장음표시 사용
261쪽
i s HORATII A vGENII LIB. VIlI.
tari, ut tam rationi, ae experimento, re Galeno dissentanea dixisse minime vi deatur. Haec autem potissima dilucidationis huius capita videntur: primum, ut doceam, an in quibusdam morbis venae sectio sanguinem tenuiorem facero possit: secundum, an aliquando phlebotomia conueniat post principium: te tium , ut Avicennae contextum interpretemur. In erimis itaque nullam habere videtur mihi difficultatem ex intempestiuo millo sanguine id incommo i pol contingere. Supponamus magnam copiam humoris biliosi contineri inventriculo, circa iecur, S pancreas, venas turgidas este,&sanguine non mediocriter repletas: hic duae sese offerunt indicationes, una multitudinis vacuati nem indicans: alia cacochymiae purgationem: utraque executioni est demandanda, sed non eodem tempore: periculosa enim est vacuatio multitudinis secta vena non expurgata cacochymia: quia hia mores illi acerrimi ac tenui simi in venis attracti multo grauiorem affectum facerent: acriorem, tenui
remque sanguinem redderent, ut libro quarto docuimus. Non igitur abs re disectum ab Avicenna fuit, phlebotomiam tenuiorem facere sanguinem, quTres accidit in casu duntaxat proposito. Atque idcirco in principio morborum abstinendum ab hoc remedio tantisper, donec mali humores fuerint expurgati , ut dicemus posthac diligentius. Porro principii nomine intelligimus
tempus illud, magnam habens latitudinem, cuius potissimum partes tres ex fiunt, ut Galenus, tum libro de cessibus, tum de temporibus morborum do- tocuit, principium, incrementum .dc vigor. Quamobrem uniuersale principium cum sit maxime accommodatum ad hoc remedium, non habet in omnibus partibus eandem opportunitatem; quoniam aliquando conuenit in eiusdem priori parte, aliquando in secunda , aliquando in tertia, ut demonstratu in est alibi a nobis. Pone crudos humores contineri in ventriculo simul cum multitudine, ut Galenus primo ad Glauconem dicit, quando plenitudi
nem supponit ex recentibus cruditatibus genitam, conuenit phlebotomia ob multitudinis assectum: eam remoratur cruditas in primis vasis contenta, quis multitudini soli intentus audebit venam incidere , antea quam concocta sit cluditas 3 Maximum certe hic damnum inferret. Propterea recordor Gai num dixisse, non esse mittendum sanguinem, ubi malorum humorum copia in ventriculo continetb tur: bonum linquiti sanguinem in venis qontentum vacuabit phlebotomia, malum vero in primis regionibus contentum , intus rapiet. Huius cruditatis expectanda concoctio est antea quam sanguinem v cuemus ; non autem humorum, qui in venis putrefacti continentur. Concoctio vero illa fit admodum opportune in prima, aut in secunda parte principii uniuersalis. Atque idcirco non sunt haec diuersa, ut quispiam putat. Vena: sectio conuenit, ubi humores crudi, id est, putrefacti sunt in venis. Rursu ,
venae sectio non conuenit, ubi cruditas adest in ventriculo alimentorum, vel
humorum. De his quidem locutus fuit Avicenna, quando in principio abisti, oriendum esse praecipit avenae sectione atque concoctionem expectandam non autem de illis, qui inprimis venis continebantur. Neque arbitrari oportet, uicennam venae sectionem in synocha febre citra putredinem in principio parcam praecepisse, id enim ex illius contextu falsum esse apparet, in quo de putridis synochis mentionem facit. Merito autem in his partitam vacuati nem proponit, quando crudorum humorum copia simul adsit. Existente enim febre magna celereque postulante auxilium , licet cruditas adesset alia qua, voluit a principio statim sanguinem mittere sed exiguum et quia verebatur ne illo remedio crudi humores traherentur in venas multo copiosius: postea vacuabat, quandocruditatem omnem fuisse remotam cognoscebat. l n qua re so videtur Galenum imitatus in libro Methodi undecimo, capite decimoquarto,
in quo sic scribit: Quippe si vires eius, qui ex humorum putredine (vt positum est sebricitat, valentes sint, mittendus stat tria sanguis est, si cruditas venitis notast itatim morbo incipiente. J Haec Galenus i qui certe docet, non esse init tendum anguinem in synocha febre statim incipiente morbo, si ventris ad-
262쪽
ierit cruditas, ideo non vult exspectari debere concoctionem sanguinis pult ficti, ut imponit illi Fernelius, sed humoris crudi in ventriculo contenti. Aggredior modo explanationem ultimi capitis. Textus ille admodum dissicilis est, quia videtur variis contradictionibus implicitus: atque multo maior apparet inesse dissicultas, quod vix in hanc usque diem constet, quam progermana debeamus admittere lectionem, ita variae sunt. Experiamur itaque, an ex omnibus aliquid colligere valeamus, quod nostro proposito conueniat. Itaque, si admittamus antiquam lectionem, qua parte dicit: Humores stubtiliat, de eos per corpus fluere facit. J nihil inesse videtur mihi, quod faciat dissicultatem, si io vera sunt a nobis exposita. At si hanc non admittamus, insequamurque ali rum interpretationes, hic locum arguendi inuenire non potest Fernelius. Con textus a Gratiolo