Horatii Augenii ... De ratione curandi per sanguinis missionem libri 17. in duos tomos diuisi quorum prior decem, posterior septem continet ... Cum indice duplici vno capitum, altero rerum copiosissimi

31쪽

diores vires, quod cum maiori periculo exercetur. quod enim citra periculurn administratur, ut linimenta, cataplasmata, atque id genus alia, non postulat v lidas vires: Omnis enim corporis status eiuscemodi remedia ferre potest. At vero cum periculo maiori exhiberi medicamenta purgantia, quam phi

botomiam, Galenus hisce vel bis testatur. Adde quod & Medicus huiusce s lius euacuationis liberam habet facultatem sistendae, quandocunque illi platcuerit; aliarum autem nullius. nam ubi propinatum sit aliquod medicamentum, prima exhibitio in tua potestate sita est, caetera vero fortuna administratrice obtingunt. ingens praeterea in propinationibus pharmacorum perici tum est, cum vel non commoueatur purgatio, vel quod in aluum attractum est, runon facile excernitur, vel cum dolore, torminibus, refrigeratione, pulsus euanescentia, ac animi deliquio exprimitur, vel cum corpus vehementer pertu

batur, interimque parum admodum euacuatur, aut euacuatio modum excedit, id quod sa: pius ceu extremum malum contingit; neque enim, ut venae incis e fluxum mox digito superposito sistes sic sistere alui profluuium poteris.

N in alio opere collationem faciens securitatis horum praesidiorum, pulcherii- me propositum confirmat, dum inquit: Nempe de si minus quidem auxilium, quam perpurgationem seqtiatur, securius tamen multo existit, imo nullum exco, quod per sectionem venae fit, periculum impendet , eo discrimen maximum subeunte, quod per purgationem tentatur, 32 potissimum si laborantis nam. xviram expertus quis non fuerit: nempe alii difficulter natura purgantur, alii modico asi amplo medicamento purgantur copiose.&c. J Vides igitur maius multo imminere periculum in psarmacorum purgantium exhibitione, quam ias anguinis mi ilione: atq; propter hanc causam id postulare validiores vires. Sed

aliquis fottasse dubitabit, maius robur virium desiderate Met et s. xv, quam purgans medicamentum, quod illa evacuet sanguinem, a quo naturalis calor con- eruatur, ut dicebat Galenus libro de ratione curandi per venae sectionem: v cuentutq; simul spiritus optimi in sanguine consistentes. at purgatio educet hi mores excrementitios, a sanguinis natura plurimum distantes. Respondeo, rationem hanc a Christophoro a Veglia propositam libro secundo de arte me. dendi non concludere: quandoquidem si sola materia respiceretur vacuanda utiq; maior fieret vitium ex sanguinis, quam ex humanoru excrementitiorum vacitatione dissolutio, at respiciendo rem, cum quare modum, quo fit eiust modi vacuatio alio modo rem habere cognoscimus. Nam pharmacum deleteriam habet facultatem, aqua plurimum virtus redditur imbecilla: mox vacuat cum magna totius corporis agitatione: ex qua multorum spirituu sequitur di solutio. Adde his. quod si venam incidimus ratione vacuationis, cum hoc remedium non sat nisi priisente plenitudine illa sanguinis, vacuatio onus natur; su leuans maxime prodest, nullam faciens imbecillitatem, humore scilicet eua cuato, quo veluti sarcina premebatur. Si vero ratione reuulsionis mittatur san- guis, vires etiam aliqua ex parte imbecilliores repetitam ferre postunt vacuati nem de qua dicebat Galenus. agens de fluxu sanguinis ex naribus, quod si riger resolutus non furiit, mittendum esse sanguinem. Secus omnino res habet . p. in exhibendis medicamentis purgantibus. Haec enim licet noxium euacuent humorem, secum tamen magnam semper optimorum spirituum copiam ducunt, ut ostendit vacuatio aquae inter cutim, facta sectione aut ustione in abdo- .mine, ut etiam contingit in abscessus vacuatione, dc in omni superpurgatione, atq; in uniuersum inanitione facta a pharmaco vere expurgante. Quam magna vero sit distetentia reuulsonis factae, venae sectione ae purgante medicamento, nihil est quod hic asseram in medium, cum lyppisae tonsoribus, ut in proueh sobio est, notissimum esse censeam. Quamobrem sue postulet purgatio validi res vires quam venae sectio, siue aeque validas, aut etiam, ut illis id ultro concedam, aliqua ex parte imbecilliores exigat, hoc unum constat, vires ad purgati

nem validas desiderari: atq; propterea nihil habere Medicos nouatores nostri temporis, quod possit nobis satisfacere. Nunc vero reliquum est, ut videamus. quem

