Summa apologetica de Ecclesia Catholica ad mentem S. Thomae Aquinatis

401쪽

Art. IV. Utium ecci a statu statusque ab ecclesia sejungendus sit. 383quillam libertatem valet, nimirum si qui principe rerum publicarum et Ponti se Romanus de re aliqua separata in idem placitum consenserint. Quibus celesiae temporibus maternae pietatis eximia documenta praebet, cum facilitatis indulgentiaeque tantum adhibere soleat, quantum maxime potest. Cui rei concordata documento Sunt. c Modus vinendi, quem aliqua separati ecclesiae et Statu comitatur, non rejicitur, si ad hujusmodi modum vivendi perveniatur, 1 non ex contemptu colligati0ni ordinatae, quam Deu ad salutem utriusque societatis constituit, sed ' quia utrique p0testati persuasum est, re in tali tempore aliter expediri 0 posse. Reclum est enim, minus malum eligere. In causis mixtis seu mixti juris, quae partim ad pote8- talem ecclesiasticam, partim ad civilem pote8tatem pertinent, violatur jus ecclesiae, si de iis per e statuunt gubernatores rei civilis arbitratu suo, in eoque genere Sancti88ima eccle*iae leges contemnunt M. Sed constat, in huju8modi negotiis maxime esse secundum naturam itemque Secundum Dei consilia non sedes sionem alterius potestati ab altera, sed plane concordiam

eamque cum cau8Si proximi congruentem, quae cau8Sue utramque societatem genuerunt Imm Dei.

0 . I. Contraria mutuo se expellunt. Ecclesia autem et status habentur contraria. Statu ergo ab ecclesia separan

Resp. Dist. M. contraria mutuo se expellunt ab eodem subjecto sub eodem respectu, conci a diverso subjecto aut sub diverso reSpectu, nego. Α min. statu et ecclesia sunt distincta, concis contraria, nego. Instabis. Fines contrarii indicant potestate contrarias. Jam vero statu modernu spectat ut ultimum finem felicitatem temestrem, ecclesia autem aeternam; quae sunt contrariae. Ergo. Resp. Dist. min. Statu modernus, si eo tendat, agit

contra veram Statu naturam, Onας Secundum eam, nego.

Modemus status, i temporalia ab aeternis, Deum ab h0mine separet, materialistis adhaeret quod quam inepte fiat, alias

402쪽

384 Qua ostio XI. io relationibus inter ecclesiam et statum.

probatur. At ne modernis quidem p0liti eis religio, saltem ut vis moralis St, negligi pote8t, cum geminarum potestatum ordinata colligatio vel ob ipsas rerum mortalium felicitates nunquam non videatur optatissima. Nec absurdum, quod dixit Montesquieu: Ch08 admirabie la religio chretienne, qui ne senibi avoir 'obj et que a felicite de 'autre vie, ait enco renotre bonheu dan celle-ci. De P pri des lois l. XXIV ch. III.

Urgebis. Di8parata eparantur natura sua. Jam status et ecclesia sunt di8 parata; quandoquidem latus corpora regit, ecclesia spirituS. Resp. Negata in probationem dist. ea regiminis partitione excluditur confusi pote8tatum, concis ordinata conneXio, nego. Nec Statu8, quanquam proXime temp0ralia pectat, odietas est corporum inanimatorum, nec eccle8ia, cui proxime spiritualia procuranda sunt, coetu animarum separatarum; sed utraque pote8tas, aliter tamen et aliter, regit homines. Itaque duarum potestatum ad ordinatam temporalium et aeternorum conjunctionem procurandam, ordinata c0ncordia opus St.

