장음표시 사용
41쪽
debere testantur probatissimi quique Medici, qui in hisce morbis curandis ne
verbum quidem illius secerunt. Ad haec vero quis aliquando in omnibus ino bis ab atra bile cieatis sanguinem mitteret quis in iis, quos pituita salsa prodi cit Amplius magnus quidam morbus est erysipelas, huius tamen curationem Galenus pertractam,purgans medicamentum admisit, missionem vero singuinis reprobauit. Quomodo igitur statuendum est omnes biliosos morbos indieare missionem sanguinis Galeni verba, quibus hoc ipsum edocet, in hunc modum habent: Non tamen ex vena in talibus sanguis mittendus est,sed ve ire tantummodo expurgare sussicit, dandum aut e medicamen quod bilem fi uam educat.J sed quoniam nos de hac re plura diximus eo loco, quo sententi- am Avicennae sumus interpretati, qua is admonuit cauendum esse in missione sanguinis, ne ad alterum duorum aegrotum perducamus, aut ad biliosorum humorum ei cruescentiam, ut ad crudorum copiam, hoc loco contra praeser
centopinionem nihil aliud addere constituimus. CAp. IX. sinu a non induat missime angvino, uniae 3 A
tosv N c vero doceamus falsum esse, quod tamen quibusdam recentioribus Medicis maxime placuit, plenitudinem indicare missionem sanguinis. Proposita enim opinio habere veritatem non potes . siue missionem sanguinis,
ut reuulsorium praesidium, siue, ut euacuatorium consideremus. non me he
cle. tanquam euacuatiuum praesidium: quia in omni plenitudine mittere sanguinem oporteret; quod falsissimum esse tum ratio, tum experientia testantur Plenitudo enim quatenus plenitudo est, nihil aliud per se indicat, quam
euacuationem; porro euacuationum disterentiae cum sint multae, ab una plenitudine, ut plenitudo est, indicari non possunt, sed prout fuerint plenitudinis disterentiae, aut gradus, sic euacuationis disterentiae & gradus indicantur. 3 a Aliquando enim procuranda multitudine satisfacit frictio: aliquando balneum: aliquando inaedia: aliquando purgatio et aliquando venae sectio: de nonnunquam omnia simul adhibenda sunt: Igitur aliud adesse oportet ab ipsa plenitudine, quod missionem sanguinis indicat. Praeterea nunquam sanguis
mittet ut citra plenitudinem, si ea indicat eiuscemodi remedium : at vero non sectici sanguinem exhaurimus citra aliquem plenitudinis affectum, ut cum fi orem sanguinis ex naribus, ex mariscis, aut undelibet confluentem reuellere cupiinus,cum vulneratos,ne inflammatio adueniat secta vena curamus, cum
aliqua dolente particula ab ea sanguinem fluentem auertere cupimus, nulla quidem adest plenitudo, sanguis tamen mittitur. Amplius haec opinio cum o Empiricorum opinione, cuius author fuit(teste Galeno Menodotus, maxime concidit: siquidem dicebant nunquam esse mittendum sanguinem abs.que plenitudine, perpetuoque obseruandain plectoricam illam syndromem, id est,plectoricorum signorum congeriem, quibus praesentibus semper mittendus sit sanguis, absentibus autem nunquam: Hanc tamen opinionem Gai nus, tum libro de Plenitudine, tum alibi passim refellit. Caeterum praestat v-num, aut alterum Galeni locum in eorum gratiam referre, qui nihil verum putant, nisi quod fuerit illius verbis confirmatum. Quarto methodi medendi sic inquit: Neque hoc dico propterea, quod purgatio vacuatio sit, quam redundantis sanguinis concursus non indicet, sed quod etiam, tametsi redun- s, dantis sanguinis concursus non adsit, ad ipsam tamen sanguinis missionem interdum sit confugiendum. J dc patum infra. Nam de alia ratione: si quis e . iamnum sanus, nec adhuc quicquam laesus in sanguinis redundantis concurrsu sit, non statim huic mitti sanguinem est necesse. Immo aliis satisfacit inmdia,aliis cibi parcitas, aliis soluta aluus, vel purgatio, vel sequens balneum, aliis
42쪽
DE MIS si ONE SANGUINIS. 1'sola exercitatio vel multa frictio satis abunde fuit .l re in eodem opere. Ergo
inquit plectora tum sanguinis missione curatur, tum frequenti balneo tum e ercitatione, tum frictione, praeterea digerentibus medicamentis, ae praeter haec omnia inaedia i ae libro de ratione curandi permistionem sanguinis ait: Caeterum non contemnenda venae sectio est tanquam sit auxilium reuulsorium cum me saepenumero conspexeritis in valida sanguinis e naribus eruptione, eo usum,