32쪽

quem euentum habere possit illorum subterfugium, qui dixerunt, vires nunquam esse validas citra sanguinis multitudinem. vel enim per sanguinis multia a ludinem intelligunt redundantiam sanguinis supra alios humores, quae res potissimum accidit in sanis corporibus, in quibus maior adest sanguinis portio, quam aliorum humorum,ut secundo tractationis huius libro dicemus. Vecum si hoc modo intelligamus, vires in omnibus erunt validae, quia in singulis sanguis copiosior inuenitur: tam igitur in malorum succorum abundantia, quam . . aliis affectibiarum vires cum sint validae, sanguis tuto mitti potest: quod tamen his hominibus minime satisfaciti vel audiunt multitudinem pro sanguinis abun- . . dantia, supra mediocritatem & sani corporis conditionem veteri seruata pro . portiore, tunc sane sequetur, Galenum male passim docuisse, tum libro huic tractationi dicato, cum in methodo medendi at o libro de plenitudine, sangui- . nem aliquando citra plenitudinem mitti oportere, perperamque Menodotum obseruasse illam plectoricam syndromem. Praeterea consequens hierit, nun-5 . quam vires esse validas in cacochymia, atque falso tradidisse omnes Medico; morbi magnitudinem, robur is virium ad purgationem esse necessatium. Amplius plurimum aberrant, dum colligunt, ibi plus adesse virium, ubi plus adest sanguinis, putantes robur virium necessario insequi multitudinem languinis, contra quos audire oportet Galenum sic dicentem: Libro de multitudine cap . , o D. Actionum siquidem fortitudo as virium robur consequitur sicut de virium robur fortitudinem comitatur functionis: at a sanguinis multitudine consecutio nulla necessario est futura, cum nes si is maiori sit copia,quam antea validior sit homo ex necessitate futurus; neq; si minori imbecillior: sicut neq; si aequalis sit, necesse est illum viribus eodem se habere modo. Liquet itaq; actiones vallia i das propriam esse, ac inseparabilem virium vigentium notam, sanguinis autem aucti nequaquam.J Haec Galenus. Ex quibus videtur mihi, horum hominum opinionem adeo euidenter impugnari, ut nihil magis. Ad reliqua igitur accedamus,

3o LMarsimagnitudinem non ita care missonem anguino.Qv o u i A M hactenus in uniuersiali docuimus, missionem sanguinis non in dicari a magnitudine morbi, virium robore ,& a consistenti aetate: nune particularius expendamus, quid singuli ex propositis scopis indicare valeant, exorsi ab ipsius morbi magnitudine: ubi enim hoc diligenter explicuerimus, facile patebit ab illis, neq; in genere, neq; sigillatim de sanguine mittendo indicationem suggeri. Morbus itaq; quoniam est aliquid praeternaturam est enim consti tutio corporis praeter naturam: sui ablationem indicat, quia quod est, s

. cundum naturam, custodiam, d conseruationem significat, quod vero praetet. o naturam, remotionem indicat. At vero, quoniam id, quo morbi abiguntur,

praesidium dicitur, factum est, ut uniuersaliter a Medicis dicatur morbum prae- dium indicare. Porro quemadmodum sunt morborum disserentiae quam- plures, sic etiam non una est auxiliorum disserentia. Nam ut genus auxilii ah morbi genere, ita disserentia auxilii a morbi disserentia insinuatur: si quidem

proportione inuicem respondent morbus 5 auxilium. Ergo paruus morbus, paruum auxilium, magnus vero magnum, mediocris vero medio se habensi modo auxilium indicat. Hoc prosecto illud est, quod magnus Hippocrates asmonuit in Aphorismis, dum inquit: Extremis morbis extrema prauidia optima sum. J Quid igitur indicabit morbi magnitudo nihil quidem aliud, quam malo gnum auxilium: H c propria est indicatio quam natura magni morbi de se profert, nec aliam unquam inuenies. Quomodo concludemus indicare missionem

languinis 3 quia, inquies, magnum est pnesidium. fateor. sed non est unicum' si magnum hoc praesidium. recte enim atq; necessario concluderetur, ii alia non inuenirentur magna praesidia, quam sanguinis missio: quia vero non est unum magnum auxilium,idcirco non recte concluditur, unicum ex magnis praesidua

33쪽

a magnitudine morbi indicari. Supponamus autem in praesentiamin . eg duo magna praesidia, venae sectionem , repurgationem: magnitudo morbi ad haec duo sese habebit indifferenter, non unum magis, quam alterum indicans. quia vero contingit aliquando magnum affectum curari sela sectione venae, aliquando sola purgatione: aliquando autem utroque, opus est quandam esse

cum morbo magno naturam, quae aut unum, aut alterum, aut ambo simul insinuet: qualis vero haec natura sit,suo loco explicabitur. Interim vero ne aliquid huic nostrae tractationi desit, quod facere dubitationem possit, potissimum apud nostrates Medicos qui nunquam,nisi auditis Galeni verbis, acquiescunt.

doceamus admirabilis huiusce hominis autoritate, rem sic se habere, ut propo- rosuimus Phlegmon magnus aliquando est morbus i incipientis tam e phlegmonis, cum magnam fore suspicamur curationem , exorditur Galenus aut milli

ne sanguinis, aut purgatione, sic enim inquit libro de ratione curandi per mis.sionem sanguinis. Sed illud prius videndum est,quid sit quod in illis aceruetur: ii quidem nonnullis amarae bilis succus plus caeteris colligitur; qu busdam bilis

atrae aut pituitae, aliis ex aequo omnes in quibus sanguis abundare dicitur: Hos ergo omnes evacuabis: sicuti etiam podagricos, & ai triticos veris principio exhibito, videlicet aut medicamento purgante, aut sanguinis diminutione. J atque parum infra dicebat.Turgente materia morbus non solum est magnus sed

etiam maximus, nemo tamen fuit adeo temerarius, qui in hisce affectionibus, roiu quibus humores turgent, sanguinem mitteret; sed omnes unam duntaxat purgationem consulunt. Concocta enim medicari,& mouere non cruda nisi materia turgeat plurima vero non turgent, dicebat in Aphorismis Hippocrates.