donatus latinitate in hunc modum habet: In aliquibus enim, ubi iam inuaserit, venae sectio prorsus in principio omittenda est, ut quae s humores commoueat, dc in omne corpus dii fundat, sanguinique puro permisceat.J Hic aut hoc dicit expungenda este ea verba. Quia humores subtiliat.JQuandoquidem in interpretatione Ramusii non inueniantur, qui tamen creditur admodum fidum habuisse codicem, utpote qui Damasci artem medicam exercens, Anno i s . & Arabicae linguae peritii simus primum Avicent nae librum latinitate lonauit. Porro expungenda esse illa verba, Grati olus virro doctissimus cui certe plurimum omnes Medici debent contendit, quod itarum dem author eandem sententiam proposuerit: nam sectione vigesimasecunda .i libri tertii, tractatu secundo, cap. . secundum antiquam versionem haec nobis seripta teliquit: Phlebotomia commouet humores, & facit eos currere inco pus, de non extrahit illud, quod necesse est, ut extrahatur. J Item sectione prima libri quarti, tiactatu primo, capite trigesimotertio. Phlebotomia, inquit, facit currere humores, di permiscet eos.J Ex quibus facile colligere unusquicque poterit, praesertim Ramusii excellentissimi Medici authoritate confisus, ea verba, de humores subtiliat lexpungenda. Caeterum, quod attinet ad secundam partem contextus, multo dissicilior explanatio reddetur, praesertim, si an-so D quain Gethardi versionem voluerimus admittere, aut etiam eam, quam postremo Mantinus Hebraeus promulgavit: vix enim diuinari potest, quid ita bi voluerit, praecipiens mittendum esse sanguinem post statum. At si voluerimus insequi contextum ab Alpago doctissimo viro emendatum, cognoscemus uti is tum Gerhardum, de Mantinum fuisse deceptos, tum etiam sensum maxime dilucidum habebimus loci huius. Nam ille ex suo codice Arabico hac ratione correxit. Cumque maturatio apparuerit, de aegritudo principium versus statum accedens, praeterierit.J Hancque lectionem admittit Grati olus. Sen sus autem hic est. Quando crudi humores in ventriculo consistentes fuerint maturati, morbusque iam praeterierit primam partem principii uniuersalis, ac- cedens versus secundam, atque tertiam partem, tunc praesentibus de mittendo sanguine indicationibus, vena incidenda est. Quae explanandi ratio verissima est. Atque haec de proposito argumento volui dixisse.
laudet actu fieri debeat in mum aegrituum NON solum uniuersalium temporum habenda ratio in omni vacuandira tione, sed etiam particularium, idcirco, postquam hactenus de uniuersali
bus disputatum est a nobis, relinquitur modo, ut de particularibus tractati so nem nstituamus. Primum vero dignum inquisitione videtur, an in die ex ccibationis vacuare debeamus. Hanc rem explanans Avicenna, sic inquit i i Sanguinis quoque detractio, quomadmodum nec alui deiectio, non est adhibenda in die motus morbi, cum ea die requies potius, re somnus conciliari debeant,re morbus ipse maiorem impetum faciat.J Quibus verbis docet abstinendum a phlebotomia in die accessionis, quemadmodum etiam a phaim
263쪽
Oa. Sed quod attinet ad purgationem,nihil in hac Methodo dicendum, in qua
absoluere conamur artem vacuandi per venae sectionem. Quod igitur proprium est tractationis huius, id exequamur. Praeceptum hoc, nisi distinctionem adhibeamus , non est uniuersaliter verum. Quandoquidem, si quispiam quotidianam, aut tertianam duplicem patiatur, adsint i scopi vena: sectionem
indicantes, quodnam erit accommodatum ad eius cemodi vacuationem tempus e opus est enim eam fieri in die exacerbationis. Adde Hippocratem praecepisse in quartana febre dandum esse medicamentum purgans ea die, qua prehenderit accessio , quod etiam Avicenna docuit in capite de curatione quartanae, atque recentiores Medici faciundum suadent. Quemadmodum igi- ivtur in ipsa accessione purgandum est, sic in eadem sanguinis missione utendu m. Amplius eo die fieri debet vacuatio, in qua maior quantitas euacuari potest: materiei morbum proxime concitantis: etenim haec est, quae facit morbum, huicque causae petrinde ut morbo debetur curatio, ut diximus in libris de Methodo medendi. Atqui morbi essentia, sine coniuncta causa in die accessionis multo facilius educitur, quam in ipso interuallo. Est enim tunc humor magis attenuatus, magisque mobilis,ita ut sine labore foras expelli poterit. Adde his, arte imitari debere naturam, sed natura in die exacerbationis iudicat morbum vel per fluorem sanguinis ex naribus, vel per vomitum, vel per inferiorem ven item : cur igitur non licebit etiam nobis illius imitatione eodem tempore san-t o. guinem mittere Quin etiam quotidie obseruamus in principio accessionis,
naturam salubriter tentare vomitum : nobis etiam aliquando illam conueniet
imitari. Qiramobrem,cum haec atque alia huius generis multa suspectum re dant eiuscemodi praeceptum, doceamus, quae sint distinctiones tenendae, ut
milia sint aperta, atq; dilucida. In primis itaq; statuamus, febrium quasdam
