Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

141쪽

praesentem, consequentem commemoratio . Dii iu

nem. Refctum diuiditur in virtutem, F-c--. Virtus est animi habitu quo quis em turprudens,i tu fortis moderatus. Offficium eqs, quod in munere virtutis exercensio prolatur ad unumquemque hominem accomodatea.nt enim,ex aetate, scientis,dignitate iussu fecundum virtutem conraua, c fremens adiis. Virtus quadripartito dividitust

inprudentiam, iustitiam, fortitudinem, O temperantiam. Has Virtutes oratori, qui sententiam dicit, tribuimus, non sicut Philosophi in scholis adolescentibus ἡ- morales, quibus instituantur in omnes vitae ustis decoros.: sed, ut habitus, quibus pridem informatus,officiis,irtutis, in actionibus rerum,iungitur. Philosophi namque fingui suis disciplin s theoricis auditores: quos resp.accipit, & r bus gerendis pro scit actores. Atque hi, cum sententiam dicunt, profitentur se sapere,probos,fortes, & modestos esse:& optare multitudini, quasi imperita & minus doctae, probae, intemperanti, timidae ea probare, quorum ipsi a D

142쪽

ctores sint.

γ Iistia castidito, quae ratione qua , diis potest hasere delectum bonorum,

malorum: hoc est, mentis solertia, G in- restitudo, quae versatur circa bona etia enta,comparanda Nerida, atque conseruada:mala vero abiicienda,minuenda, depellem

Est & prudentia veri perseicientia,

biber-- atque inuestigatio.Pnorprudentia est, quae versatur in actionibus,& electione salutarium, quibus utilitas, & felicitas, parantur: Eaque est agens, dc practica, . &propria voluntatis, quae bonum spectat. Posterior in scientiis ,& cognitione, & veritatis inuestigatione consistit,' di proprie pertinet ad intellectum com τὸν ἀφ- templantem,qui Verum concipit. Defia --- - nitur &prudentia,scientia cuiusque a tificij, vi prudentia militaris, urbis regendae, oratoria, fabrilis. Item,prudentia est rerum multarum memoria, M. ivsus. Quo prudentiae modo, senes iu- nioribus prudentiores habentur: & in Unaquaque arte, & re, cuius scientiam praecipue habent, consuluntur, qui ex perimentis rerum praestanti

143쪽

P Rudentiae partes sunt tres, memoria, per quam animus praeterita re- Mia petit, quae Vias, & experientia obtulit siquando. Intelligentia, per quam ea, quae praesentia sunt, p erspicimus ,& de iis recte iudicarius.Pro iecia, per qua futurum aliquid videmus , antequam fatirudentia riuilis,qua Miberatntes praedistos esse oportet, proprium Q um estutura, Mna, O mala praeuidere, deque iis disserere, pericuti, quae inmunt explicatu remeriis

propulsare, se si rem qua libet ratione rere: Ucultares rerum rationibuου bonis eu-cere. Exempli modus hic esto. M. Tublius imprudentiae insimulatur, qui Se gium Catilinam malit emittere, quam

tiae ratione demonstrat in hanc forma. Nunc,ut a me quada prope iusta patriaequcrimonia deteste ac deprecer:perci , pite,quaeso,diligente quae dicam,&penitus animis vestris, mentibusq; ma-

date. Etenim, si mecu patria, quae mihi vitε est multo charior: si cuncta Italia, si Ois resp.loquatur. M.Tulli,quid agis tune eu,que esse ho ste c5peristi: que belli duco futuru vides: que cxpectari Imp. 9

