장음표시 사용
251쪽
conditio, ut etiam prosit vobis fraus, petitis. Neque pM tres nostri priores de Sicilia, neque nos de Hispania feci- mus bellum et tunc Mamertinorum ociorum periculum, et nunc Sagunti exscidium nobis pia a justa induerunt 5 arma. Vos lacessisse, et tu ipse fateris, et Dei testes 'sunt; qui et illius belli exitum secundum jus fasque de- derunt, et hujus dant et dabunt. Quod ad me attinet,
'et humanae infirmitatis memini, et vim ortunae reputo, et 'omnia, quaecumque agimus, subjecta esse mille casibus 10 Scio. Caeterum, quemadmodum Superbe et violenter me faterer facere, Si prius, quam in Africam trajeciSSem, te tua voluntate cedentem Italia, et imposito in nave CXer- citu, ipsum venientem ad pacem petendam adSpernarer Sic nunc, quum prope manu conSerta restitantem ac tergi-15 versantem in Africam attraXerim, nulla sum tibi Verecun- dia obstrictus. roinde si quid ad ea, in quae tum paX conventura videbatur quae sint, nosti), multae naVium cum commeatu per inducia eXpugnatarum legatorumque
violatorum adjicitur, est, quod reseram ad consilium. Sinil illa quoque gravia videntur, bellum parate, quoniam pa-- cem pati non potuistis.' Ita insecta pace, ex colloquio
ad Suo quum Se recepiSSent, frustra verba actata renuntiant armis decernendum SSe habendamque eam Ortunam,
25 XXXII. In castra ut est ventum, pronuntiant ambo, Arma expedirent milites animoSque ad Supremum certamen, non 'in unum diem, Sed in perpetuum, Si felicitas deSSet, ViC- tores Roma an Carthago jura gentibus daret, ante CraS- tinam noctem Scituros neque enim Africam, aut Italiam, 30 sed orbem terrarum, Victoriae praemium oreri par pericu-
dum praemio, quibus adversae pugnae fortuna fuiSSet: Vnam neque Romanis effugium ullum patebat in aliena ignotaque terra et Carthagini, supremo auxilio effuSO, adesse videbatur praesens exscidium. Ad hoc discrimenta procedunt postero die duorum opulentissimorum populorum duo longe clarissimi duces, duo sortissimi exercitus, multa
ante parta decora aut cumulatur eo die, aut eversuri. Anceps igitur Spes et metus miscebant animos contemplantibuSDe modo Suam modo hoStium aciem, quum oculi magis, 60 quam ratione pensarent vires, simul laeta, Simul tristiam, VerSabantur. Quae ipsi Sua sponte non Succurrebant, ea
duces admonendo atque hortando subjiciunt loenus sede-
252쪽
cim annorum in terra Italia res gestas, tot duce Romanos, tot exercitus occidione occisos, et Sua cuique decora, ubi ad insignem alicujus pugnae memoria militem Venerat, reserebat. Scipio Hispanias, et recentia in Africa proelia, et conseSSionem hostium, quod neque non petere pacem propter metUm, neque manere in ea prae insita animi perfidia, potuissent ad hoc colloquium Hannibalis, in Secreto habitum, ac liberum fingenti, qua velit, flecti ominatur, quibuSquondam aUSpicii patre eorum pugnaverint ad Egate in- Sulas, ea illis exeuntibus in aciem portendisse Deos 0 Adosso finem olli ac laboris. In manibus SSe praedam Marthaginis, reditum domum in patriam, ad parenteS, 'liberos, conjuges, enatesque DeoS. V CelSu haec corpore, vultuque ita laeto, ut vici SSe jam crederes, dicebat. Instruit deinci primos hastatos, post eo principes triariis opostremam aciem clauSit. XXXIII. Non conserta autem cohorte ante Sua quamque Signa instruebat, Sed manipulos aliquantum inter Se di tanteS, Ut eSSet Spatium, quo elephanti hostium accepti nihil ordine turbarent. Laelium cujus ante legati, eo anno 20