0 . II. Vera phil080phia postulat, ut societas civilis sit

Status, quem V0cant meri juris. Atqui status meri juris nihil habet eum celesiastica potestate c0mmune. Ergo. Resp. Dist. M. Statu meri juris manat a philos0phia fal8a, conci a Sana philo80phia, nego. Machiavelli et ant, invecta philos0phia salsi n0minis infectaque materialistarum et scepticorum erroribus, religionem et moralem a jure civili dis-80ciarunt. X quo gignitur lex thea, athea politica usergo merum est jus sine Deo; hoc autem, quomodo uni Sana philosophia cohaereat, videant athei. instabis. Utraque potestas ad limite suos reducenda est Atqui eo pectat systema quod exprimitur formula libera

ecclesia in statu libero. Hoc igitur systema Verum est. Rev. Dist. M. ambae potestates redueantur ad limites naturales, id e8t, veros, conci ad naturalisticos, nego. Sy8tem aliberae ecclesiae in statu libero, quod in sensu adversariorum non est libertos cum concordia, sed potestatum distrac io, ordini rerum adver8atur, cum per Se hue omnino recidat, ut anciatur status divortium, tactum cum ecclesia, rari unctio latu8

403쪽

Αrt. IV. Utrum ecet. Statu statusque ab ecclesia sejungendus sit. 385

a me et Iesi Christo denique profanatio uotius civilis societatis. 0 . III. Confligere malum est. Atqui pote8tatum conjuncti genuit conflictus perpetuos. Ergo conjunctio nihil habet,

cur Xpetatur.

Resp. Dist. M. confligere malum 8 aliquod conα; Semper maXimum malum, nego. in dist. potestatum conjunctio genuit conflictus perpetuo et per se, neg0; nonnull08 et per accidens, subdist. qui fuerunt malum Separatione minus, conci maju8, Nego. Mala, cum in terris omnia Vitari nequeant, minora eligantur. At separatio per se bonum conc0rdiae tollit, praetereaque malum conflictus adducit. Sed consociatio, naturae civitati utriusque con8entanea, per se paci fautrix est. Dimicationum aliae plerumque occasione fuerunt a conjunctio, putaviolatum a regibus matrimonium, invasio bonorum ecclesiasticorum. Si quae tamen concertatione per accidens e Sy8temate consociandarum potestatum natae int, hoc malum comparari non potest eum bonis, quae civitatum constitutio Christiana p0pulis attulit. CL Leon. XVI. encycl. Imm Dei, Libertas, etc. Dices Historia medii aevi plena est astutiae ac vi0lentiae principum contra ecclesiam. Ergo systema concordiae non nisi ut0pia esse videtur. Resp. Dist ante: hoc valet de uinibus principibus, nego, de nonnullis, subdist. hujusmodi vitium affecit personas principum, conci orta est e constitutione Christiana civitatum, iterum dist. per e, nego aliquando per acciden 8, conci Tantum abest, ut omne principe eccle8iam impugnarint, ut in omnibus fere Europae regnis civilitas fundata sit a rege aliquo sancto, canonigato, aut certe a principibus, ecclesiae ac Pontifici Maximo amice colligatis. Constat quidem, principes multos conflixisse; at confligente constitutionem Christianam

Suorum regnorum ubvertere nec potuerunt nec ausi sunt. Ιp8a regna constituta erant in principio conjunctionis hinc8a'pe pro eccle8ia pugnatum aut ab ipsi populis, aut a principibus, memoribus officii, contra perduelles brevi tyranno et persecutori nihil magis obstabat quam Christiana sui regni

404쪽

386 Quasisti XI. me relationibus inter celesiam et latum.

constitutio. Quapropter Leo XIII.: Fuit aliquando tempus, cum evangelica phil08ophia gubernaret civitates quo tempore christianae sapientiae vis illa et divina virtus in leges, instituta, more Popυlorum, in omne reipublicae ordines rationesque penetraverat: cum religio per Jesum Christum instituta in eo, quo aequum erat, dignitati gradu rmiter collocata, gratia principum legitimaque magistratuum tutela ubique floreret: cum sacerdotium atque imperium concordia et amica officiorum vicissitudo auspicat conjungeret. 0que modo composita civitas fructus tulit omni opinione majores. Inam Dei. CLD 'mulsi, e droit chretie et e roit moderne, hap. V.

ARTICULUS V. Utrum ecclesia habeat potestatem in directam in temporalia.