144쪽

in casti a hostium sentis, auctorem stes

letis,principem c'niurationis,e uocatorem seruoriam,& ciuium perditorum exire patieris i ut abs te non emissus exrib e, sed immissus in vin em esse vide

turmonne hunc in vincula duciZnon ad mortem rapi non summo supplicio ma ri imperabis quid tandem impe dii te mosne maiorum t at percipe et iam priuati in hac rep. perniciosos ciues morte multarunt. An leges, quae de ciuuium Romanorum supplicio rogatae sunt At nunquam in hac urbe ij, quia Rep. defecerunt, ciuium iura tenue . An inuidiam posteritatis timestpraecla itam vero refers populo Romano gratiam, qui hominem per te cognitum,

nulla commendatione maiorum, tam mature ad summum imperium,per omnes honorum gradu. extulit,si propter

inuidiam, aut alicuius periculi metum, salutem ciuium tuorum negligisὶ Serisiquis est inuidiae metus, non cst veli intentius sevcritatis, ac fortitudinis in. uidia; quam nequitiae,& inertiae perti mescenda An cum bello vastabitur Italia: vexabuntur urbes, tectit ardebunt,

145쪽

LIBER II. ii, tum te non existimas inuidiae incendio conflagraturum His ego sancti s sim i,

reip.Vocibus,& eorum hominum, qui idem sentiunt,mentibus pauca respondebo. Ego,si optimum factu iudicarem Catilinam morte multari: Unius usura horae stadiatori isti, ad viuendum non dedissem. Etenim viri, declarissiimi ciues,Saturnini,& Gracchorum,& Fla α & superiorum complurium sanguine, non modo se, non contaminarunt;

sed etiam honestarunt. verendum mihi certe, non erat, ne quid parricida ciuiuinterfecto, inuidiae mihi ad posterit tem redundaret. Quod si ea maxime impenderet, tamen hoc animo semperta fui,ut inuidiam virtute partam,gloria, non inuidiam,putarem. Quamquam nonnulli sunt in hoc ordine,qui aut ea, quae imminent, non videant: aut ea,

quae vident, dissimulent, qui spem C

tilinae mollibus sententiis aluerunt,

couiurationemque nascentem no credendo corroborarunt, quorum auctoritatem secuti multi hon solum improbi, verumetiata imperiti si in hunc animaduertissem,ci udeliter.& regie fa

146쪽

ioo RHEToni CORVM an sit: quid sit: quale sit. Quod natura praescribit ipsa. Nam oportet subesse aliquid, de quo ambigitur, quod, quid, A quale sit, certe non potest existimari, nisi prius csse constiterit. Haec ideo prμma quaestio: scd no statim manifestum est, quid est: & hinc secunda quaestio

necessaria, quid sit 3 Hoc constituto n ouissima, qualitas est. Nec his exploratis aliud, quod quaeratur, ultra est. His, V cumque designatis,ad colentionis princeptiones producatur oratio. Egi autem contentio, qua rem no tram artumentis aduersariorum solutis, ordine comprobamus. Atque, ut excutiamus cuiusque causae

genus, & naturam pervideamus: primum de deliberationibus: exin do de monstrationibus, denique de iudiciis

praecipiam. . .

QVi deliberat , consulit de contingenti

bus futuris aὸ nos referri sunt nata, quorum orgo , causa in nobis. Nam ad hoc delio eramus, quousque inueniamus, possimule, an non possius agere. Quainobrem non cadunt

omnia, quae fieri, dc non feri possunt,

147쪽

L1BER II. ICI

in gΘnus deliberativum, ut, quae natura contingunt, aut fortuna, ad quae nostra nihil confeη deliberatio.

rgumentum, aut simplex e t unius rei in i se mentummatio, oe' suasio, aut negatio, dissi sito