cum Italico equitatu ab sinistro cornu, Masinissam umidaSque ab dextro opposuit vias patente inter manipulos antesignanorum velitibus ea tune levis armatura erat complevit dato praecepto, ut ad impetum elephantorurn, Ut POS recto refugerent ordines, aut in dextram laevamque diScursu applicante Se anteSignaniS, viam, qua irriterent in ancipitia tela, belluis darent. Hannibal, ad terrorem primum, elephantos octoginta autem erant, quot nulla unquam
in acie ante habuerat instruxit deinde auxilia Ligurum 30 Gallorumque, Balearibus Maurisque admixtis in secunda acie Carthaginienses Afrosque, et Macedonum legionem modico inde intervallo relicto, subsidiariam aciem Italicorum militum Bruttii plerique erant, vi ac neceSSitate Plures,
quam Sua Voluntate, decedentem ex Italia secuti instruXit 35 Equitatum etiam ipsum circumdedit cornibus dextrum Carthaginienses, Sini Strum umidae tenuerunt. Varia adhortatio erat in exercitu inter tot homines, quibus non lin
non causa militandi eadem esset Auxiliaribus et praesens 40 et multiplicata merces ex praeda ostentatur : Galli proprio
atque insito in Romanos odio accenduntur: Liguribus cam-
253쪽
LIBER XXX. AP. XXIV. 239pi uberes Italiae deductis ex asperrimis montibus, in Spem victoriae Stentantur : Mauros umidasque Masinissae impotenti suturo dominatu terret. Aliis aliae spes ac metus jactantur. Carthaginiensibus moenia patriae Dii enates, 5 Sepulcra majorum, liberi cum parentibuS, conjuge pavidae,
aut exscidium Servitiumque, aut imperium orbi terrarum, nihil aut in metum aut in spem medium Stentatur. Quum maxime haec imperator apud CarthaginienSes, duce Suarum gentium inter populares, plerique per interprete inter immi 10 to alienigeniS, agerent, tubae cornuaque ab Romani cecinerunt tantuSque clamor ortus, ut elephanti in uos, iri stromnXime cornu, Verterentur, Mauros ac umidas Addidit facile Masinissa perculSi terrorem, nudiuvitque ab ea parte aciem equestri auxilio Paucae tamen bestiarum, intrepidae in hostem 15 actae, inter velitum ordine cum multi Suis vulneribus ingentem Stragem edebant resiliente enim ad manipulos VeliteS, quum iam elephantis, ne obtererentur, sectSSent in
ancipites ad ictum utrimque conjiciebant hastas nec pila ab lantesignanis cessabant i donec undique incidentibus ud telis exacti ex Romana acie hi quoque in Suo dextro cornu ipsos Carthaginiensium equites in fugam Verterunt. 82lius, ut turbato vidit hostes, addit perculsi terrorem. XXXIV. Utrimque equite nudata erati unica acieS, quum
pede concurrit, nec Spe nec viribus jam par ad hoc,.dictus5 parva, Sed magni eadem in re gerenda momenti res, congruen clamor a Romanis, eoque major et terribilior : dissonae illis, ut gentium multarum discrepantibus linguis, voces Pugna Romana Stabilis, et Suo et armorum pondere incumbentium in hostem concursatio et velocitas illinc major 30 quam vis. Igitur primo impetu Xtemplo movere loco hostium aciem Romani ala deinde et umbonibus pulsantes, in submotos gradu illato, aliquantum Spatii, velut nullo re- Sistente, inceSSere Urgentibu et noviSSimi primoS, Ut Semel motam aciem SenSere quod ipSum vim magnam adae pellendum hostem addebat. Apud hostes, auXiliare cedentes secunda acies, Afri et Carthaginienses, adeo non