Opinionem praeterea confirmat,quod multi sunt ex humo, corruptela moi bimagni, in quibus perniciosum est mittere sanguinem, contra vero saluberrimum uti medicamentis purgantibus: sic enim Galenus inquit in nono, meth do medendi. Porro in iis continentibus febribus, quae ex stipatione meatuum accenduntur, quoniam valida plerunque est virtus, citra periculum euacuatio adhibetur. in aliis vero morbis maxime est periculosa,veluti si ea forte incidit incorruptela humorum.Jpropter quam vero causam in his affectibus sanguis inita solendus non sit, Galenus alibi exponens, in putredinem tanquam in causam recurritaquia putredo quatenus putredo, non corrigitur missione sanguinis. ve ba G deni sic habent. verum quoniam nec obstructio, nec putredo, curari pectanguinis missionem potest; ut quae alia remedia, ceu prius est monstratum, desiderent reponi sanguinis aliquid ad curationis spatium debebit, quo minus intempestiue nutrire necessitate ulla cogamur.J Quae autem ea sint remedia, quae necessaria sint pro putredine, quatenus putredo est, remouenda, eodem li- bro recensuit ,dum inquit.Ita utique de putredinem, quae in vivis est orta, san bimus . id scilicet quod iam corruptum est, omni ratione vacuantes, quod reliquum est moderatis motibus,ta refrigerante perspiratu ad exactam symme- triam reducentes. Ac vaeuationem quidem illius per urinam deiectioiles, vomitum, ac sudores moliemur, post hanc dimotiones mediocres cum ambientis bona temperie adhibebimus J Praeterea quidam sunt magni morbi, in quibbus saluberrimum est medicamentis purgantibus uti:contra vero perniciosi itamum, sanguinem mittere, uti est febris cum dolore stomachi, potissimum oris eius, (G aeci vocant) de quibus nimio sensu praeditum est ostium ventriculi: si enim in his venam incideremus; maxima imminerent pericula: si vero statim purgabimus, illico sanitas aduenit, ut Galenus meminit in medem di methodo. Amplius inter morbos magnos quidam sunt a fiigidis humoribus

orti, quos nullus equidem per missionem sanguinis euacuaretentaverit exem- sorio sit Hydrops maximus morbus; de quo sic legimus apud Galenum, quatio de ratione victus in morbis acutis. Nempe hic solus ( agit de Hydrope nyp sarca, quae fit a multitudine sanguinis) cum incipit, indiget interdum missione sanguinis: cum scilicet ex retentione vel haemorrhoidis, vel muliebrium, vel ex quapiam quae ita plectorica sit causa, inceperit. Timpxuiam autem, & A-

34쪽

item nullus per sanguinis missionem sanare est ausus.l Postremum vero in confirmationem eorum quae diximus, illud afferri potest, quod superiori capite ex Hippocrate tradidimus, de purgatione & venae sectione, praeseruationis causa. Atque etiam commune illud artis Medicae principium quo admonemur, humores, qui sua qualitate, quod est dictum, peccant; purgatione in- indigere, re quantitate peccantes euacuatione per mi istonem sanguinis. Est enim purgatio, ut recte Galenus definit, humorum sua qualitate infestantium euacuatio. Ex his manifestum fecimus, quid indicet magnitudo morbi, quodque vim non habet aliquam proprie indicandi missionem sanguinis. Sed duoi o sunt,quae hoc loco dubitationem non contemnendam faciunt. primum, quod Galenus libro de ratione curandi per sectionem venae docens, quinam sint scopi in sanguinis missione obseruandi, duos duntaxat recensuit, magnitudinem inquam morbi, ec robur virium, atque magnitudi'em ipsam indicare missionem sanguinis, robur virium contraindicare. Alterum vero, quod dubitationem facit, est: quod recentiores Medici, quo priores rationes ecfugiant. rursus ad ipsas vires concurrunt , dicentes in his allectibus idcirco non conuenire missionem sanguinis, quia vires ferendo non sunt, at si validae essent facultates, utique oporteret hoc generosum praesidium admittere . hoc

equidem est nostrorum Medicorum subterfugium. Quod itaque ad primam dubitationem pertinet, nihil venit hoc loco dicendum, quoniam nos infra

omnes Galeni locos,qui videntur nostram opinionem euertere, diligenter exponemus , ostendemusque illam Galeni doctrinae esse maxime consonam. verum hoc non possunt recentiores Medici negare, locum hunc maxime v gere illos, cum contendant, tres scopos indicare missionem sanguinis, cum ta-

.men Galenus fateatur quidem illos esse scopos , non tamen indicantes, sed unum duntaxat indicare,memor sui principit,quod unum ab uno indicatur, Mnon a pluribus, de quo principio supra locuti sumus. quamobrem praetermissa hac difficultate, ne idem bis repetatur, reliquam persoluamus. Vires(inquiunt: non sunt validae, fateor hoc quidem, sed non simpliciter , quod autems o ego dicere volo hoc est. virium robur duobus modis considerari, atque expendi potest, uno modo simpliciter, de secundum se: altero modo ad opus

collatae cum nos vires validas dicimus, tales perpetuo consideramus relatione habita ad opus, de quod pertinet ad nostram tractationem, non ad quodcunque opus , sed ad missonem sanguinis. de purgationem. Rursus autem alio modo distinguendum est. Vires validae ad opus, vel intelliguntur tales relatione habita ad opus proprium, quod scilicet morbus exigit, vel relati ne ad id opus, quod ipse morbus minime postulat. Rem exemplo in hunc modum declaro. sit aliquis affectus, qui solam sanguinis missionem exigat,