I. Status quaestionis. De potestate indirecta loquimur, quae scilicet non intra terminos ejusdem potestatis exercetur, sed in potestatem distinctam, independentem quidem in ordine suo, sed ii aliquo respectu cum prima conneaeam. Itaque manet haec regula utraque est in suo genere maaeima et icut status nullam potestatem habet circa sacramenta aut episcoporum institutionem, ita potestas spiritualis nihil curat de creandis centurionibus, de eligendo optimo armorum genere aliisque mere temporalibus. Agitur de vera potestate, cui obedientem e8Se oportet; non suffiei honoris tantum aut excellentiae gradum aliquem maj0rem eccle8iae 88ignare. Haec potestas, Spectato sine u pr0Xim0, spiritualis est spiritualia directe ac principaliter dirigit, temporalia non nisi in quantum ni supernaturalis id exigat, seu, ut dici con8uevit, indirecte, secundario, eae consequenti, et caS a liter, quia non regulariter sed certis causis inspectis Deeretale Per Venerabilem Innocenti m. exercetur. Ideo quaerimus, utrum ecclesiae, praeter plenitudinem potestatis in spiritualia, jure divino etiam in temp0ralia potestas competat utique potestas indirecta, id est, in ordine ad spiritualia, potestate directiva major, minor potestate directa. CL supra, p. 360-366.

405쪽

Art. V. Utrum ecci habeat potestatem indire sitam in temporalia. 387H. Quaestio solvenda ex sine hominis ultimo Ordo societatum ex sue ultimo cognoscitur. Ita suis ultimus hominis intentius considerandus est, quo facilius ex iis etiam principiis,

quae art. . sunt exposita, ad conclusionem definitivam per-Veniatur. Jam vero finis ultimus tum singulorum tum totius multitudinis est extra limites societatis civilis; nam eo homines iendant necesse est, ut per virtuosam vitam ad fruitionem dininam perveniant. Ad potestatem ecclesiae dijudicandam animo opus est contra hane veritatem non repugnante. Qua propter . h0ma De regimine principum, lib. I. cap. XIV., rem urget hi verbi8 he8 quoddam bonum extraneum homini,

quamdiu mortaliter vivit, scilicet ultima beatitudo, quae in fruitione Dei exspectatur post mortem: quia, ut Apostolu aiti I. Cor. V. . quamdiu sumus in corpore, peregrinamur a Do

mino. tque homini Christiano beatitudo illa est per Christi

sanguinem acquisita et Chri8tianus pro ea assequenda Spiritus sancti arrham accepit μ. Hunc nem non consequitur homo per virtutem humanam sed virtute divina, juxta illud apostoli Rom. I. 23. Gratia Dei, vita aeterna. Igitur perducere ad eum finem non humani erit, sed divini regimini . . . Hujus ergo regni mini8terium, ut a terrenis essent spiritualia distincta, non terreni regibus, sed sacerdotibus est commi8Sum,

et praecipue summo Sacerdoti successor Petri, Christi vicari0, Romano Pontisci, cui omnes reges populi christiani portet esse subditos sicut ipsi Domino Jesu Christo. Sic enim ei ad quem ni ultimi cura pertinet, subdi debent illi ad quos pertinet cura antecedentium nium, et ejus imperio dirigi f. i. e. ΙΙΙ. Adversarii. Di recte redarguendi sunt, qui nullam

eccle8iae potestatem in temporalia admittunt, nominatim auctores

et fautores Declarationis eleri Gallicani 1682), art. 1., quo perhibetur principes in temporalibus nulli ecclesiasticae potestati Dei ordinatione subjici fortior thesis eo impugnat, qui reges aliosque principes Christianos in ipsis rebus spiritualibus et ecclesiasticis ab ecclesiae jurisdictione subtrahunt. es. ii IX. liti apost unltiplices inter 10. Junii 1851, quibu8

406쪽

388 Quasisti XI. De relationibus inter ecclesiam et latum.

editum a Franc. de aulam. Vigil Indirecte systemata

potestatis directae et mere directivae hac thesi refelluntur. Thesis Ecclesia habet potestatem indirectam in temporalia.

