장음표시 사용
141쪽
VHos contendit missique Ardeam legati ad Camillum, Urios eum perduXere: Seu quod magi credere libet, non prius prosectum ab Ardea, quam comperit legem latam; quod nec injussu populi mutari finibus poSSet, nec, nisi dic-xtator dictus, auspicia in exercitu habere lex curiata lata est, dictatorque abSen dictus.
XLVIL Dum haec His agebantur, interim arx Romae Capitoliumque in ingenti periculo fuit nauaque Galli, seu
vestigio notato humano, qua nuntiu a VHi perVenerat, Seul Sua Sponte animadverSO ad Carmenti Saxorum adscensu aequo, nocte SubluStri, quum prim inermem, qui tentaret Viam praemiSiSSent, tradentes inde arma, ubi quid iniqui es-Set, alterni innisi sublevantesque invicem et trahentes alii alios, prout postularet locu ; tanto Silentio in Summum evato Sere, Ut non cuStode Solum allerent, Sed ne cane quidem, sollicitum animal ad nocturno StrepituS, Xcitarent. ADSE- re non sesellere, quibus, aeris unoni, in Summa inopia cibi tamen abstinebatur quae res Saluti fuit namque clangore eorum alarumque crepitu excitu M. Manlius, qui tri-20 Ennio ante consul fuerat, vir bello egregiuS, armi arreptis, Simul ad arma caetero ciens, Vadit et, dum caeteri trepidant, Gallum, qui jam in Summo conStiterat umbone ictum deturbat. Cujus casus prolapSi quum proXimo Sterneret, trepidante alios, armiSque omiSSi SaXa, quibu adhaerebant,
25 manibus ampleXOS, trucidat. Jamque et alii congregati telis missilibusque saxi proturbare hoStes, ruinaque tota prolapSaacies in praeceps deserri. Sedato deinde tumultu, reliquum noctis quantum in turbatis mentibu poterat, quum praeteritum quoque periculum Sollicitaret quieti datum est Luco
30 orta, vocati claSSico ad concilium militibus ad tribunos, quum et recte et perperam facto pretium deberetur Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque, non ab tribunis Solum militum, Sed consensu etiam militarici cui universi solibras farris et quartario vini ad pede ejuS, quae in arce 35 erant, Contulerunt rem dictu parvam, caeterum inopia secerat eam argumentum ingen caritatis, quum, e quiSque Victu Suo raudans, detractum corpori atque usibu necessariis ad honorem unius viri conserret. Tum vigile ejus loci, qua sesellerat adscendens hostis, citati et quum in omnes 40 more militari Se animadverSurum Q. Sulpicius tribunus militum pronuntiasset consentiente clamore militum in unum vigilem conjicientium culpam, deterritus, a caeteri abstinu-
142쪽
it reum haud dubium ejus noxae, approbantibu cunctis, de saxo dejecit. Inde intentiores utrimque cuStodiae QSSe et apud Gallos, quia vulgatum erat, inter ejo Romamque nuntio commeare et apud Romanos, ab nocturni periculi
XLVIII. Sed ante omnia obsidionis bellique mala fames
utrumque exercitum urgebat Gallo peStilentia etiam, quum loco jacente inter tumulo castra habentes, tum ab incendiis torrido et vapori pleno, cineremque, non Pulverem modo, serente, quum quid venti motum pSSet quorum intolerantissima gens humorique ac frigori nSSueta, quum, PStu et angore exata, Vulgati Velut in pecua morbis, moreretur jam pigritia Singulo Sepeliendi, promiSCue CorVnto cumulos hominum urebant Bustorumque inde Gallicorum nomine insignem locum secere. Inducis deinde cum Romanis blaetae, et colloquia permiSSi imperatorum habita in quibus quum identidem Galli famem objicerent, eaque neceSSitate ad deditionem vocarent, dicitur, avertendae ejus opinioniScausa, multi locis panis de Capitolio aetatus esso in hostium stationes. Sed jam neque dissimulari neque serri ultra 20 fames poterat. Itaque, dum dictator delectum per Se Ardeae habet, magiStrum equitum L. Valerium a VHi abducere Xercitum jubet parat, instruitque, quibus haud impar
