter haec
utraque , medriocriter tractentur , qua denique aetione,
quaque dignitate, quo decoro haec ,- reliqua muli νgantur , prius non cognitum habebit Iudicavit Cicem cie omnibus Oratoribus es Bruto. Qui id tam egregie facere potuisset, qui singulis singulas cum virtutes, tum vitia tam copiose , tam iudiciose tribuit , nisi totam ibiam artem, nisi multiplex illud dicendi studium non istum pernovisset, sed aliis etiam multis modis ore, atque scriptis ejus praecepta tradidisset Idem de Poeta dici potest, de quo ille tantum judicium secerit, qui ejus virtutes calluerit Maris prius omnes scriptores Latinos
Graecos diligenter versavit, eorum vero cognitionem Iudi cium secutum est, cum ex omnibus, quae in suum Opus con iserret, optima delegit; sed neque maius ejus Iudicium suit in deligena , in quo multa ejecit, multa neglexit
ri ratione mutuari potuisset, quam etiam apte, citio
ro in suo opere ea omnia collocavit, ut interdum du- .
bipari possit , utrum unde sumpta junt, an apud hunc iaptius collocata sint Pari item ratione de Historia assit
163쪽
nari potest , in qua , qui egregie versabitur , is ante
tuae ejus propria sunt, ut notimma habeat, oportebit., imum ut uni veritati deserviat, a mendacio prorsus Morreat; deinde ut suo rem ordina , ut gesta est, nar et , atque ita , ut ante oculos eam ponere videatur,iae autem erit cum in locorum , tum actionum de criptionibus ; neque etiam ut res gesta erit, sed ut mius quoque geri potuisset postea quae Imperatoris com ilia probarentur, quae contra quod fortunae, quod pris
lentiae suisset, utrique ut suum daret; neqv mmutat pila interiecerit, sed magna , atque hominum memoria lignara ouo postremo dicendi genere eam tractet , lenicilicet, lucido , brevi, ac fluenti . Sallustius, qui sti-rinam Historiam scripsit, ut eam fideliter, hoc est, cum iudicio scriberet, sertur in Africam ransmisisse , at-iue ea loca omnia , quae ad istoriam suam perti- aebant , diligenter animadvertisseri quae istoria tem -
rum iniquitate desideratur non autem ut hie n iter, oui omnia conturbarat, falsa veris immiscuerat, esrero stylo rem totam conspurcarat, ut ad ejus purgatio aem tantum unum ignis , quod factum est , remedium
xdhiberi posset Plautus denique, Terentius duo reliqui sunt ex Latinis Comicis , hi tam dictione , atque
natura , quam etiam aetate diversi sunt . Plautus enim
scurrilitatem quasi de industria sectatur Terentius autem ingenue, atque cum summa gravitate agit. Quis horum naturam is in Iudicium veniat , discreverit, nisi , qui sales urbanos, qui scurriles, qui ingenuitatem, qui seu ritatem pernorit ut ubique constet, ita Judicium rei cognitione niti, ut suis radicibus arbores nituntur. Sed ut
recte de iis judicabitur, de quibus certa cognitio haberizerit; ita contra nullum de illis Iudicium erit , quar, humanam cognitionem non cadunt. Nam quae rescere fui crenitione carent , de illis quoque nullum certum Iudicium fieri potest, ut quae ortuito eveniunt. Quare casus is fortuna huic nostro Iudicio non sunt suriecta, eoue etiam in quibus ham duo dominantur;
suo fit, ut dissicile iudicari possit, quid nobis in bello,
In quo maximo dominatur , profuturum , quid contra hosti obstiturum sit. Certe in metandis castris , in acie instruenda, in opportunis locis occupandis, Win caeteris
164쪽
verum in ipso conflictu , in quo rei summa est posita, atque una fortuna dominatur, difficilem habet judicatio. nem. Ita qui aliqua animi perturbatione affecti sint, qua
tantum abest, ut quid in ea re, quam agunt, ventlyrum sit , ut etiam , quae adsunt praesentiae, non discernant,
nihil enim ab ignorantia animi perturbatio distare videtur . Quare etiam in propria caussa nullum fidelem Judicem esse posse vulgo usurpatur Itaque parentes in suis liberis , amatores in suis amicis laudandis, ea etiam in illis interdnm extollunt , quae propius ad deformitatem, quam ad pulchritudinis speciem accedunt ut ille , quinaevum puero suo venustatem non parvam addere dicebat . Contra vero qui quem odio habuerit , nunquam cum eo, aut cum ejus reuus sano agere poterit Iudicio.
