장음표시 사용
41쪽
ueniat pluribus: sed esse huius Dei est ipsa essentia Dei: ergδ nec essentia Deἔo a. est ullo modo diuisibilis in plures. Dices, argumento hoc tantum probari non posse e sientiam huius Dei multiplicari. Resp. probari etiam de essentia
Dei incommuni. Pro quo nota, esse, siue existentiam, non esse aliquid abstrahi bile ab inserioribus, ut est natura; nec esse aliquid contrahibile per di ferentias, aut contrahens instar differentiae; sed esse ipsam actualitatem omnium, quae sunt in re. Ex quo fit, ut in creaturis, in quibus non est idem omnino esse, & e sientia, possit multiplicari unum sine altero : potest enim abstrahi a singularibus natura communis, remanente laicuique singulari sua existentia. At in Deo, ubi est omnino idem esse, 6c essentia, sicut est propria
huius Dei, esse hunc Deum, ita est proprium esse Deum, nec potest absis i
s. Ratio. 3. Ratio: Deus est altissimus, ut Script . passim docent. Tu solas astissmus. salsissimus. Ergbunus tantum. Nam, si plures essent, vel essentae que alii; & sic nullus, qui supra omnes: vel unus altior caeteris; & sic ille G
lus esset unus Deus Verus. . Risis. 6. Deus est Vltimus finis omnium rerum,ut 'ratus est Dominus. Et: uosum c, ω, principium cy inu Ergo,&c. Nam,si plures . essent, vel referrentur omnes ad unum,&ille tantiun esset veru Deus ; vel non, & tum nullus esset finis ultimus omnium. s. Ratio. Deus est infinitus essentia, potentia, sapientia, &C. Ergo, &c. Nam M. 144. infinitum omnia comprehendit: Et magniιudinis eius non est numerus.. 6. Si plures essent dij, vel sine principio sunt omnes, vel unus ab alio. Priamum est impossibile: quia tunc essent multa principia prima disparata & in varias partes mundum distraherent, saltem, quia non necessario conuenirent in Unam, eandemque voluntatem; sed possent unus, Vnum,alius aliud velle. Vnde & Ethnici vocabant Iouem deorum parentem. Si unus est ab alio, vel creatione,vel generatione. Si primu ; erg6 Deus est creatura: ergh nec Deus. S i secundum, vel dedit totam substantiam, Vel partem. S i partem; ergo parribilis est Deus. Si totum; ergo habent eandem deitatem numero.
7. Deus est re stor mundi. Vta. Tua autem Pater,prouidentia ι unctagvberrat. At
p. Φ, simplex monarchia optimum est regimen, quando inueniri potest Princeps bonus, & cipiens. Probandum est a. Filium Dei esse verum Deum,& proinde unum nume-
christisis Deum cum Patre. Nam Patrem esse Verum Deum nemo negat: ut patet a D.-- eX eo. I t cognosicant te solam Deum rerum. Prob. I. iis testimoniis, quae in Te-M m. stamento eteri habentur de unaco, 8c vero Deo Israel,& in nouo exponuntur de Christo. Nam ii. 3. Locutus est pop. contra Dominam, er Mossen, ct ait: Cur eduxisti nos de s u ριοφε c. Quamob em Dominus immisit in pop. ignitos serpentes. HIc omnium consensu de Deo vero&summo Deo agitur, quem soli Iud inouerant. At Paulus, .c. f. io. ait illum Deum esse Christum: Nequerentemus, inquit, Christum,sicut quidam eorum tentaverunt, is a serpentibin perierunt. οὐ ao. a. Ego sum Dominus Deus tuas, qui eduxi te de terra A Uρri, Et: Dominas selus dux LM., 3 3. eius fuit, ct noa erat cum eo Deus Hiems. At Iudas ait: usus pop. is a urpta salua s.
42쪽
LI3ER SECUNDUS βακηδε ras, qui non crediderunt, perdidit; Arielos autem, dcc.