An Atheniens s salutem committant nauibus, δί mari Mut coniunctum,quo qua ritur de duobus, utrum potius gerendum: an Caesar Roma potitus,Popeiurn in Grae- Cissis iaciam persequatur, aut in Hispaniam co-tra Pompeianos duces proficiscatuti 'aut ὸ pluribus, quid poti Tmum. An Pom- Atiis peius acie victus in AEgyptum fugiat, 'to claui Africam, aut Parthiam Z Comparatur, dc a sumentum cum iis, qui deliberant . Partim namque ad praesentem auditorem, qui de rebus suis consuli

tur, pertinet. An Senatus captos in ca ' stris ad Cannas redimat tHaec res Romanos spectat. Partim propter extra- . iit 3. neam causam, aut personam venit in deliberationem. An Caesaris absenos ratio habeatur in comitiis consularibus 3 Haec causa ad Caesarem potius,

quam ad si 'atum pertinet. Partim ad praesentan personam , lem -

148쪽

traneam rcfertur. An perdomandis,

perpacandisque Galliis imperium Cato

Caesari prorogetur in alterum quinquennium t An Cneo Pompeio contra Mitridatem deseratur imperium

in Asiae Nam disceptatio tum populum Romanum, tum Pompeij personam spectat absentis, DLliberatio rerum est futurarum,& habet statum qualitatis, in quo

honestorum, & utilium, est quaestio. Nonnunquam hic & coniecturae locus est. Vt apud Ioannem Lust niae re gem disputat Christophorus Columbus, an in oceano orientali sit insulas reperturus Z Item: An Pompeius sit C. ν d. ςxercitum dimissurus,si Caesar Romam priuatus veniati Est finitioni. & legalisbus constitutionibus, cum λmbigitur, an liceat 3 Nam certa finitio est apud

Demosthenem. Det Haluneson Phis lippus, an reddat ξ & apud Marcu Ci-c onem in Philippicis, quid sit tumul lus 'Est de iudicialium, leg lium si milis consilli tio, ut statuae Sulpitio decernenda: quaestio : An si ijs tantxum pQnenda, qui serro in tesationς

149쪽

sat interrempti di Est & locus aecus, fori, & detensioni, cum permiXta, utilitatis ratione. ut, poena statuatur in Theodotum caedis Pompeianae auctorem Z Proinde hic quaeritur, & dei praeteritis, & eorum, qui leges scrip

serunt, mente.

IN consiliis dandis plurimum valet ρ--

auctoritas personae suadentis. nam si' μή με anteacta vita illum is, clarum genus,fodirima, artas, expectationem concitant.

vi, P. Scipio poscit imperium Hispaniae c. d. i/ , ab Senatu, mouet Patres exemplis spectatae virtutis, & adolescentiae . indole militari,pietate in patrem,&pa- 'truum, missio in remp. Prouidendum, ne, quae dicuntur ab eius,qui dicit,m libus dissentiant: &, quid cuique pestsonae conueniat, conuderandum. anto omnia & prudentissimus esse,& moptimus haberi debet, qui sententiae sitae de utilibus, atque honestis cred

se omnes velit. Tribus enim re secommendo oratiis auditori, mi ausculiati esem Me, qua- Agni Tmm halearum : sier entiae: si virtutis, atque probitatis, sis coruolentiae , . propensi erga se an G inj

150쪽

, quam ni ximam auditoribiis imprimat

opinionem. nam prudens posse, bonus velle, qui amicus sit, oe benevolus, se lido pro sali te, commoA que auditorum, omnia fassurus, distarus esse videtur. In iudiciis fas putatur aliquid studio indulgere, &fatio-ri: at consilia secundum m0res dantur. si ' is imatus cst, qui in consi- bisu. viis his dandis,malus unqua videri velit. Sic ne Catil. Catilina rem sceles am, non malitia, sed indignatione videtur audere, apud , . Sallustium. Nam, qui de re nefaria de liberat : id solum quaerit, quomodo, quam minimum peccare videatur.

p. sia' IJ Erina tapius decoris causa, & surarii, I in nobis, & in iis, qui delibe- , rant, spectanda. Ex quamuis exem- pla in consiliis plurimum prosint, quia. facillinie ad consentiendum homines

inducuntur experimentis, refert tomen quorum auctoritas , & quibu adhibeatur . Diuersi enim sunt de liberantium animi, & duplex condisino. Nam consultant aut plures, aut

singuli. Sed in utrisque differentia;& in pluribus inultum interest, Belsae,