장음표시 사용
71쪽
tentὸ nos audiant. Eicis spem excitare, expectationem, admiratione 'metum saepe, si respertineat ad exemplum praecipue: si iudex, aut sua vice, aut reipublicae commouetur, c ius animus 1pe, metu, admiratione, precibus, manstate denique ,siprofutura si agitanos. Breuisprincipio mora, silentiumque, dicentis attentionem facit. Vta Finierat Telamone satus, Vulgique
secutum Vltima murmur erat,donecL aereius herOSAstitit, atque oculos paulum tellu
Sustulit ad proceres, expectatoque resoluit ora sono. Haec quoque excitant, si nos nec diu moraturos,nec extra causam disturos, exi ment a
ditores. Mferatio bla locum habet, si quid passi sumit graue,sive 'assuri. Sed in prooemio ,& ingressu parcius, dc modestius tenta da est misericordia iudicis: in pedioratione licet totos effundere affectus,& fictam orationem induere personis,& defuncto s excitare, & pignora eoru pro ducere,quae minus exordiis usitata. Reddit qμoque attentos, sicut benevolos audia
72쪽
tores oratoris virtus, aut spectata, aut opinio excitata, di itas, eruditio, tu litia,fortuna, auctoritas,amor ciuium, patria,nobilitas, oratio apta, oesuauispronunciatio.
Docilitatem parabimus, si breuiter,σdilucide pummam rei, de qua AEEuri milia .
fumus,exponamus. Haec enim complectitur totius cauta propositione: Vt, Nouum crimen, SI ante hunc diem inauditum Quintus Tubero detulit Quintum Ligarium in Africa fuisse: aui,si difficialis,aut multiplex sit, uniuersam diuisionem. Certum mihi cst, hanc distribu rionem inuidiae, & criminum; sic in defensione seruare: ut omnes intelligant, nihil me vel subterfugere voluisse reticendo , nec obscurare dicendo. Declarat enim,& aperit capita causarum,non Vtea exponat,ac probet: sed tantum ut
constituat, & quasi designet. Huius quippe modus esse debet similior propositioni, quam expositioni, nec quomodo quidque sit actu m,sed de quibus orator sit dicturus , oscndat. Ex quo multis dicitur capitum constitutio. Et quemadmodum propositionum qua - .dam fiunt non solum capita in singulis
73쪽
3s RAETORICORUM exordiis,& statibus, sed etiam in singulis argumentis: ita & diuisionu n quaedam est generalis totius orationis, aliae particularcs singularum quaestionum, quae renouant attentionem in confiminationibus, & simul docilitatem. Hic. praeterea quod ossicere nostrae causae
videbitur, remoueamus ante omnia oportet.Vtriuinepars, attentio, docialitas hic maxime parantur. Docilitas sane' vel una,quod propriues exordij opus,' & maxime necessarium,finem ostendit ipsum, cuius gratia instituitur oratio H orum finium praeceptis,ut nihil adda, hoc constare oportet: hos exordio parari,in quo remisissimi sunt, at omnium partium esse communes,in quibus retineri, S: vehementius incitari debent:vt oratori nusquam absit auditor, & nunquam , donec perorarit. Partium & locorum exordij specimen luculentius in expresso unius exemplaris schemate CV ''m pervideatur. Cum in omnibus caussis grauioribus, C. Caesar, initio dicendi commoueri soleam vehementius. Videtur vel usus, vel aetas mea postulare:tum in hac causa ita me multap e
