장음표시 사용
231쪽
Aegrotantium nutem illorum o ad sagittarios pertinebant, I ad reliquos milites mortuorum I ad illos, ad hos Aequalem ergo utrique partem tulere. auci alii sagittarii domi a medicis civilibus curati sunt. Ne tamen existimemus, solorum militum hanc fuisso epidem iam, monendum est, o Sept jam Vetulam au- perem in septentrsonali occidentali urbis parte, prope moenia, Cholera obiisse, biduo post assectam esse feminam nuptam in suburbi Lampstrabuur et puellam tu exi dionali urbe, iterum prope moenis. Hujus autem pater sagittarius erat, qui 25' Sept. in eadem domo obibat. Iutra paucos ergo dies in pauperrimis urbis vicis obvii erant Cholerae casus, relative plurimi in suburbi Orientali et liet ubi condensata vivit hominum multitudo. Ex relatione medicorum civilium o aegri Cholerae sue
Cubuerunt; qui numerus non omnino completus Videtur.
Recensili enim fuere ad Statum civilem Augusto δέ, Septembri i, Octobri 6 mortui. Aegrotarunt certe
ultra o cives , imo, si casus leviores in censum Veniant, longe plures. Alii eorum diaetae errores commiserant,
alii potatores erant , alii cardialgia diarrhoea habituali, inalove abdominali chronico laborabant. Erant et, qui contactu infecti videbantur.
In ambobus arceribus, per epidemiam, a Viri et feminae aegrotarunt, harum una obiit. Continebantur autem in illis oc-6o incolae. In numerosis hujus urbis institutis pietatis nemo affectus est.
Medio Octobri exacto, finita erat epidemia, quod nonnulli gravissimis procellis adscribunt, quae inde a16 hujus mensis er a septimanas saeVierunt, Patriae que munimentis, adversus Oceani vim instructis, gravia
232쪽
rant ' Sagittariorum Vero, qui in roVinciam abierant, quantum innotuit, nem Choleram passus est. Haec sunt, quae Choleram A'. 834 spectant. Eodem fere tempore Emdae, in Frisia Orientali, Vehementer saeviisse fertur. raeterea Sueciam nunc demum peragravit. Mense Majo, proxime elapso Roterodami, quod profecto tristes agi in Cho erae historia partes, indubii hujus morbi pauci casus dabantur. Hi ero neque umero augebantur, neque aliunde in nostra patria de similibus aegris quicquam accepi. Si autem generale Cholerae iter per Europam consideremus, spes est, fore ut ne dirus ille hostis, qui jam Muris Mediterranei litora terret, Italiaeque populatur urbes, in sua redeat vestigia.
233쪽
S ci holerae Asiaticas in patria noεtra conspectus. Iuplex est ordo conclusionum, quas ex collectaneis nostris elicere tentabimus. Alter historiam epidemiae generalem spectat, alter qualemcunque ejusdem interpretationem. Continuo vero monendum est, non eo illas tendere, ut collat epidemiae, quam tulimus, habitu cum pandemia Cholerae dispersione determinent, quibus demum legibus obstrictum fueri portentum illud , quod, sprelis naturae artisque obstaculis, libero potius arbitrio Per Orbem processisse dicas. Neque in causis disquirendis ea ero temeri late, ut Causam epidem in ProximRm, Jsterium, in quod ingenium humanum frustra penetrare tentavit, audax explicem Salegisse mihi Videbor, si ex Observationibus nostris protulerim, quae immediale hinc fluunt, atque pro causis momenta quaedam, ut VOCInlur, causalia invenerim, cum manifestis qualitatibus ineognitum adhuc morbum conferendo. Facilem ori inem sequi videmur, si initium opinius ab lepidemiam conspectu, quin generaliae ejus elementa
234쪽
determinemus. Hisce autem intelliginius geographicam Cholera in nostra patria dispersionem , uniVersum ejus dem decursum atque extensionem inter populum. Sic in anum contrahimus integrae epidemiae historiam, cujus singula deinceps singulatim explorabimus momenta.
I. In definienda Cholerae dispersione distinguendum imprimis est inter loca, ubi epidem iam constituit, eaque,
ubi ad nucissimos restricta casus , sporadice potius Oecurrit. Quum vero dissicillimum sit, accuratos inter genus utrumque ponere imites, numerumV quendam , Vel absolutum, vel ad Opulationem relatum, Statuere, quo morbus sporadicus in epidemium Vertitur, hinc ea tantum separavi Oea, ubi primunt egrum nulli alii excipiebant. Praeterea vero inter urbes atque municipi nruralia distinguatur, quorum disserentia in Cholerae historia momentosa est. Quibus obseeuntis, sequenti tabula
32G0 II 851340381 127642210348
i Ac locorum patriorum divisionem secuti fuimus series, exhibi ta in saeuitas citato a arboebo, uiQ. fias Dan Z. M. den Eouing, 183I P. 22 sqq. Divisio illa olitica est, unde oppidula quaedam ad
inunicipia ruralia velata suere et vice versa loca quaeda in Patula ad uibes.
235쪽
I in sequitur, anno priore HOllandiaua utramque et Transi salaniam, dein rajectum et Frisiam maximam Ostendisse epidemiae extensionem, minorem Brabantiam Septentrionalem, Groningam et Getriam, minimam rentiam atque Zelandia m. nn posteriore extensi illa, universe speetala, eadem erat imprimis si, quod con venit, loca attendamus, ubi plures egri decumbebant. Reliqui et propterea fortasse cedunt ocis, ubi A. 832
unicus aeger habebatur, quum postea minore fide me morarentur, quibus non increscebat epidemia Balione extensionis post ollandiam nunc sequebantur etria,
Brabantia Septentrionalis et Ultrajectum, dein reliquae provinciae. Increverat epidemia in ollandia et Getria, decreverat in Transisala Dia et Frisin. Utroque uno IIollandia Meridionalis maximum exhibuit, elandia et
Drentia minimum. Summatim, durante prima epidemia, anno tala sunt
35 loca infecta , durante altera 195. Inter illa 85 sunt, inter haec o ubi non increvit morbus. Qui imo numeri multum augentur, si quis loca modo, ubi paulo plures aegri deeubuerunt, in censum ducere velit. Sic
alter anno II erant , alter I 23, ubi non ultra Ioaegrorum numerum processit epidemia, quem ergo termitium anno illo tantum loca, hoc a excedebant. Porro ex numeris exhibitis etiam disserentia patet urbium rurumque. Illarum dimidi certe pars utroque anno in iacta est, municipiorum ruralium alter septima tantum, altero nona imo, si Iocorum, ubi plures erant aegri, solorum ratio habeatur, altero Y st, altero j. Etenim ruri Iocorum infectorum fuere, ubi non ultra primum aegrum corripiebat morbus, in urbibus autem paucis admodum non increvit.
II. empuris momentum , quo Cholera regnavit, I -
236쪽
terum ossicit ejus characterem maxime generalem. Aestivum fuit et autumnale . Utroque anno Junii fine apparuit, Novembri destitit, in uno Roterodam per hyemem
inter annum utrumque aululum recruduit, dum et ibidem, Deo non ei vardiae , tertia te per autumnum A. 834 apparuit. Regularem aulem Cholerae progressionem in patria nostra observare licet, quam aliquo modo intelligere possumus ex locorum numeris SueCessive a sectis. Iosue, per menses diVisos, sequenti labula col lenimus:
Diversum ergo in singulis provinciis epidemiae initium
erat, regulare vero DCremetitum, maximum a deere
mentum. Anno priore, Augusi plurimae provinciae novum hostem recipiebant, posteriore jam mense Iulio. Illo maximum locorum afflictorum erat inde a medio
Augusto ad medium Septembrem, quo III hoc a medio Julio ad medium Augustum, quo loca assiciebantur; Octobri vero et Novembri, ann priore longe frequentior erat quam posteriore, quando Octobri vix nisi rura Groningana sporadice visitavit et Novembri ad unam po--cessit Eginondam Generatim altera epidemia priore longe fuit et citior et brevior.
237쪽
ΙΙΙ. Tandem epidemiae im inter populum generatim
definire convetiit. Qua in causa occasione fruor, quam census incolarum ultimus praebuit, rura cum Oppidis
comparandi 1 . Litteram urbes, R rura, S uirorumque
RATIO EPID. R. 1832Αn 1000 INCOLAS.
aegrim Ort. aegris mori. aegra
2488 112309264797374225159 358182034724 2758368086545452201553 2754
275941I3804741398817185017688942992310232391262613 1207336. 230.364.27 3. 240 2L2.233. 11. 233. 052.22
70949 27794234889I284 59 343 193 28 2214069450029153 344
0. 635. 720.341. 434.10'0. 190. 99
82475 227318 3097934656102 24254956449613 28528 3130 560. 240 330. 290 110. 166.840. 211.28 3. 450. 121. 01i Traject
6472567634132359104879112746048508382118500 22460 28416.191. 178. 517. 110. 713. 845. 901. 753.783. 460. 89 2. 15 Frisia.
5338315I526204909 149 10 2597649125 10441 1456232942 790. 73I. 261.420.320. 6 II. 950.270. 711. 160. 210. 46
38161 140734178895230 25048099126 22589861754750976. 031. 782.682.600. 891. 262.330 1
10532533366386828588613 17 30 510 25138212.661. 081. 351. 230.320.471.420. 190.39I 230. 150.33.
30260 127244 15750451748565 2IS 29 24755070620280 323 1217 8
43i4594117 137 262011 110773954932835630. 000. 110 080. 000. 070. 050. 900. 570. 680. 650.370 469228831504323242720682452314105594011 40825093685216268478404497150158. 931.544. 354. 350. 722.107.421. 083. 494.380. 652. 07
i Vi Iaarboe o, . c. De urbium rurumque divisione eadem Valent , quae p. 98 dicta sunt; Scevenirigam ad pagos retuli. De
Groninga observandum est, hane ipsam solam in ea provincia urbibus anim metari, quod autem hene teneatia , si uities cliversarum Provincia -
238쪽
Huic calculo bene respondent, quae de geographica epi-demiae extensione di Ela sunt. Funerum utroque anni idem fere est numerus Maximum autem epidemiae omni
ratione in ollandia Meridionali, minimum in Zelandia ponitur Sequuntur, quoad oppida, roniuga, rajectum, deinde ollandin. Quatit gravius anno altero Getriae
Brabantiaeque, quanto evius Transisulaniae urbes amflictae sint, manifestum est. Orro nolabile discrimen oppida inter ruraque evidens est. Si autem attendamus, tertiam aegrorum mortuorumque, ad rura relatorum, partem anno priori ob una epidemia Sceveningensi pependisse, manifestum St, generatim rura anno posteriore, majus cepisse detrimentum.
2. De Cholera Asiaticae in patria nostra originibuS. Quaestioni de ChoIerae origine in genere plurimum Operae fuit impositum. Hae enim soluta, sponte solvitur praecipuum de hac epidemia problema medico-politicum, quod tantas movit lites, circa quadragenas atque praeSistia limitanea. Hinc igitur factum, ut nonnullis integra fere Cholerae historia una hac quaestione contineri
videretur, satis habentibus, si demonstrassent, hune morbum aut sponte sua ex sordibus, immoderata ita, Vel et ex aere Vel aqua exstitisse, ut per itineratorem, nautam, militem, merces, at fuisse importatum Fatendumaeum assiictae inter se comparentur. Generatim ratio habetida fuisset incremetit Iopulationi atque sagittariorun absentium. Has autem correctiones, Si rite perfici possent, Don adeo conclusiouem quandam , ex tabula facienclain, alterare existim O. Etenim in provinciis, cisiluvios majores Sitis, compensantur invicem pro magna parte tu reliquis, tibi exercitus egebat , parum Cholerae suit. Veruntamen minuSattendetritum est ad ipsos vineior uita proportionalium valOIes , quam ad mutuas eorum disserentias.
239쪽
nulei est, in patria nostra gravissimis difficultatibus hanc premi quaestionem Etenim, commercio hominum undequaque Patente, qualis, regnante Cholera, atriae erat conditio, accedente ipsa hujus commercii per innumeras canales frequentia, quum parentum OStrorum industria, vix detur in Orbe regio, eximiis vicinisque splendidior urbibus, intermixto pagorum flore, hinc igitur tot viae patent hosti latenti, sensuum aciem effugienti, ut, qua clam irrel'at, vix innotescere possit A llamen tanta
cura haec res investigata fuit, ut non Ossemu non X-
plorare, quid experientia de illa docuerit. Quaestio
autem, historico sensu, spectat epidemiae praecursoreS,
homines, quos primum afflixit, loca, ubi Originem cepit. De singulis ergo videamus Ι. Hoc quidem loco quaestionem generalem de Constitutione epidemia ejusque ad Choleram ratione Ondum m OVOmus, Speetatim Vero exploraruus, quid docuerint observationes de raecursoribus specificis, qui epidemium annuntiabant. Ex historia aulem epidemiae Anni 18 32 sequentia colliguntur. Constituebantur bi raecursores partim Statu astrico, partim coenaesthesi Vitiata, quorum Symplomata antea fuse exhibuimus. Memorabile autem est, in loco epi-demiae initiali, ceveninga, eos defuisse magae Comitum vero, olerodami, Delphis , clodami manifestos
esse observatos. mo Oudae et Oerdent eorum Vestigia non neglecta sunt. In ollandia Septentrionali Amstelodami, esopi, ut merendae, non vero Harlemi deprehendebantur; quod autem notandum est, et Naasedent, et in uiga manifesti, etiamsi in alterutro hoc loco paucissimi tantum, iique ex urbe infecta advenae,
aegrotarent, epidemia autem revera non sequeretur. Idem
et in provincia rajectina de Vico orestudo observatum
240쪽
ost. In reesWico praei Verant epidem iam symptomata gastrica et spasmodica, Trajecti autem ad Rhenum vix tilla. In Getria Neontagi jamdudum constricti sensus epigastrii incolas vexarat. Similiter et in agro ieiensi
frequentia erant symplomata astrica , ubi tamen spora- dici lantum aegri observabantur, et Harderovici manifestissimi erant praecursores, qude urbs epidemia Caruit.
In Lichlentario contra, quod princeps fuit locorum, in
Golria amictorum, melior, quam solebat, erat ante Cho Ioram civium sanitas. Denique, quoad proVincia Orientales, wartslusae evidentes erant praeeursores, nestae vero, quae in Frisia maxime amicta est, nulli, Groningae vix notabiles. Hinc essicitur, non constantes illos fuisse prodromos. Aliis Iouis epidem iam praeibant, quae ipsa aliis ex improvis accedebat, Vel etiam nuntios uos non inseque batur. Neque gravitatem epidemiae inflantis praesagiebant, cujus unum fortasse Boterodamum exemplum haberi possit. Sic Amstelodamum et Haga Comitum levius
amicta sunt, neca et GrOninga gravius, imo omnium gravissinie Cevenitiga. Veruntamen Perae pretium Videtur notasse, prodromo fere ObserVatos esse, ubi in
vicinia gravis vigebat epidemia. Sic agae Comitum, Delphis et olerodami erant, sub pidemiae cevenin gensis impetu, esopi, urnaerendae, Naardent, in Huieta, durante epidemia Insteiodamensi, S aristusae,
cum Campos, wollam, Scholitandiam jam infestabat Cholera Scevouinga contra, ichten furtum, neca, ro- ninga, prima in suis singula regionibus morbum recipiebant. Observationes ne satis Completae sunt, neque 3 curatae, ut hanc regulum tamquam generalem ponere possimus; quae Vero adsunt, in genere, satis bene resp0dnent.