장음표시 사용
321쪽
L1B E R II. 27 7 ria resarciri paulo post possit. Ea facile committuntur, quae multi factitant: quae caelari commodius ubique possunt,aut Omnino possunt;Vtea,quae ' cito consumuntur, vel facile figura, colore, complexione immutantur : quae facile portantur, & paruis reconduntur locis: quorum similia multa possidebat iniurius, & quae perpessum pudet dicere:Vt coniugis adulterium: contumelia sui, v et sitorum liberorum: ea, quorum ' causa, qui accusat litium studiosus videtur, qualia simi paru a, & quorum Venia dari solet. Haec accusator, haec defensor, quisque examine coniecturam proba--turus, aut inficiaturus. SParsim multa, quibus defensor cau- I , iam tueri sitam possit, demonstraui:
quae in pauca, & velut unum in locum g .-
contraham. Negabit non ea orationis vehementia accusator Voluntatem, &facultatem, quibus capitibus criminationis sitae accusator actionem instituerat. . sequem voluntate infrianda causinultam subfuisse docebit,sipotuerit ; sin m
n eam vehementer extenuabit; dicet dein
i iniquum esse eos, ad quos emolumenti aliquid
322쪽
α 8 RHETORICORUM peruenire potuerit, in suspicionem malefici,
Docum. Demonstrabit vitam integram, si poterit: sim minita consuriet ad praepdium imprudentiae Pultitiae adolscentiae,vim, persuasionem. Si reus suam ipsius agat causam, caute dicat: neque nimia laudatione sui offendat, aut modica praedicatione desensionein perti Q lat. Patronus liberius laudat clientem. Facultatem quo que inficiatus, refellet, aut infirmabit omnia accusatoris argumenta: personam intuitivis, in ea, ut aduersarium redarguat, tripartitas facultates sumet ingenij, corporis, fortunae,qμ s suppetisse nersiit: quod Obied Eum siti utile, sicile, aut imp ibile sibi, ostendet.
Rem non ne iret, in qua locum, occasionem, , rei naturam inspiciet: oe, sprosin non he- moueat suspicione, declarabit emolumentu ad alios peruenisse, aut alios aeque facerepotuisse. is. Onfirmatae suspicioni subiunguntur lo- .c tumpropris tum communes. Proprij rerum singularum, quibu6 nisi accusator, aut
in causa ab reo ; alia ab accusatore tractantur. Defensior duos habetproprios locos,absolutionem,qua voluntatem purgat, binuersionem,
323쪽
a tio est,per quam defensior ι stesibi eam rem facere ostendi quamprosigno malefici, ur-
, parat aduersarius, s lonσe aliter interpretaturi Inrecia Philippi Hispaniarum re-
gis iuuenis apprime nobilis,& prudens,& modestus extraxit colloquium cum Tragis. 'Maria Castria virgine, cuius nuptias
ambiebat. Illi dum intenti animis in feta
mones amatorios, & oculis in amoeni
tates regiorum hortorii, qui in asp ectu erant, haerent: recipit se, & gregem heroidum , & virginum Anna Austria regina. Attonita virgo,quae discessum n5 senserat, Gynaecii liminibus exclusa, foribus instrepere no audet: operitur frustra egressum cuiuspiam e familia. Inte-.rim propere domum recesserat suspensus animi iuuenis. Puella inops consilii aestuat inter metu sensti oris disciplinae,& pudoris,& verecundiae curas. na His panica regia pudoris,& sanctimoniς OCficina est. Iistendentium se tene rarumvsa beneficio ad Iuuene domum pro- uolat.Hic,quantum utrique peri culum csset,non nescius, puella excipit domo,& iubct comiter parentis, sororumque officiis accurari: nec mora se proripi
324쪽
ut finibus Hispaniς imaturius,quam nulli assequantur, excedat. Frusrra. Intem ceptus retrahitur. Actor regius stupri insimulat reum, qui, quam amabat, dOmum induxerit. Rcus inficiatus crimo, α si iam improbans, pium, E fas fui - , se dicit amicam virginem domum accipere:vt ab sola hibernς noctis iniuriam, Di iuuςnum procacium intem perantiam propulsaret. Inuersio si muniisueuit, quod 'umit cotra nos aduersarius, id retorquet, D pro nobis facere docet.Fugisti, inquit actor regius, & tecum violati pudoris conscientiam extulisti. Defensior: Si pudicitiam virginis contaminas.sem, aut non profu gissem, aut iter fugae tantum noX una non dedisset. Aciproprjaccusatoris quidam alij, cum dicis malorum misereri non oportere, is auget peccati atrocitatem Defensioris vero,c m miser cordiam captat, se accusatorem calumniari
DE locis propriis actoris, atque de)
fenseris docui; de communibus praecipia, cu de duplici probationii genere strictim,& breuiter docuero 'batio est Lipartita,una est artificiatis,cuae tot.
325쪽
con tat Rhaetoricae artis praeceptis, ad quorum
normam, oe modos eam accurate cxigit indu-
tria oratoris. Hanc artem tradidi locis multo plurimis, quos attribui cuique confirmationum generi, deliberativo, demonstrativo, & parti coniecturae. Inartificiatu ides pro 'Na etit iudicialium Cau. Inarti a- ΡηMm, ad qua aciendam probationes miradicendi rationem iuniis orator. In his maXima pars forenuum contentionum co sumitur, quae, sicut carent arte per se sita summis eloquentia viribus alleuanda pleraque, & refellenda. Qi fidems - Lota com-ci ni inartificialem, siunt praeiuΙιcia, immo 'ς 1 -t. res, torment tabulae, iusiurandum, te tes, ex quibus loci communes panduntur actoribus, defendentibus, a praeiudici' contra praeiudicia: a rumoribus, contra rumores : aquae tionibus, contra quaeritioncs a tybbus contra te les ab argumentis, oesinnis, contra umenta, s 187M : H co sta, orac la,cu- . turia referuntur. Hic de ijs, qua conie' ristes. Eturae probandae seruiunt, dicamus. Mi ita
IN testibus laudamus autoritatem,& vitam honestractam fidem, &xeligionem, & constantiam testimoniorum . nam fanctissimum putatur
326쪽
eius sacramentum, cuius vita, S mores
sanctissimi sunt, & fuerunt. Hinc enim est autoritas, bona hominis existimai tio ab excellenti virtute, vel publica, vel occulta: ut artibus, & scientiis. Optimorum proinde hominum fidem docimus non cf. negligendam; bonum virum,ne contra hostes quidem, dicti rum mendacium: Credendum boni ubri religioni, nisi iurarnenta omnia,& pacta tollere velimus magnam esse vim sacramenti. Testimonia, circa quae patronis maximus est labor, dicuntur aut per tabulas, aut a praesentibus. Simpli- cior circa tabulas pugna. Nam minus
obstat pudor inter paucos signatores,& pro dissidentia premitur absentia. Si persona culpari nequit,sisnatores imiamandi sunt. Doceri porcst neminem testimonium, nisi sua voluntate,dicere, hunc fateri non esse amicum illi, contra quem dicit. Actionibus, & interroga
tionibus contra praesentcs,aut propraesentibus utendum. Comunis locus est, cum pars altera nullam firmiorem probationem esse contendit, quam, quae
sit hominum conscientia nixa:altera ad
327쪽
getrahendam illis fidem, ea enumerat, quibus fieri solent falsi testimonia. Ele- Uatur, 3c laudatur generatim fides gentis uniueris, ut, Hoc dico de toto genere Graecorum tribuo illis litteras, domultarum artium disciplinam: non adi- Flaeta. mo sermonis leporem , ingeniores acumen, dicendi copiam: Denique si qua
sua sumunt alia,non repugno: testimoniorum religionem, S fidem nunquam ista natio coluit: totius huiusce, rei quς. sit vis, quae autoritas, quod pondus, ignorat. Vnde illud es , da mihi testimonium mutuum Z ntim GallorumZ nu Hispanoru putatur Z Totum istud Graecorum est; victia, qui Graece nesciunt, hoc quibus verbis a Graecis dici soleat, .i sciant. Itaque videte, quo vultu,qua c5- fidentia dicant: tum intelligetis,qua religione dicat. T ota genera testimoniorum nonnunquam repraehenduntur: Vide auditionibus. Non enim ipsos esse .lcstes; sed iuratorii voces oportere a ferri dicim'. Excutititur de singuli testes. tarra
Eoru duo sunt genera aut volutarij sui,
aut accersantur lege Iudicis impctio. Qui voluntarium producit testem,
quid dicturus sit, scire potest. Sed pro-
328쪽
uidere debct, ne inconstans, ne impru- dens, sit. nam deprchensi plus nocent, quam firmi, & interriti profuissent. Explorandi sunt ante domi variis percontationibus. Videndum, quas afferant causas,Vt aduersarium laedant: an inimici fuerint, an esse desierint, an per hoc
reconciliari velint, num corrupti sint, num poenitentia propositum mutarint.
Forum, qui euocantur, alij sunt,qui lae- dere aduersarium Molunt, alii nolunt. Si testis est laedendi cupidus, cauere debet, ne cupiditas appareat. Huic instandum non est, ne ad omnia respondendo fidem minuat. In eo, qui inuitus est verum dicturus, prima felicitas est i
terrogantis, CXtorquere, quod is no-
lucrit. Id fit longius interrogatione repetita. Patroni partim expeditius, partim dissicilius interrogant : Difficilius, quod raro ante iudicium posisint scire, quid dicturus sit testis : Expeditius, quod cum interrogandus sit,
sciant quid dixerit. In eo, quod incertum est , cura, & inquisitione opus est; quis reum premat, quas, & quibus ex ausis inimicitias habeat, eaque in ora
329쪽
tione praedicanda, & amolienda sunt, siue odio, siue inuidia, siue gratia, siue pecunia inductum videri volumus.
deficiet partem alteram numeruS, 'mulminis.
citatem: si abundabit,conspirationem: si humiles producet, vilitatem: si potentes, gratiam incessct , dc causas proferet, quibus reum laedat accusator: in paucis, & humilibus, gloriabitur simplicitate: quod nemine adsciuerit praeter eos, quibus rem apprime constare nosset. Testes alij veteres, alij iunio res,& horum cum alijs commune periculum, al0 omnino eXtra periculum sunt.
Veteres,poci oratores, philosophi, S et
clari homines, qui probantur. Sunt iju . testes praeteritorum. Alij sunt futurorum, oracula, & Corum autores, & interpretes, prouerbia. Iuniorum, qui celebres sunt, sentcntiae litigantibus conferunt,ut suntVlpianus, Paulus,Baldus: qui citantur testos in vivis, factum ne sit, an non: &, an . hoc sit, an illud, con- . , firmant, iustum, an iniustu utile,an inutile. Prisci corrumpi non possunt, CO-que sunt fide dignissimi.
330쪽
quod sumi potest, ex eorum personis,uitae probrosae turpitudine,test imoniorum varietatem, &inconstantiam: aut non potuisse dicet,aut non factu cf. se, quod iureiurando confirment: aut scire illos non potuisse,aut cupide dicere. Si aliquid, coru,quae dicut, cu signis,& arguinctis,no coueniat, si unus altericotradicit, aut ide sibi,ut aliud pri' aliud
posterius dicere vidcatur : aut, si ratio nibus,& argumentis, quod dicatas Ie-uerare nititur. Haec enim cupiditatem testis arguunt, vel gratia, vel odio vehementer incensam Voluntatem, Corum sinisterius aestimabit, aut gratia, 'aut simultate, aut affinitate, aut pretio, aut metu, aut ambitu haec ad ratiocinationem pertinent, aut impulsonem ) aut ira, aut subita perturbatione, in testimonio dicendo mentitos. Haec vitae moribus comprobantur. nam causa non multum prodest, nisi cum vita hominis consentire dicatur.
Et fides non est habenda eius hominis religioni, cuius vita sceleribus est con