Arg. I. Potestas indirecta ecclesiae in temporalia est potestas in temporalia in ordine ad finem supernaturalem. Id autem non dubium, quin veri nominis potestas in temporalia in ordine ad finem supernaturalem divinitus ecclesiae competat. Ita pene ecclesiam est potestas in directa in temporalia. Prob. min. Ei, ad quem nis ultimi cura pertinet, subdi debent illi, ad quos pertinet cura antecedentium finium et ejus imperio dirigi es. S. hom C. Gent. lib. III. cap. IX. De res. princ. lib. I. cap. XIV. Atqui cura finis ultimi hominum, sic ordinante Deo, proxime ad ecclesiam pertinet. Ergo temp0ralia in ordine ad supernaturale bonum, quod est finis ultimus hominum, subdi debent ecclesiae. Arg. II. Gubernare est, id quod gubernatur, convenienter ad debitum nem perducere. De res princ. l. c. PrincipatuS autem temporalis p0pulos convenienter ad debitum finem perducere nequit, nisi in ordine ad spiritualia subsit potestati ecclesiasticae. Ergo potestas civilis in ordine ad spiritualia subordinatur eclesiasticae potestati, seu, ecclesia pollet pote8tate indirecta in temporalia. trob. min. α Finis hominis et totius hominum multitudinis, atque

conSequenter regendae multitudinis sunt caelestia, quibus humana subordinantur. Atqui caelestia ecclesiae concredita sunt. Ergo gubernium civile, cui humana sunt tradita, respectu fini caelesti subesse tenetur ecclesiae. Cum utraque potesta8, a De0 constituta, debeat ad unum nem ultimum operari, haud dubie subordinatio unius ad alteram requiritur secus enim in conflictu commodi temporalis et spiritualis judice desciente, pax

auferretur. Jam 8upra probavimus, ecclesiam non subordinaristatui. Status igitur in ordine ad spiritualia subordinatus est ecclesiae. 6 S. Scriptura docet, oportere temporalia cedere sempiternis bonis, id est, bonum civile non esse sine ultimum,

407쪽

Αrt Utrum e et habeat potestatem indireotam in temporalia. 389

sed nem sub ne Ita lex ordinandae utriusque potestati8 in sententia Domini: Quid enim prodest homini, si mundi muniverSum lucretur, animae vero sua detrimentum patiatur ΤMatth. XVI. 26. cf. V. 29. VI. 1. Luc. XIV. 26. Arg. III. Eae traditione. Et si p0testatis in directae eaeercititim ante aetatem Constantini M. plurimum impeditum erat, jussi sunt tamen fideles de bonis temporalibus ecclesiae mini-8tros alere, I Cor. IX. vetiti Christiani homines muneribus civilibus fungi aliquibus Mamachi, Antiq. Christ. IV. ap08toli, cum acerdote et seniores evangelii praeconibu bonum temporale publiciae tranquillitatis objicerent, temporale bonum sui spirituali postponendum arbitrati responderunt: obedire oportet Deo magis quam hominibus. Iet. V. 28, 29.

Const. post II. 34. S. Chrysost. In II Cor. Hom. XV. 5.,d0ctores plures medii aevi ordinem statu et ecclesiae nom- palant ordinationi, qua anima et corpus conjunguntur. Cf. Greg. Naa. Orat. 17. S. August. De civ. De lib. XIX. o. XVII. :, caelesti ciVita . . . non curat, quid in moribu8 legibus institutisque diversum est . . . si religionem, qua unu Summus et Verus Deus colendus docetur, non impedit . . . humanarum Voluntatum compositionem, quantum salva religione et pietate conceditur, tuetur atque appetit. S. Gelasius Papa: Duo quippe unt, imperator auguste, quibus principaliter mundus hic regitur auctoritas sacrata pontiscum, et regali poteSta8. In quibus tanto gravius est pondus Sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus hominum in divino reddituri sunt examine rationem. Ep. ad Anastasium Augustum. S. Symmachus Papa: Nos quidem potestate humana Suo loco Su8cipimus.