Ita ili iracundia, quae suapte natura consilio inimica est; ita in spe, ita in metu. Qui enim avide cupit, nihil ad id assequendum videbit; qui metuit, totum in iuga an, mum habebit occupatum . Res igitur, de qua Iudicium
est futurum , ejus generis ut sit, necesse est, quae cum cognosci, tum etiam usu exerceri possit is vero, qui in trunque faciat ad Iudicium, omni animi perturbatione vacuus esse debebit . Haec autem rerum cognitio atque animadversio fise huc ego omnes, quac circumstantias
dicunt, revocem J in his tribus maxime servabitur, si loci , si temporis , si personae diligens ratio in agendo adhibebitur, a qua tripartita considerandi ratione Clitipho adolescens Terentianus non discedit , cum veretur,ne , se absente , amica sua corrupta sit , atque alio inmnem amorem suum transtulerit. Eius autem verba si recte recordor haec sunr.
Sed vereor, , me absente, mulier hic corrupta sis. Concurenni uuae opiniones, guae mihi unimum exam
cti nihil iam, praeter pretium duis in Quibus rationibus recte adolescens ita de a cae suspirari poterat Quintus vero frater cum agit cum Cicerone finistre de ejus Consulatus petitione , hanc quoque an a, versionem majori ex parte servavit. Primum enim ut in qua Civitate esset; deinde quid peteret postremo quis is esset, ut etiam atque etiam diligenter consideraret , eum admonet. Sed nos de singulis, ut est propositum, expli
165쪽
eatius agamus . In loci igitur ratione consideranda musatum fluati, atque diligentia ponere debemus. Nam, qui aut villas in agro , aut aedes in Urbe sit aedificaturus, nisi eas in saluberrimo, atque commodo loco aedificassiit, Iudicio carere iudicabitur; quin etiam in iis ipsis aedibus quae loca sunt turpia, se ad usum tamen hominum n cessaria, nisi ea in suis locis abdiderit, malus aedium a inisectus habebitur . Multo vero illi inconsultiores , ae sine ullo Iudicio esse videbuntur, qui aut in sorori aut in publico , quae domi , quae in privato, sive cum ibo.
ris, sive etiam cum naturae operam damus, sacere aud bunt . In sacro autem non sine scelere fient proiana. Praedere vero quis nescit, alio modo in Urbe , alio mri, alio in Patria, alio cum peregre sunt, se se homines gerere neque unum esse omnino agendi Iudicium &quo apud cognitos, quo apud nostri ignaros utimur, ut neae licuerit se apud alienos pium appellare, apud suos non ita . Sequitur secundo in loco temporis ratio , in qua summi Iudicii summa vis est sita . Videndum igitur erit ut quid quis agat, id suo certo tempore sem-- agat aut si id alieno omnino, habeat tamen qui Iudicium nihil offendat. Quare solent, qui MLquid petunt, in primis petitioni suae tempus observare
per quam accommodatum . Itaque neas Didonem aditurus, se palam suis dicebat tentaturum aditus , quae mollissima sandi tempora , quis rebus dexter modus in quae sequuntur . Hinc illa vulgo, opportune , in ipso
tempore , per tempus advenis scitem cum tempus venerit; ita idoneo, ac suo tempore aliquid fieri ita e contrario , alieno , alienissimo , non suo tempore rem albquam geri . Quae praeterea tam vecors , tamque petulans
mulier i de nostris loquor Pinventa est, quae in mariti suaere 1 sic ornarit, quemadmodum si se eandem in eius nuptiis compsisset y In hujus ratione Leonardo Lau- radano Venetiarum principi summa difficultas aliquando oblata est , ut eodem tempore , eodem in loco , eadem de re, sed cum diversis personisin doleret,in laetaretur. Nam cum ex Gallia cum Caesare conflixisset, victoriamque Caesariani reportassent, uterque eorum Legati in senatum de more accedunt, ille suam victoriam illi gratulatur alter contra suam fortunam conqueritur. Tum
166쪽
cum laetantibus, inquit, ad victorem conversus, laetamur; deinde ad victum e convertens , cum moerore affectis, moeremus. Occasio, quam eamdem opportunitatem appebiant, in tempore maxime sita est siquidem ea est temporis pars , ouae alicujus rei vel iaciendae , vel non , ciendae , acultatem ex tem ae praestat hanc sui non
amiserit, quique oblatam arripuerit, is sano in recto uti Judicio existimabitur. Si Troiani , quo tempore dilena a marito repetebatur, eam illi reddendam curassent, multo rectius vidissent, quam id se ad exactum bellum, atque ad inclinatani in Graecos ortunam facturos pollicerentur . Unde Proverbio locus est datus fere sapiunt Phr)ges . claudius contra Nero non solum hanc Orcasionem non omisit, sed longe etiam illi obviam propexans occurrit . Hic enim Consul adversus Annibalem in