SuStinebant, Ut contra etiam, ne reSiStente pertinaciter primo caedendo ad Se perveniret hoSti S pedem reserrent. Igitur auxiliare terga dant repente et in Suo Versi, partim 40 refugere in Secundam aciem partim non recipiente caedere,
uti paulo ante non adjuti, et tunc eXclusi. Et prope duo jam permixta proelia erant, quum Carthaginienses Simul cum
254쪽
hostibus, Simul cum Suis cogerenturio Serere manu non tamen ita perculsos irato4que in aciem accepereri Sed den Satis ordinibus, in cornua vacuumque circa campum extra proelium ejecere, ne paVidos iuga vulneribusque milites in certam et integram aciem miscerent. Caeterum tanta Strage hominum armorumque locum, in quo Steterant paulo ante nuXiliares, compleverat, ut prope dissicilior tranSitu eSSet, quam per consertos hostes fuerat. Itaque, qui primi erant, hastati, per
UmUlOS. Corporum armorumque et tabem Sanguinis, qua
quisque poterat, Sequente hΟStem, et Signa et ordines con 10 fuderunt: principum quoque Signa fluctuari coeperant, Vagam ante Se cernendo aciem. Quod Scipio ubi vidit, receptui propere canere haStati juSSitu et Sauciis in postremam aciem Subductis, principe triarioSque in cornua inducit quo tutior firmiorque media a Statorum acie QSSet. 15Ιta novum de integro proelium ortum est quippe ad VerOShOSte perVentum erat, et armorum genere, et USu militiae, et fama rerum geStarum, et magnitudine vel spei vel periculi pares. Sed et numero Romanu Superior erat, et animori quod jam equites, jam elephanto fuderat jam prima 20
acie pulSa, in Secundam pugnabat. XXXV. In tempore Laelius ac Masinissa, pulso per aliquantum Spatii Secuti equites, revertente in aversam hosti-Um ciem incurrere. Is demum equitum impetus fudit hostem. Multi circumventi in acie caesi multi per patentem mcirca Campum fuga parSi tenente Imnia equitatu, paSSim interierunt. Carthaginiensium ociorumque caeSa eo die supra millia viginti par serme numeria captu CSt, cum
signis militaribus centum triginta tribus, elephanti undecim. Victores ad duo millia cecidere. Hannibal, cum pauciS Mequitibus inter tumultum elapsus Adrumetum perfugit: omnia et in proelio, et ante aciem, priuSquam Xcederet pugna, expertu S; et, ConseSSione etiam Scipionis, omniumque peritorum militiae, illam laudem adeptus, Singulari arte aciem eo die instruXisse Elephantos in prima fronte inuo rarum ortuitus impetus atque intolerabili viS, Signa equi, et Servare ordin6S, in quo plurimum Spei ponerent Romanos prohiberet. Deinde auxiliares ante Carthaginiensium aciem, ne homine mixti e colluvione omnium gentium, quos non fides teneret, sed merces, liberum receptum fugae habe- Grent simul primum ardorem atque impetum hostium excipientes satigarent; ac, si nihil aliud vulneribus suis serrum
255쪽
hostile hebetarent. Tum, ubi omnis spes esset, milite Carthaginienses Afrosque ut omnibu rebus alii pareS, O, quod integri cum sessi ac Saucii pugnarent, SuperioreSessent Italicos, intervallo quoque diremptos, incerto Socii 5 an OSte QSSent in OStremam aciem Submotos. Hoc edito velut ultimo virtutis opere, Hannibal, quum Adrumetum refugiSSet, accitusque inde Carthaginem, Sexto ac trigesimo POS anno quam puer inde prosectus erat, rediSSet, saSSus in Curia est, non proelio modo e Sed bello Victum, nec Spem 10 salutis alibi, quam in pace impetranda, SSe.