est di vere intermittentes, quasdam continuas: continuarum is duplicem ordinem existere; quoniam harum nonnullae sunt proportionales tertio quoque die, aut quarto, aut singulo inuadentes: quTdam conclusae, quae propriae nuncupantur continentes: in his omnibus inuenienda est opportunitas vacuandi. In iis quae intermittunt, interuallum csst ad hoc opus accommodatissimum: aut sos adeo fuerit exiguum interualli tempus, ut in eo vacuationem promouere non liceat, remedium fiat, cum primum assectus incipit declinare, maxime vero si declinatio, ut in tertianis contingit, cum sudore sit terminanda. Periculum est inchoante accessione sanguinem mittere, primum, quia motus fierent comtrarii, unus a natura, alius ab arte. Natura vomitum prouocando, aut etiam aliquando ciendo aluum, ex circumferentia ad centrum ducit humores. Ars vero, eosdem contrario motu retraheret a centro ad superficem, feretque ce te vacuatio maxime laboriosa, ac etiam inutilis, de periculi plena. Donemus enim, sanguinis missionem impedire motus naturae,quod maxime coii sequens est, quanta hinc quaeso aduenitat incommodat Putris illa materia, quam va- mare festinat natura per superiorem, ac inferiorem ventrem, trahetur in venas fietque ex intermittenti febris continua. veretur Galenus, ut in sup rioribus seripsimus, venae sectionem,quando crudi humores non agitati in veniatriculo conquiescunt: nos vero non habebimus suspectum remedium, ubi a fuerint humores tenues, calidi, atque agitati. ob hanc igitur causam in hii
ce febribus, aut in interuallo , aut cum declinare incipiunt vena incidenda est, ut Galenus hisce verbis admonet. Verum si quis memoria teneat, quae toto supra libro sunt dicta, nihil tale committet Languinem mittens, qualibet diei noctisque hora, modo respiciat in febribus quidem particularium pa-roxysmorum declinationem ut parum supra dixerat sed enim quod ni ipso rur- sosus die, in quo sanguinem mittimus, obseluanda sit febris declinatio, clatere satis arbitror. Eadem medendi ratio est in continuis proportionalibus: At v
ro in syn his, in quibus aequaliter sese habet sebrilis calor, expedit sanguinem mittere hora matutina, haud protinus a somno, excitis, verum circitet ii
ramunam iam antea vigilantibus. Illud praeterea scire oportet, venae sectionem habere
264쪽
habete duo temo ita, alterum liberum coactum, alterum liberum in arbitrio, de potestate est, de quo loquemur infra: coactum vero tempus est, dum urget necestitas, ita ut dii terri nequeat neglectis omnibus, quae eam prohibeant. Propterea necessaria phlebotomia nullam habet determinatam horam, sed potest die, nocteque e erceri, in die accessionis, ut etiam in accessione media. Pone ino buin i mgulo quoque die moueri,tunc vacuatio in ipsa accessionis die ex necellit ite fiet. In quare obseruandum est, ut eligamus horam magis proportionatam, vcl antea quam inuadat accessio; vel in declinatione, aut prope declina tautem accellionis. Rursus vero si saeua aliqua superueniant sympto-x mata aut periculum mutetur, ne superueniant, ut suffocatio, phrenitis, apo-plexia an dolor aliquispiam vehementis limus, aut aliud id genus maliam, tunc sanem accestione vacuabimus: propterea recordor alicubi scripsisse Avicennam, re non moueas in die paroxysmi, nis propter necessitate.J Quid prohibe- bit quin malo id genus aliquo imminente sanguinem mittamus inaccessionis etiam principio P Res perinae habere videtur mihi, atque in cibatione, quae flin accestionibus, in quibus iuxta nostri senis praecepta, abstinere ab alimentis
oportet, cum aliquid dare nocuum sit, tamen ut malum aliquodpiam maius euitemus cogimur, velimus nolimus, in accestione nonnunquam aegrotos alere.
Posircino vacuandi necessitas inaccessionibus aliquando pendet ex materiae. Sic peccantis qualitate, ut quando fuerit grossa, &viscida, neque multum calida: iunc illia in die paroxysmi attenuatur, aptiorque fit ad expulsionem propterea id aliquando facere tentamus, ut in quartana Hippocrates, S Avicenna praeceperant. verum haec ad propositam, quamque nunc tractamus, de venae sectione materiam recte accommodari non pollunt; neque enim unam durat xut sanguinis partem vacuare in animo est, sed sanguinem totum cum suis pamtibus confusum. Neque quod attinet ad tempus, debemus imitari naturam, quae inchoante accestione excrementa vacuat quidem per vomitum declinante vero accessione per sudorem. Etenim nunquam licet nisi coacte sanguincineo ipso tempore vacuare: in hoc imitabimur, quod vi natura vacuat humoremi: peccantem, sicia os ipsi illius imitatione humorem eum educemus, a quo concitatur morbus. Caeterum in ipsis febribus, quando sanguinis missiost, non quaelimus vacuare proximam causam, re contentivam putridae febris, verum antecedentem. Quia sanguinis vacuatio non sit propter putredinem, sed propter multitudinem, estque semper remedium praeseruatiuum, si vera sunt, quae nos superiora biis libris demonstrauimus. quia igitur satis abunde videor docvisie, quando liceat in principio accessionis, quando in declinatione sanguinem iiiiiiciet: nunc reliquum est, ut ad aliorum explanationem accedamus.
ora horas' mem mittere expediat.
