Opuscula medica

41쪽

is Rationabilem quidem medicinam, esse debere , inquit Corn. Celsus si) , instrui vero ab evidentibus; obscuris

omni b. non a mente artificis, sed ab arte ipsi rejectis is Contra passim evenit: omnes Omnia audent, ac Sacro nOmine Experientiae tuentur pusilli pariter, ac magni med cinae magistri. 17. Inter posteriores, seu morales Sup. n. 12.) ma ximus est Anxietas nimia ipsorum aegrorum, vel adstantium Compendii cujuspiam, insigniter abrumpentis ino borum moras: vel etiam contra Morositas procrastinandicitissimam, saepe necessariam, morbi medelam. Cui accedit servile obsequium Clinicorum morem gerendi liber liter ingenio sive aegrotantis , sive adstantium. Interea muto idiomate loquitur natura; aeger contra , clinicus , adstantes i. sonoro valde. Cui ergo parendum 3 Id unum quaeritur.

42쪽

18. Criteri j nomine intelligitur vulgo Acris supput

tio mentis, discernens verum a falso : aperiendo latentia utriusq. adyta; sinceraq. reddendo propria cujusq. attributa . Quae sane congrue aptari potest cuicunq. Scientiae , utputa medica . Antequam vero aggrediamur praxim hujus doctrinae in subjecta materia, disserere Oportet quaedam axiomata, quae sint veluti facula: pcrpetuo lucentes ad aedem Experientiae medicae.19. Primum . Omnium phaenomenων, sicuti in sanitate, ita & in morbis, hominibus contingentium causa essectiva unica est ejusdem hominis natura : Exceptis tantum effectibus , a vi externa proxime nec ultra productis: utputa Vulnere, Luxatione, Ustulatione, & si quibus lijs, a vi externa vulnerante , contundente , distrahente , comburente, &c. inflictis . Ita ut & ipsi remoti effectus suborientes ex praedictis causis, uti haemorrhagia magis, vel minus incitata , suppuratio, spasmuS, &c. agnoScant etiam pro causa effectiva unica eandem hominis naturam: Artem vero qualemcunque nullam praestare symbolam , praeter naturae ipsius administram; utputa Excitantem , Remorantem, Distrahentem, impedimenta removentem.

Sic opium in dolore lancinante;ita sanguinis missio in angina strangulante, etsi medicamina omnium invictis si

43쪽

EXPERIEN. MCDIC sola, nunquam sedant morbum, Renuente, semper vero Annuente, natura.

ao. Quin obstet contrarium dictamen Do. Cullen no bilis Rec. Scoti, ex versione, & comment. DO. BOsquil, lon Elemens de medecine pratique. Paris 1787. : ubi remedijs aequo nimis, naturae contra minus favere in morabis curandis profitetur palam . Attamen inani conatu, ni naia , proh dolori Experientia judice, atq. optimo teste Hippocrate; tum alibi, cum maxime Epidem. VI. Sect. S., per vulgare axioma ,, Naturae morborum medicatrices se Item Corn. Celso Lib. III. cap. I. per illa verba ,, Utpotecum, repugnante natura, nihil medicina proficit, , Quinimo; proficiente saepe natura , tota licet repugnante medicina : quippe quae neutiquam est quasi Bajulus Vehens naturam quocunque, velit nolit, sed potius quasi Baculus penes debilem pedibus, adjuvans naturam, ut per semet incedat, se atq. Baculum, i. e. remedium, simul Sub

stentans.

21. Ad rem perventus fatetur cum omnib. prudentib. L. A., recens natos infantes, effoetos senes, tabidosque deploratos frustra vexari remedijs. Quid ita Θ Si remedia pollent vincere invitam naturam, cur non horum 8 Nec Valet tortum in nos argumentum: quippe qui sancte fatemur, Remedia tollere morbos , opitulando naturae victrici, non

victae. Quid multa Θ Nulla datur in homine potestas infligendi alteri homini morbum internum , quem Vult, Seu praemeditatum ; v. gr. Febrim Tertianam , Pleuritidem , Anginam, Rheumatismum, Podagram, &c.: Pauca si ex cipias; scit. Luem veneream , Variolas, atq. Scabiem per

44쪽

t 6 ELEMENTA CRITICE seontagium: mictuin, & alvum torminosam, vomitum Penormem per poculum virulentum; tandemq. soporem, gutlethargum per optum. His, inquam , exceptis, imo hamnatis , nulla est in medico facultas neq. infligendi certa

methodo, i. e. sublato casu , neque commutandi unam

morbi speciem in aliam. Omnia autem haec & potest, &Solet passim natura domina. Equum est igitur fateri Artem Medicam in curatione morborum famulam tantummodo

naturae, non dominam.

22. Secundum . Ne hilum progredi potest quis in arte medendi, nisi per discretam observationem Juvantium ,

atq. Nocentium in congressu naturae medicae, morbi, atq. remediorum. Quare scientiam medicam exacte definimus dicendo, eam esse ,, Simpli em notionem auxiliorum n, turae humanae sive aegrotanti, sive valenti hic, & nunc iuvantium, atque nocentium se Artem vero medicam, Rectum talium notionum usum. 23. Tertium . Praed. notionis potissima obstacula sunt tria . Primum, & maximum est difficultas noscendi genium certum morbi singularis, in confusum q. Statum natu.

rae ejusdem medicatricis. Quo proinde devicto, facile evincitur : Alterum , idque infimum certe apud nos, secus ac ante nos fuerat) ; id est, difficultas noscendi vires auxiliorum in semetipsis: quippe quorum copia quasi di L fuit inter digitos. Tertium interutrumque medium, imo maximo aequiparandum , est difficultas noscendi tempus, Seu occasionem morbi opportunam utendi frugi eisdem cognitis auxilijs. Exemplo corticis Peruv.: cujus eximiae dotes adversum febres Periodicas, ob praeposterum v

45쪽

sum, puta tempore parOxysmi loco apyrexiae, Versae sunt olim, & adhuc vertuntur in infamiam: De quo & monent passim AA., & rationem tradit celeb. de Hales si . Idem puta de Phlebotomia in morbis inflammatorijs, &c.

a . Quartum . Huc accedit dissicultas noscendi rectam providentiam , sive oeconomiam auxiliorum: valde enim discrepant effectus eorum pro vario usu singulorum . Sic acida, uti acetum , Vitriolum , nitrum, &c. in dosi refracta, seu valde diluta, refrigerant; in solidum vero, seu non satis refracta, urunt. Viceversa', tam emetica, quam dra.

stica medicamenta; quin imo ipsam et venena valde diluta, fiunt vel purgantia, vel diuretica, vel etiam nulla . Hinc etiam duo illa medicinae incommoda. Primum: Quod natura Oppido Solutura morbum, v. gr. postridie, sibi soli relicta, pridie arte adjuta, seu mavis, turbata , neutiquam solvit. Alterum: Quod plurima remedia , & forsitan ex obviis , despiciuntur a nobis tanquam inutilia ; quia parciori quam par est, dosi adhibita, qua proinde rite aucti forent efficacia. et S. Quintum denique axioma est si Non licet in arte medica neque facere, neq. facta intelligere per plura, quae fieri possunt, & solent per pauciora si Cui coincidit hoc aliud si Nihil est medico ita gloriosum, quam paucissimis tollere morbum MN eglectu horum philautia hominum impegit artem salutarem in chaos arbitrarij dogmatis . Cui aggerem ponere est unicus scopus horum elementorum .

f. II.

46쪽

26. Ut Experientiam medicam recte definire possimus, praemittere oportet, quid sit observatio medica; utpote quae radix est Experientiae . Est autem observatio isthaec is Perceptio sensibus externis adquisita phaenomen i , ad morbum respectum habentis , Semel aut Bis habita si

Hinc Experientia medica nihil est aliud , quam praedicta oobservatio ejusdem phaenomeni, non Semel, aut Bis , sed Saepe repetita, , Quae definitiones, ita conceptae, a que conveniunt omnibus observationibus, atq. Experientijs medicis , ac differunt a reliquis aliorum ordinum , utputa militari , nautica, &c. 27. Experientia itaq. medica sic definita, alia est Legitima , seu recta ; alia vero Spuria, seu prava. Exhibentur utriusque characteres, atque varietates;

additis exemplis : praefigendo paradigma, Seu typum

utriusq. , uti sequitur.

Typus Experientiae legitimae . Ut effectus A in arte medica tuto attribui possit alicui causae, puta B , Oportet, quod effectus isthic A sub oriatur semel ac existit, vel applicatur causa isthaec B D. Saltem , ut plurimum seu to.

ties quoties apparet nobis, concurrere easdem circumstantias , sub qui b. talem effectum a tali causa alias ortum fui s. se praedicatur. 28. Ἀ-

- Ad eandem lancem expensa fuerunt olim a Cl. Nevuton is De Regulis Philosophandi, Lib. III. Reg. 3. ,, Primaria corporum attributa , seu Proprietates . Et jure merito : Si quidem subjectum , seu mavis , iti strumenta Exper. medicae sunt etiam ipsissima attributa cor- Porum; etiamsi nobis occulta,donec per quaesitam Experientiam res dantur manifesta.

47쪽

28. Typus Experientiae Spuriae. Contrarium evenit in Experientia Spuria. Scit. Deficiente effectu A in concursu

causae B , simulque circumstantiarum, quas fertur, alias concurrisse, arguendum est, allegatam Experientiam esse,

vel fuisse falsam. Additur consulto Pt plurimum . Quia in praxi medica Perpetuo, Semper , & similibus adve bijs, rigide sumptis, non datur locus . Quibus praemissis; Experientia Legitima dividitur, seu alia est Universalis , i. e, quae versatur circa effectus communes omnibus hominibus t Quae rursus alia est Primitiva, seu Principiorum : uti quod , vel deficiente, vel corrupto omni cibo, potu, aere , pulsu arteriarum, &c. vel deficit, vel corrumpitur vita. Vel quasi Principiorum; uti quod vehementer colliso cerebro; rescisso magno vase, membri alicujus nervo principe, &c. deficit vita totius, aut membri taliter offensi. Alia est Derivativa: talis est, quam habemus de successionibus morborum ab alio in alium, uti cum, suppressa una evacuatione, renascitur altera; v. gr. Suppressa Diaphoresi, catarrhus: & plura alia, doctrinam de Re- Vulsionib., atq. Metastasibus morborum apprimθ illustrantia .

3o. Alia tandεm est quam habemus de effectibus artis sequelis. Talis est primo : Quod malum comitans pubbum perseveranter v. gr. per biduum turgidum, venae sectione minuitur: Secundo : Quod graciles homines liberaliorem venae sectionem frugiferunt, seclis torosi, ac praepingues. Tertio : Quod eo est deterior , caeteris paribus , morbus acutus; i. e. eo magis dubia ejusdem ab arte medela, quo sanguis in eo emissus aspectu pulcrior .

48쪽

18 gis ME NYA CRITICE siluo foedior , eo certior vel sanitas, vel saltem indicatio auxiliorum; ut puta iterandi sanguinis missionem. Quod loco paradoxi vulg6 habitum ; iam vero loco aphorismi merito habendum. Et plura alia, therapeuticem singularem morborum , nimis diffluentem , coarctantia.

3 1: Alia Particularis: Qualis est illa, habetur de morbis fidem puta de remediis) quos vocant Idiopathi.

cos , seu singulis hominum peculiares; ut puta cum errores vitae communes in Subiectis singularibus A, B, C, erumpunt in anginam , pleuritidem , haemorrhagiam quamlibet, & non in alium morbum : ut plurimum sci licet. Item: cum sive alimentum , sive medicamentum certarum virium . ut puta Piscis, Cassia &c. in Subjecto per idiosyncrasiam, quam vocant, praedisposito, per vertitur in aliud , v. gr. Emeticum. Talis pariter est Experientia , quam unusquis q. Clinicorum possidet de methodo singulari, ac certa medendi morbo cuipiam prae aliis. 32. Tertio loco venit gxperientia Perpetua plerumq. : quae duplex est; altera constanter constans; uti diminutio doloris simul . & febris ex venae sectione in Pleuriticis, ac febris Perniciosae ex cortice peruv. , rith administratis. Altera vero claudicans, seu constanter incon. stans : uti curatio morbs acuti incerti generis, seu febrisano malae indolis per usum utriusvis eY modo laudatis remediis.

33 Eadem Legitima Experientia alia est Positiva ; alia

vero Negativa. Prima est, quam habemus in morbis, De effectu conspicuo excitato ad occursum cujuspiam cari

49쪽

sae. Altera contra, quam habemus , De carentia prae dicti effectus in concursu ejusdem causae. Circa utram que exempla sunt obvia . Sic EYperientiam Positi Vam habemus de evacuatione peculiari excitata per Mercu rium , Sennam , Cantharides , Malvam , I pec acuan-nam, &c. in dosi, & usu congruis. Circa subjectura Expcr. Negati gae obvia pariter, imo plura prostant exempla, quam in Positiva. Sic EXper. Negativam , i. e. , nullam , habemus de vi corticis Peruv. ad provocandum phthialismum, ad sedandum Rheumatismum acutum,&c. Qitae tamen Experientiae species aptius forsitan vocari posset Exclusiva.

3 . Quidquid sit, maxima discriminis inter utramq.

ratio constat eae seq. canone se Quod ad statuendam Legitimam EXperientiam Positivam innumera ferme requiruntur Observata , in idem conspirantia ; ad Negativam contra , seu Exclusivam legitime probandam , pauca

sufficiunt; imo quandoque vel unicum,, Sic ad arguendum de arcano quopiam jactato pro invictb vulnerario, quod destitutum sit simili virtute , sufficit, quod in

primo obviam vulnere, etiam adhibitis cunctis ab auctorire requisitis cautelis , effectum decantatum non prNStet. Et sic de aliis. 3 S. Potissima tandem Experientia Legitima est Univoca : Quam scilicet habemus , , De unico, seu singulari effectu in conspectu unicae , seu singularis causae se vel etiam se De eis cacia solius causa: A, etiamsi simul comcurrant & aliae B, C, D se Sic Experientiam Univocam habemus ue essicacia solius Venae sectionis ad vincendamb a vali-

50쪽

validam Pleuritidem; solius corticis Peruv. ad expugnanodam febrim Perniciosam : Et sic de aliis. Nota . Hanc vocabimus in posterum Numeratam Experientiam; in qua scit . unice latet in dubius character pro

gressus in arte medica. Eadem est mensura primorum ingeniorum in hoc Scientiae genere. Huc accommodandi Sunt omnes Clinicorum conatus. De Praeceptis Medicinae scriptum est satis : restat unice scribendum , atque probandum , de Numerat8, sive Univoch expertis. Haec est meta nostri laboris. Igitur oportet sedulo expendere

hanc rem.

36. Ex tali Experientiae charactere descendit, quod omnis composita medicinam administrandi methodus p. gnat cum eadem : De simplicibus vero aliae sic; aliae v ro non ; sequenti lege . Quoties posita methodo simplici A sidem dic de re. medio A) , etiamsi reliquae deficiant, cito tuto tollitur plerumque) morbus, methodus, & remedium talia censenda sunt genuina: in oties, reliquis praesentibus, illa tamen absente, non tollitur, reliqua illa praesentia censenda sunt Spuria. Sic experimur, alium morbum tolli cito tuto sola venae sectione; alium solo cortice Peruv. ; alium solo Opio ; alium sol 1 alvi ductione ; alium sola rejectione per emeticum; alium decoctione solius Malvae; alium solo ignis calore ; a tum solo nivis frigore ; alium sola equitatione; alium solis balneis; alium solis cauteriis; alium solis fasciis, membra scissa, luxata , fracta rith colligantibus: Alios contra solo vitae regimine, & abstinentia ab omnibus remediis, & signate