minime autem purgationem , ut extremus athletarum habitus, sit praecelea

alter quidam affectus, qui solam purgationem postulet, minime autem secti nem venae. His stantibus explicent recentiores Medici, an si mittimus sanguinem ubi purgandum est , aut contra purgamus, ubi missione sanguinis indigemus, an inquam vires ferendo sunt eiuscemodi euacuationem, nec ne esst Respondebunt vires non esse ferendo: quia in neutra euacuatione humoris educitur, qui peccat,ac expurgari debuerat, ta merito quidem, quoniam si talia purgantur qualia purgari oportet, confert,& facile ferunt, sin minus nita: sic de vasorum inanitio si talis fiat , qualis oportet; confert, de facilem tolerant, sin minus contra, ut in Aphorismis admonuit Hippocrates. Sed quorsum haec tinquiesi dicta sunt ut ostendam, quanto in errore Medicis, recentiores versentur ; de potissimum quidam clari in hac nostra prouincia n minis ; qui in morbis magnis, quorum supra meminimus, non conueniremissionem sanguinis, sed solam purgationem dixerunt, quia vires id temedium ferendo non sunt. nam non ea causa est, propter quam non inciditur vena; sed quia morbus curari non potest per eius modi remedium . sed aliud postulat quo sane praetermissu,si ad alterum accederemus, utiq; no essent feret

35쪽

,, HORATII AVGENII LIB. L

do, atque imbecillae essentmerito dicendae. Ergo in iis morbis magnis in quibus purgamus , vites sunt ad opus validae, nempe ad ipsam duntaxat purgationem, sunt autem imbecillae ad mistionem sanguinis, quia sectionem venae non postulanteiuscemodi affectus. vides igitur quomodo dictum fuerit aliquando a clatissimis Medicis, non esse mittendum sanguinem in his affectibus, quia vires sunt imbecillae; nempe relatione habita ad id opus, quod morbus minime postulat. sed quoniam li,c videntur mihi notiora quam quod pluribus explic ri debeant, concludimus cum utroque habitu, plectorico quidem ae cacochymo, virium robur posse reperiri.& haec satis. CAp. vi. Vires non indicare missone an uni PORRO quod ipta vires non indicant mistionem sanguinis, saris meo quiadem iudicio, euidenter propria virium indicatio declarat. Ea vero est culi dia, reconseruatio. Igitur quicquid vires ipsae indicabunt, pro hoc sine con- .sequendo indicabunt,de citra hunc nihil penitus, neq; id prosecto mirum. Cum

enim vires conseruantur eccustodiuntur, vitam ipsam seruamus. Namq:, ut ait Galenus, idem est nostri corporis facultates conseruare, quam vitam tueri. siquidem ipsum vivere nobis constat ex harum cia s odia, utpote cum vitam, aut te ipsas este vires,aut earundem actiones oporteat. H c igitur cum ita sint,minime curationem indicabunt,quoniam curatio actio quaedam est conseruationi comtraria, illa cnimiit adhibitis contrariis, haec vero similibus: nam contraria comtrariis cinant uti de similia similibus conseruantur. Idcirco prima omnium indiacationum quae in curandis praeter naturam assectibus spectatur, est ea,quae a viribus desumitur,sed non tanquam indicatio quinam curatoria,sed conseruat

rix Neque enim, ut valeamus i dicebat Galenus neque, ut a morbis liberemur ab eis quicquam desumimus; sed ut vivamus, quapropter virtutis indicatio ex vitalium , seu quae ad vitae custodiam pertinent, numero existit, re non curatricium. Itaque si curationem in uniuersali non indicant vires, quanto minus in s. particulati unam sanguinis missionem indicabunt quae sanguinem atque spiraritus vacuando aliquid semper de ipsarum vitium substantia diminuit haec sane mihi nullam habere dii scultatem videntur. sed quo fiant clariora, unum aut alterum Galeni locum addendum putauimus, pro dictorum confirmatione, atque ut Medici nostrates maiorem fidem adhibeant. Is itaque quod vires per se, ac propria natura non indicent curationem, neque auxilium, praeterquam quod nono methodi, & undecimo eiusdem tractationis libro, rem claristimis verbis exposuit, in libro de optima secta ad Transibulum euidentissime significauit his verbis. Caetetum Oo id fortasse quispiam facultatem conferens numinare crediderit, sed ex his nullum remedium a facultate indicari cognoscat, nam si constans vis remedium indicat, in sanis quoque quoniam conflat,rem dium indicabit: sed in sanis remedium non indicot, ergo neque etiam in aegiis modum seruans facultas remedium indicabit: quamobrem si ubi facultas itidi . care deberet, auxilium non admittens, ideo iam in consesso est, nihil opem serens a facultate demonstrari. opus est enim propositum demonstrate praesemtia: sed quod requiritur prohibere ne recipiatur,ut supra dixi, facultas valet: remedii vero propositum nequaquam. J haec ille. rursus vero in libro de rationecti andi per sanguinis missionem sic inquit: Duo sunt primi seopi in missione sanguinis obseruandi, magnitudo moibi, de vitium robur: ille ceu indicans, hic vero haud prohibens,quod contraindicare recentiores quidam Medici appel- Diant i quid igitur clarius dici aut excogitari in meae opinionis confirmationem possit, ego equidem non video. Sed sunt hoc loco etiam molesti recentiores