adoriatur hostes interim Capitolinus exercitus, Stationibus vigiliisque sessus, Superati tamen humani omnibu maliS diquum famem unam natura vinci non sineret, diem de die prospectanS, ecquod auxilium ab dictatore appareret; ΟStrem Spe quoque jam non Solum cibo deficiente, et, quum Statione procederent, prope obruentibus infirmum corpus armis, vel dedi, vel redimi Se quacumque pactione POSSCnt 30 jussit jactantibus non obscure Gallis, haud magna mercede se adduci posse, ut obsidionem relinquant. Tum SenatuS habitus, tribunisque militum negotium datum, Ut paci Scerentur. Inde inter Q. Sulpicium tribunum militum et Brennum regulum Gallorum colloquio tranSaeta res St; et 35
mille pondo auri pretium populi gentibus mox imperaturisactum. Rei foedissimae per se, adjecta indignitas est: pondera ab Gallis allata iniqua, et tribuno recusante, diisetus ab insolente Gallo ponderi gladius : auditaque intoleranda Romanis vox, Vae Victi eSSe. V 40
143쪽
XLIX. Sed iique et homines prohibuere redempto Vivere Romano : nam sorte quadam, prius quam infanda merce perficeretur, per altercationem nondum omni auro appenso, dictator intervenit auferrique aurum de medio,
5 et Gallos submoveri jubet. Quum illi renitentes pactos
dicerent SeSe, negat eam pactionem ratam CSSO, quae, OSt-
quam ipse dictator creatus esset injussu suo ab inserioris juris magistratu acta esset denuntiatque Gallis, ut se ad proelium expediant Suo in acervum conjicere arcinas,
10 et arma aptare, serroque, non auro, recuperare patriam Ubet, in conspectu habentes sana Deum, et conjuges, et liberos, et Solum patria deforme belli malis, et omnia, quae defendi repetique et ulcisci fias it. Instruit deinde aciem, ut loci natura patiebatur, in semirutae solo urbis, et natura in-I equali et Omnia, quae arte belli Secunda suis eligi praepar rive poterant, providit. Galli, nova re trepidi, arma capiunt, iraque magis, quam consilio, in Romano incurrunt. Jam verterat fortuna, a Deorum opes humanaque conSilia rem Romanam adjuvabant. Igitur primo concursu haud majore 20 momento fusi Galli sunt, quam ad Alliam vicerant. Justiore altero deinde proelio ad octavum lapidem Gabina via, quo Se ex fuga contulerant, HuSdem ductu auspicioque Camilli vincuntur. Ibi caedes omnia obtinuit caStra capium tur, et ne nuntius quidem cladi relictus Dictator, recupe-25 rata echOStibus patria, triumphans in Urbem redit interque ocos militares, quos inconditos aciunt, Romulus ac paren patriae, conditorque alter urbis, haud vanis laudibus appellatur. Servatam deinde bello patriam iterum in pace haud dubie servavit, quum prohibuit migrari Hos et tri- adiunis rem intentius agentibus post incensam Urbem, et per Se inclinata magis plebe ad id consilium : aque causa fuit
non abdicandae post triumphum dictaturae, Senatu ObSecran- te, ne rempublicam in incerto relinqueret Statu. L. Omnium primum, ut erat diligentissimus religionum35 cultor, quae ad eos immortales pertinebant, retulit: et SenktuS-consultum iacit, sana omnia, quod ea hostis po
sedisset, restituerentur, terminarentur, Xpiarenturque,
piatioque eorum in libris per duumviros quaereretur cum Mauretibus hospitium publice fierct, quod sacra populi Ro-40 mani ac sacerdotes recepissent, beneficioque ejus populi non intermissus honos Deum immortalium esset ludi Capito-
