Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

351쪽

II. 307

8aginta Gaditanos 3 Quid vir sanctissimus,& stamina religione,atq; modestia QAletellus Pius, Quin tu Fabiu Sagun-rinun1 Quid Z hic, qui adest, a quo haec, quae nunc percurro jubtilissime sunt omnia perpolita, M. Crassus, no Aletrie-sem foederatu ciuitate donauit, homotum grailitate & prudentia praestans, titvel nimirum parcus in largie da ciuitate H ie Cnei Pompeii beneficium, vel po-ri 'iudicium, & factu infirmare conaris qui fecit, quod Caium Maritim Saturnino fecisse audi crat: citiqtio dΡ.Crassum,quod L Syllam, quod Q Metellu; quod denique domesticum auctore patrem suum iecisse viderat. His excmplis praeiudicionim, iure donatum ciuitate Romana Cornelium Balbum conficit.

ius ent, quod ail veritatem, Q ,

utilitatem communem pertinere vi-bo, nia.

detur emendat legem, consuetudinem, i dicatum, pactum, utilitatu, personarum dignitatu habita ratione. Etenim cum legibus innixa iustitia stiminum ius exigat, &summam faciat aliquando iniuriam , aequitas mollit rigorem, velucarbitri lcgos, S consuetudinis ius inte

352쪽

pretatur clementius. vl: Deposuit quis apud amicii frumenti modios bis mille

singulis aestimatos aureis coronatis is per annonae carioris tempus triplo vendidit pluris. Ille summo iure frumetum repetit hic aestimationis rationes reprς- sentat: hic fides mercatorum, amicoruinteruenit, ut suo uterque iure fruatur aequitatis iudicio. AEquum enim,& bonii n5 sunt iuris moderatio; sed rei qualitas propria usi ae,utilis, iucundae, quae lege non est definita. Corn. Balbus ius ciuitatis merito adeptus est. Cu laeteris praemiis digni sunt, qui suo labore, &periculo,Remp.nostram defendunt tu certe dignissimi sunt,qui ciuitate ea donetur,pro qua pericula,ac tela subierui. Docemus sqirum,& bonum,iustu esse, partim voletibus, partim inuitis legisl toribus: inuitis,quod effugerit: volent bus, quod cuncta definire nequeat: necessario generatim scribere, quod non ita, sed ut plurimum.Cu aequo, & bono Vtemur, nunc contedemus non legem, sed legis auctorem munc non verba,sed sententiam spectari oportere: nunc nofactum, sed voluntatem; nec partem,

353쪽

sed totum,nec quis nunc, sed quis semper, aut fere semper fuerit: & memitisse bonorum magis, quam malorum, et eorum bonorum magis, quae receperit, quam, quae fecerit: & non iniquo animo iniuriam ferre, & oratione dissceptare magis velle, quam re: dZ in a bitrium magis, quam in forum descendere. Nam arbiter aequum, di bonum spectat,iudex legem. Et propterea Cligitur arbiter aequitatis auctor: ut aeqvsi,& bonum praeualeat test. CI lex scripta aduersus nos sit, communi utendum lege,& aequo,& bono, tanquam iustioribus: quod optima sententiavit, hoc est, ne utaris striptis in omnibus:&, quod aequum, &bonum idem permaneat semper, nunquam immutetur : sed nec communis lex cum secundum naturam sit: Ius vero si riptum sepius vertatur. L. Torquatus secit contra paternam legem, cum Genutio congressus duello: 1ed non praeter scriptam. Dicimus legem naturae, non libininis, magnopere curandam. Et quod, iustum, verum

quid est, atque utile: sed non id, quod

V iij

354쪽

3so RHETORI CORVM

videtur. Quae scripta sit, lcgem non es se, ςuna legis opus non faciat. Et quo iudeX, quasi argenti, & auri cognitor est, vi vcre iustum ab adulterato discet-nat. Et, quod melioris est viri non scriptis potius, quam scriptis uti, & in eis permanere. Et,si quae alteri probetur legi, aut sibi ipsi contraria est, veluti saltera esse iribeat firma, quaecunque inter se pacti sunt, cum altera Veret, ne aduersus leges pangant. Et, si res, de quibus lata lex est,non similiter sela abeant, lex autem ita; tunc id significandum, & ostendendum sibi ipsi cana repugn re: sin vero scripta rebus conueniat, tunc optima sententia dicendum non esse legem positam, ut praeter leges iudices : sed ne ignorando, quod leges Volunt, peieres. Et, quod nemo eligat,

quod simpliciter boniani est, sed quod

sibi: dc non sit discrimen nullas esse leges,Vel non uti. Et, quod etiam in morbis non conducat aduersus medicula cauillari; quamuis non tanturn medicι error Omciat; quantum si obedire principibus assuescimus. Et, quod proba'

355쪽

tae leges, id maxime vetant, nequis se legibus prudentiorcin velit profiteri.

V ctum iu s est, quod sine legibus

uentu hominum plerumque priuatorum stipulitione , sponsione sincitur. PactΟ- ruinis in oratione Vius est, Vt augsas, auteXtenuess&, vel credibilia, vel incredibilia ostendas. Nam si pro nobis sunt, credibilia, & vera: si pro aduersariis,secus. Qui probabilia, vel contra vult ostendere, ea dicat, quae de testi bus praecepta sunt. Nam ex adiunctis eorum, qui pactis sunt adscripti, aut qui ea seruarc debent, credibilia sunt, aut incredibilia. Pactum lex est quae' dam de particulari. Id cum legitimum sit, a legibus comprobatur, sequi phctum euertit, leges violat, de commutationes rerum, quae Vltro sunt, & citro, & usum hominum inter se tollitii Si pro aduersariis sunt, primum ΟImnia, quae in legem contrariam quispiadicet, accommodari possunt. Est enim absilrdii,si legibus, cu no recte, sed iniuste, ac dolo malo latoris positas cogno tuerimus, no stabim & pactis necetini

356쪽

3I2 RHETORICOR v M stabimus.D einde si iudex iusti distribu

tor est, non considerandum, quod iu-

sturn est,sed quod iustius. Et iustum quidem, nec deceptione, nec necessitate . Verti potest, quoniam innatum sit. Pa. cha vero,& a deceptis,& a coactis fiunti Ad haec perspiciendum, si pacta uni,aut pluribus legum scriptarum, aut n5 scriptarum,s iustis, si honestis, ac domum de aliis pacto priori, vel posteriori contradicunt. Nam aut priora vera sint, de posteriora falsa: aut recte se habent posteriora, sed priora fefellerunt. Itaque

altero istorum ex re nostra utemur. Denique altius p uidendum, si quomo. do iudicibus inutilia sint Pacti sunt Nu-

mantini cum Cato Mancino,ut nisi po- Senatusque Romanus sponsio- ne pactum foedus iussu, dc auctoritate sanctum faceret: in eas locorum angustias,in quibus salutem desperassent,legiones ordinumque duces redderet. , . G Taim assumptisus, cumperse in ima est

defensio oefactum,piper se consideres, j iniustum: θἱ asumpto ex locis coparation

fetitionis, remotionis, aut concessonis is ρο-- mento , defenditur, iuuatur, aut extenuatur

357쪽

esis, RAatio siue translatio, Remotio, Com-pt M. paratio Concessis,cumfatemur nos deliquisse, neque ensionem adhibemus, sed petimus nota ignosci, poenamque deprecamur, vel ob spem vitae melioris, vel propter merita ante- actae, vel amicorum Variam te tamur, velnseam miseriam. Marcus Horatius iiiij L.-Mi Horatij, quem Duumviri perduellionis damnauerant, supplicium deprecatur, & orat: Ne se, quem paulo ante cum egregia stirpe conspexissent, or- Τbum liberis facerent. Concessionis duae sulpartes,Purgamis, oe Pis Iri,

Deprecatio Turratio cu reus cosiam, ut

dou se fecisse negat fasiaque cocedens, culpa

remouet. Lirana Virgo c dis agitur: fatetur procace generisHispanici milite sua confossum manu: sed animum culpa vacuum esse purgat. