장음표시 사용
101쪽
dentem conspicimus epidem iam sensim Vero 3gis retro ultimam canalem, urbem intus ambientem, Prinsengrachi, retractam , ideoque angustioribus Continue limitibus com . prehensam. Hinc a Vic XI inde, ab utraque parte, aegrorum numeri eo fiunt minores, quo magis in distent vici, quod ex sequenti utrorumque dispositione facile intelligitur: VIII X X X XII
Comprehendunt autem hi Vici Occidentalis urbis partena periphericam ab Amstela inde ad am Urbis centro Cholera imprimis pepercit. Qui hic adfuerunt aegri, multi confertim habitabant in angusta platea aut semita, ad quas V. g. pertinent Langestraat, Dirh an maselis ieest, Sutherbast ersteog, aliaeque Suburbium item vix fuit
vexatum in eo enim Ioantum casus notantur. Hue generalem Cholerae e urbem dispersionem spectant plurimae autem domus unum 3ntum aegrum Ontinuerunt. Α l. nor 1 85 modo censentur familiae, pluries a Cholera amictae. Quum Vero multarum domuum numeri in seriebus publicis desiderentur, satis accurato
haec determinari vix possunt i . Aedificia denique publica a morbo tantum non omnino libera manserunt. Sic in ergastulo, 85 homines Continente, unus tantum Cholera laboravit, ex vico nempe accedens, ubi graviterea saeviebat. In Orphanotrophiis nullus apparuit casus; ex Id infantibus, quos parentibus Orbara morbus , 8, iis recepti, inani mansere, reliquorum 5 morbum passi
i Plures circa domuum ad Choleram rationem quaestiones memorabiles moveri possint utrum . . in excelsis illis paupeium Israelitarum habitaculis, quae incolis redundant, morboque tristem sedem praebuerunt, Contignationes superiores, an tu seriore Plures aegros habuerint, aliaeque plures, quas ibi tamen enucleare non licuit.
102쪽
sunt. In uno ex pietatis institulis, asseclus solus, qui in urbem nuntiis ferendis exire solebat. In nullo arcerum aeger adfuit. Si in unum colligamus aegrotantium numerum, hicem uitur 1 974 mortuorum 793. Patet ergo, Amstelodamum cum tribus praecipuis IIollandiae Meridionalis ur bibus comparando, faustos esse epidemiae extensionis eventus , infaustos autem curationis. Cum enim ex mille incolis hac in urbe I modo Choleram paterentur, Hagae Comitum ultra Io assecli, olerodami 19, et Lugduni Batavorum I contra vero in ultimo huc loco sanati mortuos numero superabant, aequalis utriusque erat proportio Roterodami, inversa in duabus primum excitatis urbibus. Si autem consulamus morbi per urbem distributionem , inVenimus, minorem aegrorum numerum
minus generali epidemiae dispersione imprimis pendere. Ubi enim ad incrementum pervenit, vix minore i ne-Viit , quam in excitatis oppidis, cujus rei exempla in supra allatis habentur. Eadem vero conclusi vel ex Judaeorum et reliquorum Amstelodamensium Comparatione consequitur. Etenim, ex censu A. 83o, illorum numerus habetur I998 horum 8I336. Ex calculo autem supra exhibito, ponimus, i Judaeos, ideoque Christianos 168 Cholera laborasse, illorum vero uu8, horum 6 fato cessisse. Sic invenitur, inter mille Israelitas fere I aegrotasse, et ultra Io obiisse i), dum in eodem reliquorum incolarum numero, nondum Sm Orbum subiere, et 3 modo decessere Epidemiae ergo inter illos extensio eadem, quae Roterodamensis, duplo fere major quam Haganae.
1 Si attendamus, ad pauperes Israelitas Germanicae originis Io millia, orto gallicae 5o pertinere, aegros autem plerosque suisse pauperes, numeri illi sere duplo majores evadunt, ita ut ex rille hujus generis hominibus 33-36 aegrotaritit holera et obierint '8-uo.
103쪽
Duratio epide iniae si praeeursores excludamus, fuita 1 Aug. ad I NOV. i. e. I septimanarum. Increm tum ejus notatur ad 4 Sept. usque, quod primo lentum, mox tantum fuit, ut a 25 Aug. ad 6 Sept. 669 Dficerentur, et 328 obirent. Hi autem pessimi erant dies. Maximum amiciorum intra nychthemerum habetur 1 Augusti, quo ad 4 mortuorum 27 Aug. quo adscendit ad 34. Decrementum epidemiae regulare fuit, praeter exacerbationem aliquam , Octobris initio Observata in Ae grorum autem et defunctorum singulis hebdornadibus hi
- - .... Ut vero mortalitatem cum diversis epidemiae stadiis Compnremus, non eorum ratio habenda est, qui quotidie obierunt, sed , ex ipsis afflictis quot perierint, notandum. Ex tali autem aegrorum conspectu, exacto imprimis 29 Aug. letalitatis decremenium manifestum apparet, quod
dein minui perrexit Scilicet inde a19 Aug. ad 29 Aug. ... 442 affecti, quorum 29 Obiere.
tero o in tertio 3 in ultimo o. Non tamen est negligendum, et instet Odami, declinante epidemia, quosdam fuisse dies, majori aegrorum parti fatales Sic ex
104쪽
33 8 Sept affectis, mortui sunt Io, ex I ad Io Sept. re ferendis 25, ex II, ' Octobris correptis , qualia
exempla plura in aegrorum seriebus offenduntur. Diversam autem pro sexu et aetate letalitatem ex se
quenti labula dijudicare licet, cui comparationis gratia
incolarum ex ultimo censu eadem addita est distribu
11166 11057117 685335592910 159187922890323917 4413
140021953913549522482253 4012619 17 26223791110 53 1273740-50968413045263 151 1318513165
73 13 10124 178 1097955995360-704860712013510065496950
63 1460 1877132667 11 39423762736290292 111883
Quo d incolarum ordines, inter quos regnavit Cholera, ex iis, quae de epidemiae dispersione proposuimus, satis jam palet, inferiores hos fuisse. Et revera vix datur in nostra patria urbs, ubi melioris conditionis cives morbi magis essent expertes. Inter munera autem et opificia, quae 29 aegrorum determinata sunt, non est, quod plures contribuerit, quam bajulorum. Ad hos enim e linebant i quibus si addantur variarum rerum geruli, numerus ultra ad Scendit. Eorum, qui in Da vibus degunt,4 circiter assecti Mercatorum Varia ge nera diversi modo passa sunt, maxime autem qui in via vel ad incolarum domus negotiantur, quin et qui spiri-
105쪽
tuosa divendunt. Mercenarii, famulae imprimis, o, feminarum autem, quae lintea domusve depurando victum quaerunt, recenSetur duplum duae lolrices immediate post infectorum ablutionem linteaminum. Qui inocolusis cubiculis opificia sua exercent, Speciatim sartores et artrices, numero plures affecti , quam, qui in aere aperto, fabri murarii, ignarii, alii ad illos circiter 80, ad hos dimidiam tantum partem referre licet. Custodum, qui vel in Osocomiis , Vel domi aegros curabant, 15 affecti. aucissimi contra holeram subierunt ex illis, qui quisquilias tractant, cineres , Stercora , tuta, Tu-dera, Vel qui aggeribus operam navant, scilicet i tantum. Militum denique et sagittariorum non ultra 2 a secti. Numeris autem indicatis et uxores liberique continentur.
Ultimo loco illuc revertamur, unde hae initia cepit expositio, ad constitutionem epidemiam. Mense Augusto frequentes erant diarrhoeae, cardialgiae et colicam subinde obolera nostras accedebat. Febres Continuae catarrhalis erant indolis, quae Ver mucosam intestinalem, non respiratoriam , Obsidebat, unde ingua alba aut lavescente crusta Obsita, et alvus nune obstipata, nunc liquida. erspiratione restituta , sponte cedebant. Minuebatur Septembri haec morborum constitutio, disparebat Octobri. Febres intermittentes, hac imprimis aestate Αmstelodam propriam, nune rarae, Variolae et tussis Con- VulsiVa pergebant. Praeter stragem autem , a Cholera factam, mortuorum inde a Iulio ad Novembrem numeri cedunt praecedentis anni numeris.
