Angeli Cardinalis Durini ... Ad Dominicum Alfenum Varium J.C. ... Carmina. Accedit hujus ad eundem Eminentissimum Cardinalem epistola

41쪽

perius dixerat s Expetebantur undique earum rerum Memplaria; itaque ratio postulabat, ut subjiceret : iatque ut omnium commodo suel omnium cupiditati iobsequerentvr , ea inis mandore tutavimus . Quisi

enim sensus est totius complexus c Expetuantum Nndique earum rerum exemplaria V quod ut omulum

commoda faceremus, inis Uulganda censuimus Quo

enim refertur illud quod Τ Si ad upis vulganda,

pudet me tam puerile erratum Alfeno C. ma gno objicete . oportebat enim dicere: Suae, ut omnium commoda faceremus, inis vulganda censuimus. Sin ad causam, itaui quod eandem vim haberet :, atque quamobrem ἰ tum vero dicendum fuerar : quod ut praesdremus , ea inis vulgandace nisu s. Lande, dum Taciti brevitatem aemulatur Alfenus , non modo obscurus fit, sed inprammaticam foedissime peccat. Secundum,' unde miram illam locutionem hausit, omnium cammodo facere Z Omnium k quorundam , unius alterius tommodo seruire, studere , 'lati nunet in tommum',

aliorum , tui , mei, illius commoda favere neque latinum , neque i tali cum est. Commodo faeere, latinissime dicitur; sed eo tantum sensu, qui apud Latinos occurrit , & pueris, qui Goeronis epistolas explicant, notus est . Postremum . illud censelmus etypographi ore prolatum , ut intolerandae arrogantiae indicium , severam censoris animadversionem postulat : Senatus enim hoc proprium verbum istit. Vides , mi Lande, quantus Iuris consultus futurus sit Antecessor Alfenus, qui tam praeclare la tini Iese onis vim ignorat Z Quibus ego, mi Alsene, cum satis respondere non possem ; tamen sublata voce

42쪽

XIII

respondi: nimis haec frivola & obsoleta grammaticorum sunt observata, quibus magni viri exsolvum rur , irretiuntur autem homunciones illi , que is non ultra grammaticam progredi datum est. Blevero placide sestiviterque: est, ut dicis; ad Blancum redeamus . Eqωidem nos Insubres, more quodam majorum, magni facimus decora ingenia, nam

qui sunt in nostra hae sudiorum uniυersitate , e

qui fuerunt fuere quidem quamplurimi , oe θην

diverss ex regionibus acciti) semper in honore muhabili, habentur. Grates ingentes vobis Insubribus habuere, habent, atque habebunt si eadem vobis in posterum mens fuerit) litterati universi; atque ad Vos , .nativis. sedibus relictis, libentissime commigrabunt. Quae vero, acutissime Lande, sint decora ingenia, velim mihi exponas . Statueram enim Ticinum concedere , ut ibi aliquo in honore haberer ; cum vero decoro ingenio opus

esse , ex Blanco typographo didicerim , non ante proficiscendum esse duxi , quam decorum , an in decorum ingenium meum esset , intelligerem . Atqui lintelligere id nequeo, nisi prius quid Blancus, aut ejus subornator Varius, decori ingenii Domine significet . Quod si autem ex re , aut ex sedi O, exemploue id argui potest, decorum Blanchianum ingenium apprime congruit cum ingenio Alfeni nostri . Et nisi Alfeni ingenium decoris studiosum dicas , ecquod erit aliud i Ipse tamen hoc suo. tam decoro ingenio, ac sine rivali , fruatur. Quare in p&triis , etsi inglorius , permanebo . Ne plura , perge legere 'i Varium υero supra ceteros diligimus Gm mus ' nam praetex sufeetrum suum insitμε m,c - quod

43쪽

quod laudabiliter geris , ut vetera nostra res etiae monimemra a tabulariis nostris fuscipienda , ab eo speramus , ac diligentiae suae confidimus. Nec Tullius , hec Romanorum diatissimus Varro elegan ittius dilucidiusque loqui potuis ient. Tantum illud mihi subtriste visum est , eo Ticinense Lyceum perduinam esse, ut Varius supra ceteros diligi &amari mereaturi Ergo Roma fecunda vale. Missa facio cetera , ut et suum institutum laudabiliter g

rere ; vetera mouimenta a tabulariis fuscipienda re.