3. Dicitur de Deo Israel: Currus Dei decem millibus muliiplex, mitia lauativis r . Dominus in eis, in Sinai. in sancto. Ascendisti in altum, cepisti captiuitatem, accepissi si asina in hominibis. Hoc idem Paul. tribuit Clu isto: Unicuique nostr data estgra- DMI. . tia seeundum mensuram donationis Christi, propter qaod dixit; ascendens is aIlum, captiuam duxit captiuitatem, dedit dona taminibus. . Adorata Deum omnes angeli eius. Eri. Tu Domine initib terram fundasti, ct vera manuum tuarum fiunt calιiipsi peribunt; tu autem permanes, &c. Vtrumque locum 'Paulus Christo applicat, ubi probat illum maiorem Angelis, quia Angeli iubentur Christum adorare, quia Christus dicitur creator caeli ,& terrae,
s. Vidi Dominum sedentem superseIium excelsum, or eleuatum, Scc. Plena est omnis 'terra loria eius. Et infra: Et dixit Dominus ad me, dic populo huic, excaeca oculos ipsorum, ct cor eorum graua. &c. Et quamuis aduersarii sisti Patri hoc tribuant, tamen Ioannes exponit de Christo. Nam posteaquam posuit verba illa: Ex- icacauit oculos eorum, ct indurauit cor eorum, ut non videant oculis, &c. subiungit: Haec dixit Isaias. quando risit gloriam rivi, ct locutus est de eo. Quare idem Ioannes dicit se auctivisse clamantes: Dominus Deus omnipotens, qui est, qui erat, o qui renturus est. At quis venturus est, nisi Christus' s. Dominum exercituum ipsum sanctificate, ipse pauor vester seipse terror vester: erit vobis in sancti ationem. in lapidem autem osensi is, ct in petram sicandali duabus domibus IsraeI; in laqueum, o in ruinam habitantibus Ierasalem o ossendent plurimi, o cadent. O conterentur. Hic apertissime, etiam Iudetis omnibus consentientibus,voeatur summus Deus, & Dominus omnipotens, quibusilam sanctifi- 'catio, quibusdam lapis ossensionis, petra sicandali, laqueus,&ruina. At hoc ipsum tribuunt Christo Lucas, i trus, Paulus. Nam Simeon de Christo ri dicit: Positus est hic in ruinam ct in resurrectionem multoram. Et Paulus mὲ dicemus 'quὸI Gentes, qsa non siectabantur iustitiam, apprehenderunt iustitiam:iustitiam
autem qua ex fide est, ustaei vero siectando legem iustitia, is legem iustitia non peruenit. Quaret Quia non ex fides quasi ex operibus. Ossend/runt enim tu lapidem Ofensionis,
cui scriptum est: Ecce pons in Don Iapidem ensionis, o petram scandali. Petrus auter ' Vobis honor credent ibin;non credentibus aurem lapis ossensonis, ct petra scandali. . Vox clamantis in deserto, parate viam Domini rectas facite in solitudine flemitia Dei nostri. Haec de Deo Issaei dicuntur ab Isaia: & tamen hane Vocem esse Io- MM. i. annem, qui parauit viam Christo, testantiu omnes Euangelistae. - ει. Ego Deus, ct non est alius: in memetipso iuraui, quia mibi curuabitur omnesena.' 'Et Apostolus: Omnes stabimus ante tribunaι Christi. Scriptam est enim: Vivo ego,ducit Daminus, quia mihi sectetur omne genu. Isa. 43. 4
2. Ego sum primus, ego nouissimus. Hqc passim dicuntur de Deo Issael. Alde 43. Christo: uosum σέθω. Et infra: Ego sium primus, ct nouisimus , O vivens, ct
fui mortuus, &c. to. Ecce ego mittos gelum meum. θ praeparabit viam antefaciem meam. Et Chri- Maiik a D
stus Angelum hunc esse ait Ioannem Bap. qui pretparauit viam ante faciem Christi. Et Zachar. ait: Prassis ante faciem Domini parare viab eius. piso a Prob. I. Ex v eri Testament.. Primb. Filius meus es tu, ego badis genuite. V La
43쪽
3φ DE CHRIs To, CAPITE ΤΟΥIIS ECCLEsIAE. Qui Psalmus de Christoliuelligitur, tum quia Rabbi Salomon, & taeteri Rabbini de Christo exponunt; tum etiam, quia de Christo intelligitur alibi.
Ac, ne putemus Messiam esse Dei fi Iium per adoptionem, stibiungit: Et nunc Reges intelligite, erudimini. qui iudicatis terram: apprehendite disciplinam, dcc. Vsi nota in Hebraeo esse: osculamini filium, id est, in signum subiectionis oscul mini manum fit ij, aut pedem. Neque obstat, quod LXX. verterint; Apprehendite disciplinam . Illi enim ad senium, non ad verba, respexerunt. Tunc enim vere adoramus Christum, cum eius doctrinam recipimus. Hinc argumentum est. Messias est filius Dei, adorandus ab omnibus Regibus; & quibus ille irascitur, ii omni tib peribunt; & qui in illo confidunt, ii beati erunt: Ergo Messias est verus Deus. Nam solus verus Deus habet imperium vitae, Mmortis. Item, in Script . passim in solo Deo confidendum dicitur. Vt: Iedictus maho, qui confidit in homine. Et infra: seivedictus vir, qui confrit in Do
Secundb: suIi me Iacob, ct Istaei,quem ego voco. Ego ipse. ct ego primus, ct egon uisiimus: manus quoque mea fundauit terram extera mea mensa es caelos. Et infra: cedite ad me, ctaadite hoc. Non a principio in abscondito Iocutus jum: ex tempore, ante quam ferent, ibi nam, o nunc Dominus Deus misit me, ct Spiritus eius. Certum est hunc missum non esse Patrem; tum, quia Pater non habet, a quo mitti po seissum etiam,quia filius testataria osse missum a Patre: & a Spiritu sancto. Et tamen videmus hunc ipsiim millam esse illum Dominum Deum, qui fecie coelum, Sc terram, & qui est primus, Sc nouisiimus. Deinde, sic exponunt
