Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

101쪽

RHETORICORUM aut te ribus et segesiae. Rebus ad Na

pactum infectis,4 urtica classis ad Lemnum appellitur. Productis partim in co-tinentem, partim per nauium foros expeditis tormentis Coccinum assiduo impetu oppugnatur : mox strata cum murorum ruinis porta aditum pate tem irrupturis ostendit barbaris, & c

piendae is spem magnam facit. Miles

Venetus, qui in praesidio erat,&Oppidani sti enue, constaterque propugnat. Matronae, virginesque in summo p

triae discrimine idonea defensioni sui

ciunt: oc nonnunqiuam impavidae m io m sexu animum, & manus dimicationi afferunt, & obrumpunt cum strage hostilem barbarorum irruptionem Eminebat inuicta virtus, & imperristus patriae amor in Demetrio Naupactio cive. Hic post cruentam ferocii me incumbentium hostium stragem, suos ciues, ut strenue defensas muri ruinas intercludant, hortatus, qua hostis facto agmine pertinacius instabat, ad portam procurrit. Hic eX acie propugnantium audacter inuectus in orbem dimicat: nemo barbarorum impune la-

102쪽

cessit virtutem. Tamen, quasi p er Vmus pertinacissimi defensoris corpus irrumpendum esset,urgebant. Funesta caedes in vestigio, quaqua ancipitem, S pr. longii versabat ensem Demetrius, ediata. ipse ad extremum densa telorum barbaricorum, & glandium grandine obrutus, dc crebris vulneribus confos sus in aceruo cadauerum, quae pessir uerat, cym sanguine fortem effudit an,

inam No mocul indole paterna, de spu ritu Marulla virgo Demetrii filix quae undevigesimum aetatis attingebat amnu, pulchritudine proceri corporis e celleti,& formae praestatia spectabilis, &praeter sex propia manu, inter defemores stabat: quae casam parentis conspicata nihil muliebre spinam,aut agens molliu procurrit extemplorensem patrium dextra corripi cinistrare petitiis sertat incredibili audacia: &hosten quicqua incessente, paterius perstatin vestigiis: Venetos, ciues aehortara taddensent aciem, & sesequantur, terribili impetu se immittit Leaenam rabida fame effer ta in gregem inerrium percorum incurrere credidit Monbecus

103쪽

o RHETORI COR UMTuresci dux agminis in dextrum,in si

nisthim,in frontem, rociter conuersa, nunc punctim, nunc caesim,ut vices hostis opportunus dabat, barbaros truci dat,& multo hosti hi sanguine, non inulto patri parentat. Non nic puellaris vim tutis impetus sistitur. Victricis Marullarii successus animos Coccinensibus facit, quorum agglomerato agmine freta,ω-rociorque p uella,ordinibus seruatis,rC- cedentem hostem adorta, impressione incitat, pugnaque instaurat, aciem seri rumpit, & turbat, compellitque ad n ues multa strage. In littore maior caedes edita. Nam dum trepidant, & impediti naues repetunt,incursu Coccinensium opprimutur. Soluta magno tumultu obsidio, & Lemnos Turcarum metu liberata. Marulla Antonij Lauredani, qui Venetae classi praeerat, imperio accita, velut imperatrix se orum ci uium manipulis stipata. venit ad classem. Indolem tum bellicam praeferens, illo pectus CX- celsum clypeo, quem hostibus pro pa' tria, & ciuibus, & Veneti nominis gloria obiecerat, ut quaedam AmaZon Obtexit:tum vultu graui,& impavido mo-

104쪽

destiae virgineae pudore martium Vigo- . rem, & muliebri magis eximium prodidit manifestius . Hanc Lauredanus 'pro cocione assius exercitus meritis ornatam laudibus,& muneribus amplissimis, & muliebri instrumento, & mundo cohonestauit. Narrationum omniunon unus finis. Oratoriae, cuncta, quae diuersiisve .