repente Ruxionem sedasse.Jae supra eodem libro: Recte ergo admonemur in iis quae exempli causa in libro de ratione victus acutorum proponuntur, sanguinem mittere, si magnus sit morbus ,&aeger iuuenili sit aetate, roburq; adst: ao perperamq; Menodorus in sola syndrome plectorica, seruari venae sectionem, inquit: Contra enim sanguinis mittendi scopi, primurn in se plenitudinem noti comprehendunt, sed fientis, ut sic dicam, passionis suspicionem. Nam si eam magnam fore apparet, omnino sanguinem mittemus, etiam si nulla exillat plenitudinis nota.J Ex his quidem Galeni locis talios enim qui sexcenti sunt, stu din breuitatis praetermittimus) manifestum est,a plenitudine quatenus plenitu do est, non indicati missionem sanguinis. r' io
CAP. X. ala sanguino vitium non induet missuenem anguino, quarta
o Ostreo haud minores difficultates patitur ea opinio, quam olim quosdam 1 de hoc argumento publice disserentes sustinuisse audiui, nempe indicari missionem sanguinis a vitio sanguinis: quandoquidem si intelligunt illi, vitio
sanguinis omnes, qui in ipso sanguine adueniunt errores, sensus hic admodum communis est, nec proprie potest ad unam venae sectionem coarctari,si quidem tum alteratio, tum putredo, tum tenuitas, tum crassities de visciditas, tu ni abundantia atq; desectus sub sanguinis vitio contineti videntur, quorum sane neutriam, quantum sit merito sui, vim habet indicandi missionem sanguinis. Namio ipsae intemperies hoc praestare non valent; quoniam per contrarias temperat'-ras corriguntur: calida quidem frigidis, frigida calidis, humida siccis, sicca humidis, atq; s militer de complicatis dicendum est. Ergo sanguis aliquam habens
intemperiem, alterationem indicat percontrariam qualitatem, at vero missio' nem sanguinis nunquam. Putredo autem, quatenus putredo, non curatur sectione venae, ceu quae alia remedia desiderat, ut alio loco ex Galeno adnotaui
mus. Quandoquidem, si hanc vim haberet semper, atq; omnis putredo indicaret missionem sanguinis. Primum vero ab omni ratione alienum est, quod semper putredo indicet venarum sectionem ut diximus in nostra tractatione de tablibus, quo loco rationem curandi docuimus putredinem, quatenus putredo est. Deinde, si in aliqua putredine mittere sanguinem expedit,id qui dein contingit, ut putredo est, sed alterius annexi ratione, ut in eodem optre declarauit mus. Postremo nec in omni putredine, sed in aliqua mittitur sanguis, ergo putredo, ut putredo non indicat missionem sanguinis, sed liaec alibi diligentius d cuimus, at is fortasse in sequentibus, si occasio dabitur, explicabimus. Tenuitas. vero ex omnium Medicorum sententia suum contrarium postulat, nempe cra sitiem: quemadmodum haec tenuitatem exigit: haecque propria est indicatio, quae ab his suggeritur. Caeterum quid indicet plenitudo, superiori capited monstrauimus,quodocuimus,ab ipsa plenitudine non indicari missionem cinguinis, sed evacuationem duntaxat. Quod ii hoe a plenitudine imini ne potestio praestari, multo sane minus sanguinis desectus & atrophia venae s is nem in dicabit. Haec enim exhaurit sanguinem, illa vero sanguinis abundantiam indicati igitur si haec vera sunt, quemadmodum putantur constat sanguinis vitium non indi- dicare missionem sanguinis. . C x
43쪽
C A p. I. De quibus agendum sit hoc Libri V ovi A M itaque hactenus propositarum opinionum salsitatem ostendimus; reliquum est modo, ut ipsam veta talem doceamus. Caeterum, quia haec minime doceri potest. nisi prius cognoscamus, quid sit plenitudo, quot plenitudinis genera dcclifferentiae sint; &quibus signis cognoscatur; atquμtandem nisi rationem curandi multitudinem exponamus; a. et propter hanc causam accedendum est ad propositae tractationis, quae semper apud omnes Medicos maximas difficultates habuit. ab sol. tionem; antequam doceamus, quid sit id, quod vere indicat missionem se ruini S.
