Federici Bonauenturae Urbinatis. Anemologiae pars prior. id est De affectionibus, signis, causisque ventorum ex Aristotele, Theophrasto, ac Ptolomaeo tractatus. ... Adiectus est index locorum, & quaestionum quae explicantur. .. Federici Bonauenturae

31쪽

titisse : quo in loco satis clarum est , nullo pacto siclum a

posse significare solem, postquam Haesiodus nequaquam cuOrione illum coniunxisset; praeterquam quod compertistiam uin est omnibus nullo pacto illum potuisse coeli medium

tenere, si eodem temporis puncto ortus matutinus Arct ri erat: carmina Haesiodi haec sunt. Eis' i

um vero Orion, de Sirius in medium venerita, C lum, Arcturu autem inspexerit rosea digitis Aurora

., o Persa, tunc omnes decerpe domum uuas. In quibus luce clarius conspicitur, illum accipere matutinan: ediationem coeli apparentem Orionis &Caniculae et nam quemadmodum notarunt Moscopolus, & TZelges, ac Optime quidem, illa verba δε- λεκούμὸν idem significant ac μεσουρα ιση , quod nil aliud dicit , nisii quod parum ante solis exortum Orion & Sirius coeli me)ium tenebant; neq; nos moueat , si dera haec minime simul supra orietontem evehi, ac si minimis possent simul esse in coeli medio , quia scuti docet Ptolemaens cap. R. Alma gesti, in recta sphera illa sydera, que simul sunt in coeli medio una etiam ori utur, di occidunt; secus vero in obliqua, cum eadem possint esse in coeli medio'; quamuis oriantur 3e occidant diuersis temporibus et quod Hesiodum non latuit. quod vero hie poeta, primo etiam loco Sirium pro λle non posuerit, satis superq; ex suis verbis elicitur, cum ipse dicat Sirium in coeli medio esse , quando solis aestus desiit; quibus aperte ostendit, di iaserre inter se mlem , & Sirium ; praeterquam quod insulsa suisset elocutio . dicare Sirium si haec vox item signi casset serri in die super caput hominum: cum nemo sit,qui non sciat, cum sol diem afferat suo lumine, non nisi de die supra nos serri: ex quibus clarum est iusta de causa Hes dum addidisse vocem ,huyrne, ut ostenderet Sirium in coeli medio tunc interdiu fuisse, hoc est ut opinor, ineunte die, 'quia posset aliis contingere, eodem in loco nocte siue pri-

.uue media est , iuxta ac soti siue in occidente, siue in noctis

32쪽

, Inhbctis angulo emet. neq;. contra n faciunt verbius ,, proclus adducit , magis nocte fruitur;m stillae duaret , solem ipsum frui magis nocte, quia tunc nox maior sit die: nam si haec verba ad Canem referamus, dicendum ςri tori reor , eo magis sydus hoc nocte frui , quo magis. noctu , quam interdiu esset super terram; nam cum secundum px mi mobilis motum prius Canis esset in orientali hortaO te, quam sol in medio noctis angulo; noctu supra tςrram rat, usq; ad solis exortum, quo tempore cum iam pertransduisset angulum medii coeli, perspicuum est antea occidisse,quim sol media cetii angulta attingeret, idcirco plus noctu, quam interdiu supra nostrum hemisphaerium eluxisse .ivi propterea magis eum nocte frui diceret poeta.

' ' Tertia lectes ad octauam Hai: enarratur. Ovidii locus exponetur. ct obscvirissima quaedam Arati carmina de Uem

gilijs declarantur. I cap. V II.

TErti species, qui matutinus occasus dicitur,tripa

lita est,cu tribus tantum modis accipi possit, iux ac sydus occrdens cum oriente sole comparari pq-test . primus igitur aspectus erit,quem Ptolemaeus, se ν μὴ σκπομένων vocat, id est matutinu succedentem occasum non apparentem, qui fit cum stella delite- , , uicit orto iam siste. alter vero ab ipso vocatur, , ,'σις ἀλκθινή, id est matutinus occasus verus,quando stella 'ca, cultatur eodem puncto, quo sol oritur. tertius vero, οἰα γινομl . hoc est occasus praecedens matutinus

apparens: qui aspectus locum habet, cum paulo post stellae occasum . sol in oriente apparet. de hoc tertio modo, cum Philosophi, tum Medici locuti sunt sigillatim, cum de occa- su alicuius syderis mentionem secere: ac inter hos, atq; in ter Poetas, clarae sunt ob hunc aspectum Vergiliae, quocumhyberni temporis initium describebant , quemadmodum' supra dicti ina est . . Quarta denique species , quae a situ solis in circulo diei medio siue noctis, ac stellae in angulo orientali ortus meridianus vocatur, ob id a Ptolemaeo primum

33쪽

diuiditur in duos modos Gneratim , quorum 'num vocat . ipse, ciuendν, , id est ortum meridianum .

diurnum non apparentem, quia stella oritur tunc, cum sol in meridie est; idcirco lumine solis obruta minime cerni Potest: alterum vero vocat, νυκτερι, δν Id est nocturnii de apparentem: quia cum sol extitit in angulo mediae noctis, stella apparet in oriente . tDeinde quia 'trorumq; consideratio esse potest tribus modis, quemadmodum de supra alii aspe si considerati sunt, in sex modos

rursus diuidi potest,quos omnes enumerare, ne longuS sim,

praetermitto; cum satis superq; per se noti sint; hoc tantuadiiciens ad secundum modum Aristotelis verba illa cap. Q. p. Meteoron pertinere quibus sic loquitur . ὁτὲ ν' σων νυκτων ὁ ἀνατέλλει , id est aliquando 33 enim med ijs noctibus Delphin oritur, aliquando dilu*ulo: ut hinc satis eluceat, omnes harum omnium specierum mo dos veteres obseruasse . Q ta veto species, quam vocant meridianam coeli meditationem , in plures adhuc partes a Ptolemaeo diuiditur, sit quis diligenter eius verba perpenderit; nam sol. de stella possuntesie prinuam in meridionali angulo, tum potest stella locum huic oppositum tener qui duo modi a Ptolemaeo, i mo οι- φαινομm, id est diurni

non apparentes vocantur; quia fiunt tunc, cum nobis in

dia dies est; tertio sol, de stella possunt este in medio noctis angulo; quarto item stella in loco opposito,qui duo modi a .

Ptolemaeo, τιμrι, id est nocturni vocantur. quoru primus .: νικνεμὸς tili appellatur, quia sol &.sydus sunt in . angulo terrae, absconditiq; a nostris occulis . 3 iac υνομνος alter, quia cum nox medium iter habeat, stella in coeli medio emineat, ac splendeat; quocirca his quatuor modis consideratis secundum tres iam expositos modos, ut

supra dictum est , peripicinim est, hanc quintam aspectus speciem modis duodecim sumi posse. sexta vero species, quae dicitur occasus meridianus , in sex modos diuiditur; quorum tres primi a Ptolemaeo, sinἰ-- dicti sunt, hoc est diurni nequaquam apparentos ; quia tunc

sydus occidit, cum sol medium ciei iter peragit. tres vero

34쪽

LIBER P R I M N S.

alii νυκτερδι-, id est nocturni apparentes, quia

cum sol medimn noctis affert, sydus occidat. septinia vero species vespertinus exortus vocata , tribus tantum modisco siderari potest; nam aut stella oritur post solis occasum, id a Ptolomaeo , id est ortus su cedens vespertinus apparens vocatur; aut cum sol occidit instante puncto eodem sudus conspicitur, quod ipse dixitioαερων συνανατοῖν ἀληθινήν, id est ortum vespertinii veru: aut iurgit supra horizontem orientalem, paulo antea quam sol occumbat, quem aspectim Ptolemaeus vocavit ἐσα eloaesmατολὴν iam uJην, id est ortum praecedentem vespe tinum non apparentem . Primus huius speciei modus illustrat nobis illa ovi dij carmina primo de Ponto in nona elegia ad Seuerum. Vt careo vobis Scyticas detrusus in oras, Quatuor Autumnos Pleias orta facit. In quibus dicendum est,Poetam verba facere de ortu succedente vespertino apparente Vergiliarum ; qui tunc temporis erat, quando sol primas Librae partes attingebat. na' tunc Vergiliae oriebantur una cum ultimis Arietis partibunquamobrem necesse erat, si conspici debebant in oriente post solis occasum, ut ipse sol ad primas Libret partes accederet, ex quo & iure merito Ouiduis affirmare poterat, cum oriebantur, efficere, hoc est quartum Autumnum incipere ex quo eiulabat. Quapropter Columella, qui sere,, eodem tempore vixit lib. X I. cum dixisset X III. Kal. Oct. sol in Libram transitum facit a statim subiungit VI. id. , , Octob. Vergiliae exoriuntur ; loquitur enim, ni fallor, de , , secundo modo huius speciei, hoc est de ortu vero vespertino ; idcircoq; solem ponit in ultimis Librae partibus oppositis puncto, quocum simul Vergiliae exoriebantur. ge mana rursus quorundam carminum Arati intelligentia ex tertio modo habetur, quae secus exposita,mea quidem sententia, inexplicabilibus subijciuntur oppositionibus. Haec Aratus de Vergiliis.

35쪽

in εἰρεος αρχομνοιο Hae quidem simul modicae & obscurae : tamen celebres Mane,& vespertinae Ioue autore) circumaguntur: Qui eis aestatem & hyeinem iustantem Significare praecepit, aduenientemq; arationem. Quo in loco cum dicat Vergilias εσχεριας, ut eius verbis utar, significare nobis hyemis initium, videtur de vespertino aspectu verba facere, qui cum esse Posiit , aut ortus , aut occasus; dici non poterit, ipsum de occasu intellavisse: nam cum Vergiliarum occasus vespertinus sit , quando sol cum illis eii simul coniunctus , iplae vero occiderent aetate illa cum Partibus 29. I. Arietis, perspicuum est hyemis initium esse non pol se, cum sol locu illum tenet: neq; multo antea , neq; post. Dicendum igitur erit Aratum accipere ortu vespertinu; hunc autem aut verum, aut apparentem

accipiamus, nequaquam hyemem facere potuisse dicendum est i nam si ortus vespertinus verus sit , ut iam dictum est, quando stella opponens se ibit oritur eodem puncto , cpio ipse cadit,Vergiliaeq; Arati tempore supra horizonte Athenarum e oriebantur, cum partibus I9. 37. Arietis, consequens erit, cum sol in opposito loco exilieret , hoc est in partibus I9. 37. Librae talem aspectum factum fuisse : quo

tempore, quis non videt nequaquam hyemem esse, verum autumnumὸ quod si dicere voluerimus Aratum accipere o tum apparentem, qui multo antea erat, hoc est ca sol existeret in partibus II. Io. Virginis, quemadmodum inte

uallum matutinae apparitionis deductum a loco opposito, quocum Vergiliae oriebantur, ostendit; id magis, ac magis falsum esse constabit: cu huiusmodi Vergiliaru aspectus autuimnum potius, quam hyemem incipiat. Auget dubit

tionem in Aratu , id etiam, quia ipse de prognosticis agens

Sed cum Vespae autumni tempore glomeratim multae

36쪽

. passim constipatae erint etiam vespertinas ante ,, Pleiades, dixerit quis subsecuturam hyemem,& c. Quo in loco Theon, quemadmodum in alio etiam supra c-tato, eandem sententiam sequi videtur, cum in expoliti ,, ne primi loci dicat, ut ino interpretor. Mane igitur dilu- , , culum. id est ortum ait; diluculo enim exoriuntur una cum, , sole Tauruna tenente vigesi inamiliata die mensis Pliadinothi, , , qui eis apud Romanos Aprilis, tunc enim tempus est me se sis apud Aegyptios . Vespertinae autem vespere oriuntur, , sole ad Scorpiu deiecto, menso Athir, qui Romanis est No , , vember, quod tempus est arandi : tuc enim vespertinet sunt, , , quoniam vesipere exoriuntur. Et in expositione seeundi. de , , ante vespertinum Pleiadum ortum oportet hyemem prae M uidere: dictu Π est autem p. ius, quod vespertinus Pleiadum M ortus hyemem affert; illud igitur, vespertinas ante Plei , , des , valet Pleiadibus vespere exorientibu 'matutino enim ., aestate exoriuntur. Ex quo loco habemus Theonem sensisse, Aratum vespertinum exortum Pleiadum hyemem incipeis

te voluisse, cum tamen omnes antiqui tradant, occasum

earum matutinum apparentem principiu esse hyemis; quod quide alibi Aratus expresse docuit, veluti illis carminibus.

Valde tunc tempestuosam ipset Pleiades hyemem occidentes afferre solent. 4em locum, vis magna veritatis Theonem impulit, sic e ponere . Pleiades hyemem & c. Diximus superius, quod autumnales exoriuntur Pleiades ; ipsae igitur occidentes hyemem adducunt . quibus verbis innuere videtur ortum vespertinum fuisse in autumno; lateturq; perspicue earum

occasum matutinum hyeme incipere, quod clare alibi dixit, , his verbis; sumendum igitur, quod mense Pharmoti manE, , exoriuntur ineunte aestate, mane vero occidunt mense M, , hir hyeme incipiente. itaq; si dicamus, occasum matutinum apparentem Vergiliarum incepisse hyemem; quod Arati s culo contingebat sole is . U. Scorpionis gradum attinge re,id maxime erit consentaneiun ; at asserere earumdem oratum q

37쪽

xum vespertinum idem fecisse, si accipiamus , verum, aut

apparentem, reS profecto est contraria sensui: nam unus eueniebat, ut dictum est, quando sol erat in partibus 19. 37. Librae r alter vero cum sol Virginem percurrebat; quamobrem nullo modo hyemis principi uindicare poterant. necessarium erit igitur fateri, quemadmodum supra dictu est, Aratum, cum dixit, κρι-ἰσγεριαν, accepisse vocem Ioco tertia modi huius speciei, qui est ortus praecedens Vespertinus non apparens Vergiliarum; nam cum talis .esset

aspectus, quando sol pertransibat Scorpionem, apposite hyemis principiu significare poterat: ac forsan etiam Ouidius carminibus supra citatis de hoc eode aspectu verba fecit, quo casu intelligere voluit Vergilias orum exortu vespertino incipientes hyemem,quartum sui exilii autumnuexplicuisse. ex his autem manifestum quam vere Lambinus in Coment. in lib. q. carminum Horatij ode I . dixerit v spertino Pleiadum ortu, qui est a Kal.Octob. viq; ad V.Idus Nouemb. hyemem nunciari, idq; pueris esse notum; cum satis obscurum sit, ut ex superioribus constat , quo modo vespertinae Pleiades tunc hyemem inchoare possent, ac longe praeterea abhorreat a ratione , vespertino Pleiadum Ortui tot dies dedicare, cum veteres omnes huius astriaspectus uno tantum die confici scripserint. Quinetiam de dicere possemus , aliter verba Arati accipientes, voce εσπι- ρίαι positam fuisse ab eo ad significandum potius occidentis angulum, earumq; occasum, quam orientalem angulum di ortum Vergiliarum: nam quemadmodum aliqui graeca:

linguae peritissimi scripsere, haec vox non solum tempus imgnificat vestiertinum, sed ipsum occasum, partemq; illam coeli occidentalem; quod perspicitur, vi de his aliquod exemptu asseram, ex illis verbis Apollodori libro p. suae Bibliothecae, usu esse apud graecos, cum de Typhone dicat ,, α ειχε τὴν , τὴν

τας ἀνατο λας, hoc est, sed & eiusdem manuum altera ad oc- ,, -cidentem usq; & altera ad orientem pertinebat. hic enim .clarum est vocem , positam esse pro parte, siue anulo occidentali:hinc forsan Theon exponens illiud carme,

videtur

38쪽

ῆ εσθω χρη . τοἰο ζοτου, 5ec. id est Modicas ipsas dicit, quoniam ex obscuris sellis copositae sunt, celebres tamen, ac illustres propterea quCd earum ortus, ct occasus necesiarius sit mortalibus, etenim exorientibus ipsisn essem, occidentibus vero arationem incipere oportet. Quibus verbis perspicitur Theonem loco vocis , εσαεριπι, ponere vocem, est σιν hoc est occasum t quamobrem forsitan erit dicendum , quod quemadmodiam Aratus alio in loco improprid ustis est illa voce, ἀκρονίκεος, ut videbimus, quam matutinum tempus significare voluit ; ita etiam , ut mos est poetarum, haud proprie accipiens vocem, ε, quae tempus vespertinum declarat, ea ad occasum matutinum, di matutinum tempus exprimendum vi una fuisse. Modi relicuerum duarum specieram, octauae scili et, ct nona ex eodem Ptolemaeo aperiuntur ; ostenditurq; alios autores in tradendis ortus er occasus speciebtis a vera Ptolemaei se tentia deviasse. cap. VIII.

Octana species, quae vespertina coeli mediatio venit

appellanda, sex modos habet; quorum primi tres fiunt, stella in angulo medij coeli, & sole in occidente locato. alij vero tres spectantur inter sy-dus in mediae noctis angulo constitutum, & solein in o calu : quorum omnium primus modus a Ptolemaeo, ἰσαερινὸν ἐκιπισρυρ νηρα- , vocatur , hoc est vespertina succedens mediatio coeli apparens, quia statim post solis oci sum stella in coeli medio fulgeat: secundus vero, Ari-- eινον α μεσουςBκme ἀληθινον , id est vespertina mediatio coeli vera, quod codem puncto, quo sol cadit sub origonte, stella percurrat coeli medium t tertium vero proprium hoc

nomen si gnat, ἔσαερινὸν Ma , id est vespertina praecedeno mediatio coeli non apparena; quippe

39쪽

M . APOLOGIAE.

quia sydus locum illum teneat ante solis oceasum. Tribus .

vero aliis modis, cum sydus sit in mediae noctis angulo, m nifestum est nos non posse eius affectiones videre. Non a v ro, atq; vltima species vespertini occasus nomine signata, in tres tantum modos secat tir, quorum primus a Ptolemaeo, i ισαερ-e-σαι ριάνη , id est occasus succedens v spertinus apparens dictus fuit, qui fit quando stella, ut imis quit Ptolemaeus, κρLὼν πιιεῖ ram, id est incipiens occultari, cum sole in eodem angulo paulo post eius occasum occumbit ; quo etiam modo intelliguntur fixorum fila derum occultationes, ut supra dictum fuit. secundus vero ἀληθινὴ, id est vespertinus occasus v x, trus, quando una cum sole sub horirontem descendit . te itius vero, , hoc est occasus pret-ήedens vespertinus non apparens, quia 'dus,ut inquit, Pt .lemaeus, ἰαιτολήν. αankr αι, id ea cum emergere i cipit, ant solis occasum sub horizontem cadit. Itaque si quis velit attente considerare, ex ijs quae posita sunt, omnes spectu μm modos a nobis expolitos , conijciet speci cs,cunctas, quas recensuimus , diuidi posse in quadraginta octo modos; quemadmodum primo dictum fuit. Ru sus ex Ptolemaei sententia, quatuor species occasuum, totidemq; exortuum fixarum stellarum esse videbit; quae omnes a sole, cum angulos ccesi tenet, nomen accipiunt. nam quemadmodum clarum est ex iis, quae dicta sunt de prima, quarta, de septima specie . si sol una cum fluere orientis angulum oscupauerit matutinus exortus fiet; ab ipso Ptos, lamaeo, οἰακλιωτης vocatus; si vero in angulo mediiis c celi positus fuerit, ortus meridianus erit, graece ab illos, dictus, . si in oecidenti angulo v ν, Dertinus exortus, gra cet v δtus, α λιῶτης. si in op- . ,. p. osito nie id c xli angulo , asipectum hunc doctrinae gratia inediae noctis exor una vocabimus. eadem diuisio locum e

40쪽

llis tribus modis si pissime supra allatis considerari ; hoc est

secundum succedentem, verum praecedentem, aspectum; concludendum erit secundum mentem Ptolemaei duodecim modos ortus, totidemq; occasus reperiri: quorum quinq; tantum sinunt, ut stellae videantur Hargentes, quinq; vero cadentes; oriens nanq; sydiis conspicitur in tertio modo prim ae speciei, in primo tertiae , & in tribus quartae modis: qui vero occidentem stellam ostendunt, tertius erit primae speciei modus, primusq; tertiae, tres vero quartae. Cum igitur haec sit Ptolemaei opinio de ortu & occasu syd rum, manifestum est communem viam, &diuisionem, qua multi passim utuntur in docendis his aspectibus, multu abesse a sententia, viaq; tam praeclari viri. enumero partitio in cosmicos, acronychos, Ac heliacos linquarum vocum significatione non satis etiam consentiunt inter se autores longe ab eius mente dissidet, cum apectus omnes enarrati,

cum cosmici , tum heliaci eius iudicio appellari possint; quoniam, ut ipse inquit, de αρθρτο γῆν & πρὶς τον

referuntur. animaduertendunt etiam ex tot aspectibus supra positis; enarratos autores quantu ad exortus spectat, tantum quatuor enumerare: hoc est secundum primae sp ciet a Ptolemaeo συναατολὴν dictum, quem alii vocant cosmicum exortum, alij vero, cosmicum matutinu, eaeteri heliacum, siue matutinum verum. Item tertium mo- cum eiusdem speciei, quem Ptolemaeus inu νουν appellat, communiter vero graeci εχιτολήν, ab aliquibus heliacus ortus dictus, ab aliis vero heliacus ma-tinus no apparens . similiter secudu modum tertiae speciei, quem Ptolema. s vocat, συνανατο ν δ in ἰν multi exortum vespertinunt verum appellant: nonnulli vero heliacum vespertinum, alii acronychu ; tandem alii multi co riapta voce cronychum, id est temporalem dixere. tertium quoq; modum eiusdem,quem Ptolemaeus lorat, ατε-λὸν - , id est ortum vespertinum apparentem appellauit; alii vero, ortum heliacum vespertinum , seu acronychum apparentem dixere. itidem de quatuor tantum modis occasuum mentione secere,hoc est de secundo & tertio prisF . mae