XXXVI. Scipio, consestim a proelio Xpugnatis hoStium
castris direptisque, cum ingenti praeda ad mare ac naVe Srediit nuntio allato, . Lentulum cum quinquaginta OS-tratiS, centum onerariis, Cum omni genere commeatUS ad
I Uticam accessisse. Admovendum igitur undique terrorem perculsae Carthagini ratus, misso Laelio Romam cum victinride nuntio, Cn. Octavium terrestri itinere ducere legiones Carthaginem jubet ipse, ad suam vetersem nova Lentuli claSSe adjuncta, prosectus ab Utica portum Carthaginis pe-20 tit. Haud procul aberat, quum velata insuli ramiSque oleae Carthaginiensium occurrit navis. Decem legati erant principe civitatis, auctore Hannibale missi ad petendam pacem qui quum ad puppim praetoriae navi acceSSiSSent, Velamenta Supplicum porrigenteS oranteS imploranteSque
a fidem et misericordiam Scipionis; nullum iis aliud respon-
Sum datum, quam ut unetem venirent: eo Se moturum
castra: ipse ab contemplato Situ Carthaginis, non tam noScendi in praesentia, quam deprimendi hosti cauSa, Uticam, eodem et Octavio revocato, rediit. Inde procedentibus ad 30 Tunetem nuntius allatus, Verminam, Syphacis filium, cum equitibus pluribus quam peditibus, venire CarthaginiensibuSauXilio. ars exercitu cum omni equitatu Saturnalibus primi agmen aggreSSa, umidas levi certamine fudit exitu quoque fugae interclia So, a parte omni circumdati equiti-3bius, quindecim millia hominum caesa; millo et ducenti vivi capti sunt, et equi umidici mille et quingenti, Signa militaria duo et septuaginta. Regulus ipse inter tumultum cum paucis effugit. Tum ad Tunetem eodem, quo antea, loco castra positari legatique triginta Carthagine ad Scipi 40 nem venerunt et illi quidem multo miSerabiliuS, quam ante, quo magis cogebat ortuna egerunt: Sed aliquanto minore cum miSericordia ab recenti memoria perfidiae auditi
256쪽
Sunt. In consilio quamquam justa ira omnes ad delendam stimulabat Carthaginem tamen, quum, et quanta re CSSet, et quam longi temporis obsidio tam munitae et tam validae Urbis, reputarent, et ipsum Scipionem XSpectati SucceSS riS, Ventur ad paratam alterius labore ac periculo finiti belli famam, Sollicitaret, ad pacem omnium animi verSi Sunt. XXXVII. Ostoro die, revocatis legatis, et cum multa castigatione perfidiae monitis, ut tot cladibus edocti, tandem Deo et juriurandum esse crederent conditiones pacis dictae Ut liberi legibus suis viverent qua UrbeS,AEUOSque 10 agros, quibusque finibus ante bellum tenuiSSent, tenerent, populandique finem eo disi Romanus saceret. erfugaS, sugitivosque, et captivos omneS, redderent RomaniS, et
inve rΟStratas, praeter decem triremeS, traderent, ele-
phantOSque, quo haberent domito ; neque domarent alios II Bollum novo in Africa, neve extra Africam injuSS Popu- li Romani gererent Masinissae res redderent, CeduSque cum eo facerent. Frumentum Stipendiumque auxiliis, tono ab Roma legati redissent, praeStarent. Decem mil- dia talentum argenti, descripta pensionibus aequis in an m mo quinquaginta, Solverent obsides centum arbitratu 'Scipionis darent; ne minore quatuordecim anniS, neu triginta majores Inducia ita se daturum, Si per prioreS inducia naves onerariae captae, quaeque fuiSSent in navi ius, restituerentur. Aliter nec inducias, nec Spem paciSta illam esse. V as conditiones legati quum domum he- ferre jussi in concione ederent, et Gisgo ad dissuadendam pacem proceSSiSset, audireturque a multitudine, inquieta ea
dona o imbolli indignatus Hannibal, dici ea in tali tempore audirique, arreptum GiSgonem manu Sua e Superiore 30 loco detraxit. Quae insueta liberae civitati Species quum fremitum populi movisset, perturbatus militaris vir urbana libertate, movem ' inquit, annorum a Vobi ProsectUS,
poS Sextum et tricesimum annum redii. Militare artes, 'qua me a puero fortuna nunc privata, nunc publica M docuit, probe videor Scire urbis ac sori jura, legeS, reS, O me oportet doceatis.' ' Excusata imprudentia, de pace multi verbi disseruit, quum nec iniqua, et neceSSaria
osset. Id omnium maxime dissicile erat, quod ex navibus per inducias captis nihil praeter ipsas comparebat naves; stneque inquisitio erat facilis, adversantibus paci, qui arguerentur Placuit naves reddi, et homines utique inquiri:
257쪽
Caetera, quae abeSSent, deStimanda Scipioni permitti atque ita pecunia luere Carthaginienses. Sunt, qui Hannibalem e acie ad mare perveniSSe inde praeparata nave ad regem Antiochum extemplo prosectum tradant poStulantique ante 5 omnia Scipioni, ut Hannibal Sibi traderetur, reSponSum eS- se Hannibalem in Africa non SSe.