74쪽
bant, Vt quantum mea fides studij mihi
adferat ad salutem regis Deiotari defe-dendam,tantum facultatis timor detrahat. Primum dico pro 'capite, fortunisque regis, quod ipsum, etsi non iniquuest,in tuo duntaxat periculo: tamen est ita inusitatum regem capitis reum esse, ut ante hoc tempus non sit auditum. Deinde cum regem, quem ornare antea cuncto cum senatu solebamus, pro perpetuis cius in nostram remp. meritis, nunc cotra atrocissimu crime cogor defendere. Accedit, ut accusatoru alterius crudelitate, alteri' indignitate perturber.Crudelis Castor,ne dica sceleratu,&imptu,qui nepos ausi in discrimen capitis adduxerit, adolescentiae suae temrore intulerit ei,cuius senectute tueri &tegere dcbeba comedationeq, incutis aetatis ab impietate, & scelere duxerit, aut seruit corruptu praemiis ad accusan-du dominu impulerit,& Uegatorii pedib' abduxerit.Fugitivi aute dominum
accusantis, dc dominum absente, SO dominum amicissimum nostrae reipubl. cum os videbam,cum verba audiebam, no tam inlictam regiam coditione do-
75쪽
lebam,quam de fortunis communibus extimesceba. Nam cu more maiorum de seruo in dominum, ne tormentis
quidem quaeri siccat, in qua quaestione
dolor veram vocem cliccre possit, etiaab inuito: exortus est seruus, qui quem in eculeo appellare non posset, Cum accuset solutus. Perturbat me, C. Caesar, etiam illud interdum: quod tamen, cute penitus re cognoui,timere desino:re
enim iniquum est, sed tua sapientia fit aequissimum Nam dicere apud cum de
facinore, contra cuius vitam consilium
facinoris inisse arguare, si per seipsum
consideres,graue est. Nemo enim fere est, qui sui periculi iudex, non sibi se aequiorem,quam reo praebeat ted tua,C. Caesar, praestans singularisque natura hunc mihi nactum minuit. non enim tam timeo , quid tu de rege Deiotaro, quam intelligo,quid de te caeteros velis iudicare Moveor etiam loci ipsius in lentia, quod tantam caussam, quanta nulla unquam in disceptatione versata est, lico intra domesticos parietes,dica CXtra conuentum, & eam De luctiam, in qua oratorum studia niti solent, in
76쪽
tuis oculis,in tuo ore,Vultuque acquiesco: te unum intueor: ad te unu omnis
mea spectat oratio . quae mihi ad spem obtinendae veritatis grauissima sunt, admotum animi, & ad omnem impetum dicendi , contentio nemque leuiora. Hanc enim, C. Caesar, caussam si in foro dicerem, eodem audiente, & disceptate te, quantam mihi alacritatem pop. Roni concursus adferretὶ quis enim ciuis ei regi non faueret, cuius Omnem Riatem in pop. Romani bellis consumptam esse meminissetZ sp ectarem curia, intuerer forum, coelum denique testarer ipsum: sic,cum & deorum immortalium, &populi Romani,&senatus beneficia in rςgem Deiota in recordarer,nullo modo mihi decise posset oratio. Quae, quoniam angustiora parietes faciunt, actioque caudae maxime debilitatur loco: tuum est, Caesar, qui pro multis tape dixisti, quid nunc mihi ani mi sit, ad te ipsum referre: quo faciliustum aequitas tua, tum audiendi diligen tia minuat hanc perturbationem mea.