Apulia bellum gerebat; cum autem a Consule altero certior fieret , sdrubalem Annibalis fratrem cum ma oexercitu Alpes transisse , neque se , neque L. Portium Praetorem luis copiis obsistere posse , quo se minus cum fratre conjungat; quod si casus serat, rem Romanam esse conclamatam hoc nuntio accepto, consilium ipso in tempore capit Nero , ut clam utroque Poeno cum magna, ac meliori suarum copiarum parte ex castris suis ad Livium in Hetruriam advolet , atque ita, conduplicatis copiis continuo collatis signis cum Asdrubale , manum conserat ratus multo facilius Poenum disclusum supervaei, quam conjunctum sustineri posse . Quod suum cons lium non poetae ille prius re ipsa , quam fortuna felici eventu comprobavit . Sic enim cum Asdrubale pugna tum est, ut eius caput Anmbali paucos post dies in Fgna Nero objiceret. In magnum omnino Rempublicam
ter , cum castra deseruit, induxit periculum ; verum quoniam temporis occasio urgebat , non tam eius even tu saluberrimus extitit , quam Judicium est maxime commendatum. Sed ad tempus redeo . Hujus autem an ta vis est interdum in rebus agendis , ut quae suapte natura sunt honestissima , nisi hujus ratio habeatur aulapissima fiant . Fides vel hosti praestanda est furioso tumen , cui sano ensem promiseris , non recte dabis . Si quis item pecuniam apud te deposuisset, eam reposcenti
omnes Leges , ut reddas , cogunt; sin autem eo tempore , quo Patriae tuae bellum inferret , eam repetat , nulla
167쪽
DE JUD ICIO. 8r nulla Lex te prohibebit, quin eam in aliud tempus differas
reddendam Tertio vero in loco personae rati posita est. In hac autem ea considerantur , sexu , aetas, conditio, genus . Alio enim modo cum aemina, alio cum viro, cum puero alio , alio cum natu grandior agendum est
omnino . Alia item illi agendi ratio , qui publicus lia , qui privatus Religiosus aliari alia, qui nulla Religione sit adstrictus, convenire videtur ita & in caeteris . Quare in primis ille recteis prudenter videt, qui
foeminas domi rem curare familiarem , virum foris cumamiliari publicam gerere, primum instituit. Neque enim hae satis commode aut cum uterum gerunt, aut infantes uberibus alunt, Legationes obirent longissimas vias per dispositos equos quasi devorarent montium difficultatem superarentra bellum gererentri neque in Urbe in ivata ad usum familiae satis procurarent aut seris amicis praesto essentri aut in agro assiduum opus agerent, ararent, oderent , messem conficerent. Caetera sunt infinita , quae isti generi sunt provisari idque in primis, ut ab omni injuria , vel si ea summa hominem ste-cerint , maxime sint liberae. Nimis enim vile est , in sceminam irasci , atque manus armare . Ut equidem verear , an oratii manus ex sororis sanguine se se magis contaminarint , quam in tribus fratribus Curiatiis sortissime caesis se se cohonestarint . Neque e nim tam sororicidii Judicio exercitus est ad Iudices Quam etiam pravi , ac temerarii Iudicii a caeteris est damnatus qui si foeminam eos questus edere sis illi sponsi nomen condonem Lanimadvertisset a quam prudentiam , atque udicium in pugnando paulo anteis monstraverat, tam subito , tam inconsulte non deseruissisti, nunquam salutem suam in id discriminis adduxisset, sororem habuisset, cui secunda Nuptias elicius conciliaret. In senem vero cingenio, Quiribus consectum quis saeviat, nisi syrens In puerum , atque adeo infantem in cunis vagientem , ut in quem adversus se arma contulisset, quis serrum convertat, nisi iuria Cuique videlicet aetati suum quid proprium est condonanduna. doles s ex amore insanit : is eius est tiror aetatis . Id si seni ut fit interdum Paccidat , ille magis
delirare, quam amare, reque vera, non autem ex am
re insanire judicabitur . Caetera autem , cujusque aetati
168쪽
me sint propria, tam plane , quam etiam breviter pedi
equitur Horatius, cum ait: Reddere quι oces iam scis puer , miseri reno Signat humum , sit paribres rauudor . edi Colligit , ae ponit temere ' musam in inas..Videtis , quam brevi, quamque plene pueritiae naturam expresserit . Iam , quae sequitur aetas , Ideamus. Imberbis iuυem rancem , Uode remoto Gaudet equis , canibusque , apris gramis iampis Cereus in istam secti , monitoribus asper sinitium tardus pro υφο , O prodigus inris; Sublimis , vidusque edi amata relinquere pernis. Mirus ubique Divinus Poeta. Sed jam tertia aetas aecedat . .