Medici, nam aifferunt,vires ex se non indicare curationem, neque auxilium ratvero annexae simul cum alio habere vim indicandi missionem sanguinis. sed hoc profecto subterfugium est, quod nequit consistere: unde enim quaeso te,

ab hac

36쪽

hac vitium complicatione cum magnitudine morbi vires potestatem sum ut indicandi remedium an fortasse propriam naturam amittunt, quam semper conseruationem, de tutelam indicare significauimus ' aut cum hanc retineant, aliam etiam naturam adipiscuntur e horum sane alterum necessarium est; quoniam quod indicat pro sua natura indicat, neque aliquid indicare aliquando

potest, quod pro modo naturae suae non indicet. Deinde vero non est vera connexio' complicatio sed rerum diuersarum vitio quaedam secundum consid rationem nostri intellectus, qua res in se naturam non mutant, neque nouam aliam acquirunt. Tandem causam explicent, propter quam cum Galenus inutiato cem hosce scopos connexistet: illud manifestissime lagnificauit ex propositis scopis unum indicare missionem sanguinis, nempe morbi magnitudinem ait rum vero minime, nempe virium robur . quas dixit, non prohibere , ae contra-

indicare3Quorsum igitur Galenus hanc adhibuisset distinctionem 3 sed pudet

profecto meipsum in hoc manifestissimo negotio amplius immorari. Illud igitur statuamus,vires nunquam per se indicare curationem, remedium,neque in particulari missionem sanguinis, sed continuo victum,& sui cus odiam insinuare. haec de viribus suificiant.

navis care missionem sanguinu, ante annum decimum- quartum tuto vera se potest.

III cet v M est hactenus, quid indicare valeat magnitudo morbi, viriumq

robur. Nunc vero quod ad tertium scopum attinet, similiter agendum est. In acutis morbis(inquit Hippocrates quarto de ratione victus in morbis acutisi sanguinem mittes, si vehemens morbus videatur, floruerit a: aegrotanti aetas: de vitium adfuerit robur. J storem igitur aetas unus ex tribus scopis ab Hippocrate propositis. Porro ut praetermittam hoc loco, quae de florentis aetatis significatione dici possent, Galenus, atque passim omnes Medici audiunt hoc

so nomine omnem aetatem intermediam ab ipsa, inquam pueritia, quae termin turabanno decimoquarto, usque ad eam senectutis partem, quae anno incipit

sexagesimo. in oratione addidi s senectutis partem J quoniam ut alibi diximus tres constitui solent senectutis gradus, inter quos primum, aut etiam alteram secundi partem, florens aetas complectitur. Quae igitur aetates extremae sunt, abnegant missionein anguinis, causa tamen aris ratione haudquaquam pati. Vltima quidem senectus a sanguinis missione secluditur, quia cum calidi innati maxima portio exhausta iam sit, generosum hoc auxilium serendo non est. at pueritia quae virium substantia abundat; nam quae crescunt corpora,plurimum habent calidi innati, ut dicebat Hippocrates talia quidem causa non ad- . . o mittit. Ea vero est, quia habet insitam quandam euacuationem ab ipsa natura institutam; qua illorum substantia tenuis, atque mollis per culaneos meatus continuo diffatur atque discutitur: non est autem necessarium natiuae alii cui euacuationi aliquam artificialem addere. Arcendi ergo semper sunt pueri propter hanc causam a missione sanguinis. Hanc opinionem ex Galeni ve bis confirmant quibus id passim testatur: de quamuis hic ego locos omnes non feram (nimis enim esset fortasse taediosum j non potui tamen unu aut alterum . praetermittere, ex quibus maxime potest recentiorum opinio confirmari. Nec pueris inquit Galenus)venam secabis, usque ad quartumdecimum aetatis annum post quem si multus congcstus sanguis appareat, tempusq; anni vernum so fuerit, regio natura bene temperata, & pueri natura bene sanguinea, sanguinem minues; idq; multo magis, si aut peripneumoniae, aut anginae, aut pleuriiatidis, aut alterius acuti grauisque morbi periculum immineat. Haec Galenus. ex quibus manifestum fecit nulla ratione pueris ante annum decimum sua tum conueniremissionem sanguinis, atque elapso eodem anno, neque temere cedendum esse. Quatuor enim praecepit esse diligenter animaduertei

37쪽

, HORATII AUGENII L I B. I.

da,regionem videlicet temperatam: Anni tempus vernum: sanguineam temperaturam: postremo autem morbi speciem. caulam vero propter quam v

nam secare non expediat, idem author hisce vel bis exposuit. Ergo puerorum substantia omnium facillime digeritur ac dissipatur, propterea quod est omnium humidissima, nulla vero frigidiori fit aute profecto,& propter calidam siccam is regionem, de tempus aestiuum, & statum coeli impense calidum de si cum, notabilis percutim vacuatio itaq; etiam huius cause iis, qui sanguinis detractione egent,aut prorsus venam non secabimus, aut parum detrahemus dc multo quidem apertius alibi rem ipsem expressit , dum inquit: At si in pu rum incidat, qui quartumdecimum annum non attingat, mitti illi tinguis io non debet: propterea quod tantillis cum praesertim calidi & humidi sint, plutimum corporis substantia continuo digeraturi itaque quod ex incidenda vena moliendum nobis fuerat, id ultro nobis ex curandi corporis natura praest tur. J h. ec ille. Patet igitur ex his,non licere pueris, etiam si aliquo acuto mo bo prehendantur, tinguinem mittere. Sed si voluerimus hoc diligenter re pendere, illud quidem inueniemus, aetatem ipsem nullam habere vim indicandi curationem , multoque minus euacuatorium auxilium, nempe mi sionem sanguinis . Deinde vero licere etiam pueris citra periculum aliquod ante annum decimumquamim tinguinem mittere cognoscemus, quod ego docere iam iam aggredior. Primum hoc manifestissime opinionem euertit: quod ii florens aetas curationem indicat, oporteret quidem semper indicare,