si tuere ' diligentiae suae eonfidere. Quae omnia plus inquam Ciceroniana quis non fateatur l Lege quae restant . Fuere quidem apud majores nostros multa eoque praeclara o memoratu digna, quae vel . inius iahominum , vel ipsa ronfectrix omnium verasus ad interitum redegit, vel in tabulariis consepulta iacem: quae superfunt ut luci omni suae pri inae resimantur, in optimo viro Dei omnis nostra reponitur. Omitto alia: dumtaxat a Vario quaero , cur Ciceronis i cum mutilarit , obscurumque reddiderit : f inquit enim Cicero apud Lactantium , ut a Lexicis discι

potest: confectrix omnium rerum vetustas'. cur, inquam , rerMm , quod Verbum apprime huc facit, omiserit An quod Ciceroni necessarium visum fuit, Alseni nostri judicio supervacuum visum est ρ Sed optime concludit Blancus, qui ab initio ad finem, Vario duce tantopere desipuit: Tu inierim, inquit, inqui bonique consule cra male . Scilicet in bonam

partem quicquid ficte , false ridicisse dixi , accipe.

Ego vero , ut semel digam, etsi aegerrimq spondi ; tamen inultum te esse non' sivi : nunqu mxnim non, ut quisquiliarum sectatorem reprehendi I

44쪽

di, increpui, consternavi. Ille contra, quis credereti alacrior semper, ipsam epistolam tuam, cui similem in Cicerone non reperi, aggressus, tot in ea vitia notavit, quae si tibi singillatim afferrem, volumen scribendum foret . Ex omnibus igitur, quae in te homo acerbissimus protulit , potiora seligam et eo consilio, uti posthac diligentius scribas, effugiasque iniquorum maledicta. Ac si mihi, qui famae tuae studiosior sum, quam ita ipse , auscultaris , deinceps quicquid litteris mandaturus es , grammatico ante subjicias . Etenim , ut tecum aperte atque amice loquar , tua scribendi ratio obscura & perversa est, ac velut ex discoloribus frustulis laciniisque male consuta, centunculum pOzius doctis viris repraesentat. Ne irascaris , quin aequi bonique potius, ut amici solent, id accipias volo. I Sumpta igitur epistola tua, in ipsemet initio nescio quid offendiculi mihi ostendit : VIII. Id. Quinctilis sacer debine mihi erit Princeps Eminen-νissme . Quaerebat malignus , quo pacto pronuntiare oporteret duas priores voces: Octaυo ne Idus,

an vero Octavus Idusὸ Vulgo enim priori ratione proferri solent; atque sic ego putabam: ille tamen adversabatur , dicens : sacer vero quo refertur ξObmutui. Quid responsarem Θ Octaυus igitur Iduss subaudito dies anie , sicut die ante in Octa- inquit , legendum, & pronuntiandum est, ut constet sententia. Quis autem, sodes, dies ante, vel post Kalendas, Nonas, & Idus, hoc modo expressit 8 Kalendae, Nonae, Idus , cum quid memoratu dignum, in illarum diem incidens, designatur, nominandi , xcicandi , aliove casu Latinis uotantur,

45쪽

ur apud Horatium: Idus tibi funt agendae, & apud iCiceronem O Nonae illae. Decem nos Sc lautinai imum suisa es recordario. Coatra cum dies ipse , ut praefinitum dumtaxat tempus , indicatur , ut plurimum sexto casu efferuntur, ut Kalendis, Nonis, Idibus. Raro , sed aliquando tamen quarto cum praepositione ad, vel intra; ut ad Kalendas , ad Nonas, ad Idus , R intra Kalendas, Nonas, Idus. Quod adeo certum & fixum est, ut dies proxime antecedens, vel consequens Kalendas, Nonas, Idus, latiue dicatur pridie, aut postgidie Kalendas, Nonas, Idus . Cetera, a grammaticis discenda, ad summam do. gent, nunquam nominanti, vocandique casu idies

a Kalendis, Nonis, Idibus diversos enerri ; sed ,

ut supra aduerti: nimirum octaυo Idus Quinctilis, vel ad Octavum Iduc Ouinctilis, vel aute diem octa-Cum Idus uinctilis. I nunc, mi Lan desedi Alfeno patrocinare dicenti: Octaυus Idus Quinctilis facer dehinc mihi eris i Quid dicerem 8 Cachinno me extricavi. Ille ridens perrexit. Nudius tertius. is dies fuit , quo remissa paululum dignitate auctoritateque tua adveni it , ut me cognosceres , spematiam patrociuiumque tuum tiltro mihi ofermes, studiisque meis, quibus vetera monimenta illustrare posse confidis, te adesse prodesse ingentem animum spopondisi suum. Maledicus. notavit primo dignitatemo auctoritatem inter morbos doloresque a te re-firri ; quorum scilicet. proprium est remitrere. Dignitas oe auctoritas persona, sunt, quas pro rc nata quis deponit & resumit' non νemitrix, nec admittit. Secundo latinum non esse opem o patrocinium offerre, sed italicum uisem ferre, &i nisi lallor,

.e etiam Diuiti so by Coral

46쪽

XVII

etiam asse/re, latinum est pa rocinium vero ne que osserre, neque asserre Latinos dixisse. Latinis imae autem dici patrocinium fuscipere re arripere. Tertio duobus verbis adesse, oe prodesse, ne quid deforet, adjiciendum fuisse tertium praeesse. Quarto apud Latinos spondere ouimum pro polliceri , minime inveniri ; desponderς animum , idest animis cadere, si ve consternari, latinum esse. Insupermirum sibi videri, te Iuris Consultum eximium, vim verbi spondeo, cujus in iure perfrequens usus est, nescire . Ac mihi respondere conanti, fac utitatem non dedit, celeriter persequens lectionem: Fuere etiam nobiscum flectissimi collegae mei Gregorius Fontana Antoniseque Lamsterterabius aliique plurimi miri docti ae diserti. Nihil hic etiam probavit, praesertim vero illud nobiscum, quassi sum. mus Romanus Pontifex loqueretur; & flectissimi

pro lectissimi, quod odiosissimum est , si quid fe-iectissimi valeat, assequeris. Incidit fermo de vetoribus populis graecis latinis punicis earumque gentium poetis oratoribus philosophis , apud quos tum res gestae suorum relatae sunt, tum cxterorum, cum quibus

ipsis negorium fuit, populorum, ii ue familiare leges mores ritus ceremonias a sectu ue animarum fuisNon tam explicare verbis quam propria consuetudine.

Hic Vero tantopere in te homo debacchari visus est, ut impudentissime dixerit: nihil se ineptius, futilius, & latinae linguae, grammaticae, & orthographiae, & rationi quae prae ceteris spectari de. bet) adversius legisse. Primo enim singulas complexiones s periodos nimirum ) adeo diversas ac dissidentes esse , ut orationem nullam conficiant. C Iuch

47쪽

XVIII

Incidii sermo , ut ille ajebat , saltem particulam

autem postulabat. Tum, veteribus populis abundare: satis enim erat dicere: Incidit' autem sermo de Graecis, Latinis, Poenis & ne multus sim omnia referendo eorumque poetis, oratoribus, bisoricis quos ultimos turpiter omissos clamabat ) philosephis , qui cum suarum quique gentium res gestas, tum aliarum , quas sive belli, sive commercii, sive peregrinandi causa cognoverant , insitura , religiones, descripsere . Tria praeter cetera admirabatur. Primum: cum quibus ipsis negotium juir. Secundum: assectusque animarum; quod secundum Christianis hominibus memoriter ediscendum suadebat, ut defunctorum animas, quae expiatorii ignis vim perserunt, & auxilium opemque implorant, sibi facilius in mentem revocarent. Tertium: fuisnon tam explicare verbis quam propria consuetudine.

Quo quidem postremo periodi inciso nihil lepidius

esse dixit : Qui enim, inquit, poetae, OratoreS, historici , philosophi consuetudine magis, quam verbis , hominum mores posteris tradere possunt ZO miram Alfeni sapientiam exclamaviti Quis unquam veterum dixit plurali numero populos Graecos, Latinos Τ Quis autem voce punicus pro Poeno, seu Carthaginiensi usus suit Τ Fides punica , lingva punica . bellum punicum, malum punicum, color punicus, sive puniceus, Sc phoeniceus sad quem punicus proxime accedit ) frequenter inveniuntur; populus,

bomis , Uiniis punicus , Alfene , a te primum latinae itῆite Valerius Maximus , si certa lectio' est', dixit ,οen eas feminas , Contra

48쪽

in Eclogis dixit: paenos ingemuisse leones; Sc Plautus comoediam , in qua H unonem quendam Car- thaginieissem patrio sermone loquentem induxit, Poenulum a Poeno ut Cicero aliique Graeculum a Graeco dixere non pμuicum , aut paenicum , aut puniculum , aut paenicvlμm , Lande , inscripsit. Mitto cetera . Fateor equidem , mi Alfene tot 3ctuis erratis, δc ejus observationibus, obrutum me

fuisse . Ille vicissim majoribus semper animis in legendo perstitit : - his prolapsa oratio es ad Herulos Gothos Longobardos Fraucosque , qui olim Italiae imperitarunt , fidemque imperii in illustri hac Papiae urbe posuerunt , diutiusque retinuerunt ,

ita ut magno nobis ornamento haec civitas si amplissimaeque auctoritatis . Quae hic audacissimus servulus dixerit , nec omnia referre, nec Vero meminisse possum. Pauca summatim , quae mentoriae

inhaeserunt, subjiciam . Ab bis prolapsa oratio est. malebat ille : Ab his delapsa es oratio , vel δε- lapsus fermo es nam prolabitur oratio , cum in eodem argumento longius e Vagatur, quam provi- sum fuerat ; delabitur vero , cum ab una re in aliam digreditur. Dissicilior res est, optime Lande, quam opinatur Alfenus, latine scriberet De- mirabatur quoque , Vario in medii aevi historia tantopere versato memoria excidisse , Langobardos ab eruditis scribi oportere evictum fuisse . De Francis quaerebat, quos ille intelligeret, e Germa- nia ne profectos , an e Gallia, quae postmodum a Franconibus occupata , Francia appellari coepit ZSedem ponere , ei non placebat saxuere, Acro, collocare. sedem , rectum ei videbatur. Diutiusque

C a reti.

49쪽

XX minuerunt: hic effusissime risit: contendebat enim, diuque tenuere dicendum fuisse. Daut magno nobis ornamento haec civitas si amplismaeque auctoritatis . Si, malignus objiciebat, magno est ornamento haeceiυitas ; pariter amplissimae es auctoritati. Vides, ait , quam ab omni latinitatis sensu abhorreat Alfenus 8 At vero, reipondi, auctoritatis pro auctoritati , manifestum typographi mendum est . Sit hoc typographi mendum, ut vis; cetera vem& majora, quae notavi, & quae notanda restant, typographi non sunt. Ego, pergens ille, pro viaribus egi , ut quae mihi fuere praecognita assidua opera perpetuaque lectione, aperirem , oe coram recitarem. Non dubito, dixit malevolus: nam Quaecumque sive ad rem , sive ab re tibi in memoriam quae una tibi mentis facultas paullo sanior est) venerunt , ad nauseam usque effudisti , eloquentia illa tua agresti , mordaci & stomachosa. Gloriationem autem tuam quis concoxerit Z quae mihi fuere priscognita assidua opera perpetuaque D- Iione, veri=em, coram recitarem . Sane praecognita esse debebant, nisi tum comminisci volueris, quae non didiceras . At latinius modestiusque dixisses : ego vero, quae mihi tum succurrerunν , pro modulo meo expromps. Illud praecognita, quod ridiculum est; & illud absidua opera perpetuaque ἰσ-ctione, quod Thrasonianum, omitti debuit. Quis . autem, Alsene, hoc modo non scriberet 8 Mediusfidius, Magistratuum apparitores latinitatem tuam facile superant . Ingens fuit omni in re atque in hoc potismum domesico monimento voluptas tua , gaudio totus perfusus es, elegantibimos scripssi ver- IM

50쪽

sateque. Quod de versibus dicis, verum est: ceteroquin, vel te flente, Ampliss. Cardinalis musa tora Italia celebratur. Unum dubito, num te serio laudarit . Nam idem eximius poeta demortuum amicissimi viri catellum flebili carmine lau- . davit . Non dubito tamen, quin epistolam tuam legens , ob inelegantem sermonem , & impudentem licentiam, in sinu palinodiam cecinerit. Insuper quaerebat malesanus, quodnam hoc esset domesticum monumentum, quod tu, mi Alfene, tantopere extollebas Τ Nam si, quod Ticinum Lanaobardorum fuisset sedes, adeo id tritum esse, ut nullam Cardinali eruditissimo voluptatem creare posset . Sin aliud a te detectum ; quodnam hoc

foret, a te perleviter indicari . Tum venustatem scribendi tuam mirifice commendabat, velut: ingens fuit omni in re atque in hoc potismum . . . cur non ingens fuit eum tuu ceteris rebus omuibus ,rum in hac maxime ; ut ille dicendum esse existimabat . . . gaudio totus perfusus es, elegantissimos

scripssi versus : malebat ille : itaque gaudis perinfusus , elegantismos ex tempore feri si versus ,

aurea aetate dignos. Etenim qui elegantia sine veterum poetarum augustei famuli imitatione sibi constare potest ρ Addebat , ex tuis verbis non bene colligi , num Ampl. Cardinalis ex tempore , ut nonnulli solent, an meditate versus scripserit. Multum enim interesse assirmabat inter versus , quos: uno stans pede poeta scribit, &eos, quos cogitate. Veni ego ad te in aedibus Gambaranis quae gens huius urbis verum es o nobilis, tibique eognatio