persuadere possunt, aut causam utiliter iuuant, explicare: digressionis, causam comitari, & extrariis, & non prorsus alienis iuuare: fabulae, de argumenti,in audientium animis voluptatem creare: historiae rem, ut gesta est, ex fide si pliciter, & nude exponere,neque dende facienda laborare. Irtutes narrationis oratoria, quae iacausis pertinet, sunt breuitas, quaest realis incit, mi fici lim memoria comprehendaturi er-Dicuitas, quae prae tat, ut planius res intefigatur: probabiliras, quae idem promeretur: suauitas, quae id consequitur, ut narratio pro- pensius audiatur , legaturue. Necesse cnim, si victoriam consequi velimus,se dicere, ut auditor intelligat, nae ne xit, credat, delectetur. Non sunt hae Virtutes narrationis propriae, sed par-

105쪽

rium orationis omnium communire. Nam p er totam o ratio nem . itanda 'bscuritas,& modus ubique custodiendus; & credibilia esse oportet, quae dicuntur. Sed ea parte, quae prima iudico

decet,si comittatur,ut non intelligat 5 meminerit,non credat,nulla iudex voluptatem capiat;frustra in reliquis labo- mi isam, ratur.Bre erit narratiosio no altius re

ta quam expedit cause, adiudice pertinet: Isiummatis , non particulatim, er minutim explicσυi omnia, quae non iuuant, quaeque sublata nec cognitioni obsunt, nec utilitati, traetermittat. Si ita cuiussuri exitum inferam, 't etiam, quae antecedunt, intelligantur sdicta non vepetat: nulus circuitionibus pro . ducatur, si nusquam, aut tantum breuiter, t pro stat cause, durediatur:smusque e btendatur, unile controuersia, siue proposirtio rei, de qua disseritur, ebriatur comm M In hoc bretiitas est, non ut m nus sed ne plus dicatur: quam oportet. Et ne contractio pariat obscur, intem,saxius est aliquid superesse,quam deesse. Nasuperuacua cutaedio audi

. v ne viri cu periculo subtrahuntur

- , .

106쪽

Narretur quantum satis, & quantum opus. Persei fet narratio, si, ut quidque

primum erit, ita primum exponat, σcausam o mactemporu ordine coperuet, ut

sem re sunt,4 tςeri potuisse videnturin niail perturbath nihil contorte, nihilambitudnihil noue, erat, ne quam in aliam rem tra- . seu ne ab ultimo repeta ne longius prosequatur; , quod ad rem pertinet, praeterem; si rorem orationis textum fugiat, confusium,

spersequatur breuitati praecepta: nam quo breuior, eo dilucidior, & cognitu facilior est. Itaque perspicuitas in rebul 'hiectatur, si per se notae a sumantur, &quae vulgo intelligi possunt: quaeque nihil reconditum, aut habent subtilius: in verbis usitatis, re significantibus, &non sordidis, communi hominum i quendi modo sumptis, & propriis, non nimis exquisitisun ordine temporum,& rerum.Nam,si distincti sit rebus,perisonis,temp oribus ocis,causis, pronun

ciatione accommodata, Vt Vnum alte- ι

rum confirmet, & nullum aliud con findat, magnam lucem affert. Vitanda

est Cri bi Sallusiij, quae in ipso virtus breuitas:&concisum, & abruptum

107쪽

genus orationis, quod otiosum lectorem non fallit forsia: auditorem vero transvolat, nec, dum repetatur, exp etat. Cum praesertim lector ut cruditus plerumque: rusticus, & imperitus saepe iudex, de eo pronuntiaturus, quod i

det.' 'tellexit. Probabilis fer, si consulamus pr

mum animum nostrum,si, ut mos,ut opinio, is natura postulat, dicamus: sispatia tempο-rum, personarum dignitates congruant iis, quae credi volumus; ut, unι remm mpita,

s adulterj, libidinosum; si largitionis, ambia

' risumfaciamus:ut nihil actum,nihil dim-Heca a putetur: si consiliorum rationes locorum opportunitates constent, ne refe&posset, aut temporis parum fuisse, aut causam nullam, aut locum idoneum non fuisse, aut M-nes ipsos facere, aut pati non potuissλSi vera res crit, nihilominus haec oble uanda. Nam pe veritas, nisi haec adsint, fidem facere non potest: sin erit ficta, haec tanto diligentius custodienda:vt fidem color mereatu Nam, cum totius confirmationis,& confutationis fundamentum narratio sit, semina px bationis continere debet, dc praestare, i Vt cuncta congruant: ne quid per tota