Tertio: Deus ipse ventet, o saluabit nos. Tunc aperientur oculi caecorum', est aures surdorum patebunt: tanc saltetscat ceruas,claudus, ct aperta eris lingua Hunc locum de C siristo intelligi patet primo, quia Dominus respondit disicipulis Ioannis i Euntes nunciate Ioanni, dcc Caci νideat,surdi audiunt claudi ambulant, Sce. Secundb, quia nunquam Deus per illum Prophetam haec signa secit. Qui enim tempore Testam. veteris miracula fecerunt, sunt Moysies, Iosue, Elias, Eliaetus, & ipse Isaias. At nulli eorum curarunt caecos, &c. Praeterea; diciti Isaias in futuro : Destiis si veniet: at omnes alii Prophetae ante tempora Isaiae fuerunt. Vnde Dominus: Si opera ηοηfecissem,qua nemo alius fecit, 3cc. Tert id, Patres sic exponunt. Quod autem Dominus Deus, de quo hic est sermo, sit Deus Istaei, patet quia Deos falsios, Sc metaphoricos nunquam Prophetae ab lute appellant Deos:&praesertim illud praenomen, Ipsi, indicat verum Deum, non autem ministrum aliquem loco eius oriturum. Quarib, dicit Dominus; Iugiter tota die nomen meum blalybematur : propter hoc sciet populus meus nomen meum in illa die,quia ego ipse,qui loquebar,ecce adsum. Quod is, qui initio loquitur,sit Dominus Deus,certum est,nam Vtitur nomine inentabili, dc conqueritur,quod blasphemetur nomen suum, S nominat se Deum Israel,& vocat Iudaeos pop. suum lac denique dicit se esse, qui per Prophetas loquebatur. Quod autem idem ipse sit Christus, probatur, nam dicit: Ego,quiisquebar rete aduem, scilicet clim natus est Christus. Vnde haec prophetia le6tur in nocte Natalis Domini, ec statim Propheta, quasi saeret Christum iam Diuiliam by Corale
44쪽
Iam perambesantem montes Iudeae, & euangelizantem, subiungἰt: Quam
pulchri super montes pedes euangelieantis pacem, prauisantu bonum' Et infra explicans fructus huius aduentus: Consolatus est Dominus populum suum. redemit Ierusalem parauit brachium sanctum suum in oculis Oimium gentium, is videbunt omnes=nes terras Iutare Dei nostri.Et infra: vos Dominus, ct congregabit vos Deus Isnur. Denique sic exponunt Patres.
Quinto, Hac dicit Dominus: Labor AFmti, ν negociatio AEthiopia, or Sabaim.-iμblimes, ad te transibunt, ct tui erunt; poste ambul/bunt, vincti manicis pergent, ct te
adorabunt,te1 deprecabuntur:tantum in te est Deus, ct non est absque te Deus. Heretues
Deus abscondιtus, Deus Ista et SaIuator. Haec manifesth dicunturὲ Domino de filio suo incarnando. Nam etsi in stiperioribus loquebatur de C To, tamen, quia Cyro non coniienit illud; Non est absque re Dem. oportet vel haec dici de Cyro, ut Christum reserebat ; vel simpliciter de Christo. Nec de Patre possum intelligi,ctim ipse Pater ni,qui dicit de alia persona: Te adorabunt. rei deprecabuntur. Et stibi ungit verba deprecantium: Tantum in te es Deus,o non est absque taDems.Adde,quod Patri non recth diceretur: In te est Deus. Christo autem omnia rectissime conueniunt: nam & in ipso est Deus , cum sit eius humanitas
quasi templum diuinitatis: & absque ipso non est Deus, quia ipse solus cum
Patre, & Spiritu sancto est verus Deus. Sexto, Hic es Deus nono, o non astimabitur alius ad eum. Hic adinvenit omnem sa inhi. viam disciplinae, tradidit eam Iacob dilecto suo. Post hac in terris visus ess, ct cum bominibus conuersatis est. Hic de Deo Israel clarissime agitur, qui solus similem non habet, & qui,postquam tradidit legem in monte Syna,tandem homo factus,in terris visus est, & cum hominibus conuersatus est. Septimo, Hac dicit Dominus exercituum; Post gloriam misit me ad gentes, quaesto- Z-h. a. Iiauerunt vos, qui enim tangit vos, rangit pupillam oculi mei, &c. Lauda, ct latare,simia Sion,quia ego ecce venio, habitabo in medio tui. 8cc. Et sicles,quia Dominus exercituum misit me ad te. Hic locus emcacissimus est. Nam vere Dominus exercituum dicitur misius a Domino exercituum, idque frequenter repetitur. Octavo, Ostendit mibi Dominus Iesum Sacerdotem magnum flantem coram Angeis Zath 3. Domini, o diabolus flabat a dextris eius, ut aduersaretur ei, o dixit Dominus ad diabo- Ium: Increpet te Dominus, Satan, Dominus,qui elegit Ierusalem. Hic apertissimὲ videmus Dominum dicere diabolo: Increpet te Dominus. Ex quo requitur Domi- in hunenum non esse unam personam, sed plures. Quod autem altera harum sit Christus, docent Patres. Et rationem reddit Theodoretus,cur filius potius sit, quam Spiritus S. qui ait: Increpet te Dominus, quia nimirum Satan aduersiabatur Iesu filio Iosiae cli,qui gerebat fimam Christi: unde,cum non posset ilIeIesius per se Satanae resistere, filius Dei, qui etiam Iesus dicendus erat, increpavit pro illo Satanam: & simul hic increpatione significauit,se, cum carnem acciperei,diabolum increpaturum,quod secit,quando ait: Vade. Satana. MUt-- 4 Nono, Umiam suρεν domum David. ct supra habitatores Ierusalem stiritum ra--- tia, o precum, c aspicient ad me,quem confixerunt. Hic locus intelligitur de Christo confixo in cruce,& tamen loquitur Deus Israel, qui solus potest effundere in homines spiritum piratiae ,& precum. Et Ioannes dicit hoc impletum,
quando Christus crucifixus est,& lancea perforatus . . I n. s.