De quorundam nominum explanatione in quibus in hae de plenit aene tractatione utendum est. X pro IT autem prius quorundam nominum aperire signiscationem, an- 3.teaquam ad plenitudinis definitionem accedamus: hac enim ratione futurum spero, ut unusquisque multo facilius atque dilucidius, quae sim dictum percipiat. Nomina vero dilucidanda haec sunt: , - . .t,vM, --, -- a. Est autem - - - proprie alimentorum satietas atque ingurgit tio : id enim ex nominis vi deducitur. At vero Hippocrates ad humorum redundantiam nominis notionem diuertit, cum in Aphotismis inquit: A - -
Quandoquidem cum eiuscemodi affectum vacuatione. sanari di cat : negari quidem non potest, quin eam vocem pro communi genere mulia . titudinum usurpet. Id enim erat eius aut horis institutum, docere mei ho- sdum, qua sanari possit, non omnis modo ciborum satietas, sed etiam humo rum multitudo, dc Aliquando videtur mihi multo contractius sumere pro multitudine, quo ad vires: ut quando in libro de plenitudine. capiter quarto, plenitudinem, quae ad quatuor vires refertur, dc quae in venis Ac ait riis , de qualibet corporis parte constat, O , o re nomine vocavit. - vero significat aliis plus habendi, acquirendive cupiditatem immodicam, auaritiam circumscribentem, quae sibi partem maiorem iusto praecidit, & vitium ius, qui in omni repraecipuum quippiam habere vult: opponitu rei ciuilis iustitiae conservatrix. Medicis autem denotat multitudinem & redundantiam , de in hac significatione proprie utuntur Galenus, de alii antiqui ,li- sscet hoc nomen per sequantitatem solam complectatur , aliquando tamen s lent etiam efferre illud de qualitate: ut quando Galenus agens de febri magnare calore, quo plurimum aegroti conflictantur, dicebat consistere illum in x - - a caloris. Sed hoc factum est improprie, quia nomen quanti non potest commode ad qualitatem referri, ut Galenus ait tum primo Aphorismorum, de pii mo da
44쪽
ino de febrium differentiis, tum aliis in locis admodum frequenter: licet idipsum ex omnium antiquorum consuetudine verborum significationibus abutensum contigerit. At in Q.: Eustachio multitudinem 'D: ita ac in insignificat: Ego vero nomen commune&geneticum esse arbitror, quo utraque plenitudo
comprehendatur: Sic s non modo a Galeno in libro de plenitudine&alibi v- surpatum fuisse scio: Sed etiam a veteribus scriptoribus Thucydide Sc Home
stratum, sic referente Gal. lib. huic tractationi dicato, unam duntaxat pleniti io dinis speciem significat, qua vasa ipsa tenduntur: neque perperam, ut ego sentio, nam xm hoc est, praeter modum crescere & abundare, nomen deductum fuisse suspicor Galenus in gratiam Erasistrati hanc admittete opinionem videtur, tum libro de causis procatarcticis, tum libro aduersus Iuli num, in quo sic scriptum: legimus. At vero si eatenus sanguis augeatur, ut venas nondum distendat, adhuc plectora non est.J At quando ex propria loquitur sententia, eo nomine utitur, tanquam genere ad plenitudinem quo ad vasa,& quo ad vires: etiam libro de febrium di isterentiis primo haec habet: Nihil igis
turmirum, si ex plectoris febres eueniant: etenim obstructiones multae fiunt, atque uniuersum corpus in huiusmodi affectibus male dis latur: Sicuti sane in oeo altera multitudine, quae ratione potentiae dicitur, cito ad corruptionem hum res deueniunt.J Vides hic, utramque plenitudinem m es nuncupasse, eo v- sum nomine tanquam genere: quod etiam ex eo colligitur, quod libro de multitudine, capite undecimo, utramque plenitudinem eadem definitione eomplexus videtur,cum ait: Nunc vero non de iis,sed de illa,ut supra diximus,multitudine sermo est, quae dicitur, consistente in corpore toto immodica humorum portione.J Caeterum non est proprie humoris abundantia, vi placuisse quibusdam scio: sed est vitiositas succi, quicunque sit: nominis Gnim etymologia hoc significat: cum hoc autem humoris vitio abundantia potest aliquando complicari: ut libro de demonstratum a nobis fuit. E s o plicatis in hunc modum hisce nominibus consequens est, ut doceamus, an pi nitudo, de qua instituta tractatio est, sub horum aliquo contineatur. Inprimis certissimum esse arbitror, hunc affectum non este quandoquidem tito, quod dici solet, coelo inter se differunt. Est autem proprie is affectus plenia
ludo, quem Graeci --, de magis familiariter, ut cum Aristotele loquar, h --, vocant, utemur nos perpetuo utroque vocabulo: multo tamen magis p stremo: Cum nobis constet, idem etiam fecisse antiquos Medicos. - . . vero dces mi avidentur veluti genus: quoniam omnem complectuntur sua: significationis ambitu multitudinem : siue fuerit vitio malorum humorum, siue cinguinis, & eorum, quae cum sanguine necessario continentur, procurata. Dixi, veluti genus esse: non autem proprie genus: quia habet utrumq; nomen nonnihil inisi tamen fallor quod impedire videtur, verum & ut Logici loquuntur,
uni vocum esse genus. ad satietatem ingurgitationemque refertur. - - -
, , ad qualitates: at neutrum huic potest conuenire. Idcirco sum non parum anceps, an hoc, an illo usi fuerint in definitione plenitudinis nomine, tanquam genere: Si quispiam autem dixerit, utrunque aptari posse, non reclamabo, nec mordicus contendam, modo ille mihi vicissim concedat, tum utendum nominibus , ut placuerit, tum etiam me cum Latinis agentem posse dilucidius illius definitionem afferre,quod nunc experior, sumpto in hunc modum tractationis meaeso principio.