108쪽

LIBER I.

orationem aliter, ac exposuimus, aut dicere, aut sentire videamur. Solent enim ficta memoria cxcidere facile, &mendacem, ut fidem faciat, memorem .esse oportet. Suam, quae facit, ut expos-hione eorum, quae ma asiunt, inaudita, inuis, noua, admiretur, oe deles Eetur auditor: ouae habet interpositos motus animorum, 1-- loquia personarum,dolores,iracundias metim, tititias, cupiditates, euentus inopinatoti deceptiones,et itiones, admirationes, expestitiones, perturba umespersonarum, sprosopo-

petas. Qiralis est de Philodamo apud Ciceronem Verrina tertia. SI productior sit narratio , interfa- 3titione leuandum est taedium; ut am

ditor reficiatur priorum fine, atque CX- citetur nouo attentionis paratu. Iuuat& in longitudine partitio rerum nam randarum : duae namque, aut tres modicae narrationes potius videtur, quam

una longa. Spero ex hoc ipso non esse obscurum, ad quem suspicio maleficij pertineat. Verum id, quod . n. s. adhuc est suspiciossem , nisi perspicuum res ipsa fecerit, hunc affinem

109쪽

culpae iudicatote. Praeterea quaedam alio loco dicturum,aut omnino praete missurum te, significare nonnunquam oporteti vi, Moritur Fulvius. Multa enim,quae sunt in re,quia remota sunt a causa,praetermittam. Vtilis est, de in e trema narratione commonitio, quae fit

de in breui Adliud Caesar, Ligarius cuti

pa Vacat... TN omni causa non accusator solibri,1 α -- 1 sed etiam reus narrabit ι nisi accu narratio satis utilis etiam reo fuisseri. ε' aeriis videbitur. Rei narratio magis simplex,& demissa, quam accusatoris esse debet. od enim ille astute factum, aut consilio dicet: reus ita narrabit; ut casa potius, aut imprudentia, quasia consilio ia,um,aut dictum putetur. Actor prius confirmat inde confutatu eus ' refellit, deinde confimat: nonnumquam prius refutat,quam narret Nat resis sane ordo est, ut expositio subiticiatur exordio. Nam idcirco compar tum est, ut iudex ad rem accipiendam fiat conciliatior, docilior, de intentior:&, cum probatio, nisi prius re cogni non possit adhiberiirptinus iudex no-

110쪽

titia instratendus videtur. Sed hocm tat interdum conditio causarum. Vt in Miloniana, prius confutatis Clodianorum argu laentis, tandem substituitur narratio. Hoc faciendum quoties crimen non repellendum,sed etiam transferendum, ut prius eo defenso, velut initium sit alium culpandi narratio. Vt in armorum ratione antiquior est, &pri'r cauendi, quam ictum inserendi

cura In causis certe, quae sunt oneratae

multis ante actae vitae flagitiis, S grauibus, crimen facile refellitur, si illa prius sint discussa. Sic Marcus Caelius defen- 'ditur veneficij ι postquam luxuriae, petulantiae, impudicitiae, flagitiorum suspiciones remotae sunt. 33.

INueniuntur causae, in quibus nulla

narratio est. Vt,si quaeratur,filiushe, an frater, ex intestato harrcs ccedat. Hic enim,quod narres,nihil est: neque res ipsa,neque ea, quae ad causam pertinent,nari ationem patiuntur. Quaedam stini tam breues, utpropositionem potius habeant,quam narrationem Id a cidit aliquando utrique parti, cum Vel nulla est expositio,vel de re constat, vel