quoniam, s si vera sunt ea quae supra posuimus principia, )quod indicat pio sui natura, id facit: quod vero secundum naturam propriam aliquid indicat . illud

perpetuo indicabit. Falsum autem est, ae a ratione alienum, florentem aetatem indicate curationem,quandoquidem hac ratione sena corpora semper indigerent curatione: at si dixeris non habere hoc florentem aetatem, nisi propter

morbos, huic sane venit dicendum ex accidenti, habere vim indicandi non per se, quia quod uni competit propter aliud, quod non sit de illius essentia,

dicitur conuenire per accidens, deinde vero non indicabit secundum naturam, quam vim habere debent ea, quae indicant. Praeterea hoc etiam urget, quod soquae sunt secundum naturam, ut aetas, corporis temperamentum, atque i a genus alia, curationem indicare non possiunt, sed solam conseruationem, quae sit adhibitis similibus. His adde, quod singuinis missio non est annorum ni metis praefinienda. Omnes enim aetates videntur aliquando ferre hoc gen rosum auxilium, ut posthac docebimus.Quomodo igitur potest hoc peculiatiter florenti duntaxat aetati conuenire' quod si dixeris, habere vlincoindicam di, hoc utique fatebor, naturalis tamen temperamenti interuentia: hoc enim modo nos soliti sumus Galeni sententiam interpretari. At vero hoc ipsum facit

multo magis coniect uram quantitatis,quam generis auxilii, ut alibi fortasse dicebimus. Itaque quoniam storens aetas non semper indicat sectionem venae, H. qua existit secundum naturam, atque etiam quia citra florentem aetatem minuendus est singuis, statuamus ipsem non indicare missionem sanguinis. A que interim doceamus, quod citra periculum pueris ipsis incidenda sit vena. Propositam itaque tractationem exposituro, illud mihi commodissimum vide

tur principium, ut doceam, quomodo veteres venae sectione utebantur. Hoc

enim non solum lucem praebebit ad ea, quae infra sumus di etiari, sed etiam G

leni sententias interpretabitur: deinde vero eam cautim, quam Galenus a fert, ostendemus in pueris non inhibere missionem sanguinis: Atque postremo loco totum negotium illustrium Medicorum authoritatibus, quinimoso

lassis ipsius etiam Galeni confirmabimus. Quod igitur ad primum pertinet, set sciendum est antiquiores Medicos largissima sanguinis euacuatione vitas fuisse: nam frequenter usque ad animi deliquium singuinem mittebant, ut passim apud Galenum legitur. quae res potest praeterea optime confirmari, quia pueris postquam annum decimumquartum praegressi fuerint, ubi acuto aliquo mombo teneantur, ianguinem mittit, primo quidem die usque ad unam cotylam,

altero

38쪽

et ero autem die ad dimidiam. Est autem Cotyla( ut author est Lacuna libello de ponderibus de mensuris: quaedam mensura continens nouem uncias: prima igitur vice, qua Galenus pueris post annum decimum luarium sanguinem mittit, libram unam, aut etiam amplius exhauriendam esse voluit: hoc suae Calenum tradidisse eius testantur verba libro de ratione curandi per mi illo nem sanguinis, quae nos supra recensuimus.Qiaamobrem cum haec sic habeant, quid mirum, si pueris ante annum decimumquarium sanguis mittendus non est: innatam enim habent euacuationem, quoniam per culaneos meatus illo rum caro mollis Si late patens plurimum d illatur atque dii Ibluitur: cuius cau- o se quod fuerat a nobis molliendum , id sane ultro praestatur ab ipsa natura, quae maximas illas euacuationes ( pro veterum consuetudine i minime ferre pocset. Quid autem dicendum, si hac existente corporis natura, euacuatio quaedam artificialis proponatur, exigua quidem, nec modum excedens Putandum profecto fuerit, eam causam non inhibere missionem sanguinis. Nam si artis Medicae munus est naturam ipsam bene operantem imitari, videamus ille in pueris morbo aliquo acuto tentatis naturam saepe copiosissimas emolli- re vacuationes per sudores, per fluorem alui, per fluxum sanguinis ex naribus, hocque viribus admodum constantibus fieri , naturaq; in othuria penitus propulsante, cui non audebit Medicus ad illius imitationem, ubi oportiterit alix o quam ex his euacuationibus tentaret Atque potissimam missionem sanguinis, quae(vt inquit Galenus)in nostra potestate est; utpote quam . ubi libuerit, sistere sine aliqua dissicultate possumus Pueris quidem audemus exhibere medicamenta purgantia, id quod ab omnibus Medicis passim exerceri solet, renon audebimus interim sanguinem mittere, quod sane fit maiori cum securi-iate, quemadmodum nos supra ex Galeno demonstrauimus p Audendum igitur pueris sanguinem mittere ante annum decimum quartum. Confirmai ut praeterea, quia in dies obseruamus pueros vulnerari, sanguinisque haemorrhgiam seri, &copiosorem; quam si nos secta vena eam euacuationem molir mur. At vero natura optime fert eiuscemodi vacuationem: cur igitur nonio licebit nobis similem aliquam,minorem tamen facere Deinde vero hoc unum

