Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

131쪽

cidens spectetur; in quo firmamentum lammae quaestionis, & domina tis in causa status, udi ratio sita est. Clodium iure interfeci. Status est prim' 'ceps, & qualitatis: quis insidias par, uerit, Coniectura; & status incidens Si plures sint principales, seorsum tra-- ctandi sunt, hoe ordine; Vt qui aptior est moueridis affectibus, seruetur in finem, & cauta per orationem ; nisi sit tanta cauta turpitudo, aut certe rei periculum , ut nisi placatis, & lenitis iudicibus, locus ene non possit pro- bationibus. Sed multo plura pruden- tiae relinquuntur, quam praeceptis. Dii plex status in oratione Ciceroniana pro Marco Claudio Marcello, prior demonstrativus, & gratiarum actio :al-Marcet ter cohiecturalis, an Iulio Caesari comparentur insidiar ; quem posteriorem

pertractat.

TRes sunt omnino sitatas, quibus omnia .

m controuer)pam veniunt, conm

nentur. Sitne: quale sit: quid sit: id est, s

ctum, no factum: ius,iniuria: bonu,ma lam tales ratis nitio,Iuridicialis.In om-mnamq; disputatione tria quaeruntur,

132쪽

roo RHETORi CORVM an sit: quid sit: quale sit. Quod natura praescribit ipsa. Nam oportet subesse aliquid, de quo ambigitur, quod, quid, α quale sit, certe non potest existimari, nisi prius csie constiterit. Haec ideo pri ma quaestio: scd no statim manifestum est, quid est: & hinc secunda quaestio

Chuthulli necessaria, quid sit 8 Hoc constituto no- , uissima, qualitas est. Nec his exploratis aliud, quod quaeratur, ultra est His, v cumque designatis,ad colentionis prae

ceptiones producatur oratio. contentio, qua rem no traim a Iumentu aduersiriorum solutis , ordine comprobamus. Atque, ut excutiamus cuiusque causae .genus, & naturam pervideamus: primum de deliberationibus: exin de de monstrationibus, denique de iudiciis praecipiam.

Nam ad hoc detineramus, quousque inueniamus, possimusne, an non pos . sitis agere. Quainobrem non cadunt

omnia, quae fieri, & non fieri possunt, ini deliberat , consulit de contingenti

bu uturis, quae ad nos referri sunt na-

133쪽

in jenus deliberativum, ut, quae natura contingunt, aut fortuna, ad quae nostra nihil confeη deliberatio. Consultatio

An Atheniensi s salutem committant nauibus, oc mati Mut coniunctum,quo qum ritur de duobus, utrum potius gerendum: an Caesar Roma potitus,Popeiulpa in Grae- Caelis iaciam persequatur, aut in Hispaniam co-tra Pompeianos duces proficiscatur aut ὸ pluribus, quid poti Tmum. An Pom--δὴ peius acie victus in .Hgyptum fugiat, z aut Africam, aut Parthiam Z Compar argumentum cum iis, qui deliberant . Partim namque ad praesentem auditorem, qdi de rebus suis consulta- ,

tur, pertinet. An Senatus captos in ca- 'stris ad Cannas redimat tHaec res Rό ris is, Ib. manos spectat. Partim propter extra- . Gi t 3. neam causam, aut personam venit in

deliberationem. An Caesaris absen', xis ratio habeatur in comitiis consula- '. ribus ξ Haec causa ad Caesarem potius, quam ad si Natum pertinet. Partim ad praesentia personam, rem -