45쪽
Plinitu risu definitia explicatur; in qua obiteraturum omnimne
EG o itaque plenitudinem definire in hunc modum soleo: Plenitudo est sana
uiuis supra mediocritatem abundantia. Humorum, qui in humano sunt corpore, alii utiles sunt,atque simul alendo corpori idonei: alii vero superuacanei, non tamen inutiles: illi proprie vocantur succi: hi autem, humores, aut excrementa ; illis venas tanquam receptacula dedit natura: his ventriculum
pro pituitambystim in hepate. pro flava bile; lienem pro melancholia constitu- 1 init, plenitudo in his minime consistit; sed proprie est affectus succorum corporis. Porro succos nuncupamus quicquid in venis continetur pro nutriendo corpore idoneum. at vero in venis nihil aliud secundum naturam continetur, quam sanguis, ac illius partes; quas aliquando excrementorum nomine, pro eorundem similitudine nuncupamus. Tenuiorem enim illius partem Ra-uam bilem: crassiorem, melancholiam i crudiorem, pituitam recepto nomine vocamus: at vero pars temperatior, sanguis dicitur. Nec est quod absurdum alicui videatur, sanguinem ex tot conflari partibus, seu in unam substantiam Partes quatuor conuenire. quoniam hoc idem in musto, in lacte, aliisque su cis mani feste conspicitur. Atque, ut de aliis taceamus, in multo certe est ali- xv
ud, quod grauissimum existit, aliud quod leuissimum i aliud tertium, quod i ii musto permistum est, in eoque feruet: adhuc quartum ipsum videlicet purissimum, ac sincerissimum , cuius reliqua tria sunt velut excrementa. Quippe postquam mustum recens ab uvis expressum coniectum j in dolia fuerit,ab innato sibi calore effervescit, mutatur, & coquitur: tumque excrementa, quae prius quidem confusa inerant, apparere incipiunt; atque cum primis concoctionis vi secernuntur Et secedunt: alterum sane grauius masis i terreum,quod
in fundo subsidens faecem appellatit: alterum leuius,magis o aereum,quod per summa innatat,& stos vini dicitur: porro ubi mustum a ficibus, & a spuma fuerit expurgatum: tamen crudis adhue partibus visum effugientibus prcditum est 3 o
quas tandem dierum numero vini calor euincit,dc concoquit,idis; sincerum 3 purum quod remanet vinum nominatur. Quamobrem, ut omnes musti partes unius musti vini m nomine nuncupantur vi sic sane omnes sensuinis paries,quas nomine excrementorum propter similitudinem nuncupari diximus, sanguinis vocabulo nuncupantur: Igitur duo per sanguinem intelligamus: alterum quiadem congeriem quatuor partium, siue quatuor humorum in venis consistentia uin: alterum vero quartam partem,a tribus imaginatione, non re ipsa secretam,
omnium temperlatissimam. Itaque cum plenitudinem esse sanguinis supra mediocritatem abundanciam definimus,quam significationem audimus 3 Omnes recentiores Medici putant, sanguinis nomine intelligendum esse humores o- Omnes,qui in venis consistunt, siue secundum siue prii ter naturam: id ii probant, quia nunquam sanguis in venis sincerus est, atque impermistus: sed semper continet pituitam, re utramquebilem:deinde quia Galenus obescunq; se guinem dicit intelligere semper omnium humorum congeriem solet. sic enimis auctor inquit: fieri haud potest, ut unquam in venis tam exquisitus,sucem que sanguis contineatur, ut nihil vel bilis, vel pituitae, vel serosae humiditatis i seratur : unde & ego in superioribus idem intelligendum esse volui, siue humores siue sanguinem abundare dicerem; quippe immistus, de ab iis liunioribus sincerus sanguis nunquam in venis continetur. J haec Galenus. verum proposita opinio mihi nunquam, ut libere dicam,satisfecit ; quoniam non solum sam soguinis appellatione omnes humores intelligere oportet; sed etiam putiorem,
atque sinceriorem eius partem: nam, ut rationes praetermittam , quae hoc in
psum persuadent, de quibus ego infra sigillatim dicam, cum differentias plenitudinis prosequar, Galenus huic opinioni clarissime reclamat; dum scilicet plenitudinem definiens libro de composit .med.loc. t. cap.dicebat esse, cum
46쪽
retines humores aequaliter augentur , aut etiam solus sanguis. quibus verbis diis stinguit plenitudinem, cum omnes sacci aequaliter, veteri tamen seruata pro portion adaugentur . ab ea,cum non omnes sed solum purior sanguinis portio