45쪽
Prob. 3 . ex nouo Testam. Primo ex cosessione Potri per reuelationemPatris: Tu ει Christus nivi Dei vivi. Vbi nota, hic Petrum asserere Christum esse filium verum, & naturalem Dei. Ideo essim addidit rivi, quia proprium est viventium gignere sibi simile in natura. Et cofirmatur ex aliis locis. Nam di citur Christus filius unigenitus, filius proprius, filius verus, filius nat tu sis rnam dicitur imago, seu character hypostasis pateriax,quod no couenit adoptiuis. Item, ibidem dicitur talis filius, ut respectu illius Angeli serui dicantur qui tamen alioqui filij Dei sunt adoptiui,& quidem precipui. Denique Christus accusatus fuit, quδd se prςdicasset filium Dei: Nos legem habemus; θ βω--du sereno iram debet mori. quia ilium Dei si fecit. Et certum est,non fuisse accusatum, quod sesecisset fit stim Dei adoptiuum, aut metaphoricum. Nam etiam Iudei dicebant: Vnum Patrem habemus Deum. Et tamen Christus non diluit hae accusationem, sed tamquam veram admisit, & in confessione illa mori
voluit. a. Multos filiorum Urael conuertet ad Dominum Deam ipsorum. θ ipse Vacetitaη- te istum in spiritu. o virtute Elia. Constat autem Ioannem praecessisse ante Christum, non ante Deum Parrem. Paulus ait: Eduxit Deus IsraH Saluatorem Iesum, predicante Ioanne antefaciem aduentia elae Baptismum parallentia. Ioannes namque non conabatur nisi conuertere homines ad Christum . illum enim assiduo pridicabat. Vnde, cum vidisset Ioannes Iesiim ait: Ecie agnus Dei ecce, qui tollit
peccata mundi.Et continub ad illa verba, Andreas qui Ioannis discipulus erat, conuersus est ad Christum, & secutus est eum. 3. Magis quaerebant Iadat illum interficere, quia non solum stluebat Sabbaibin, me etiam Patrem suum dicebat Deum, qualem se faciens Deo. . Ego, o Pater um humus. Hoc testimonio Tuntur omnes Patres contra Arianos, ut probent unam essentiam Patris, & filii. De vilitate essentiae autem debere intelligi,prob. primo, cum Basil. ω Chrysost. Nam Christus, ut probet non perituras siuas oues, facit hoc argu mentum : Nemo potest eripere oves de manibus Patris mei: quia ipse maior omnibus est. Ergo nec de manibus meis. Ego enim, o Pater unum sumus. Quod non concluderet, nisi s glaificaretur una & eadem esse manus Patris,& Filii, id est potentia. Quod si eadem potentia, certe etiam eadem essentia, quae in Deo non distinguuntur. Prob. I. cum August. Sc Chrysost. in hunc locum quia audito hoc verbo Iudaei sit stulerunt lapides, ut iacerent in eum. Ergb intellexerunt Christum se vereDeum unum cum Patre praedicare: si enim de concordia voluntatum intellexissent, non sustulissent lapides: Nec tamen Christus eorum sententiam correxit.
Prob. 3. quia Christus sic exposuit. Nam, eum Iudai eum propter hoc vellent lapidare, dixit: Vos dicitis, quia Masthemas, quia dixi. Filias Dei sum. s. Creditis in Deum, or in me credite. Si non esset ille verus Deus, non posset sibi arrogare fide, quae illi soli debetur. Nec mouere debet particula so )quasi Ch ri stus ficiat se alterum Deummam addita est propter loturam humanam, uadistinguitur a Deo. Sic ibidem: Si cognoui tume, ct Patrem utique cognoviFoetis. Et: Philippe, qui ridet me,videt o Patrem. Noverant autem bene Apo
46쪽
nos lassim esse homInem bonum, sapientem, Prophetam, Christum. & tamen audiunt: is me. Et rursum: Toto tempore vobiscumsum. o non
cognouistis me* Restabat ergo,ut cognoscerent illum esse Deum veru, & unum
o. Omnia, quanto habet mea sunt. Ergo essentiam Patris habet Filius. Acis misi. ne quis dicat hoc intelligi de rebus,quae sunt extra Deum,prqcessit: Ille me clariflcabit. quia de meo accinet. Illud ergo est commune Patri,&Filio, quod accipit Spiritus S. ab utroque. Et quid accipit a Filiol Scientiam sine dubio. Nam Gicit: De meo accipiet, ct amismiabit votis. Et supra: Nos loquetur a se, sed acumque audiet, INunar. Scientia ergδ eadem est Patris, & Filij: sed scientia Deo, & essentia sunt idem. Eri,&c.