lini fierent, quod Iupiter optimus MaXimus Suam Sedem,
144쪽
atque arcem populi Romani, in re trepida tutatus esset: 'collegiumque ad eam rem M. Furius dictator constitueret 'ex iis, qui in Capitolio atque arce habitarent. V Expiandae etiam Voci nocturnae, quae nuntia cladis ante bollum Galli-Cum audita neglectaque SSet, mentio illata juSSumque templum in ova via Ajo Locutio fieri. Aurum, quod Galli ereptum erat, quodque e aliis templis inter trepidationem in ovis cellam collatum, quum, in quae referri oporteret, Coni Sa memoria ESSet, Sacrum omne judicatum, et Sub
Jovis Sella poni jussum. Jam ante in eo religio civitatis Io apparuerat, quod quum in publico deeSSet aurum, e quo
Summa pactae mercedi Gallis confieret, a matronis collatum Receperant, Ut Sacro auro abStineretur. Matronis gratiae actae, honoSque additus, ut earum, Sicut Virorum, OS mortem solennis laudatio eSSet Iis peractiS, quae ad Deo per-IJtinebant, quaeque per Senatum agi poterant; tum demum, agitantibus tribuni plebem assiduis concionibus, ut relictiS
ruinis, in urbem paratam VHOS, tranSmigrarent, in conciOnem, UniVerSO Senatu proSequente escendit atque ita verba
secit: - 20LΙ Aduo mihi acerbae sunt, Quirites, contentioneS cum tribunis plebis, ut nec tristissimi exsilii solatium aliud 'habuerim, quoad Ardeae vixi, quam quod procul ab his
'certaminibus eram et ob eadem haec, non, Si me SenntUS- consulto populique jussu revocaretis, redituru unquam 2β suerim. eo nunc me, ut redirem, mea volunta mutata, 'sed vestra ortuna perpulit quippe, ut in II Sede mane 'ret patria, id agebaturri non ut ego utique in patri QS- Sem et nunc quiescerem ac tacerem libenter, nisi haec
quoque pro patria dimicatio esset cui deesse, quoad vita δ' 'Suppetat, aliis turpe, Camillo etiam nefas est. Quid enim repetiimus i quid obsessam ex hostium manibus eripui- mus, si recuperatam ipsi deserimus ' et quum victoribus
Mallis, capta tota urbe Capitolium tamen atque arcem iiiquo et homines Romani tonuorint, habitaverint vic-35 rioribus Romanis, recuperat Urbs, arx quoque C Capito- lium doseretur et plus vastitatis huic urbi Secunda nos ura fortuna faciet, quam advorsa secitra quidem, si no- iis cum urbe simul positae traditaeque per manu religiones 'nullae essent, tamen tam evidens numen hac tempestate 40 rebus affuit Romanis, ut omnem negligentiam divini cul-M ius exemptam hominibus putem, Intuemini enim horum
145쪽
LIBER V. CAP. LII. 131 deinceps annorum vel Secunda res, Vel adversa : inve- nietis omnia prospere VeniSSe Sequentibu Deos, adverSa
'Spernentibus Jam omnium primum lens bellum por
quot annos, quanto labore geStum non ante cepit finem, quam, monitu eorum, aqua e lacu Albano emissa est: Quid haec tandem urbis nostrae clades OV num ante χXOrta eSt, quam Spreta Vox coelo emiSS de adventu Gal-
lorum quam gentium jus ab legati nostris violatum' quam a nobis, quum vindicari deberet, eadem negligentia 10 meorum praetermissum l gitur Victi, captique ac re- dempti, tantum poenarum Dii hominibuSque dedimus, ut aerrarum orbi documento SSemus. AdverSae deinde res admonuerunt religionum. Confugimus in Capitolium ad meos, ad sedem Jovis optimi Maximi: Sacra in ruina re-15 rum noStrarum alia terrae celavimus, alia avecta in finiti- ma urbes, amovimus ab hoStium oculiS. Deorum cultum,
i sorti ab iis hominibusque, tamen non intermiSimuS. Reddidere igitur patriam, et victoriam, et antiquum belli decus amissum et in hostes, qui caeci avaritia in ponderem inuri foedus ac fidem sesellerunt, verterunt terrorem su-
LII. Haec culti neglectique numinis tanta monumenta in rebus humanis cernentes, ecquid Sentitis, Quirites, quantum, viXdum naufragiis priori culpae cladiSque 2 emergentes, paremus Mesa. Urbem auSpicato inaugura- toque conditam habemus nullus locus in ea non religio mum Deorumque est plenus : Sacrificiis Olennibus non die magis stati, quam loca Sunt, in quibus fiant. Hos omne. Deos, iublicos privatosque. Quirites. deserturi 30 estis Τ Quam par vestrum factum est, quod in Obsidione nuper in egregio adolescente C. Fabio, noti minore hoS- tium admirat ne, quam VeStra, ConSpectum Si qui m 'inter Gallica tota degressus ex arce solenne Fabiae gentis
in colle Quirinali obiit An gentilicia sacra ne in bello
35 quidem intermitti, publica Sacra et Romano Deo etiam in pace deseri, placeti et pontifices flaminesque negli- gentiore publicarum religionum SSe, quam priVatu in
solenni gentis fuerit Τ Forsitan aliquis dicat, aut His
in nos facturos, aut huc inde miSSUro Sacerdote noStrOS, qui faciant quorum neutrum fieri Salvi caerimonii po teSt et, ne omnia generatim Sacra omneSque Percen Seam
meos, in Jovis epulo num alibi, quam in Capitolio, pul-
146쪽
vinar suscipi potes, Quid de aeternis Vestae ignibus, signoque, quod imperii pignus custodia ejus templi tene- tur, loquari quid de ancilibus veStris, Mars Gradive, tu- que Quirine pateri haec omnia in profano deseri placet
'Sacra, aequalia Urbi, quaedam Vetustiora origine urbis Τ Et videte, quid inter nos ac majores intersit. Illi sacra quaedam in monte Albano Lavinioque nobis facienda tra- diderunt. An ex hostium urbibus Romam ad nos tranS- serri sacra religiosum suit hinc sine piaculo in hostium rurbem, Hos tranSseremus t Recordamini, agitedum 10 quoties Sacra instaurentur, quia aliquid e patrio ritu neg-
prodigium Albani lacus, nisi instauratio Sacrorum auSpici- Orumque renovatio, assectae lenti bello reipublicae re- medio fuit ' At etiam, tamquam veterum religionum Io Memores, et peregrino Deo tranStulimus Romam, et in istituimus novos. Juno Regina, transvecta a VHiS, nuper in Avontino quam insigni ob excellen matronarum tu-
dium celebrique dedicata est die Aio Locutio templum,
propter coelestem vocem exauditam in ova via, uSSimus 20 feri Capitolinos ludos solennibus aliis addidimus colle- giumque ad id novum auctore senatu, condidimus. Quid 'horum opus fuit Suscipi, Si una cum Gallis urbem Roma iam relicturi fuimus t si non voluntate mansimus in Ca- 'pitolio per tot menses obsidioni. si ab Irostibus metu re M uenti sumus ' De Sacris loquimur et de templis quid clandem do sacerdotibus ' onne in mentem Venit, quan- tum piaculi committatur ' Vestalibus nempe una illa Se- de est, e qua ea nihil unquam, . praeterquam Urb capta, 'movit. Flamini Diali noctem unam manere Xtra Urbem 30 nefas QSt. Hos Hentes pro Romani facturi Stis Sacer- dotes, et Vestales tuae te deserent, Vesta et flamen pere viro habitando in singulas noctes tantum ibi reique pub- licae piaculi contrahet ' Quid alia, quae auspicato agimus 'omnia sere intra pomoerium, cui oblivioni aut cui negli-35 gentis damus t Comitia curiata, quae rem militarem On- tinent comitia centuriata, quibus conSule tribunoSque Militares creatis, ubi auspicato, nisi ubi assolent, fieri pos- sunt ' VHosne haec tranSseremia. an comitiorum nuSa, populus tanto incommodo in desertam hanc abiit ho 40 minibusque urbem conveniet l
147쪽