y 1i De Cholera in reliqua Hollandia Septentrionali Amstellandia quidem, praeter ejus caput, morbo im-niunis Pagi enim Vithoorn. Ouder-ΑmsteI, Ni cuwer
106쪽
Ο Amstet, loten , singuli unicum tantum retulerunt Casum mensibus Septembri et Octobri. Isis autem adjacens Goy-Iandia urbs esopum, ad Uectam Sila, licet non vehementer epidem iam lamen indicavit. Fuerat, durante alii Augusto, sensilitas illa abdominalis ObServata, quae diarrhoea , vomitu, doloribus colicis, praecordiorum Ρ- pressione se declarabat, accedentibus Cephalalgia, Vertigine, spasmis artuum levioribus. Primo autem Septembris ipsa Cholera obiit navis trahae conductor, qui, tribus hebdomadibus ante, ultimuin extra urbem fecerat excursum abhinc vero diarrhoea aboraverat. Huic successit 7 Sept. faber, qui pridie Amflelodami moratus fuerat. Dein passim novem etiam nune incolae amfecti, Omnes adulti viri, senesve , quorum Singuloriam fata accurate exposuit Oct. PREMA I). Iu genere animad Vertendum, Vix mutuum illorum contactu ni robabilem esse , eosque lautum non omnes ad genus hominum perlinuisse, quod sussicientem suo labore victum invenire solet, neque ergo egestate dispositum haberi potest. In aliis diari hoe jamdudum praecesserat, in aliis SuppreSSaperspiratio. Eorum funera non ultra quinque uinerabantur.
Exacto autem medio Septembri, et disparuit Cholera, et emendata simul fuit abdominalis illa sensilitas, imo solito melior erat sanitas publica. In urbis ambitu duo tantum leviores aegri observabantur; ideoque ad finem perducta videbatur epidemia. Octobris autem initio, praegressis diebus aliquot frigidis humidis, generalia iterum hyperaesthesis abdominalis indicia reversa sunt, ne non 3 Oct ipsa Cholera , corripiens ea, per unam et dimi
diam iobdomadem, incolas, quorum evasere In
107쪽
singulis vel animi pathema deprimens, vel refrigeri uni praecesserat, neque inter Os familiae aliudve interfuisse vinculum videtur. Mudam, adsectae ostia, reliquit Cholera Neque tertia Goylandia urbs, Naardenum, ad humilis terrae limiles sita, ubi colliculi arenacei prodeunt epideminui ex perta est. Hic enim Augusti fine vetula modo et puer mendicus obierunt, quorum hic Amflelodam Venerat. In vicino item pagoinuigen, ad Sinum Austrinum, ubi piscatores maxime degunt, medio Septembri, horum quatuor morbo affecti sunt, omnes autem , post Venditos pisces, Amstelodamo reduces, ubi Cholerae prodromos jam perceperant. Amborum horum locorum Constitutio epidemia fuit annotata. Hinc autem patet, utrobique medio Iulio diarrhoeas, cholerasque sporadicas ViguiSSe. Tormina ventris et febres continuae Cum intestinorum erysipelate praeterea Naardoni, dysenteria catarrhalis in pago proximo obvia Medio autem In ense Augusto, et generatim aut ante citatos Cholerae casuS, utroque loco paucissimi erant morbi i). Ex altero Amstelodami latere proxime his accedat epi-demiamari emensis. Memorabile profecto est, hic duos occidisse Cholerae parOXysmos, tempore, neque minuS dispersionis modo et duratione satis diversos. Primus continetur inter i Aug. et 1 Sept. alter ab hujus mensis 2έ' die ad Octobris finem duravit. Ultra tres ergo hebdomades distant. Priorem, ab urbe potius alienum dieas aegros, alibi assectos morbumque ad paucos Propagantes, spectare ; posteriorem ad ipsos incolas revera referas. Illum quorundam casuum congeriem, hune epi-demiam dixeris; dum et ad primum Do modo , ad al-
108쪽
Die 9 Aug. famulus nautae Campensis, medio in mari Cholera assectus, artemum adveniens , ibi in Osoco mio, huic fini destinato, recipiebatur. Qui dum Cura hatur, femina, hoc aedificium habitans, licet non nisi indirecte cum ipso aegro in contactu fuisse videatur, hebdomade post, et ipsa Cholera obibat. Hanc excepit et Aug. aeger, quotidie navem Amstelodamum conducens,
qui in humili, angusta, humidaque domo habitabat. Femina, eodem contuberni utens, quatriduo post, item Cholera laborare coepit, qua dein exstincta fuit Sequentidio mulier Roterodam Veniens, in ipso itinere morbo Correpta in Osocomi recepta, ibique eodem die unusu aegroruIu custodibus, potator, et, abhino triduo, alter Choleram passi sunt; quorum omnium hi unus evasit. Tandem Vero Otrix, ostquam lavandis aegrorum inle-timinibus, utut chlori sedulo depuratis fuerat occupata , vehementissimam passa est diarrhoeam cholericam, a qua tamen evaluiu Itaque in nosocomio 3 aegri curali fuere, morbo aliunde hausto, et 4 eorum, qui illio habitabant, nec noti femina uni egrorum contubernalis. Hisce autem accedunt et casus, minime alsimilem originem referendi. lius est feminae nuptae, Oxtra urbem a b horae distantiam a nosocomi habitantis, quae, absque causa manifesta, holera obibat et 1 Aug. alius famuli rustici, qui pridie foenis colligendis Occupatus, commisso diaetae errore 25 Aug. eandem sortem passus est, alius denique ueri clennis, in urbe
109쪽
Ηο Omnes casus nulli, qui feruntur, epidemiae prae Cursores annuntiaverant et generatim mensibus Augusto et Sept. solito minor erat mortalitas. Quin imo prorsus nunc exstinctus Videbatur morbus, quum subito si Sept. in alia urbis parte resurgens epidem tum de ursum munifestare inciperet. Eo nempe die, res ejusdem fami liae infantes, praegressa probabiliter indigestione, simulo ire it, qui abierunt Omnes quam sortem et male dein passa fuit. Abhinc increvit epidemia, nee tamen Vehementer. Octobris initio 1 incolas assecerat, quo ad finem Vergente, et ipsa terminata est. Quinque illo hebdomadum spatio 7 aegri fuere recensiti, quorum dimidia pars morti occubuit. Incolae autem ultra a millia
continentur urbe; inde exigua morbi extensio ossicitur.
De epidentiae hujus dispersione sequentia dictis adjiciantur. Quo pietatis asylo een o e nunc primum se
prodebat, praeter familiam mox excitatam 5 incolae aegrotarunt; insuper , in aliis urbis partibus degentes qui infaustam illam viserant domum. Tandem in eadem et vicina latea i aegri observati, ita ut et hic multorum haberetur in spati non adeo amplo collectio. Ιmo in aliis locis assecti non pauci, qui cognatos Cholera laborantes curarant. Binae in nosocomi lotrices , praeter antea jam excitatam, gravissimo morbi gradu de- Cesserunt. In Orphanotrophi denique holera primum occupavit feminam , quae in domo infecta infantes, parentibus orbatos, curaverat. Dein ibidem duae alia6
In hujus urbis vicinia ad Spartium, pauci Cholerae Ca sus obvii Septembri et Octobri, in pagis parnodam et Spartio Ouda, neutrubi vero in epidemiam aucti Transiiciamus ergo am, in regionem illam humidam , ipso in Austrino inferiorem, quae exsiccalis paludibus magna
110쪽
parto ossicitur , unde a terlandiae non immerit noruenaccepit. Unum horum acuum, urmerum, tres urbes
ambiunt, Purmerenda scit. Edamum et Monachodamum, quas singulas visitavit Cholera. Ρurmerendae 16 Aug. primum declarabatur 1 , prae gressis lamen in multis incolis quibusdam epidemiae symptomatibus, quae imprimis nube illa foetenti, de qua S
Verbo dictum est, uel feruntur. Scilicet Ousque sensilitas organorum digestionis plurimos exarat; abhinc vero epidemius fere sudor erat corporis Olens, quem qui servabant, holera restabant immunes, paucis tantum asseclis, qui ipsum suppresserant. Dein, ae Silio colaturium non sussiceret, diarrhoeae accedebant, aliis et Omitus, imo quibusdam animi deliquium et frigus extremitatum Caeterum unius mensis spatio Choleram subierunt 59, mortui tantum sunt ri 6. Primus aegrotans juvenis fuerat, DaVem per Novam Canalem ollandicam conducens. Octo primi casus in eadem urbis parte maxime humili et Oetenti, prope Bqunm Stagnantem, observati sunt. Die ti Augusti in reliqua urbe sese declarabat, quam dispersionem a Venio-Tum actione repetebant nonnulli. Plurimi aegri vel erant potatores, e debilis constitutionis infantes. Inter eos lamen et uxor medici alterutrius, et nos comit custos, Vir integer, pertinuere.
Edam atque in pago, eidem subjecto, Volendam ad Sinum Austrinum Cholera simul orta videtur. Hic quidem
2 5 Aug. homo, vitam sedentariam agens, neqlle, ut
videtur, contactu infectus , obibat. Brevi post piscatore ex Scholitandia, ubi latrociter saeviebat morbus , ibidem
si Epidemiae iecursum doct. ONNE , qui cibi feliciter medicinam exercet. descripsit in . . p. 59 et 213.