XXXVIII. ostquam redierunt ad Scipionem legati;
quae publica in navibus fuerant, ex publici descripta rationibu quaeStoreS; quae privata, profiteri domini jussi pro 10 ea Summa pecuniae viginti quinque millia pondo argenti Praesentia exacta : induciaeque Carthaginiensibus datae intre menses. Additum, ne per induciarum tempuS alio S- quam, quam Romam, mitterent legatoS: et, quicumque legati Carthagineri VeniSSent, ne ante dimitterent eoS, quam 15 Romanum imperatorem, qui, et quae petente VeniSSent, certiorem sacerent. Cum legatis Carthaginiensibus Romam missi L. Veturius Philo, et M. Marcius Ralla, et L. Scipio, imperatoris frater. er eos dies commeatus ex Sicilia Sardiniaque tantam vilitatem annonae esse erunt, Ut pro Vecturas frumentum mercator nautis relinqueret Romae, ad Duntium
primum rebellionis Carthaginiensium, trepidatum fuerat; juSSusque erat Ti. Claudius mature in Siciliam classem ducere, atque inde in Africam trajicere ; et alter consul M. Servilius ad Urbem morari, donec, quo Statu res in Afri-25 C ESSent, Sciretur. Segniter omnia in comparanda deducendaque classe ab Ti. Claudio consule facta erant; quod Patres de pace Scipionis potius arbitrium esse, quibus legibu daretur, quam ConSulis, cen Suerant. rodigia quoque, nuntiata sub ipsam famam rebellionis, terrorem attulerant. 30 Cumis Solis orbis minui visus, et pluit lapideo imbri et in Veliterno agro terra ingentibus caverni conSedit, arboreS-que in profundum haustae Ariciae forum, et circa tabernae, FruSinone murus aliquot locis, et porta, de coelo laeta et in alatio lapidibus pluit prodigium more patrio O-35 vemdiali Sacro, caetera hostiis majoribus eXpiata inter quae etiam aquarum insolita magnitudo in religionem VerSa nam ita abundavit Tiberis, ut ludi Apollinares, Circo inundato, extra portam Collinam ad aedem Erycinae Veneri par ti sint. aeterum ludorum ipso die, subita Serenitate orta, 40 pompa duci coepta ad portam Collinam, revocata deductaque in Circum est, quum decessisse inde aquam nuntiatUmeSSet laetitiamque populo et ludis celebritatem addidit Sede Sua Solenni Spectaculo reddita.