super i Madaugetur. Haec enim dictio lauti semper est dictio disiunctiva iec haec dictio altera(solius distinguit puriorem partem ab aliis omnibus humoribus: sed quia haec infra clarius explicabuntur a nobis, accedentes ad reliqua, statuamus in plenitudine, semper augeri sanguinem, siue quod humores omnes, a quibus singulae paries nutriri postunt aequabiliter augeantur: siue quod temperatior & suauior illius pars duntaxat increscat. Quod vero ad ipsum G eo lenum attinet assirmantem, idem esse dicere sanguinem, quod omnes humores: dico diuersis rationibus considerationibusque, sanguinem esse cum illis idem&diuersum. Primum enim aliud est dicere sanguinem absoluto sermone, aliud solum sanguinem: nam priori modo intelligitur sanguis secundum omnes suas partes: posteriori autem solum purissimam atque totius mallet perfectissimam vidimus: propterea idem est dicere sanguinem absolute, quod omnes humores,non autem idem solum sanguinem. Deinde non est idem dicere sanguinem, quod omnes humores si appellatione humorum, tum alimentales, tum excrementitios intelligas. Multoq; magis elucescit differentia si solos audire volueris excrementitios. At vero est omnino idem specie sanguis cumro aliis humoribus, ubi Linguineam massam audiamus, qualem supra musti&la ciis exemplo declaraui, communis autem natura in hoc potissimum consistit, quod omnes partes extrauenatae concrescunnquod omnes fibras habent: quod omnes nutriant ; denique quod omnes eodem colore praeditae sunt, dii Ferentia duntaxat existente in eo quod magis de minus: bilem igitur sanguini permistam vocabimus sanguinis portionem tenuiorem, pinguiorem, magisque se uentem: pituitam, crudiorem: melancholiam, crassum & terrenum existere sanguinem dicemus. Haec substantiarum permistio non prohibet, quin una duntaxat augeri possit, aliis minime adauctis. Sed expendamus, quae iusta sit in venis humorum proportio, quoniam ubi fiat super hanc incrementum, ple-so nitudo est ac dicitur. in homine bene temperato, de optime sano minus est flauae bilis, quam melancholiae: minus huius, quam pituitae: &pituitae minus, quam sanguinis puri. Iusta illa,& conueniens omnium humorum proportio consentanea & naturalis est aequabilitas: atque is sanguis optimus & benignus censetur, qui ex quatuor succorum naturalium aequabilitate constat, non soquidem, ut is parem habeat omnium portionem, sed pro ratione, quam dixi.cuique idoneam. Cum igitur secundum proportionem expositam, vel omnes humores augentur: vel si non omnes, purior sanguis: vel cum purioris sanguinis incremento unus, vel duo ex aliis succis incrementum assumunt, tunc sane adesse plenitudinem dicimus: nam hisce tribus modis contingit augeri sangui- o nem, ut loco suo declarabimus. Verum, ut satisfaciamus recentioribus Medi cis, aliorum definitiones explicemus. Galenus itaque non uno modo definire mihi videtur plenitudinem. Quoniam primum sic definit libio decimotertio methodi medendi, cum inquit: im' - -ro
id est, cum aequaliter inter se succi adaucti sunt, id & plenitudinem re plectoram nominant. Alibi vero sic definit: in id is evia et bis Ocbiram .iquod est plenitudo est humorum in animantis uniue se corpore redundantia. Et in alio quodam opere sic definit: et o
moribus proportione auctis s aut solo sanguine. Quid igitur sibi vult haec defini-
ficare quam proportionalitcr. Falsum cnim cit, esse plenitudine cum aequaliter
sid est, ut tanta sanguinis, quanta alior usuccorum sit quantitast aucti sunt succii
tionii varietast cur no vno atq; eodem modo semper ipsam plenitudine delinit e
Ego quidem puto Galenu varias definitiones attulisse, ut varias plenitudinis di ferentias compleineretur. Pro primae aute definitionis intellectione primu scire oportet hanc vocem simi-- Jquamsaequaliteri interpretamur iihil aliud fgni.
47쪽
nam hic assectus potius esse cochynitam.Opus enim esst,ut libro de plenitudine idem aut bor significauit, sanguineam partem supra alios succos abundare,ut vera consistat plenitudo. Quamobrem est intelligenda ea vox secundum sensum, a nobis in nostra definitione propositum, ais ut idem author significauit libro de compos medic. sein loc. veteri scilicet seruata proportione,quam nos supra declarauimus. Deinde vero opus est animaduertere, propositam definibtionem non complecti species omnes plenitudinis, sed unam duntaxat, cuniscilicet omnes succi veteri seruata proportione adaucti sunt: aliae vero minime sub definitione continentur, cum videlicet solus sanguis auctus est, reliquis minime auctis: vel cum sanguine aucto unus aut duo ex tribus humoribus simul id cum ipso sanguine increuerint, de quibus nos loco suo dicemus: nostra vero definitio omnes complectitur disterentias. Cur vero Galenus unam tantum disterentiam siue speciem complectatur, quamuis difficile sit diuinate, nec egi is sim, qui plurimum in authoribus componendis laborem, tamen dicerem, ita ipsum fecisse, quia haec uniuersalior est plenitudo: atque quia incommuni usa fortasse sic fuit, eo tempore plenitudinem definire. Quod vero ad secundam
definitionem pertinet, multa sunt, quae mihi parum satisfaciunt. Horum primum est. quod possunt humores in uniuerso corpore abundarecitra pleni iudinem, cuius natura & essentia hoc ipsum postulat, ut semper sanguinea pars adaugeatur: hac igitur non aucta humoribus aliis increscentibus, codem authore toconfirmante libro de plenitudine, non est plenitudo, sed cacochymia. Deinde
vero leucophlegmatia, icterus humores habent per totis corporis habitum alauctos, citra tamen plenitudinem. Rursus non explicat definitio modum particularem augmenti, an scilicet veteri seruata proportione, an autem citra hanc