134쪽

traneam rcfertur. An perdomandis

perpacandisque Galliis imperium Cato Caesari prorogetur in alterum quinquennium t An Cneo Pompeio contra Mitridatem deferatur imperium Asia: Nam disceptatio tum populum Romanum, tum Pompeij perion mipectat absentis. . Eliberatio renim est futurarum, & habet statum qualitatis, in quo honestorum, & utilium, est quaestio. Nonnunquam hic & cohiecturae lo- cus est. Vt apud Ioannem Lusit niae regem disputat Christophorus Columbus, an in oceano orientali sit insulas operturus Z Item: An Pompeius sit Cois, d. ςxercitum dimissurus,si Caesar Romam --- priuatus veniat i Est finitioni. & legalisbus constitutionibus, cum mbigitur, -- liceati Nam certa finitio est apud

Demosthenem. Det Hai ne a Phis lippus, an reddat Z apud Marcu Circeronem in Philippicis, quid sit tumul. tus Est & iudicialium, leg lium si milis consilli rio, ut statuae Sulpitio decernenda: quaestio : An si ijs tam xum pQnenda, qui serro in tesatibnu

135쪽

sint interrempti Z Est & locus aecus,tioni, & defensioni, cum permiXta, utilitatis ratione. vG Q poena statuatur in Theodotum caedis Pompeianae audi orem ξ Proinde hic quaeritur, & de praeteritis, & eorum, qui leges scrip

serunt, mente.

IN consiliis dandis olurimum valet

auctoritas personae suadentis. nam si' Due anteacta vita illustris, clarum genus,so tuna, aetas, expectationem concitant.

v P. Scipio poscit imperium Hispaniae o. de M. 3. ab Senatu, & mouet Patres exemplis spectatae virtutis, & adolescentiae . indole militari,pietate in patrem,&pa-truum, studio in remp. Prouidendum, ne, quae dicuntur ab eius,qui dici moribus dissentianti &, quid cuique pedisonae conueniat, conliderandum. Hic zz. 'ante omnia & prudentissimus esse,&optimus haberi debet, qui sententiae suae de utilibus, atque honestis cred

re omnes velit. Tribus enim retassecommendat orat' auditori, in auscultatione ,

. sis, quam dignissimus habeatur : sprqdentiae: si virtutis, atque probitatis, si beneuolentia , propensi erga se am-

G iiij

136쪽

io RHETOR ICORUM MN, quam maximam auditoribus imprimat opinionem. nam prudens po se, bonus veri, qui amicus sit, oe benevolus, sedulὸ pro sal te, commodisique auditorum, omniafacturus, dicturus esse videtur. In iudiciis fas putatur aliquid studio indulgere, de fauo ri : at consilia secundum dantur. siil,st - Π δlus est, qui in consi- ... MA ' his dandis,malus unqua videri felit. Sic MC iri Catilina rem scelestam, non malitia, sed indignatione videtur audere, apud ι . Sallustium. Nam, qui de re nefaria deliberat: id solum quaerit, quomodo, quam minimum peccare videatur.

DErsona sepius decoris causa, I in nobis, & in iis, qui delibe

rant, spectanda. Et quamuis exem- a pla in consiliis plurimum pro sint, quia. - facillinie ad consentiendum homines ἡ ' inducuntur experimentis, refert ta- -- men quorum auctoritas , & quibi adhibeatur . ' Diuersi enim sunt de liberantium animi, & duplex condi -tio. Nam consultant aut plures, aut

singuli. Sed in utrisque differentia; - & in pluribu multum interest, Belga

137쪽

LIBER II. Ios

in Hispani: Galli, an Germani delibe renit&in singulis,Solon,in Themistocles: Scipio, an Fabius : Annibal, an Phormior Proinde intueda sunt, sexus,

aetas,dignitas, studia, mores. Honesta probis, dc recti amantibus suadere facillimum est. Si apud turpes obtinere recta conabimur; cauedum, ne videamur diuersam vitae sectam exprobrare. Ani- mus deliberantis non ipsa honesti natura,quam ille non respici permovendu , sed laude, vulgi opinione, utilitate secutura,&metu eorum,qui diuersa cerint,aut eadem. Nam leuissimi cuius que animus facile terretur,& plus apud multos valelmaioru timor, quam spes honorum; sicut facilior iisdem turpium quam honestorum intelleistus. Aliqua bonis suadentur parum decora, in quibus ipsorum, qui consulunt, specta- tur utilitas.