258쪽
XXXIX. Claudium consulem, prosectum tandem ab Urbe inter portu Cosanum Lauretanumque atro Vi tempeStati adorta in metum ingentem adduxit. Populonios inde quum perveniSSet, StetiSSetque ibi, dum reliquum tempestati eXSaeviret, Ilvam insulam, et ab Ilva Corsicam, a Corsica in Sardiniam trajecit. Ibi superantem nSano monteS, multo et saevior et infestioribus locis tempestas adorta disjecit classem. Multae quaSsatae armamentiSque Spoliatae N Ve quaedam ractae. Ita vexata a lacerata classis Carales tenuit: ubi dum subductae reficiuntur naveS, hiem oppreS 10 Sit circumactumque anni tempuS; et, nullo prorogante imperium, privatus Ti. Claudius classem Romam reduxit. M. Servilius, ne comitiorum cauS ad Urbem revocaretur,
dictator dicto C. Servilio Gemino, in provinciam StirosectuS. Dictator magistrum equitum . I lium aetum S dixit Saepe comitia indicta perfici tempeState prohibuerunt itaque, quum pridie idus Martia veteres magiStratu abiSSent, novi Suffecti non essent, respublica Sine curulibus magistratibus erat T. Manlius Torquatu pontifex eo ann mortuus : in locum ejus Suffectus C. Sulpicius Galba. 20 Ab L. Licinio Lucullo et Q. Fulvio aedilibus curulibus Iudi Romani ter toti instaurati. ecuniam ex aerario Scribae Viatoresque aedilicii clam egessisse per indicem semperti, damnati sunt, non sine infamia Luculli sedilis. . Elius Tubero et L. Laetorius, sediles plebis vitio creati, magistratu 25 Se abdicarunt, quum ludo ludorumque causa epulum Jovi se-CiSSent, et Signa tria ex multaticio argento facta in Capitolio poSuissent Cerealia ludos dictator et magiSter equitum X
XL. Logati, Africa Romani simul Carthaginiensesque 30qUum VeniSSent Romam, Senatus ad pedem Bellonae habitus est ubi quum L. Veturius Philo, pugnatum eum Hannibale SS Suprema Carthaginiensibus pugna, finemque tandem lugubri bello impositum, ingenti laetitia atrum eXpΟSutSSet; adjecit, Verminam etiam Syphacis filium, quae parva bene 35geStae rei accessio erat, devictum: in concionem inde prodire jussus, gaudiumque id populo impertire Tum patuere,
facta gratulatione, omnia in urbe templa, Supplicatione Sque
in triduum decretae Legatis Carthaginiensium et hilippi regis nam ii quoque venerant tetentibus, ut Senatu Sibi odaretur, responsum jussu atrum ab dictatore est, ConSules
novo ei Senatum daturos esse. Comitia inde habitan cre-
259쪽
LIBER XXX CAP. LI. 245 rati consules Cn. Cornelius Lentulus, . Elius aetus prae tores, M. Iunius eianus, cui Sors urbana evenit M. Vale-
Prius Falto Bruttios, M. Fabius Buteo Sardiniam, . Clius Tubero Siciliam est sortitus De provinciis consulum nihil ante placebat agi, quam legati Philippi regis et Carthagini-
ensium auditi ossent belli finem alteriuS, principium alte-- riu S. prospiciebant animis Cn. Lentulus consul cupiditate flagrabat provinciae Africa, seu bellum oret, facilem victoriam, seu jam finirotur, finiti tanti belli se consule gloriam I petens egare itaque priu quidquam agi paSSUrum, quam sibi Asrica decreta esset, concedente collega, moderat Viro et prudenti; qui gloriae ju certamen cum Scipione, praeterquam quod iniquum e SSet, etiam impar futurum cernebat. Q. Minucius Thermus et Manius Acilius Glabrio, tribuni 15 plebis, rem, priore anno mequidquam tentatam ab Ti. Claudio consulo, Cn. Cornelium tentare, ' Hebant. Ex auctoritate Patrum latum ad populum esse, cuju vellent imperium in Asric esse. Omnes quinque et triginta tri ius . Scipioni id imperium decresse. V Multis conten-20 tionibus et in senatu et ad populum acta re PΟStrem eo
deducta est, ut Senatui permitterent. Patres igitur jurati
ita enim convenerath censuerunt, uti Consule provinciaSinter Se compararent, SortirenturVe, uter Italiam, uter claS-
Sem navium quinquaginta haberet Cui classis obvenisset, di in Siciliam navigaret: si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset, in Africam trajiceret Consul mari, Scipio eodem, quo adhuc jure imperii terra, rem gereret conditiones convenirent pacis, tribuni plebi populum rogarent,
Utrum con Sulem. an . Scipionem, juberent pacem dare 30 et quem, si deportandu exercitu Victor ex Africa SSet,
deportare pacem per . Scipionem dari, atque ab eodem exercitum deportari jussissent, ne consul ex Sicilia in Africam trajiceret Alter consul, cui Italia evenisset, duas legiones a M. SeXtio praetore acciperet.