7 Dominin meus, ct Dein meis. Certum est hic Dominum Deum significare verum Deum Israel, quia Thomas Israelita non nouerat alium Deum. Addit Chrysios . Thomam tunc impleuisse illud: Manibus meu Deum quisiui,o non Hom.d. sum dec/ρtus. Vbi non est dubium, quin de vero Deo sit sermo. om. 8. Ex quibus tarsus est secundum carnem, qui Usuper omnia Deus benedictus in saecula. s. Notum vobis facio Margelium, quod praedicatum es. a me. qaia non est secundum hominem: neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici ,sed per reuelatio. H. ., nem Iesu Christi. Et initio Epistolae:Paulus Apostolus non ab hominibus, nequι per hominem , sed per Iesum Christi , ac Deum Patrem, dcc. Vbi B. Paulus opponit Christum hominibus, a Wroinde docet eum non esse purum hominem, sed etiam Deum, ut est Deus Pater. Flec tum hominibus, sed etiam M-
gelis opponit, ac proinde omnibus creaturis. Addit enim: Si nos, aut An relas de cato euangeli serit νobis, praterquam q-d euangelι lauimus vobis, anathe- Incma'. ro. Qui, cuin informa Dei est, non pinam arbitratus est, essese qualem Deo, sed semetipsum exinaniuit,formamserui accipiens. Hic clarisiime explicatur Christum else verum Deum, clim habeat formam, id eth natura Dei, & secundum illam non sit rapina, sed iratura aequalis Deo Patri. 31. Tres sunt, qui testimonium dant in cato , Pater. Verbum, o Spiritas s. o hi tres F. virum sant: ct tres sunt, qui testimonium dant in terra spiritus, aqua, o sanguis. Per testes, qui fiunt in caelo, liuelligiuitur testes diuini,vidistinguantur a testibus humanis, & creatis: ideoque paulo post ait: Si testimonium hominum accipimus, testimonium Dei inatus est. Alioqui etiam Anseli sunt in caelo, & testimonium' Claristo non semel dederent. Sicut igitur spiritus, aqua, & sanguis siuit testimonia terrena, & comprobarunt Christi veram humanitatem quando
scilicit in morte Christi ex ore ipsius spiritus, ex latere aqua, & sanguis fluxerunt; ita quoque Pater, Verbum, & Spiritus S. sunt persionae diuinae, &testimoniu diuinam perhibuerunt de vera Christi diuinitate,tum alibi saperiam etiam in Bapti seno, Sc transfiguratione. '32. Vt simus in vero filio eius. Hic est rerus Deus, o vita aurea. Ad us solus est
verus Deus: Te solum verum Deum. Ergo, dcc. 33. In principio erat verbum,ct Herbum erat apud Deum,o Deus erat urbam. Item:' Oentia ριν Vsam facta smi. Tria hinc siimuntur argumenta. I. Verbum seu
47쪽
λαγος est mentis proles, seu notitia, & conceptus. Et quamuis conceptus mentis in nobis no dicatur filius,quia est accidens,lame est valde similis generationi eius productio. Namens intelligens vices patris gerit; obiectum ver5 matris ; species est quasi materia generationis, quam mater suppeditat ; inde ex complexu mentis, & Obiecti, mediante sipecie prodit notitia,seu Verbum. Est autem notandum, in Deo idem esse, ut etiam docet Aristot. intelligonte intellectum, intellectionem, & speciem intelligibilem, exceptis tamen re lationibus mutuis producentis, & producti. Ex quo sequitur, Verbum Dei necessario idem et se cum Deo id est eiusdem numero iubilantiae, & naturae. Sed Christus est verbum Dei: Nam. Verbum Ergo, dcc. 2. Nahoc loco Verbum Dei, quod est Cluistus, expresse nominatur Deus,&sincidubio idem Deus, qui eli etiam Pater. 3. Oinnia per ipsum facta sunt. Hinc enim sequitur, vi recte colligit August. Verbum non esse factum, dc proinde non esse creaturam, & proinde elle unum Deum cum Patre. ι . In ipso cotulitas tuniuersa in catu. ct in una, visibilia, ct inu bita, faethroni, De dominationes, siue principatus, siue potestare ; omnia per ipsum, otii inbcreata sunt. EI ipse est ante omnes. θ omnia in ipso constant. Hic explicatur, quae sint illa omnia, quae Christus creauit, & conseruat, & dicuntur esse omnia terrestria omnino, B caelesti avsque ad summos Angelos.ls. De Filio dicitur: Per quem fecit o facula. Et infra: D tu Domine. initio tena