GEneris deliberatiui quod positum

in conlultatione, habet insessi fionem,&dissuasionei fulsere cum honestate coniuncta, omnino faelicianu.Qui sententiam dicit, huc sibi finem tilitatis propo Geoque totius Orati':

138쪽

nis rationem confert; ut metum mali

futuri auditoribus incutiat; aut se ' boni asserat. Vtilitatis enim, siue roelicitatis consequendae media conquirit, atque explicat, velut sapientissimus, optimus auctor, quibus malorum m tus discutiatur, aut spes bonorum commas δε- cipiatur. Vtilitas, quae confirmatio generis rem deliberativi pertractatu duplex . honesta. Trilitas tuta, quae cycis instantis, es Mγα V. sequentis periculi miratione tuo que o , dc securitatem mali dehoeranimbus assere.Diuiditur tuta utilitaueis vim. dolum, siue consiliam, quorum alterumsipa ratim, aututrumque coniunctim explicamus confirmatione deliberativa. Vis, quae subsisdia utilitatis aut conseruanda aut comparandae continet, spectatur apparatu mi-titari, salutarium rerum copiis demonsi a dis, quae securitatem ostendunt, Erutiliti rem, quacunque de re deliberanti.

Sic qui de bello consultant, expli- cant magnitudinum , & apparatum ςopiarum pedestrium, equestrium, Π

139쪽

ualium, armorum, nauium, tormento. rum, pecuniarum. Addunt & euocationes militum, & conscriptiones, &reuocationes, imminutioncsh stilium' 'copiarum: Vt, Ego illum exercitum ex

Gallicanis legionibus, dc hoc delectu, quem in agro Piceno , & Gallico, Metellus habuit; & his copiis, quae no- 'bis quotidie comparantur, masnOpere contemno, collectum ex senibus desperatis, ex agresti luxuria, ex risticis decoctoribus, eos, qui Vadimonia deserere, quam illum exercitum maluerunt: quibus ego non inudo, si aciem exercitus nota; verumetiam si edictum Praetoris ostendero, concident. Qui de rebus consilitant: pro

argumentorum natura, 'alia Ralia excogitabunt, propria media, quibus utilitatis propositae finem consequi possint. Etenim aliis rationibus utitur. qui legem istiquandam censet aliis qui ad liberalium studiorum disciplinas e citat : aliis qui derivandum flumen demonstrat aut oppugnanda urbe. Dolus; sine consili est calliditas, - - , qua a limr, aut cir mumitur alituis, qvi n is

140쪽

. utilitari. o Fiat. Versitur in pecunia siderrebus bellicis consultatio lit) numerata.

a ut non repraesentata tui maloὸ si ita ,spe auxili imicitia, foederis, pacta rumpend aut renouandi in expediationes etatis nome,ira consiliis extrahemris,in pollicititionibus,di si mutitionibus,maturationibus,m tarditate, iramentitionibus,denique in iis rebus,quibus ad ' P uersario nostroseaudem intenssimus Sic M thridates L. Murenae pacem adeptus, & otium ; omne tempus, non

ad obliuione veteris bellis sed ad c5- parationem noui contulit. Qui postquam maximas aedificasset,ornassetquς classes, exercitusque permagnos, qui bustumque ex getibus potuisset, coim parasset: Boselioranis finitimis suis bellum inferre Iimulasset: usque in Hispaniam legatos, & literas misit ad QJer torium, & Marcum Perpernam, qui vicum populus Rom.bellum gerebat: Vt,cum duobus in locis disiuniussimis, maximξ diuersis, uno consilio, ab unis hostium copiis, bellum terra, marique sereretur; populus Rom. ancipiti comtentione distr chus,de imperio dimic '