LIII. Sed ros ipsa cogit vastam incendiis ruinisque re linquere urbem, et ad integra omnia Hos migrare, nec hic aedificando inopem plebem VeXare. Hanc autem actari magi cauSam, quam Veram Sse, ut ego non dicam)apparere vobis, Quirites, putori qui meminiStis, ante Gallorum adventum, Salvi tecti publicis privatiSque, Stante incolumi urbe hanc eamdem rem aetam SSe, ut Hos tranSmigraremus. Et Videte, quantum inter meam Sententiam vestramque intersit, tribuni. Vos, etiamsi tune faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis
.ego contra, ne id mirati Siti prius, quam, quale Sit, U-dieritis etiamsi tunc migrandum fuisset, incolumi tota
Urbe, nunc ha ruina relinquenda non cenSerem. Utinperium causa nobis in urbem captam migrandi victoriaeSSet glorioS nobi ac poSteri nOStrisci nune hae migratio nobis misera ac turpis, Galli gloriosa est: non enim reliquiSse victores, Sed amisisse victi, patriam Videbimur. Hoc ad Alliam fuga, hoc capta Urbs, hoc circumSeSSum Capitolium necessitatis imposuiSSe, ut deSeremUS penateSnOStroS, XSiliumque ac fugam nobis ex eo loco con SciSeeremuS, quem tueri non OSSemus : et Galli evertere potuerunt Romam, quam Romani restituere non videbuntur
potuisse ' Quid restat, nisi ut, si jam novis copiis veniant constat enim vix credibilem multitudinem esse), et habitare in capta ab Se deSest a vobis, hae Urbe Velint, Sinati. Quid ' si non Galli hoc, sed vetere hoste veStri, AEqui Volscive, faciant, ut Commigrent Romam velitisne illos Romanos, vos lentes essera an malitis hanc solitudinem VeStram, quam Urbem hoStium essera non equidem video, quid magis nefas sit. Haec celera, quia piget aedificare, hae dedecora pati parati estis Si tota urbe nullum melius ampliusve tectum fieri possit, quam casa illa conditoris Si nostri, non in casis, ritu paStorum agreStiumque habitare est Sallu inter Sacra penateSque VeStroS,
qu m exsulatum publice res Majores nostri, convenae pastoresque, quum in hi loci nihil praeter Silvas paludes-
pitolio, arce incolumi, tantibus templi Deorum, aedificare incensa pigeo et, quod Singuli facturi fuimus, si pedes nostrae deflagrassent, hoc in publico incendio universi re-CUSamus sacere l
148쪽
134 ΤΙΤ LIVII LIV. Quid tandem si fraudo, si casu Veiis incondium
ortum sit, ventoque ut fieri potest diffusa flamma mag- iam partem urbis absumat; Fidenas inde, aut Gabios, inliamve quam urbem, quaeSituri UmUS, quo tranSmigre- mus i do nihil tenet solum patriae, nec haec terra, quam matrem appellamus Sed in Superficie tignisque s caritas nobis patriae pendet Τ Equidem, satebor vobis,
iis minus injuriae vestrae, quam meae calamitatiS, memi- ni SSe juvat, quum abeSSem, quotieScumque patria in men- tem veniret, haec omnia occurrebant, OlleS, campique, et 10 Tiberis, et assueta oculi regio, et hoc coelum, Sub quo
ῬΟStea, quum reliqueriti ea macerent desiderio. Non sine causa Dii hominesque hunc urbi condendae locum ra elegerunt, Saluberrimo colleS, flumen opportunum, quo in mediterraneis locis fruge devehantur, quo maritimi commeatu accipiantur mare Vicinum ad commoditates, 'ne expositum nimia propinquitate ad pericula classium 'externarum regionum Italiae medium, ad incrementum 20 urbi natum unice locum Argumento St pSa magnitu- do tam novae urbis : trecenteSimu SexageSimVS quintus annus urbis, QuiriteS, agitur inter tot eterrimo popu-
Hos tamdiu bella geritis quum interea, ne Singula loquar urbes, non conjuncti cum AEquis Volsci, tot tam validam oppida, non niVerSa triaria, tantum terra marique Ol- lens, atque inter duo maria latitudinem obtinens Italiae,