77쪽
N rationibus praeparandi auditoristat illud dicendum iudico; non ibium
cuiusino di sunt haec considerari,ucrum&potius,qualis auditorum,accusatorii, defusorum, & omnium, qui, aut in causa, aut extra causam sunt, existimatio
sit, S opinio iis de rebus, de quibus dicitur. Nec quicquam refert qualis ressit videre,nisi optime teneas,qualis opinione hominuin, &iudicum maxime habeatur. Quamobrem modum, & ar gumentum exordii felicius iniiciliet, qui dicturus intuebitur quid,apud que, pro quo, contra quem, quo tempore, quo loco,quo rerum statu,qua vulgi fama, dicendum sit, quid iudicem sentire credibile sit, tequam incipiat: tum quid desidereinus, aut deprecemur. Quare,qui in omnem partem expediit cuiusque qualitatem,
νώ quinque que geuera ausarum repertunt in exordiendi
praecipue obseruanda : honesum, turpe ubium,qscurum, humile. Honesum, quod omnibus probatur quodque laudari, aut vituperari; suaderi, aut dissuaderi; accusar :aut Lysend iudicio omniumpotent, debet. Turpe,quod omnes merito improbandi, cum id
78쪽
laudatur, quod vituperari ; suadetur, quod dissuaderi , accusatur, quod defendi debet. Sic Septimius Seuerus Imperator AureliuCommodum omnium, qui in imperio
fuerant, consceleratissimum, & crudelissimum tyrannum, inter deos conse- Crauit. Dubium, anceps a mentigen- , Dubrum. quod honestatem, turpiturinem ConIun-Ectam habet: , quod partim laudari, partim vituperaripotest. lis causa Titi Milo nis apud Marcum Tullium Cicerone. N am, quod P. Appius Clodius intere .ptus esset in monimetis maiorum, erat
illaudabilis: quod insidiator, & vim i
tentans esset trucidatuS,honesta. Obl - rμm, cumpropoptum argumentum est inuolutum , di mile intelleCλα Humile , c-m Η--α res vitis, contempta es de qua dicitur. His addi potent admirabile, quod inauditum , inopinatum animos iudicum alienat. Honesto statim auditoris animum fauet. Si . . turp e g en ' aut admirabile,insinuati ono Vtemur, qua rei turpitudo pGipio ora-3 , . tionis excusetur. Si dubiu,reddem' benevolos,eaq; partem, quae turpitudine habet,ante omnia diluemus.Si humile, faciemus attentos. Si obscurii , dociles
79쪽
42 RHETORICORV MI ec qinsio s multiplex varietas, genus exordi, duplexfecit, 'rincipium, in inuationem : dc ora nem partium
Principm' exordij aliter instituit, S aliter. Princia I statim, aperte bene olenti , docilitas , attentio parantur. Insinuatio, cum callide, latenter beneuolum, docilem faci-mu attentum auditorem. In principiis enim recta beneuolcntiae, S attentionis postulatio : quae, quia esse non potest in turpi causa, insinuatio subrepiti animis: maxime ubi frons causae non satis est honesta, quia improba, quia hominibus in grata: aut, si facie ipsa premiti C, vel inuidia consistentis ex aduer pax Oni, aut patris, aut miserabilis senis, caeci, infantis. Eteniin opinionem, &Voluntatem iudicis nostrae dissimilem reueriti, per dissimulationem, & velut aliud agentes initio supprimimus propositionem dicedorum, & adhibemus ea, quibus beneuole'tia parari solet: qua comparata, paulatim rem apertius, de qua dicendum , aperimus. Graeci dicunt, clandestini ingressus in Urbes,quae capiuntur si comparatione persimili. Nam ciuitas praeter opinio-
80쪽
-LiBER I. η3nem capta, insessaque; si vim, & fraudem praesensisset; et custodias, & praesidium opposuisset:sic & auditor, si praecepisset animo consilium oratoris, quo serius sentit animum suum occupatum, aegritudinem opinionis suae incenditi b. set,neque se vel supplici adiunxisset.I, . sinuatio sumitur extra rem, de qua di cepta tur: principium ex causa ducitur. Itaque con
festi pectare oportet,quid ipse velis eoicere,
quid Acer apud quos, quo tempore, quo loco, qua de causa, qua hominum opinis . Si fauor demerendus; animum ilico adue te in rem, in personas O aes, quas negotium attingit Si res honesta sit, auditoribus grata;gratulabimur,& nostrum coniungemus gaudium: si turpis, aut atrox ; indignationem praeferemus: si ' tristis,dolorem,aut moestitiam; si admirabilis,admiration em: si p criculosa, midinem.
tria insinuationis usurpadae tem-uu retia eis rora consideremus. Primum,si res der' qua agimus, sit vere turpis, aut opinionesaut cita auditores aliter, quam nossentimus, animati sunt: deinde si ab ad-