Multa senem circumυeniunt inremmoda , υσι fuerit , di inυentis misere abstinet , a timet retis Vel quod res omnes timide , gelidoque ministram sDilator , ne longus , iners , avid quo μι- Docilis , quendus Gaudator temporis acti
Se puer , censer , castigatorque minum.
Nullus inpellis tam doctus penicillus in aliquo certissimis coloribus effngendo sui , quam Horatii stylus , seque facilitas in his naturis extitit exprimendis. Hae autem oratius de aetatum naturisci ad quarum rationem Qqui in iis onstituti sunt in qui cum iis agent, νgere debebunt , si cum Iudicio agant. Nos vero ad persona rationem redeamus. Est apud Terentium adolescens Clitipho , qui graviter de parentibus conqueritur , qui hanc aetatis rationem in suis filiis censendis nullam adni-bent. Ejus verba haec sunt: suam iniqui sunt patres in omnes adolescentes Iudises, ut aequum esse censent, nos iam is pueris Miso nasci senes Neque illarum Uines rerum esse, quas fert adolescentia. Et sua libidine moderantum qua nunc es , non quae olim fuit. Mihi Ptimquam filius oris , me ille faeli me utetur
Certe una cum aetate prudentia accrescit sinu , nec nisi multorum annorum sapiunt homines fiuntque ad recte
169쪽
itam Midam prudentiores . sed aequior Iudex est in Eselinum mitio, cujus haec verba sunt in ratrem Demeam, dum gravissime insectantem: - est sagirium , mihi crede , adole mulum
Gomoari , neque potare , non es , equo fores ringore. Haec F neque ego , neque rufeimus ,
t - is egessas farere nos. Nunc Hiu Iaudi dueis , quod tu feeis inopia . 'rium os . Nam fi esset , unde id fieret
Faceremus. Et tu ilium uum , s esses homo, Sineres nune facere , dum per aetatem licet Potius , quam ubi te expectarum vocisse fisas, Arieniori aetate in faceret tamen. ulto mea sententia itio rectius, quam Demea, sentit, que ex aetatis rationeri non recte tamen secisset, si haec
in filio dixisset, ne is hac nimia indulgentia licenti
, fieret, atque aetati pejus obsequeretur. Hac aetatis ra-,ne Iulia octavii filia se defendere videbatur. Nam cum ne ludi gladiatorii spectarentur , aderat Livia honesto
iminum genere Comitata et non longe item ab ea spe-abat Iulia inter suos adolescentes petulanter lasciviens. harum utramque ut oculos coniecit Augustus , atque exemplum ambarum comitatum existimavi ; arreptotis, in codicillis Iuliam ad hunc modum commoneset. Viae , fita quid inter tuum , O Liviae stamitatum serat Parentis aculeum sensit Iulia, neque inepta cause suae desilit Iisdem enim in codicillis in hunc ad eumodum rescripsit. Et a mecum, pater, me flami. Reje- in aetatem, quod sibi vitio a patre dari senserat se ilicet cum aequalibus suis versam, ut Livia cum suis. - vero quanta regula sit ad recte sentiendum , atqueendum ex ejus rei , de qua agatur , conditione perspe- , videndum restat. Nunc ergo separatim a sexu , as te ab aetate personae conditionem appello reliquam, qua,mines inter se multis aliis rebus differunt. Neque m arbitror , quemquam fugere , honesto loco natum , qui obscurissimos parentes reserat, jure optimo an-hrri publicum privato praestarem bellicam gloriam literarum studia caeteris artibus facillime praeserti. Quis aeterea nescit, alio modo cum propinquis , alio cumenis , alio cum amicis , alio cum quibus inimicitias rimus , esse agendum it cum de his aut separatim Μ agi
170쪽
it. i. 'iu A ii in uiliori suciss. probatur. Sed quoniam iri iri , ius tali illati si ii iiique sim certissimi gradus ;ι , u M in tri Diir, vipelat res summa sunt laude cum i .ri , I. istius t attollati ii iunipli cum Provincialibus sunth, Hlo ri lim iiiii erimu ui initis Imperatoribus regius abilli . iiii in alitibus caumdicis p in rabri in tum vi, n, n Quale quo quisque in gradus lin