intelligatur. Adde, quod qui dicit, plenitudinem esse humorum incremem tum, non distinguit plenitudinem ab aliqua specie cacochymiae, quacum adest
humorum incrementum. Amplius, quia plenitudo non solum est uniuersalis.cum scilicet per omnes venas continetur, sed etiam aliqua est particularis, ut nos infra declarabimus, cum inquam, omnes succi veteri seruata proportione aucti sunt indeterminata quapiam particula, ut in capite, omnes humoresveth sori seruata proportione augentur: quae certe disterentia in proposita definitione non continetur. Postremo admodum vitiosa videtur mihi eiuscemodi definitio: quia definiens illem mi, affectum multo uniuersaliorem aeret mπM Q, ut superiori capite declarauimus, non potuit uti nomine Thrum tanquam gen
re: quoniam species ingredi non potest definitionem generis: dicit enim dixi, iris in id est, pleonexia est plenitudo, J cum id semper verum non sit: p test enim esse Perinde enim est, atque si diceremus, animal est homo.Multo quidem rectior esset oratio eiuscemodi: vel die, est - .,
quamuis hoc genus mihi videatur ambiguum: haec certe manifestum faciunt, Galenum non infrequenter abusum fuisse nominibus, ac de rebus omnibus non semper accuratissime scripsisse. Nis tamcn, ut aliqua ex parte Galenus e ponamus, tueamurq;, dicere voluerimus, ibi per humores solum alimentales intellexisse, uniuersalemq; ac maxime famosam plenitudinem definiuisse, atq;subaudiri oportere, quod alibi dixit veteri seruata proportione. Caeterum to ge videtur melior postrema definitio, utpote quae duas complectatur differe tias plenitudinis, ut ego interpretor, atque unam duntaxat omittat. Primam continet, cum inquit squatuor humoribus proportione auctisJ secundam vero
cum inquit aut solo sanguineJ quamuis recentiores Medici, dum haec postrema verba interpretantur, toto, quod aiunt, coelo decepti sint, ut suo loco in docebimus. Haec quidem, quod pertinet ad Galenum. De recentiori. sobus autem Medicis in praesentia nihil venit dicendum,quoniam ii in Magistri verba iurantes, Galeni definitiones asserunt.
48쪽
Degeneribus plenitudinis. Porex o duplex est in uniuersum simplex plenitudinis genus: alterum qui
dem dicitur plenitudo quo ad vasa: alterum vero plenitudo quoad vires His tertium genus addimus ex utroque extremo permis tum , quo ad vires scilicet, & vasa simul i quod sane plurimum admiror, ineminem hactenus ex recentioribus Medicis animaduertisse. Plenitudo quo ad vasa est, quando
venae corporis propter nimiam sanguinis abundantiam tument, de adeo qui-io dem ut maximum tensionis sensum inuehant: periculumque non mediocre immineat, ne homines, aut subito suffocentur, aut ipsa vasa rumpantur: Vocata est ab Erasistrato ara Dum : quoniam,vt idem scripsit Galenus. orum c. mus me nis rex meta id est, infusis per vasa humoribus consistit atque intelligitur: de qua sic loquitur Hippocrates in Aphorismis. Habitus athletarum, qui ad summum bonitatis attingunt, periculosa, si in extremo constiterint; neqcie enim possunt in eodem permanere, neque quiescere; cum v xo non quiescant, neque pol sint proficere in melius, reliquum est igitur videcidant in deterius.J de Galenus in eius loci commentario: Cum enim vasa linquit) cibis ta potibus fuerint supra modum repleta, periculum est ne disrum,o pantur, aut calor nativus suffocetur, aut extinguatur. l haec igitur de qua nunc loquimur plenitudo respicit vasorum capacitatem , minime autem necessario ipsas vires, quae validae cum hoc alfectu plerunque permanent, ut patet athlet
rem exemplo. De hac sic Galenus loquitur libro de plenitudine. Otiando propter multitudinem aliquod distenditur, aut disiumpitur, affectus is ad continentia vasa pertinet, Ac non ad aliquas vires. J de in nono, methodo medendi. Plenitudine salt) existente, quo ad vasa, dum copia bonitatem suam seruati pariter augeri cum robore virium est nata; ita si quando has grauat, nee de caetero augebitur, tunc naturae bonitatem amittet.i Haec ille. Plenitudo , de
qua loquimur, indifferenter reperiri potest in rebus animatis, atque inanim tis. videmus enim vires, atque alia vasa adeo repleri, ut periculum immineatne disrumpantur. Plenitudo autem quo ad vires minime vasorum capacitatem per se respicit. In hac enim quamuis abundantia sit sanguinis supra medi critatem, non tamen est tanta ut vasa distendat: sed haec necessario respicit vires de facultates nostri corporis. Saepe igitur mediocris plenitudo infirmiori naturae, & facultati molesta est, de grauis, ideoq; merito plenitudo quo ad vim cutem dicitur: haec humores, ubi diu perdurauerit ad corruptelam ducit Miluxionem in particulis imbecillioribus proritat, ut docuimus in commenta-
riis nostris in Galeni librum de ratione curandi per missionem sanguinis. Verum habet hoc loco dubitationem, ta meo iudicio minime contemnendam ho cum tres sint facultates humani corporis, naturales inquam, vitales, Ac animales, quarum vitium respectu eiuscemodi plenitudo ad vires dicatur. Huic exeommuni omnium Medicorum consensu respondetur, dici relatione ad vires animales sensiti uas, quam rem perbelle expressit Galenus libro huic tractati ni dicato, dum inquit: Dicamus igitur quotiescunque prae multitudine aliquid nimis distenditur,aui disrumpitur,affectum talem ad continentia vasa spectare, non autem ad aliquas vires; cum vero grauatur, ad senstricem pote tiam: nam neque idipsum omnino ad vires pertinet omnes, cum naturalis potentiae haec grauitas affectus non sit.l Haec Galenus. ex quibus illud etiam colligere est eorum sententia, hanc plenitudinem non aduenire indifferenter rebusso animatis,atque inanimatis, ut superior plenitudo:quoniam inanimata cum sensu praedita non sint, non possunt eiuscemodi grauitatem sentire. In iis igitur duntaxat re citur, in quibus sensitiva inest facultas, re quo maiori sensu proditae si int pacticulae,eo magis huic plenitudini obnoxiae sunt. Quamobrein tametsi vasa non tument, nec copia distenduntur, plus tamen continent sangui- alimenti, quam a natura regi, gubernarique possit. Ego vero, licet u
49쪽
pe videatur ab aliorum sententia di scedere, in gratiam veritatis, qua nihil charius habeo, multo aliter sentiendum esse puto. Quam rem breuibus aperiam, expectans alios, acutiori praeditos ingenio, distinctius explanaturos, aut etiam me ipsam erroris tui ita contigerit) admonituros. Ostendo primum ipsa quae premuntur a plenitudine grauante vires, senstiuam ex necessitate non habere potentiam, atque si habent , ad eam non pertinere eiuscemodi assectum. Certissimum est plantas a rebus grauibus non mediocriter laedi, quae tamen molestiam illam minime sentiunt. Quandiu illa: vigent, de florent, propriam seruare figuram cernuntur : at si ob aliquampiam causam imbecilliores redduntur,protinus declinant .concidunt, atq; franguntur. Etiam illud fidem facit i o quod nos videamus ramulum fructibus quampluribus onustum optime illos continere,atque ferre, quamdiu natura regens sese bene habuerit: at si legant ut&filo appendatur ramulo, is continuo deprimetur, & fractus in terram concidet. Cur quaeso te, id contingit non alia de causa,nisi quod natura illa, qua vivit planta, animat eos fructus, regit, continetque, atque tunc illi non sunt admodum graues: v bi vero amplius regere non potest, aut sinit eos sponte decidere, aut continentes paries rumpuntur. Quis hic dixerit grauitatem hanc pertinere ad sensitivam animalem poten tiam Sed ne plantarum exemplo hoc dilucidare videamur, in animalibus idem contingere Galeni testimonio doceamus. Hio afferenda est eius sententia, cuius etiam secundo capite tractationis huius me. x
minimus, ex libro de febrium differentiis primo, quae sic habet: Nihil igitur
mirum, si ex plectoris febres eueniant: etenim obstructiones inultae fiunt, atque uniuersam corpus in huiusmodi affectibus male dissiatur,sicuti sane in altera multitudine, quae ratione potentiae d: citur, cito ad corruptionem humore,
deueniunt: quoniam non bene superantur,neque concoquuntur,cum ea,a qua
conficiuntur, vis inualida existati videntur mihi haec verba multo clariora,
quam dici possit. Vis (inquit: non est valida cuius relatione plenitudo dicitur
quo ad vites) propterea sanguinem concoquere dc transinutare non potest. hincque succedit putredo. Sed estne facultas sensitiva, quae concoquit, an autem naturalis Amplius libro de multitudine,capite decimo,sanguinem dicit somultum esse non solum obtentionem vasorum, sed etiam ob commoditatem
naturae,verum,quam hic intelligit naturami non certe animalem, at potius v gelativam, atque naturalem. Huc etiam referenda sunt quae secundo Aphorismorum, decimoseptimo commentario dicebat, multitudinem, tum ad vasa, tum ad naturam, quae nos gubernat, comparari. At quae nos gubernat virtus, non est sensitiva, sed vis est in omnibus partibus contenta, quae omnes regit, mnes vivificat, qua Hippocrates proprio nomine vocavit naturam,& Galenus aliquando calidum innatum. Praeterea multo apertius idem videtur mihi d
cuisse libro de multitudine, quando proponit,multitudinem ad vires quatuor naturales comparatam cognosci non posse ex grauitate, re idcirco alia inquiri Dde bere signa,quasi quod ipsum percipere molestiam rei grauantis ad concoctri
cena, retentricem,expultricem & attractricem facultatem pertinere non possit, quae tamen grauantur, dc multitudinem quo ad vires patiuntur. Ideo inquit
si in arteriis constiteriti ex pulsu peti debere signa: si invenis nullum putat si gnum adesse, quo queat deprehendi: nisi forte in iis, qui exquisitissimo sensit praediti sunt, obscura quaedam Sc prosemda grauitas in vasis percipiatur. P
sitemo quemadmodum sese habet satietas, Ac alimen orum ingurgitatio inr latione ad ventriculum, ita sese habet plenitudo in respectit ad venas & arterias, quae continent sanguinem, materiam alioquin propria D huius affectus. Atqui satietas illa nulla ratione pertinet ad virtutem animalem, sed contra potius ad naturalem sic venarum hanc satietatem ad eandem facultatein pertinere statu
emus : quia certe si proprieloqui volumus, nihil est aliud vasoru plenitudo qua eorundem satietas Ex his patere arbitror,haud recte ab aliis fuissae dictum, hane adsensitivam animalem facultatem pertinere. Ccterum quod pertinet ad Galenum cui innituntur, dicerem, primum quidem illum non fuisse locutum de
50쪽
omni plenitudine quo ad vires,sed de illa duntaxat, quae in partibus residet sei
su exquisito praeditis,cuius rei signum satis euidens videtur mihi,quod plenitu- di nem admittens in respectu ad facultates naturales, ex rei grauantis molestia,
ae perceptione illam multitudinem non significari scribat. Addo quod neque etiam in illis, quq sensum exquisitum habent,id per se contingit, sed qua natura
constant. Si vero placuerit dicere ad sentientem pertinere facultatem, hoc quidem sensu libentissime recipiam, nec reclamabo si pri cipue statuerit, nec reclamabo ad sentientem facultatem pertinere, consensus tamen cuiusdam ratione ad potentiam naturalem etiam referendam. hanc responsionem ex Galeni v ro bis deduco libro decimosexto de usu partium, capite duodecimo, ubi scribit: committi arterias ipsas venis, ae venas arteriis,& utrisque neruos:quod si ita est, in venis inseruntur fibrae nonnullae arteriarum,& venarum.vsus quidem huius alligaturae est conspiratio omnium virtutum corporis, quam primum omnium
introduxisse Hippocratem constat, & Galenus ad illius imitationem saepe praedicat. Consensus es h unus, conspiratio una. idcirco facultates omnes hanc in testam percipere grauitatem postunt. Postremo dicendum,quod admittunt illi qui mordicus litigare volent de hac re,dari quendam sensum naturalem insit gulis partibus alterius naturae, quam sit animalis sensus. Hunc Galenus, dum agit de fame naturali sensum alimenti nuncupat,de quo sic scribit libro de cauas sis symptomatum primo, capit. p. Existuntque in totum quinque symptomata ordine quodam sese deinceps sequentia, quorum primum vacuatio esst: secundum vacuatorum appetentia naturalis: tertium ventris suetus: quartum
eius sensus: quintum appetentia eius animalis, quae ominu eli ultima.J Quemadmodum igitur naturales paries proprio deficiente alimento tactionis sendum habent, ite eaedem habebunt sensum, quo percipient rem aliquampiam grauantem, qui sensus minime ad animalem attinebit facultatem. Porro faciaunt dubitationem quq lana Galeni verba libro de multitudine capite octauo in quo dicit, grauiores fieri ,&aegrius moueri, eorum esse proprium, qui multitudinem , quo ad vires patiuntur. Si enim id verum esse statuatur, non solum ad
3o sentientem facultatem pertinebit affectus, verum etiam admotivam: hanc enim animalem esse constat. Hoc quamuis multum urgere nos videatur,tamensaei lem (nisi meum me fallit iudicium solutionem recipit. Quod autem animo conci pio tale est: Nempe aegrius moueri non pertinere protinus ad facultatem animalem, sed etiam ad naturalem facultatem. Ventriculum enim, & arterias
moueri cernimus, non tamen mouentem habent facultatem voluntariam. m
uetur uterus, ac etiam, si placet, venae quando contrahuntur, dilatantur, re in longius ducuntur, ac si rebus grauibus offenduntur, afficiuntur molestia: at motus illi non fiunt voluntatis imperio. Quid de cordis motu dicam 3 an hunc voluntarium esse statuemus 3 Haec volui dixisse circa propositam disputatio- o nem: meliora cogitabunt alii. Non possum autem hoc loco dissimulare recentiorum Medicorum errorem, qui dicunt idem esse plenitudinem quo ad vires, quod humorum qualitatem peccantium vitium. Qua re videntur malum succum, quem Graeci x et sum vocant, simul cum plenitudine confundere. quod sane adeo falsum est, ut nihil magis. Est enim cacochymia, quotiescunque humor aliquis, aut excrementum abundat citra sanguinis augmentum, aut etiam
malam qualitatem adipiscitur. neque aliud Medici antiquiores nomine qualitatum audiuerunt, cum scilicet dixerunt, purgationem humoribus deberi sua qualitate peccantibus. verum pleni ludo non est horum abundantia,sed suec rum qui in venis continentur,ea ratione, quam supra nos ipsi diligenter expresso simus. Sed de cacochymia plura dixi mus libro de purgatione, re quaedam etiam dicentur infra, hac de causa, ne idem bis repetatur, ad eum locum Lect rem relegamus. His duobus extremis generibus addere oportet, alterum ex utroque permixtum ; potest enim esse plenitudo tum quo ad vasa vitum quoad vires simul. Pone athletarum habitu,qui plenitudinem habet respicientem vasa in sinoctili putridam incidere. Sanguis donec suam bonitatem seruat quati