donec contra Deum suas non erigunt oluntates. Ceterum si omni potesta a Deo est, magi ergo quae rebus est praestituta divinis. Defer Deo in nobis, et o deserimus Deo in te. Ceterum si tu Deo non deseras, non potes ejus uti privilegio, cujus jura contemnis. Apologeticus adu Anast imp. IX. S. Innocentius III. cum Guillelmus comes de Monte Pessulano rogasset, ut Pontifex filios ipsius legitimationis dignaretur titulo decorare, anno 1202 in decretali Per venerabilem respondit, rem, cum sit temporalis, pertinere ad regem Galliae Romanum

408쪽

390 Quasisti XI. De relationibus inter ecclesiam et Statum.

autem Pontificem super ecclesiae patrimonio plenam in temporalibus gerere potestatem. Quibus haec addit: etiam in aliis regionibuS, certis causis inspectis, temporalem jurisdictionem casualiter exercemus. Idem Pontifex in decretali Nonit, ad

sedandas lites Galliam inter et Angliam anno 1204 edito,

potestatem eccle8iae in temp0ralibus, eamque indirectam, hi 8 verbis docet: Non enim intendimus judicare de fetido, cujus ad ipsum spectat judicium . . . sed decernere de peccato, cuju8 ad nos pertinet sine dubitatione censura, quam in quemlibet eXercere p088umu et debemus. Bonifacius VIII in bulla Unam sanctam idem ignis eat affirmans, spiritualem potestatem terrenam dudicare, si bona non fueritw; similiter: si deviat terrena potestas, judicabitur a potestate spirituali. in illa explicatio bullae nam sanctam ab ipso Bonifacio VIII. data:

fi non pote8 negare rex, e quicunque alter delis, quin it nobis subjectus ratione peccati. μS. Thomas suam de potestate indirecta sententiam effert hi verbis: hi tantum est potestas saecularis sub pote8tate 8pirituali, in quantum ei a Deo supposita est, scilicet in his quae ad salutem animae pertinent. Sent. IV. dist. XLIV. q. II. art. 3 ad 4. Rursus: non est usurpatum judicium, ispiritualis praelatus se intromittat de temporalibus quantum ad ea, in quibus subditur ei saecularis potestas vel quae ei a saeculari potestate relinquuntur. II. II. q. LX art. . ad 3.; cf. De res princ. lib. I. cap. XIV. Ex quo intelligitur, penes ecclesiam esse potestatem in temporalia, non tamen absolute, sed in quantum Deus praecepit. Et quia non absoluta St, idcirco locus est saeculari p0testati, ut quaedam spirituali relinquat. Nec ab ea sententia desciscit optimus quisque theologus, d. vi recremata, Franciscus Victoria Dominicus a Soto, Me ianus, Bellarminus, etc. yy f. supra, p. 365.

' CL Molitor, Di Decres Per Venerabilem'. Parum re te Gosset in ,,Le cardina Bellarini parati tro te veritable auteti decette Opinion, qui a prevalu opilis fur celle dii olivoi direct Gumralement admise avant ui par es theologion soliolastiques. Roua iritu Pape, etc. P. 328.

409쪽

Art. V. Vtrum ecci habeat potestatem in directam in temporalia. I9JQuueres, utrum ab omnibus cath0lici ad initti debeat potestas aliqua celesiae in temporalia.

Resp. a Veritas dictae potestatis insallibili auctoritate

declarata videtur, ob eamque cau8am ab omnibus credenda, saltem de ecclesiastica cis supra p. 333. 8serti ratione praecipuae sunt, i adhibitu Romanorum Pontificum decreta, in quibus constitutio nam sanctam ); ' maximus doctorum consensu8;3 Syllabus, qua n0tatur prop. 24.: Ecclesia vi inferendae

potestatem non habet, neque potestatem tillam temporalem

directam vel in directam; 4 encycl. Imm Dei, in qua praecipitur: Quidquid igitur est in rebus humanis quoquo modo sacrum, quidquid ad salutem animorum cultumve Dei pertinet, sive tale illud sit natura sua, sive rursus tale intelligatur Propter caussam ad quam refertur, id e8 omne in potestate arbitrioque ecclesiae. CL Leonis XIII encycl. Arcanum. 5' Accedit judicium theologorum. Ita Doni a Soto In Sent. IV.