AEDAM hic de hora dicere oportet. Vbi singuis mittitur ratione praeisi eruationis; tunc accommodatam eligemus horam, quae scilicet nobis multo magis videbitur expedire. Ea vero est de qua Galenus hisce verbis locutus et , ii bio de ratione curandi per vcnae sectionem, cap. m. Cum autem nihil eiusnodi aut urgeat, aut prohibeat praestat mane venam incidere, haud protinus ex somno excitis, verum circiter horam iam antea vigilantibus.J Ex quibus satis apertum fit secundum Galeni sententiam, horam matutinam magis conuenientem esse, quam pomeridianam. Etenim dicunt antiquiores Medicito quibus etiam adstipulantur philosophi, a solis exortu sanguinem suscitari, vigere, dominari, ipsoque diei lumine tenuiorem fieri, ac ad fluxionem ipsun
praeparataorern praescrtim vero hora secunda, aut tertia. Tunc ubi externum cibum integre concoxerit: &sint alui ac vehcae excrementa vacuata, satis accommodatam ad hoc munus obeundum occasionem nacti erimus: maxime
quidem , si magnarum venarum quaedam si exhaurienda. Exiles enim ve-
265쪽
nae nullam postulanteiuscemodi cautionem, cum indifferenter quocunq; tempore possint pertundi. Sunt qui addant Astrologicam obseruationem , eam ei; plurimi faciunt. Horum quidam specialiter incumbunt quadris Lunae,quae dominatur humiditatibus humani corporis, est is inferior aliis Planetis, nobis maxime proxima: iubentq; phlebotomiam exercendam in prima eius quadra, calida, S humida existenti, sanguini iconformi. Alii in medio teitiae venam esse incidendam consuluerunt; quia tunc humores inquiunt, neq; nimis coarctati sunt, neq; nimis effervescunt. Nonnullos etiam vidi in Piceno Medicos illud metricum obseruantes:
Luna vetus veteres, iuuenes noua luna requirit. x in
Alii dies quosdam infaustos&infelices obseruant, tum pro purgatione tum etiam pro venae sectione. & in singulo mense duos dies habent maxime, vi illi dicunt, infelices ab AEgyptiis primum obseruatos. Sed ego nihil conferre eiu cemodi obseruationes, non raro sum expertus: Ac merito quidem; primum, quia coelum uniuersalis est causa, quae non agit, nisi cata sae particulares bene di positae fuerint: tum etiam deinde, quia Astrologiae iudicia plurimum incerta sunt, varia, ambigua, suos i opifices illudentia ob diuersitatem proximarum
causarum. Idcirco in aegroto homine temere eam admittimus, cum plurimum urgeat occasio; at in sanas,in quibus conuenit ratione praeseruationis si quis coelestes illos aspectus voluerit animaduertere, non aberrabit: ut etiam qui con- totempsei it, (mea tamen sententia: nota dignus non est. Meminisse autem scimper oportet, duplicem considerari posse horam in hoc exercendo munere: hnam electam nuncupant Medici: aliam vero coactam. Electa est, quam viati quisq; at bitratu suo magis accommodatam eligere potest. Coacta vero est, in qua necessarium est, adeo exercere auxilium; ut si te ardaveris, morbus augebitur, aut etiam de salute aegroti fuerit conclamatum. Hanc necessitatem acutissimi morbi secum ducunt, in quibus expedit. venam incidere aliquando me
dia nocte,ut Galenum fecisse in seruo quodam synocho laborante, manifestum est ex iis, quae nono Methodi medendi scripsit, repassim alibi. C A p. XX. De anni temporibus , in quibu) magis iura sit renasi. o.
CH T E Ru M inter anni tempora nullum est magis accommodatum ad phisbotomiam, quam ver: hoc enim temperatum cum sit, maximam sanguinis optimi copiam gignit, quae nisi vacuetur in corporibus obnoxiis morbi, ex pleni rudine, graue periculum minatur. Proxime huic succedit aut Lmnus. de
quo Hippocrates dicebat, sexto Aphorsis his verbis: Qxubia curq; venae sectio,
vel purgatio cum medicamento conuenit, hos vel e puigare, vel venam incid
re oportet .l atm idem septimo Aphoris s3. M 38. reperit, re Galenus in com- oment. addit: Purgo igitur ipsum non vere tantum, sed etiam autumno J quae
sententia, licet pio praeseruatione locum habere videatur, in curationet etiam debet obseruari: quandoquidem multo tutius in vere, deinde in autumno vetia
secta vacuamus, quam in aliis temporibus. Optimus igitur sanguis vacuatur vere, crastior autumno. Intermediis temporibus suspecta vacuatio est, diue sis tamen de causis, ut lib. 3. docuimus: non tamen ita suspectam dixeris, quin urgente necessitate, tum hyeme, tum aestate fieri nequeat, sed tunc minorem quantitatem sanguinis vacuabimus. Obseruari debet modus sectionis in autumno, &aliis temporibus. Nam aestate angustam, autumno, &hyeme latiorem venae sectionem fieri expedit; sic indicante vacuandi mi anguinis, aut tenuiori calid:ori is aut crassiori, magisque frigida. De
266쪽
C r. XXI. De quibus agenda supersit, quoue ordine , in 'ibus confissat praeparatu corporum ad ipsam piae t.
V o N i A M de occasione, ac tempore venam incidendi satis videmur superiori libro dixisse: hic de corporum praeparatione ad phlebotomiam nece saria pertractare instituimus. Deinde vero agemus de quorundam remedi rem ordine. Atq; primum quia reuulsio,&deriuatio aliquando per venae secti io nem fiunt, accidit is non infrequenter aegrotum indigere utroq; remediorum genere. disseremus, utrum horum debeat praecedere, derivatione, an reuulsio, quia Matthaeus Cuttius contra communem omnium Medicorum consensum derivationem semper praeponendam revulsioni asseuerauit. Huic etiam alia succedet, neque minus digna contemplatio, an phlebotomia purgationem, an contra purgatio phlebotomiam antecedere debeat: quae pariter controuersiarum plena est disputat io, dissentientibus inuicem non modo recentioribus, sed etiam antiquioribus medicis. Tria igiti explicabimus: primum, quae debeatur corporibus ante venae sectionem praeparatio; secundum, quem habeant inter se ordinem revulsio, re derivatio; tertium, de plilebotomiae,5 purgationis or- dine. Age i tam, docere aggrediamur, quae ad ipsem praeparationem attinent.1 rapi imis autem sciendum est, praeparationem, quam hic inquirimus, alia non este, quam primam corporis regionem ab omnibus excrementis, qualia tum generati, tum saepe confluere talent, puram reddere, atque expurgatam. Quatuor autem solent ea in parte vitiorum genera consistere, quorum emendatio,
praeparatio est ad phlebotomiam: horum quaedam remorantur venae sectionem: quaedam vero etiam aliquando impediunt. Vitia sunt haec. Vnum aluus adstricia, aliud, alimentorum iampridem assumptorum cruditas, tertium, malorum liti inorum abundantia in ventriculo, in mesenterio, circa lienem, iecur de intestina consistens; praesertim bilis utriusque, repituitae. Postremum est o-ic stium ventriculi exquisito sensu praeditum, aut amarae bilis fluxioni obnoxium, aut alia ratione imbecillum. De iis itaq; dicamus a primo sumpto in hunc modum principi
omo o aluus a stricta ante venasectionemri emo enda, avia se matum anteve sectionem quorundam cuia corum opinio reprobata.CO R pus, cuius pervenae sectionem proposita curatio, aut praeseruatio et aut sanum est, aut aegrotat: si sanum, Maluum habeat maxime adstrictam, antea quam ad phlebotomiam accedamus, est illi diligenter aluus emollienda : neque ad remedium accedendum est, nisi prius intestina fuerint a faecibus . expurgata Namsi contrarium fecerimus, non exiguum periculum imminet, venas sanguinis vacu itione exinanitas attrahere ex intestinis aliquid eiust modii ni puritatis, quo tota sanguinis massa non mediocre detrimentum suscia: riar. Regula haec est communis in utroquecorporis statu. Dissert autem quod in sanis satis accommodatam ad id perficiundum habemus occasionem, cum adhuc praesciis affectus non adsit,qui accelerare cogat. verum in aegrotis maximum aliquando sese offert in mora periculum, emollientibus itaq; clysteribus utendum, atq; toties repetendi, quoties necessarium fore iudicabis. Quibus,so si cit, magnam saecum duritiem nihil profecisse noueris, tum decoctiones e mollientes, lenientesque potandae ex iusculis carnium, pastularum, prunoruni damascenorum,addito Tuccaro. Proderit decoctum Mercurialis, acanthi, ratum albarum altheae, maluatum, violarum, ex oleo communi, aut ex butyro recanti paratum. Dedimus aliquando oleum amygdalarum dulcium ubi prae. durae saeces dolorem concitabant, at 3 satis bene successi se cognoluimus. Est lix
267쪽
disti HORATII AUGENII LIB. VIII.
huncusum excogitata aloes, tanquam stercorarium quoddam praesidium , quo propterea simul cum cibis utebatur antiquitas; huius non lotae drachma una,Miemis stercora deducet tutissime, nisi tamen haemorrhoidarum assectus ab aloe abstinendum suaserit. Electuarium ex mixariis. & quod tenuiuum si plasiatiis vocatur ad drachmas sex, aut ad unciam hora una, aut semis ante cibum, aluum certisti me mollem faciet. In summa eam adhibeto rationem curandi, quam iatractatione de doloris colici curatione descripsimus. Age vero iam aegrotet quispiam phlebotomiam postulans, aluumque adstrictam habens, hanc quanto citius fieri poterit emollies. At si grauis existat morbus,& periculorum plenus , quid agendum 3 an venae sectionem tardabimus in eum usque diem, in ioquo emollita sit aluus sunt qui ita faciundum esse admoneant iacita religiose hoc praeceptum observent, ut numquam in acutissimis etiam morbis phleb tomiam exercere velint nisi emollientes praecesserint clysteres: alii etiam n que hisce solis contenti sunt, sed cassiae sis utaris bolos exhibent, putantes sic optime sanitati aegrotorum consultum. Ego vero quemadmodum profiteor utrumque aliquando, ubi morbus dederit inducias agendum . sicarbitror eam
semper medendi rationem exercere magnum aegrotis afferre damnum. Quo
niam, ubi acutis limus ex illat morbus, ut aliquando est pleuritis, angina vero semper omnis quidem, vel leuis morula maximum inferre damnum potest. lubebat enim Hippocrates eadem die medicandum, nam turdare (aiij in talibus malum es : Cur igitur cunctari volumus, cur in eo exequendo tempus coi terimus, cuius pro morbo propulsando magna, &fortassis multa commoditas est 3 Si septima, aut quinta die soluendus morbus est,&aliquando ante duos, aut tres dies, cur pro faecibus emolliendis tempus comeremus morbo interiinsui iuris resichoe satius erit generosum prius adhibere praesidium, quo febris e tinguatur, aut saltem mitificetur, quam emollire faeces, quae res pos I venaes ctionem fieri posset magna commoditate. Placet confirmare, quae diximus auctoritatibus nonnullis Hippocratis, & Galeni, ut certior adhibeatur fide ille igitur quarto de ratione victus in morbis acutis, textu vigesimo in hunc inc-
dum scribit: Porro si angina fuerit, 3 si aliud quodpiam ex pleuriticis malum so
urgato: at ii imbecilliores appareant, donee in tuto aeger fuerit, elegmate expurgato&lame indigeat.J Galenus in commentario explanans dictum Hippocratis, inquit: Si vero imbecilliores tibi esse videbuntur, vel propter sanguinis ablati copiam, vel ob aliam quamuis rationem purgationis vice clysterem teitio quoque infundas die. Nempe relaxato per sanguinis missionem corpore, quod ex morbi ficis humoribus qualuate morbi ficum superfluit, per cly it cresid vacuari iubet.J Rursus in contextu vigesimo primo ait: Nam venae sect oia his praeferenda venit. Deinde clysmis est opus; si vehemens de magnus fuerit morbus. Si vero non, repostea medicamento fuerit opus sane id poli sanguianis missionem secure,&mediocriter porrigendum. J AtDp ut , demin contem tu septuagesimoquarto, inquit: Sanguinem is auferes pi co pq is habitu, anni tempore, aetate,&colore, ampliusque non vetitus si dolor acutus fuerit, ad
animi usque deliquium detrahes. J dc postea intex. septuagesimoquinto addit: clysterem postea exhibebis.J Galenusque in commentario: A sanguinis tali missione clysterem exhibere iubet, sed melius erat adiecisse , si non sponte
probe deiecerit aluus. J idem author libro de ratione curandi ad Glauconem primo capite de curatione quartanae febris affirmat, dum inquit: Venam vero secare oportet, vel interiorem, vel mediam sinistri cubiti, & victum dein ceps instituere minime statuosum, re optimum; ventrem, quantu possibile est
mollem facientes iis,quae usitata sunt. Quod si haec nihil proficiant clysteribus soviendum est a principio quidem mollibus, post modum vero acrioribus. J extant alii etiam loci, quos pro huius opinionis confirmatione ali erre postem, sed eos studio breuitatis praetermitto. Ex quibus arbitror me clarissime d monstrasse, absurdum non esse prius aliquando venam incidere, postea veroclis orem iniicere. Neque est, quod quispiam phlebotomiam vercatur, ex in-
268쪽
testinis impuritatem attrahere: primum quia haud omnis vacuatio habet vim ut crahendi ex primis venis, sed magna duntaxat. Deinde ponamus id continuere, semper oportet conferre, utrum magis expediat; an tardare curationem, donec omnis ut ex intest nis vacuata humorum, re faecum copia : an contra
medicantes eadem die sinere aliquid attrahi ex primis venis, quod postea nullo negotio corrigi post et re interim salua, re in tuto constituta. Atque ita quidem aliquando agendum videtur mihi, cum scilicet morbi cuiuspiam acutis si mi proposita curatio est. Quamobrem phlebotomia nonnunquam clustericorum usum praecedat.
De ventriculi re sitatem cita nondum ramina
SVmr, qui putant nullam circa ventriculum adhibendam esse diligentiam.
Sed siue alimenta eruda fuerint, siue concocta, atque, siue imbecillus fuerit, siue aliam malam dispositionem habuerit, protinus mittendum fore sanguinem. Ego vero cruditatem alimentorum non impedire phlebotomiam, sed solum relata ire: ventriculi vero quosdam affectus impedire etiam aliquando,, o hoc loco ex Galeni placiti sum ostensurus. Quod igitur attinet ad primum e tat illius apertissima sententia libro de ratione curandi per venae sectionem, capite vigeumo, quae sic habet: Ergo quod maturandum sit, in quibus vacuatio ex usu est, nisi prius concoqui aut cibos, aut in primis venis contentos semicoctos humores oportea rectissime praecipiunt,habenda fides est. Rursus in undecimo Methodi medendi, capite decimoquarto dicebat: Quippe si vires eius, qui ex putredine humorum, ut positum est, febricitat, valentes sint, mittendus statim sanguis est, si cruditas ventris non sit statim morbo incipiente.J & multo
apertius nono eiusdem tractationis libro, cum inquit: Attendenda vero cum venae secandae indicationibus sunt, tum quae eam praecedunt, tum vero quae os o mnino excipient: nam si praecedat ciborum cruditas, tanto tempore differre venae sectionem debes: quantum satisfacere tum ad eorum coctionem, tum ut exerementa descendant, videbitur.J Haec Galenus. Ex quibus satis superi, patet crudita: cm alimentorum venae lectionem retardare. Quin etiam aliud addo, Galenum aliquando remoratum fuisse vacuationem, ubi alimenta cum dissicultate concoctionem recepissent, etiam si mor bus magnus esset,qualis est synochus utraque Placet hic referre, quae de hoc argumento scribit libro nono Methodi modoidi: quia certe locus ille dignus memoria videtur mihi. Dictio illius habet in hunc modum: Ergo qui palaestiae peritus iuuenis elat, ubi febricitate hora prima noctis coepisset, postridie cuin mane circiter horam diei te tiam vidimus. Cum autem inuenissent febrem admodum calidam, sed pulsus
aequales maximos&celeres,&frequentes, revehementes, tum caloris Qualitatem, quae tactu minime morderet: iam vero, de urinas tum crassitudine, tum colore a naturali statu non multum alienas. Audiens praeterea hominem circiter triginta dies exercitationis consuetudinem interm si se, pr.dic tamen exercitasse se vchementius, caeterum non multum. sumpsisse autem solitos cibos,a que eos concoxisse, quamuis tarde, ci aegre, utpote cum scbris vesperi occupa set, tum interim rubicundus, plenu q; homo appareret, atque et am plenitudinis sensuin se percipere diceret , faciente interim quodam eorum, qui aderant de vena secanda mentionem, visum nobis est eius auxilii considerationem inio aliud tempus remittere: simul ut certius sciremus, cuius generis febris esset, tam ut necessario propteream quae praecesserat concoctionis,lard tale. Haec ille. Quae multis de cauus as erre in medium placuit, primum vi ostende. em cruditate alimentorum in quocunq; morbo retardare phlebotomiam, deinde Gai
num tarditatem concoctioni, iam piaeteritae considerasse tanquam causam re
tardante venae sectionem; quia in coiuucti quem sibi curandu proponit, cot
269쪽
is. HORATII AUGENII, LIB. VIII.
coctos fuisse cibos ait, licet tarde, de aegre. Idq; ratio persuadere videtur: nam hora tertia diei inuisi hominem Galenus, cum febricitare hora noctis prima coepisset, in quare intercedere videtur spacium horarum sexdecim, aut etiam fortassis plurium cibi assiumptione ad horam visitationis. In quo interuallo in possibile est, quin concoctio facta fuerit. At si haec vera sunt, maxima ci iisde- ratione dignum est, cur Galenus venae sectionem retardaverit. Duas ille cautas affert, quatum utraq; valde suspecta mihi est: una fuit tarditas concoctioni, pr teritae, hancque causam nec effariam esse dicit ,alia vero est, ut certius sciret, ct ius generis stris esset. Prior certe causa non videtur mihi necessaria: quandoquidem ubi cibi iam sunt concocti, venae sectio tuto admitti potest. Quid ta i ditas illa praecedens in hac re potuit indicare t Quod periculum imminere potest aegroto ex eo, quod amplius non adeste ego tantum abest, ut hanc nece ariam esse causam arbitrer, ut omnino fatear me in ea nullam inuenire probabilitatem : Neq; etiam secunda alicuius momenti videtur mihi: primum quia in re manifestii sima ambigere appareat. Quis enim ex ea signorum lyndromestatim non cognoscet hanc febrem synocham fuisse quaenam febris pulsus habet aequales, maximos, de celeres, de frequentes, ta vehementes nullam inu nies ex omnibus febribus hosce pulsus habere, intermissa exercitatio, plenitudinis sensus , quadratus corporis habitus, rubicunda facies nonne cerii illimam praebent notitiam febris huiust hanc tamen eodem die minime exacte cogno- a Quit Galenus, de fortassis etiam neque postero die in quo dixit se suspicatum eis febrem synocham esse Amplius donemus hoc illi, adhuc non videtur causa sufficiens, cur venae sectionem distulerit. Nam certe genus morbi cognouit,f brem scilicet magnam eme in corpore plethorico, quae duo indicationem praebere de sanguine mittendo declaratu a nobis fuit in superioribus libris. Quamobrem id Galeni factum non recipio. Caeterum alii , exiliente adstricta licet aliquando uti phlebotomia, urgente, ut diximus, necessiitate: at alimentis crudis non ita licet: atque in hoc certe differentia est inter primum, secundumquc affect um. Haec vero disterentia ex loci situ pendet et cum non adiit aeqtialis ubique cum ipsis venis consensus: faeces enim continentur in crassioribus intesti- sonis, ibique diu permanent, tum ob ipsorum capacitatem ampliorem tum ob inferiorem situm ac tertio propter ignobilitatem partium: in gracilioribus quidem intestinis faeces non permanent, sed veluti in via, & in transitu consistunt.
Tunc si mittendus est sanguis, dubio procul exii; sedibus nihil attrahi potest
in venas ob exiguam communicationem, aut sottastis nullam, de si qua adest adeo longinquaest. vi attrahi aliquid non putauerim, nisi in vacuatione usquet ad animi deliquium instituta. Longe secus res habet in cruditate ventriculi,
dc in omni tenuiorum intestinorum affectu; nam apertissima est commuta: catio cum iecinore, adeo ut venis exinanitis ratione vacui ab eo viscere fiat attractio, hocque postremo attrahit a tenuioribus intestinis, Ac a mesenterio, & hoc a oventriculo. Estque hic naturalis ordo attractionis factae a singulis partibus, is circo si in venti iculo crudi humores,aut alia ratione mali cotinerentur, possent facile attrahi in maiores venas. Hoc igitur interest discriminis inter unum, aliumque astectuin. Porro cognoscemus alimenta nondum fuisse concocta extempore quo accepta sunt, ex ventriculi pondere, atque ex assumptorum qua-
litate. Sed quia de proposito argumento satis videor dixisse, expedit, ut ad aliorum dilucidationem accedamus.
De simi ensi Siluate orisventriculi, di imbecia tale ante vexa set si Otonem corrigenda.
E Rus: enim vero multo maior adhibenda est circa ventriculum diligentia, ubi imbecillus fuerit, aut nimio, exquisit ob sensu praeditus, aut ana arae bilis fluxione tentatus. Quoniam non paucos sepe vidimus in summum vitae
270쪽
periculum petuenisse alios autem interiisse, cum eos vacuare ventris ore nondum confirmato Med:ci quidam corrupto p aediti iudicio tentassent, quod etiam animaduei tit Galenus contigisse, lib. I. de ratione curandi ad Glauconem, cap. I . Tres igitur sunt circa ventriculum considerandae dispositiones: unaeli ex mi a sensibilitas illius ostii: alia, quando amarae bibs Ruxione ex tecinore, aut venis infestatur: tertia, quando nimiam contraxit imbecillitatem. In his ni insece abstinendum est a venae sectione, etiamsi adsint indicationes, id rem dium postulantes, nisi prus accommodata praecesserit praeparatio. Caeterum, ollium ventriculi exquisito sensi praeditum este cognoscemus, quod ex acrium, & mordacium assimptione haud mediocriter aegrotus laedatur: ut aceto, pipere, sinapi, at si aliis id genus: nam protinus ex illorum vita, aut dolorem pati ut tur, aut in syncopen incidunt, aut etiam conuulsione aificiuntur, vel in epit psam aegroti incidunt. Qui vero ipsum ventriculum habent imbecillum. d prehendunturiis signis: primum, quia languidam habent appetentiam: dende, quia doloribus stomachi succumbunt. Similiter sicut amarae bilis confluxio ventriculi ostio fecerit negotium, aut in eo abundauerit, ex allidua nausea, exstequentiori bilis vomitu, at moris amaritudine prompte dignoscuntui. D ceamus igitur, quae adhiberi debeant praeparationes, ut tuto valeamus uti gen roso hoc praesidio: si quis ergo acute sentiat, primum duas aut tres purissimi panis bucellassii reo aliquo acido odorato perfusas maceratasq; capiat parum antea, quam vena incidatur, ut puta succi citri, aut limonis, aut mali punici, aut ex- et iacanthae, aut omphacii, praestantissimum etiam esse acetum cognoui: lieni in succi ostium ventriculi corroborant atque muniunt, humoris acrimoniam b- tundunt, eorundem. influxum arcent. Idem cificiunt syriapi ex elidem suciacis praeparati , praesertiin OxyZachara,& syrupus ex omphacio. Qui praetet ea sunt etiam gustatu gratissimi, appetentiam inon mediocriter concitant. Ve-
tum si eiusmodi imbecillitas a seigida intemperie duxerit originem , easdem exhibeto ante phlebotomiam panis bucellas calido liquore, & odorato intit
etas: veluti aqua cum Iacharo, d aromatibus parata, via sympo de menilia, vel de corticibus citri, vel citoniorum condito aromatite, aut etiam vino aliquo austeron gro . aut medicato ex aromatibus constante. Verum qui ex ficili bilis influxu molestantur prius aqua calida liberaliter epota ex syrupo acetoso vomitum sibi procurabit. Deinceps panis momentum degustabit succo aliquo macerato ex iis quos adsensibilitatem oris ventriculi descripsimus,atque cum pati lutum quieuerit, mox vena incidatur obseruatis regulis, quas libro sequenti dicebimus. Postremo vires optimo instauientur unicuique cause contrario ali
Demalorum humorum, qui in prima corporum regione continentur, antephsebotom:.rmexpurgati ne a.
Cae r n Ru M si praeceps sese offerat vacuandi occaso, humores vero mali inventriculi capacitate continemur, tunc exhibito hy.: taleo tepescente, aut aqua tepida pondo si librae, maxime autem ut in .m pie videatur illo tum impetus, educere multo magis vomitu praestat , qua purgariti phaim aco. 2Quod praeceptum etiam, ubi alimenta nondum eo .c ictu lim. obseruandi melle censeo si concoctio exspectari non p. illii ob imininciis aliquo periculum. Alioquintamdiu est, ut praediximus, venae fcctio retardanda, itan diu fuerint cluda alimenta pelice concocta. igitur, ubi humores praDi in ventriculo con- ineantur, cum eos ibi sinere tiarum non sit, aut vomitu, aut medicamcnto put gante si natura aegroti repugnet vacuationi pet superiorem sedem, vel etiamsis umores tenacit me inhaereant tunicis ventriculi, Vci circunt hepar lienem me se ueriumque consistant a quibus sedibus vacitatio tentari vix potes periu-periores parte, , quam o si me puiganduin duximus: ium quia pollent attra-