35 XLI. ublio Scipioni cum exercitibus, quos haberet, inprovincia Asrica prorogatum imperium. raetor M. Valerio Faltoni duae legiones in Bruttiis, quibus C. Livius priore
anno praesuerat, decretae AElius praetor duas legiones in Sicilia ab Cn. Tremollio acciperet legio una M. Fabio in K Sardiniam, quam . Lentulus pro praetore habuiSSet, decernitur M. Servilio prioris anni conSuli, cum Suis duabus item legionibus in Etruria prorogatum imperium M. Quod
260쪽
ad Hispanias attineret, aliquo jam annos ibi L. Corneliuiti
Lentulum et L. Manlium Acidinum esse : uti OuSule cum tribunis agerent, Si eis videretur, ut plebem rogarent, Cui juberent in Hispania imperium esse : is ex duobus exercitibus iri unam legionem conscriberet Romanos milites, et in quindecim cohortes socios Latini nominis, quibu provinciam obtineret veteres milites L. Cornelius et L. Manlius in Italiam deportarent. Cornelio consuli quinquaginta navium classis ex duabus classibus, Cn. Octavit, quae in Africa SSet, Ρ. Villii, quae Siciliae oram tuebatur, decreta ut, qua D Istues vellet, deligeret: . Scipio quadraginta longa naveS haberet, quas habuiSSet quibus Si Cn. Octavium, Sicut
praefuiSSet, praeeSSe Vellet, octaVio Pro Praetore in eum annum imperium esset Si Laelium praeficeret, Octavius Romam decederet reduceretque naveS, quibus consuli USuS non Sosset. Et M. Fabio in Sardiniam decem longae nave decretae. Et consules duas legione urbana Scribere jussici ut quatuordecim legionibus eo anno centum navibu longiS, res publica admini Straretur.
XLIL Tum do legatis Philippi o Carthaginiensium ac 20
tum iriores Macedonas introduci placuit quorum Varia oratio fuit partim purgantium, quae questi erant miSSi ad regem a Roma legati de populatione Sociorum partim ultro nocuSantium quidem et Socios populi Romani, Sed multo infestius M. Aurelium quem ex tribus ad se missis legatis, in delectu habito, Substitisse, et se bello luce Ssisse contra foeduS, et Saepe cum praesecti Sui Signi collati pugnaSSe); partim postulantium, ut Macedonec duxque eorum Sopater, qui apud Hannibalem mercede militassent, captique in vinculis essent, ibi restituerentur Adversus ea M. FuriuS, miSSus 30 ad id ipsum ab Aurelio o Macedonia, disseruit, Aureli- im relictum, ne socii populi Romani, sessi populationibus atque injuria, ad regem deficerent, finibu Sociorum non
excessisse : dediSs operam, ne impune in agro eorum transcenderent populatores Sopatrum e purpurati et M propinqui legis esse : eum cum quatuor millibus Mace- donum et pecunia missum nuper in Africam SSe Hanni
tali Carthaginiensibusque auxilio. V De his rebus interrogati MacedoneS, quum perplexe reSponderent ipsi, ante
responSum tulerunt, Bellum quaerere regem, et, Si Pergat 40
propediem inventurum Dupliciter ab eo foedus violatum et quod sociis populi Romani injurias secerit, bello armiS-