dist. XXII. quaest. I. art. . argumentatur contra eorum

haeresin, qui omnem abdicant Pontisci temporalem potestatem μ; atque aggella: doetrina de superioritate spiritualis Ecclesiae potestatis prae potestate civili, non 8 mera opinio; sed, ni Sisit pr0prie et immediate de ide quod tamen cum gravissimo fundamento a88eri posset), saltem ad depositum catholicae doctrinae certo pertinet. Id etiam aperte docet Suare de Leg. l. . . .); Bellarminus de potest. Sum P0nt. c. 3. etc. μDe religione et ecclesia, edit. 3. p. 455. M Si singulas de memorata potestate ententia eX- pendamu8, ystema potestatis directae Videtur solitarium et Sententiae c0mmuni contrarium systema potestati directivae,

Ultima tantum hujus constitutionis sententia dogmatica est, scilicet: Porro subesse Romano Pontifici, Omni humanae creaturae declaramus, dicimus, et diffinimu Omnino esse de necessitate salutis. μMur constitutionis authenticitatem impugnavit cf. Revue de que8t. hist. t. XXVI et XLVI ); sed argumentis, quae peritissimis Viri Visa 8unt parum idonea. f. Specimina palaeographica Regestorum Romanorum Pontificum ab Innocentio I I. usque ad Urbanum V. Ome, Arellive du Vatican li

410쪽

392 Quasisti XI. me relationibus inter ecclesiam et latum. sensu strictiori acceptae, videtur parum consonare doctrinae

syllabi, decretis ontificiis et doctorum consen8ui.

0bj. I. Perfecta societas nulli societati potest esse inferior Civilis autem potestas est persecta societas. Ergo ecclesia nulla in civilem potestatem jurisdictione pollet.

Resp. Dist. M. perfecta ocietas non potest esse inserior societati ejusdem ordinis, cono. Ordini Superioris, nego. O- testas civilis est in ordine suo summa at ordo ille summu non est, Ied supernaturalium bonorum ordine natura sua inferior. Instabis. Re ut homo, non ut rex est, ad nem b0ni supernaturalis ordinatur. Potestas igitur ecclesiae in agentem ea, quae uni regis, exerceri nequit. Resp. Nego antec et conseq. Nam primo quidem regis

osseium pendet ex lege Dei, quam divin munere custodit ac tuetur ecclesia deinde ni multitudinis regendae finis regis sit, necesse est. Multitudinis igitur eum ni sit fruitio divina,

regentis officium ex eo ne pendet. Urgebis. Status, ut status, cum post hanc vitam nullus sit, ad nem felicitatis sempiternae non ordinatur, sed ocii singuli. Ex quo idem ac supra concluditur. Resp. Dist ante: Status, ut status, non est institutus boni sempiterni possidendi causa, conci non eju8dem promovendi causa, nego. Status, ad quem boni temporali cura

proxime pertinet, non permanet, cum tempus non erit amplius.

Apoc. . . Et haec ipsa inferioritas finis evidenter ostendit, statum non esse sibi ultimum nem, sed finem sub fine ultimo Sociorum, quem Si non promoveat, a religione osset declinat. Et certe cuicumque incumbit aliquid perseere qu0 ordinatur in aliud sicut in nem hoc debet attendere ut suum opus it congruum fini μ. De res prines lib. I. cap. XIV. 0 . II. 0ctrina subordinationis societatis civilis ad ecclesiasticam fundatur in conceptu status theologico, id e8t, in iis, quae a Christo de ecclesia praecipiuntur. Jam vero conceptus statu juridicus et philosophicus ex ipsa hominum natura determinatus erat ante Christum Conceptus igitur ille