fundasti, ct opera manuum tuarumsuηι cali. Vbi imissime habemus Christum
fecisse caelum, & terram. VProb. . Ex nominibus veri Dei. I. Nomen est ' Deas. Scriptura autem non solet absolut o care Deum, nisi Deum Verum . Hoc autem nomen tribuitur absolute Claristo. Et: Vocabitur nomen eius admirabitu.Dein, sortis,&c. Et: Dominus meus, ct Devi meus, Et: strendite obu, ct iuerbo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuiι Episcopos regere Ecclesiiam Dei, quam acquifluit angui suo, Ee: Qui est seuper Omnia Deus. Et: Domine Deus omnipotens, qui erat,qui est, is qui venturus est. Et: In hoc cognouim in charitatem Dei quia ille pro nobis animam suam posuit. Si Chri-st his non est unus cum Patre Deus, quomodo cohaerent hete cum illis: Non babebis Deos alienos coram me. Edi. Nobis unus est Deus ' Alterum est nomen Dei t tragrammatum,quod noster interpres Vertit. Omnipotens nomen eius; in Grq-co autem non est proprie Omnipotens. sed ineffabile illud nomen. Hoeautem Deo proprium etiam conuenire Christo, patet. Et suscitabo Dauid germe iustum, ct regnabit rex o sapiens erit. Et infra: Et hoc est nomen, quod vocabunt eum. Dominus lupus noster, seu iustitia nostra. Vbi est illud nomen in Hebraeo. Huic etiam nomini in versionero. semper respondet o& in versione Hieron. Dominus: Ponb Euangelistae Christum passim vocant Dominum. vir iusta Dominus bis vas habet. Et: δει vocatis me, adaginer,ct Domine, o benὶG-
Altissimus, etiam nomen est solius Veri Dei: Tu solus auissimin iη omni ter. G. Hoemi Christo comaenit: Homo natus es in ea, ct ipse fundauit eam altissimus . Et: Tu puer propheta altissimi vocabem,yreibis, &c. Paulus etiam ait, Christo statum. Nomen super omno nomen. Et e Ex quibat es Christus, qui Usupra
48쪽
LIBER SECUNDA s. Inuisibilis nomen est sere proprium veri Dei. Paulus: Diu ili sili Deo honor, i. Tim. r. Ogloria. Et: Qui lucem intrabitat Iuratasibilam. Solus autem Deus est vere inuisibilis, quia non potest videri, nisi seipsum manisestet. Angeli enim licet nobis sint inuisibiles, tamen aliis angelis,& ipsi Deo non possunt se abscondere. At filius simpliciter inuisibilis est,sicutic Pater. Dicitur enim: Nemo nouit=- Mart. l . Pater,tuc quis nouit,nisifilius, ct cui voluerit ius reuelare. Et dici--
tur imago Dei inuisibilis: quia scilicet ipsa imago etia est inuisibilis; es enim
simillima exemplari,&proinde talis, qualis ipsum. Et: Et nomen habetscrip-rum, quod nemo nouit, nisi isse, o memetinest, Verbum Dei. Aliud nomen Deo vero proprium est, Deus gloriae, siue Rex gloriae. Vir Deus gloriae apparuit Patri nostro Abraha.At de filio dicitum. Si cognouissent, nunquam Pommumgloria crucifixissent. Et: attollite portaι Principes vestras, O Heaamini porta
aternales, ct introibit Rexgloria. Aliud nomen est, Rex Regum,& Dominus Dominantium. Vt: Qui solas est l. Π m. 6.Dtens Rex Regum, o Dominin Dominantium. At de filio dicitur: Agnus vincet illos, 7. quoniata ex Regum est, ct Dominus Dominanrium. Et: In femore scriptum habet, Rex
Denique;Deo Patri tribuunt Transylvani, quod dicatur unus, verus,
Ius, magnus, Pater omnium. Vt: Dominus Deus tuus. Dominia νnus est. Et: Vt cog-'
noscant te solum Deum rarum. Edi. Videte, qu duo solus, scilicet Dominus. Et:
Ecce Deus magnus,viscens scientiam nossram. Et: Non M Deus Pater mus omnium no- 1is 36.