coin pertum est experientia apud clarissimos quosque Medicos, saluberrimum esse praesidium pueris aliquo graui affectu tentatis, unam, aut etiam duas

hyrudines venis haemorroidalibus apponere , aut in ipsis naribus: maximo quidem Sc certissimo aegrotantium commodo. Postremum omnem videtur litem dirimere quod non est numerus annorum in ipsis senibus praefinitus ae limitatus, cum quidam sexagenarii non ferant missionem sanguins. alii autem annos nati septuaginta optime tolerant. Cur itaque haec limitatio, atque annorum praefinitio in solis pueris obseruabitur cur inter pueros non aderunt, qui sanguinis missionem ferent anno aetatis decimo, & duodecimo . M alii

o annos nati sexdecim non admittant 3 Quamobrem non oportet annorum numeri; hoc negotium praefinire. Quae nos de senibus diximus, Galenus hicce verbis confirmat. Itaque non numero solummodo animum aduertes,quod quidam faciunt, sed corporis habitui, nam sunt, qui sexagesimo aetatis anno vena: sectionem non ferant, cum quidam , qui septuaginta nati sunt annos, rei ferant. J Haec ille. quam rem optime declarans Cornelius Celsus libro secundo. sic ait: Interest enim non quae aetas ut, aut quid intus in corpore geratur, sed quae vites sint: firmus enim puer ac robustus senc x,& valida mulier I uterugerens, valens tuto curantur.J Ex his puto iam docuisse, ante annum decimumquartum poste nos sanguinem mittere. sed hoc loco duo obiter ii ret tanda sunt. Primum quidem, quod nos nunquam in pueris ausi sumus euacuationem per missionem sanguinis ante annum sextiam. Nam venae ante id tempus vix videntur conspicuae . Alterum vero est , quod nos sanguinem mittentes venas phlebotomo non incidimus, nisi transecto octavo, aut decimo aetatis anno , sed brachium pueruli secundum consuetudinem seicantes, ligantesque ci venae, ex qua haurire sanguinem volumus, tuas hyiudines adin

39쪽

,. HORATII AUGENII LIB. I.

uemus, atq; ita quidem maxima facilitate, & non minore utilitate, semper sanguinem mittimus. Licet in puerulis dura carne de densa praeditis id non sum cedat. Causa vero propter ouam semper suspectus mihi fuit usus phlebotomi, est, quia propter carnis mollitiem nimis alte penetrat, S quoniam olim ex Stissimum quendam hominem cognouerim in sanguine mittendo, pueros duos pessime tractasse; quorum alter continuo conuulsum brachium habuit, alter acuta instaminatione humoreque ad suppurationem perducto, non nisi longo tempore potuit liberari. Porro obseruandum est, quod non in omnibus pii

iis hoc generosum praesidium admittimus, sed in iis dumtaxat, qui sunt pleno corporis habitu, sanguine redundent, neque sint nimium alba & molli car ione praediti . in his audacter accedendum ad missionem sanguinis: in aliis a stinendum. Itaque si Galenus hoc praesidium negasse in pueris videtur, sciendum est, illum inhibuisse duntaxat pleniorem euacuationem, qua passim

utebatur, non autem simpliciter missionem sanguinis. An autem hoc verit tem habeat necne, allatis Galeni verbis iam docebimus, quae eius sententiam optime interpretantur: quam rem nos loco postremo facturos pollicebamur.

Minus(inquit Galenusi detrahimus quam plenitudo postulat, quod ad an tes attinet in pueris, quod ad corporis habitum incandidis, ta quibus mollis teneraque caro est. J Vides igitur Galenum non inhibere pueris hoc remedium 3 sed pueritiam quantitatem potius limitare, ac praefinire; quam simplici toler negate 3 Alter etiam extat locus in libro de sectis, ex quo idem potest confirmari, nam sic ait. Cum experientia didicerant , nec senectute confectis, nec idem admodum pueris, etiam si laborent plenitudine, venam secandam esset.

J notes, quod hic habet Galenus. Dadmodum pueris J hoc enim perinde cil. a

que si diceret: non conueniremissionem sanguinis puerulis, iis inquam,qui ii ti sunt annos tres, aut quatuor, aut quinque. Isti enim recte nuncupari pose sunt admodum pueri de qui hosce annos iam effugere, non sunt admodum pueri, sed sunt simpliciter pueri. Ego quidem ut hunc authorem a contradictione vindiearem, de ostenderem non tradidisse eum praecepta contra rhtiones dc experientias, sic eius verba interpretari soleo. Relinquitur modo, iovi doceam, alios etiam authores hanc rem animaduertisse. Inter antiquos authores, atque praecipuos, AuenZoarmaximi nominis inter omnes Arabas M dicus, filio suo Trimo, ut Averroes tradidit in collectaneis, misit sanguinem: quamuis ego hanc actionem, propter aetatem admodum tenellam, haudquaquam probem. Dixi autem sic Averroem tradidisse, quoniam in omnibus eius viri operibus, quae hodie legimus, hoc minime ab ipso Auen Eoac scimi tum fuisse obseruauimus. Quod vero pertinet ad recentiores Medicos, quam His multi sint, qui eandem opinionem habent, inter omnes tamen clarissimus Fernelius vir profecto omnium Medicorum sui temporis facile princeps, i tum negotium diligentissime hisce verbis exposuit. Puerorum aetas virium H quidem substantia abundat: caeterum, quia corpus calidum de humidum o tinet , molle, tenerum, ac patens, quod sponte sua assidue digeritur ac defluit, sanguinis missionem tuto non feretiquantum enim ex incidenda vena vacua dum fuerat, id ultro ex vacuandi corporis natura praestatur. Has aetates nullis annotum finibus Hippocrates circumscripsit: at Galenus neque ante annum

decimumquartum, neque post septuagesimum, iis quas protuli causis adductus, venam pertundit. Quod profecto de pleniore illa, veteribusque assu

lavacuatione audiendum. Nam moderatam, quae tum viribus, tum plenitudini aut par, aut inferior sit, utrique pro eo ipso quantulocunque praediti sint modo facile ferent. Sic Rages aetate decrepita, quae urgente pleuritide, vel soperipneumonia torquebatur, sanguinem emisit. sic Auenχoar filio suo Trimo se utiliter venam secuisse commemorat. Hoc de ipsi plerunque experimur quinto aut sexto aetatis anno, tres sanguinis quatuorve uncias pleuritim, interioresque inflammationes, hisque grauiores, morbos finiuisse. Sponte naturatum pueris, tum infantibus lactentibus sanguis interdum abunde prodit en cibus

40쪽

inus ni illa corporis&virium iactura. Suis vitibus iisq; validis praedita est pue-

tonam aetas, cur igitur ad illarum proportionem euacuare non possumus: cum

praesettim Eusarchus est puer, plene ac liberaliter educatus, cui amplae venae pia robene scocto sanguine tument Ad extremum vero donemus virium robur sedi, utrum magis optandum fuerit, vel, ut puer seruata plenitudine atque succi copia intereat, vel, ut ea imminuta ostensisq; quodammodo vitibus a morbo

vindicetur E J Haec Fernelius. Videor igitur hactenus docuisse. pueris mitten- eum esse sanguinem, Se nihil ab aetate, quod ad indication spectat, circa venatum incisionem praestari posset. Atq; illud etiam diligenter explicasse. pri-io mum quidem in genere : deinde autem sigillatim non indicari missionem sanguinis a magnitudine morbi, virium robore, atque consistenti aetate. Quam obrem de prima opinione haec lassiciant.

Onesse mittendumsanguinem in omnibu) morbis magnis, a sanguine aut . bi proficiscentibus,scunda opinionis impetuatio. IA M vero omnes ratione , quas contra primam opinionem attulimus, hane etiam videntur funditus euertere. In hoc enim uno duntaxat a priori discreor' pat, quod magnitudinem affectus distinguit, missione, i sanguinis non ab inni morbo magno indicati, sed ab eo magno morbo , quem humores calidi a que mordaces concitauerint: quoniam autem calidus humor est sanguis: mordax de artis bilis genus omne, ad haec pituita salsa, idcirco in morbis vehemen tibus, quando ab illis humoribus originem habent, mi silio sanguinis adhibenda est: at in aliis omnibus penitus respuenda. Cum igitur in hoc uno dist rant, manifestum est, superius positas rationes hanc similite reuertere. Verum particulariter contra hanc opinione facit, quod ardens febris magnus est morbus , ae a Raua bile concitatus: nihilominus, si Galeno credimus, non semper admittit missionem sanguinis, sed purgans medicamentum exigit, ut puta cum so humores turgent , de qua re primo Aphorismorum est, nullum maius iuvisseptiesidium in ardentibus febribus, atque in doloribus vehementissimis, quam usque ad animi deliquium vacuare, adhibita tamen distinctione, an purgare an autem contra mittere sanguinem expediat. Cur igitur adhibendam esse distinctionem voluit, si omnes calidi astectus venae sectionem postulant, indicantque Dici autem fortassis posset, praecepisse Galenum adhibendam esse distinctionem, an vacuatio usque ad animi deliquium fieri debeat, non quod dubitet in ardenti febre, Si vehementissimis doloribus venam esse incidendam. Scio, quosdam nostri temporis Medicos locum hac ratione interpret ri: sed eam non conuenire contextui, haec manifestum faciunt, quae nunc ad- do. Si in vehementissimis doloribus omnibus *M: Aiax indiscriminatim conis uenit: in colico igitur a statuoso spiritu, a pituita vitrea, a vermibus proficiscente hoc usurpabitur remedium: atqui hoc absurdissi inum esse sciunt omnes, vel modiocriter in artis operibus exercitati. Eadem est ratio de aliis doloribus, factis ab humoribus a sanguinis natura maxime dissidentibus. Deinde vero Ga-Ientas remittit Lectorem ad ea, quae scripsit in libro de ratione curandi per v ocu sectionem: in quo docuit, quando purgandum, Et quando venae sectione vacciandum: nunquam vero explicauit, quando liceret venam incidere, aut Porgare usque ad x ivum. Solum docuit, nonnunquam usque ad animi delia uisitam vici sum exerceri posse. Caeterum quod pertinet ad ardentem febrem, in talia huic proposito conuenientia docebimus infra diligenter, cum dubitationi Hos a fautoribus huius sententiae propositis , satisfaciemus. Praeterea fiat Liam et , S a ratione prorsus alienum, omnes morbos biliosos curari missione an minis. Dolores enim colici, aut etiam cardiaci, aut quomodocunque vcitatriculi passiones nuncupare voluerimus, nunquam sanantur misso sangulis

Het, Quinimo cane peius & angue, ut in prouerbio est, hoc remedium euitati