Opuscula medica

61쪽

Spuriae species habetur .in Medicina Symbolica . Quae

nempe ex flauris, notis ve externis, quibus insigniuntur quaedam seu vegetabilia , seu mineralia, seu animantia, auspicatur vires emendantes vitia corporis hum. ejusdem sive configurationis, sive nomenclaturae: uti herbarum Pulmonariae , Haepaticae, Scabiosae, Scrophul riae, Orchidis , vulgo Testiculus canis , &c. adversum vitia horum viscerum , seu organorum: Fellis Tauri ad. versiis Auriginem , sive Icterum , &c. Haec, inquam, omnia ideo sunt nequissima Experiamenta; quia non semel, aut bis, sed saepὸ Auctorum promissis appositissime respondentia. Quibus praemissis III. De Methodo rectδ experimiti. Superest, hic innuere pressiorem methodum, qua &facilius possimus assequi rectam in arte Salutari experiundi viam , & vitare pravam , additis eXemplis. 32. Prima ratio. Ut observatio Medica rite procedat, oportet ante omnia, quod , quicumq. periculum facere vult de virib. legitimis aut naturae hominis, aut morbi,

aut remedioram, plene instructus sit omni eo cultu , qui necessarius est ad probe internoscendos, & quoties opus, dirigendos motus, a singulis eorum pro manantes. Hic vero cultus duobus praecipue constat. Primo: Elemen,

torum Physiologiae, Pathologiae, materiei Medicae, tam simplicis, quam Galeni co-Chymicae, ac tandem historiae morborum exquisita notitia . Secundo: In usu practico hujusce notitiae, sive ad cervical aegroti, acri

62쪽

3a ELEMENTA CRITICE smentis attentione , ac fortissimo animi robore. Verbo tΕximia Prudentia. Cujus proinde obstaculum est ignoratio, ac defectus cujuslibet horum : ut patebit ex seqq.S3. Altera ratio : Quinimo regula princeps pro criterio Experientiae Medicae est uti sequitur. Quoties concurrunt in morbis plura ad speciem pugnantia , tutissima

via internoscendi legitimam eorum causam habetur ,, Pur. gando unumquodque illorum ab omni b. causis communib., indeq. applicando singulis seorsum causam singularem controversam, sine admixtione, quoad fieri potest, neu concursu alterius se eodem prorsus modo, quem innuimus su p. num. 3 s. seq. ubi de Criterio Experientiae Univocae.

y . Hac via innotuit quidquid boni habetur in arte Me.

dica. Contra: hujus regulae vitio laborant reliqua in eadem arte nondum purgata. Exemplo sint pleraeque methodus generales medendi morbis nedum veterum, sed & RR.; uti de Haen, Lieutaud, Sauvages, N. Suviet ten , Tissot, &c.: Qui scit. optime describunt, sed pessime curant plerosque morbos ; dum pro singulis eorum promiscub commendant cuncta fermθ totius artis praesidia; puta Phlebotomiam, Calliarticum, Emeticum, Apogemata varia , ex plantis , animalib., atque fossilibus parata, tam simplicia, quam composita, modo interna , modo externa . Sive enim doctis tantummodo apponant adeo lautam , quasi dicam, remediorum men-Sam , ut hi ex tanto apparatu delectum habeant ; sive indoctis, aut tyronibus , ut copiosum promptuarium Prae manibus habeant, inutilem certh ambobus operam

63쪽

praestant i illis quidem, quia in arte. medica quisquis

novit auXiliorum delectum , multo magis novit eorum censum : istis vero ; quia nescienti deligere , accedet potius ex ubertate damnum S. Tertia ratio sive Requisitum est is inod Med bci Experientis ingenium sit affabre integram , , CujuS multa sunt opposita vitia. Tale est Primo : Ingenium Sterile ; sive paucis tantum observationibus coeatentum: cujusmodi est plerorumque auctorum Observationum Medicarum : Et fuit Hippocratis cum alias, tum maxime, in condendo Dogmate dierum criticorum . Et fuit Boerhave in tradendo. aptiorismo I o 3. , ubi agens de Papulis Variolosorum , protulit, easdem sicuti extimam cutim , ita mei iniicere interna viscera , uti inso phagum, Ventriculum , Hrepar, &c. cujus contrarium , observationib. valde pluribus institutis in interaneis V riolis extinctorum, evincit cl. Coiugno in Opusc. De Se de Variolarum , & Ischiade nervosa . Quod si aliquando praeter communem ordinem praed. Pustulae in ejusmodi cadaveribus inventae sunt, perperam inde Theorema generale statutum fuit, pro pabulo verbosi vulgus. 36. Tale est Secundo : Ingenium Servile, seu nimis obsequiosum, adoptandi vel dogmata , vel inventa aliorum in propriam medendi methodum. Utputa usum internum Camphorae in morbis pessimis , in fidem cl. Hos manni ejusdem enconatastae I ; de quo sup. n.7. Radicis Valerianae Silvestris adversus Epilepsiam, in gratiam Do. Tissot ejusdem Promotoris: vel etiam Cicutae contra

Q Opusc. Selecta varii argum, Disseri. IX.

64쪽

34 1 LEMENTA CRITICE smorbos Rahoethes, sive internos, Sive externos , in

obsequium Do. Storck ejusdem inventoris ' . Et si ede aliis. Tale est tertio : Ingenium insigniter divinatorium iquale narratur Sinarum, ex solo pulsuum attactu ha stum, praesagiendi quasi in aenigmate, seu praesentem, seu futuram aegrotantis fortunam . 7. Quarta: Ex duabus causis utrinq. suspectis, altera occuli1 ; altera vero manifesti; non licet illico effectum tribuere manifestae, donec certiores facti simus , abesse occultam. Defectu huius cautionis promiscuum vulgus , duce Fracastoro I), Phthysim Pulmonalem tribuit contagio: morbum mali moris, Vermib. erum. pentibus: Et alia plurima, quib. scatet popularis medicina . Contra: Praevalet quandoq. regula inversa , i. e. Non licet in arte medica tribuere effectum causae occulta , quoties repugnat manifesta . Quo vitio laborat in genere Medicina Orientalis , ex ignis actualis applicatione celebris et . ut toties nimirum infligitur ferrum ignitum in morbo quopiam soporoso, puta Epileptico puerorum , statim vel horrende convellitur aeger; vel contra dissolvitur veluti exanimis. Siquando ergo convalescit idem , gratis tribuetur ignis potentiae. Ego certe nullum novi aequum exemplum hujus medelae: plura contra novi iniqua. 18.

De his dilabus plantis vid. Experimenta nostra ad caiccn Partis II.

a De morbis contagiosis Lib. II. cap. s. a De qaa vid. Heistur. Chirurg. Parx. II. cap. 23.

65쪽

EXPERIEN. MEDICAE.s . Medium tenet locum nobilissima Medicina Gymnastica dirigens varia corporis, & animi erga motum , ludum, &c. exercitia .) Scilic Et haec Medicina in morbis

acutis manifesta parit inconan da; puta crebros languores, articulorum debilitates, tumores, doloresque, ac profusos sudores. Contra : Haec eadem incommoda, in morbis chronicis, puta chlorosi, cede mate a fibra laxa, in febre Tertiana, vel Quartana, terq. quaterq. recidi vis,&c. familiaria, ope Gymnasticae solvuntur egregie , licet Occulte, ac pedetenti m. 9. Quinta. Omnis medendi methodus, quae optatum non praestat effectum , nisi post diuturnum tem pus , & usum , eo ipso redditur Spuria , i. e. Post insigne temporis intervallum,absque ulla virium Quaesitarum demonstratione transactum , vix definiri potest, an esse. ctus indθ secutus, ortus sit potius a tali methodo, quam ab aliis causis, vel etiam a sola natura medica sempervigili. Exempla sunt obvia in Decoctis vulgo Viperatis: item in Cicuta Storchiana, de quo alibi: Sc innumeris

) Hiic incidit famosum commentum, , De Venenis circumscri Ptis,seu de Pharmacis tacite nocenti b. ad arbitrium Propinatoris Scil. . fertur, ad varias Europae ubi celeberr. est illud Italis dictum Acquetiadi Perugia ) , Asiae , atq. Indiarum plagas, existere non paucos, qui

possident arcanum miscendi inimicis Poculum , cujus virus lethiserum adeo exacte libretur , ut clanculum saeviat, inauspicato explo dat, vitamq. adimat, destinato a venefico tempore . Simili modo,

quo Rabies canina, Variolar. virus, Phthysisq Haereditaria latent iri corpore inoperosa usq ad destinatum a natura infectionis spatium . Quales tamen narratione. meram esse fabulam suspicamur . Quia

66쪽

6o. Tque perperam traducitur usus remedii per tri tum illud se Innocens est: igitur applicandum se Ubi concludendum potius videtur se Remedium A est simpliciter innocuum : ergo respuendum tanquam noxium se Ratio est. Quia inter sexcenta auxilia, pro innoxiis vulgo habita, si modo quatuor, aut quinq. adhibeas , duplicem objicies sanitati remoram , non facile redimendam. Primam : Naturae Medicae, a semet sola semper actu Osae. Alteram : Auxilio cuipiam , revera efficaci, in functione virium suarum , a caterva inessic actu in praepedito . Ut si quis vellet, in Dysaria, ab esu ranarum oleo frictarum passim obvia, ac sola decoctione Malvae facile superanda , simul addere decoquendas decem alias plantas innocuas , uti gramen , urticam , carduum benedictum , &c. 61. Ubi pariter incidit censura se De remediis extrinsecus applicatis pro medendo morbis origine internis, Scit. invaluit in quotidiana praxi, vexare indesinenter segros Variis malagmatib.; puta Fomentis , Emplastris , ct similibus, in quibusvis aerumnis, etiam a causa inter.

nacbstent exempla Rabiei , &c. Quae ideo vera esse credimus 3 tum uia ab Auctorib., exemplisq. fide dignis firmata , cum quia sub inaccessis naturae legib. constituta . Illa vero falsa ; tum quia fluxiliariis imperio subnixa ; cum quia a nullo Auctore , exemploue, doli experte , probata . Ratio esse videt ar 3 quia non est homini da

tum, continere Pharmacum , ne excitet turbas sibi condignas, postquam absortum est ab intestinis , vel etiam a venis : cujus proinde

virus vel subigitur sive illicΛ , sive paulatim a praevalente natura ;vel si secus, languebit homo infectus usq. ad mensuram, oppido I tiam, Suae temperiei 3 neutiquam vero ad nutum Propinatoris.

67쪽

na progenitis, nulloq. malo ad extrὰ apparente torque lib., uti Colicis, Pleuriticis, Rheumaticis. Allegando vulgarem Laaeantium conspirationem a sedib. externis ad internas . Ego vero sedulo expendens hanc medelam, vix unquam vidi profectum eidem tribuendum , sed aliae efficaciori internae, simul applicitae ; vel etiam soli rerum vicissitudini. Contra vidi constanter profectum conspucuum post auxilia alius indolis; qualia sunt vel actu calida, uti pannus igni calefactus ; vel actu frigida, uti

pannus nive respersus; vel acta dolorem cientia , uti moxa, fustigatio, cucurbitulae, vessicantia. Malagmata vero unice expertus sum essicacia in morbis Cutaneo-Cellularib. ; puta Contusionib., Phlegmonib., &c. 6 a. Media tenet ratio de auxilio Ancipiti, attamen enen gico: tentandum nec ne sit in morbo gravi, vel etiam e tremo . Si enim auxilium est anceps de suamet natura, utputa Mercurius Sublimatus, Antimonium crudum, Scc. pro usu interno: pro eXterno veroElectricismus vehemens, Trachaeotomia , & similia ; respuenda videntur . Si vero tale evasit ea; mera indole morbi, aut statu aegroti;

utputa usus hic , & nunc faciendus Phlebotomiae, I pe-cacuannae , Opij; artus cujuspiam Amputatio , &c. soli prudentiae Clinici stat definire , quid sit agendum . Ratio priorum exemplorum est; quia felices, qui allegantur Successus, pluries numeno contingunt, abstinendo,

quam audendo similia: Posteriorum , per se patet. Quo sensu interpretandus mihi videtur Cor. Celsus, cum ait Lib. II. cap. X. Melius est anceps experiri auxilium,

quam nullum,b.

68쪽

63. Sexta . Agendo de experiundis in casu singulari

viribus tam morbi, quam naturae medicae , ac remediorum, recursus ad altissimas, ut aiunt, causas, videtur

cavillosus . Talis est Primo : Recursus ad causas Magicas : de quo prae alijs de Haen Lib. de Magia, Parte &cap. III. Secundo: Recursus ad Astra m . Tertio: Re-Cursus ad arcana, puta Spagirica, parandi technis reconis ditis medicamina, caeterlim nota r quippe quae his titulis non videntur commendanda ; verum ex alijs; puta quod sint in potiori climate nata, aetate matura , solerter parata , &c. uti videre est in cortice Peruv. , Opio, Mercurio , &c. Quinimo in pane, & vino, & reliquis vitae

humanae praesidiis. Deniq. huc pertinent Portenta omnis generis: ex quib. nullam possumus haurire normam agendorum in post rum e ).6 . Non ita cavillosa , sed prudens habetur suspicio De aliquali varietate Experimentorum pro diversitate Climatum; juxta proloquium Cor. Celsi Op. omn. Praefat. Differre pro n. itura locorum genera Medicinae;

& aliud opus esse Romae ; aliud in AEgypto; aliud in

Carolus Frider. mein hari, ree. Professor AEnipontinus in opere , cui tit. Medicus Offieiosus ,, multus est in commendando Clinicis , inter alia ornamenta , uti Poesim , &c. etiam Astronomiam: nequid temere agatur in curandis morbis , non consultis Astris . Idem ante monueiat Cel. Mead , ubi de influxu Solis , dc Lunae . Proh meum' aput i haec omnia palantur longe ab ingenua Experientia Mediea , hic a nobis tantopere quaesita . Vari j prostant ordinis apud mirabilium Medicinae Commentatores ; uti Marcellum Donacum, Casparum a Rς ς , ολn, Schench, dcc. quos videsis.

69쪽

Gallia , , De aliquali, inquam , varietate , Sectis de tota isti, seu constitutiva Experimenti: Qualis fuit illa, quam invexit Asclepiades apud Cael. Aurelianum, teste Bagii. vlo i) se Romae, & Athenis Pleuriticos laedi avenis; in Paro vero ,' atq. Hellesponto iuvari se Ubiq. etenim de essentia Pleuritidis est, plus miniisve iuvari a venis; i. e. sa Venae sectione: Sicuti est de natura Tertianae febris j vari ubiq. regionum cortice Peruv. : & sic de algis. Imo de totali varietate in rebus singularilar Siccine ictus Seor pionis in quibusdam regionib. cuivis animanti est valdE infensus; sectis vero in alijs.

. De loco Anatomes, Chymia, alq. Mechanices in Arte Medica.63. Humanae fabricae exqui sitam notitiam ipsissimam esse doctrinam Physiologicam , & consequenter Experientiae medicae quasi januam , innuimus Sup. num. 2. Ex quo pariter commendata manet Experientia anatomico. medica, ex observatione cadaverum morbo sublatorum hausta, atque tum ex proprio intuitu , cum ex historia medica petenda . De his ergo nihil quaeritur

ulterius. Ita rurstis, humanae sanitatis oeconomiam perpetuum esse naturae opus , captui nostro vix pervium, Mechani-co-hydraulico-chymico-electricum , res est extra controversiam . Utrum vero harum scientiarum leges , hactenus cognitae, morbisqtie omnib., etiam acutis, adamus- sim se λ) Praxi med. Lib. I. cap. De Pleurit. ad Append.

70쪽

sim applicatae , mutare queant necnε statum hominis egroti in sanitatem , merito dubitatur . Nihilominus celeberrimi Clinici, pariterq. Chymici, ac Mathematici, uti Boerhavius, Fre indius, Pylcarnius, &c. ingenti doctrina suadere conantur is Pro morbis optime noscendis, atq. curandis oportere sedulo pensare vires Mechanicas ,&c. tam corporis humani, quam morbi, ac auxiliorum . Adeo ut unus ex laudatis A. testetur palam se Principia progressum, medelamque morborum adinveniri posse simplici, quasi dicam , caducaeo legum mechanicarum se 66. Nos autem provinciam Medicam metimur, non promissis auctorum, sed Factis. De Facto vero ingenue fatetur idem A., se delusum esse in ferendo iudicio sin- deque remedio ) de morbo , a se curato in quodam nobi li viro: tractando scit. pro mero calculo sive in renibus, sive in vessica morbum , qui in cadavere defuncti repem tus ςst, fuisse, non calculum , sed agglutinationem intestini Colon cum vessica, formantem ibidesn glomerem

pure scatentem , causantemq. praeter alia Symplomata, acerbos cruciatus in tota mali vicinia . Interea nec nominantur leges seu Mechanicae, seu Chymicae in tota mali historia .

67. Verum id levius r gravius est quod sequitur ex ipso met A. idem puta de reliquis.) Scit. Juvenis robustissimus Variolis confluentibus decumbebat. Diluentia varii generis, Chlysteres communes, Oxymes Scilliticum ad usum Emeticum, Vessicantia, & Diaphoretica Varia, non omisso abusque morbi in iiijs Dioscordio, fuerunt tentata: Verum adeo incassum, ut 16. a decubi