M haec omnia dicuntur de filio. Nobis est unus Dominus, Iesus Christus. Et: Mois , a. Hic ea persu Deus. Et: Solum dominatorem,ct Dominum nostrum, Iesιm Christum n 'Iantes Et: Expectores beatam stem, est aduentum gloria magni Dei, o Saluato u nostri Iesu Christi. Et: Paruulus natus est nabis, &e. Et vocabitur Admirabilis, Consiliarius, Tu. a.dcc. Pater futuri saeculi. Ergo Christus est Pater omnium nostrum. Vnde dicit: U . s. Non relinquain vos orphanos. Ea filiolos Apostolos vocat. Iisi ''
Prob. etiam ex attributis Dei. Vt sitiat: Aciternitas: Inuocauit ibi nomen Dei j ..i , ' aterni. Et: Secundum praceptum aterni Dei. Et: Qui solus habet immortalitatem. Im- Pνob. s. mensitas.. Vt: Ilagnus Dominus, 2 laudabilis nimis, o magnitudinis eius non ennis. Caelum. er terram ego impleo. Potentia. Vt: Qui selus est potens. 3cc. Sapientia. . Vt: Salιsipienti Deo. Bonitas. Nemo bonus, ni IOIM Deus. Maiestas dignasi immo cultu. Vir Dominum Deum adorabis, ct isti soli seruies. Atque AEternitas filio tri- ων. a 3.buitur. Vt: Ab aterno ordinata sum. Hic sapientia loquitur, non autem sapientia essentialis, quae est omni libidem cum essentia Dei: nam illa non gignitur, haec autem dicit: Ante omnes colles ego parturiebar. Nec est sapientia creata, nam nihil D.M.ε. creatum est ab aeterno. Mart. Praeterea, distinguit se haec a creaturis, dicens: Dominus possedit me ab initio, Dρ
tequam quidquam faceret a principio. Ergh necessario est sapientia genita, id est filius, de qua Apostolus: Christum Dei virtutem cr Dei sapientiam. Hunc locum a. . etiam habemus apud Michaeam . Et tu Bethlehem Ephrata paruulus es in millibus Mich. s- Iuda, dcc. Et resis eius ab initio,adiebus aternitatis. Quem locum etiam Scribae Iudaeorum intellexerunt de Christo. Praeterea. In ρνincipio erat riuum. Quid est enim hoe,nisi, Verbum non cipit r. .. r.
esse, sed fuit semperi Tertio, antelum abraham erat , ego sum, id est, vidi IMAE, Abraham.
49쪽
o DE CHRIsTO CAPITE ΤοTIvs ECCLESIAE, Abraham, quia antequam ille nasceretur, ego eram. Quartδ : CI/rifica me
tu, Puer apud temetipsum claritate, quam habui , priusquam mundus est aptare. Solet autem Script . describere aeternitatem per illud, antequam mundusseret .siue, ante mundi conititutionem. Vir Aegit nos ante mundi constitutionem. Et: Dilexisti me ante mundi constitutionem. Et: praecogniti ante inundi coiistitutionem. Quinth: Neque initium dierum, neque finem visa habens. Sexto: Iesus Christin heri, o hodie, 9 in secula. Id est semper Rit, semper est, sempererit. Quod in Apoc. si pissim hrepetatur, Qui erat, qui est, o qui venturus est. Septimo: Hic est rerus Deus, ct vi ta aterna. Immensitas tribuitur Filio. Vt: Magnus est, ct non balans finem, ex crisia, ct immensus. Et paulispδst: Hic est Deis noster , o non aestimabitar alias ad eum. Nec obstat, quod videatur Proph. loqui de loco magno Dei, quia prς- cedit: O Urael, quam magna est domus Dei, ct quam ingens Iocia possessionu elud Nam, Ut notat Theodoretus in commentis. Non loquitur de loco mate
riali, sed spirituali Sanctorum est ipse idem Deus . nec de finita aliqua po sessione, de infiniti boni possessione, quae est ipse Deus.
Secundo: Nemo ascendit in cadum, nisi qui tisicendit de calo, Filius hominu. qui ea in caeso. Ergb caelum simul, & terram replet, si in caelo erat, quando loquebatur in terris: non autem corpore tunc erat in caelo,cum diceret se ascenturus in caelum. Ergo alia in eo erat natura.
Vbi fuerint dari vel ius congregati in nomine meo, ibi βm in medio eorum. Nam in ello, & in terra, ic in omnibus prouincijs, ac resioni hus simul necesse est eum esse qui pretsens adsit, ubicumque sunt siqui cogregati in nomine Christi. Potentia si e tribuitur Filio Dei in Apoc. Vt: Ego sum α, ct ιν, principium ct finis. dicit Dominus Deus, qui erat, qui est, ct qui venturus es, omnipotens. Et e Sanctus, sanctus, sanctas, Dominus Deus omnipotens, qui erat, qui est , o qui venturus