tollo vobis par est. Quod quum ita sit, quae malum l)
ratio est experti alia experiri, quum jam, Ut Virtu VeS- tra transire alio possit, ortuna certe loci hujus transferri 30
non possiU Hic Capitolium est, ubi quondam capite
iumano invento reSponSum St, eo loco caput rerum Um-
mamque imperii sore hic, quum augurato liberaretur Capitolium, Iuventa TerminuSque ma Xim gaUdi pa- trum noStrorum, moveri e non paSSi hic VeStae ignes 35 hic ancilia coelo demissa, hic omnes propitii manentibus
LV. ovisse eos Camillus quum alia ratione, tum ea, quae ad religione pertinebat, maxime dicitur : Sed rem dubiam decrevit vox opportuna emiSSari quod, quUm SenatuS 40 post paulo de his rebus in curia HOStilia haberetur, cohortesque e praesidii revertentes, sorte agmine sorum transi-
149쪽
LIBER V. CAP. LV. 135rent, centurio in comitio XClamavit Signifer, statu Sig- num 'io manebimus optime: V qua voce audita, et Enatus, accipere Se omen,' EX Uria egreSSUS, ConclamaVit,
et plebs circumfusa approbavit Antiquata deinde logo,
5 promiscue urbs aedificari coepta. Tegula publice praebita est Saxi materiaeque caedendae, Unde quisque vellet, jusfactum praedibus acceptis, eo anno aedificia perfecturos. Festinatio curam exemit vicos dirigendi, dum omisso Sui alienique discrimine, in vacuo aedificant. Ea est causa, ut 10 vetere cloacae, primo per publicum ductae, nunc privata passim subeant tecta formaque Urbis sit Occupatae magis,
150쪽
EPITOME LIBRI SEXTI.Rκ advorsus Volscos et Equos et Praenestinos prospere gestas continet. Quatuor tribus additae sunt, Stellatina Sabatina Tromentina Arniensis. I. iv c.
xx. Μ. anlius, qui Capitolium a Gallis defenderat, quum obstrictos serie alieno liberaret, neXOS XSolveret, crimine affectati regni damnatus, de saxo Tarpejo dejectu est in cujus notam senatus-consultum sae- tum est, ne cui demantia gente arc cognomen SSet. c. Licinius et
L. Oxtius tribuni plebis legem promulgarunt, ut consules etiam ex plebe fierent, qui Oxiatribus creabantur: eamque legem cum magna contentione, repugnantibus Patribus, quum iidem tribuni plebis per quinquennium soli magistratus fuissent, pertui rundi et primus ex plebe consul L. Sextius creatus est. Luta est et altera lex, ne cui plus quingentis jugeribus agri liceret Ossidere. CAP. -xLII. U. C. 36 388.
XI Grave bellum oris, gravior domi seditio F
exorta bellum a Volscis adjuncta Latinorum atque Herni scorum desectione seditio, unde minime timeri potuit, a patriciae genti viro et inclytae famae, M. Manlio Capitolino qui nimius animi, quum alio principe Sperneret, ni in . videret, eximio simul honoribus atque virtutibus, M. Furio hi aegre serebat Solum eum in magistratibus, solum apud X. ercitu eSSeri tantum jam eminere, ut iiSdem auSpicii cre intoS, non pro collegis, Sed pro ministris habeat quum in uerim, Si qui vere destimare velit, a M. Furio recuperari 10 patria ex obsidione hostium non potuerit, nisi a Se pritis 'Capitolium atque arx servata esset et ille, inter Urum C- cipiendum et Spem pacis Solutis animis, Gallos aggreSSUS sit ipse armatos capientesque arcem depulerit illiu glo- ris pars virilis apud omnes milites Sit, qui Simul vicerint 15 suae victoriae neminem omnium mortalium Socium OSSe. VHis opinionibus inflato animo, ad hoc vitio quoque ingenii vehemens et impotens, PoStquam interiatre non quantUm aequum cen Sebat, Xcellere Sua ope animadvertit primum