est. Et: Grativi tibi agimus Domine Deus Omnipotens, qvi es, quieria, o qui remturus es. Sapientia tribuitur Filio adeb frequenter ut a Theologis Sapientia Vocetur appropriatum eius. Christum Dei sapientiam. Et: In Christo sunt omnes tb sauri sapientia, ct scientia absconditi. Et: Domine, tu omnia nosti. Bonitas tribuitur Fil io. Vt '. Omnibus mobilibus mobilior es Sapientiaratringit autem ubiqae propter suam inunditiam. I apor est enim virtutu Dei, cet emanatio quadam cIaritatu omnipotentusn- cera, ct nihil inquinatum in eum occurrit. Candor est enim tutis a terna ct speculum sine macula maiestaris Dei. ct imago bonitatis illiin, ct eum sit una. Omηia potest. Sc. c. Et: An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sium t Maiestas adoranda tribuitur Christo. Vt: Adorent eum omnes Angeli eius. Hetc verba allegantur a Paulo ex Psal. ubi agitur de adoratione latriae soli Deo propria. Nam praecessit: Confundantur omnes, qui adorant sculptilia, &c. Vbi opponitur idolo atria cultui Dei. De inde; Christus habet templum, quod est propriiun latriae signum. Vt: Tunc veniet ad tempIum sanctum suum dominator . quem vos quaritis, or angelus tessamenti, quem vos vultis. Item, inuocatur. Vt: Si quid petieritis in nomine meo , hoc faciam. Et: Domine Iesu suscipe stiritum meum. Et Ananias Christo: Hic habet potestatem alligandi omnes, qui invocant nomen tuam. Et: Ter Dominum rogavi, o dixis
mihi: cit tibi gratia mea. Dominum ibi appellari Christum, patet ex sequentibus: Libenter igitur, inquit, gloriabor in infirmitaribus meis, ut inhabitet in me pirius christi. Denique: Gratia vobis, ct pax a Deo Patre nostro, O Domino Iesachristo. Di iligod by Corale
50쪽
Christo. Ae In omnibus sere epistolis ira Paulus tautat Chiasanos. Omnes
etiam fere Prophetae praedixerunt post aduentum Messiae exterminanda idololatriami Ecclesia autem seriiser in toto orbe terrarum Christu coluit templis,aris, inuocationibus, Festis diebus. Qubd si Christiis n5 est verus Deus, nunquam fuit tam insigne idolum in mundo, nec tam floruit idololatria,qua
post Christi aduentum. Et tamen clamat Spiritus Sanctus. Eleuia ira Domi- Ua g. mustius in die illa. idolannuas conterretur. Et: In dis ilia erit fons parens domuι David ct habitantibus Ierusalem. in absolurimum peccatoris, ct 3menstruata;cterit in die illa, dicit Dominus exercituum,disperdam nomina idolorum de terra. o non themorabuntur esιra. Vide etiam Isa. 3ι. Ezech. 6. & 3 o. ose. ι . & mesa. t. . t Prob. etiam ex operibus soli Deo propriis. I. est, Creatio. Ego su inmisiss-ε. extendens calas'us.flabiliens terram, O nullus mecum. Et: Qui exteMitcalos'as. V - 44. Vnde penoc opus Deus vult distingui a non veris dijs: Vt: Di,gentium dams - .nia. Dominus autem caros fecit. Et: Dii, qui calam, ct terram Nnfeceror, pereant de uis, , o terra, ct desub calo. Hoc autem tribuitur Christo. Vtroinnia ν ipsum facta sint. ιν-. i. Ibid: Et: Gisia per ipsum creata fiunt. Et: Etta. Domine insitio terram fundasti. Oroma manuum tuarusunt cali. Et: Quando spem
Mat fundamenta terra, dcc. Comes eram cincta componens. Qui locus non potest ν-.Lintelligi de in lentia essentiali, quia illa non usnitur: haec autem dicit: Miumn sc rus ego parturiebar. Nec de istentia errat , quia illa non filii ante mun- Man. s. dum. Et: Quacametae Paterfacst, hac θ λι- finis ursacu. Alterum opus est, Conseruatio totius mundi. mim viamη3. movem Gor 1asAt hoc idem conuenit Filio: H. Quiportat omata verbo virtutis sua. Er. - ε.
On- is ipsa conmar. Idest, Omnium sabsistentia pendet , Filio Dei, ita ut si auses usi ipse conseruetur, constat; taminus, continub intereat.
3. Opus est, Saluatio. σμην Dominus o non salsiiue me Saluaror.Et: muriu- UAE . . flus, O salvans non est arer me. El. 'osum Dominus Deus.θSaluatornen est prater me. At quid magis conuenit Christo, quim saluaret Vocabis atomen eius Iesus, me enim μ-mfaciet pop. suum. Ac ne alcas, eum caluare ministrando,audi Paulum : stiti portat omnia verbo virtutis sua. per semetinum purgationem peccatoram reusarior. Item: Deus ipsie, per se, non per legatos, veniet, ct si bit nos. VAE 3 Item Apostoli se Christi ministros dicebant, non comministros. Vt: sis nos existimet homo, ut ministros Christi. Et in nomine eius baptizabant, reconcili bant, miracula faciesant,&e. I . Opus est Pret dictio futurorum, & mutatio eordium. Vir Anninciate qaa futura sint, o siciemur, quia dis estis. Et: ramus nosti omnia cor filiorum hominum. Et: Prauum est cor hominis, &e. Ego Dominus scrutans corda, o probans renes. At meri F. haec omnia Christo conueniunt. Hoc dixi vobis, priusquam Iac ut cum factum 'finit, edatis. quia egosum. Et: scrutantes in quad. νειε eumns seu carer in eis 'Diritus Christi pro clans eas, qua in Christo passiones. ct posterioresillarias. Et: ipse με. a. sciebat, quid est in hom-. Item: tisitem omnes Ecclesia, quia egosumstratam cer
. opiarest Patratio nuruulorum. OuisuismIrasilia suas. Et Pacisusnim stra 'rabilia tu es Demμus. Et: Qui t mirabilia magna selus. Quod tamen intelli H.ii: .gitur, propria auctoritate. At ita faciebat Christus miraevia, tum quia im F pesabat: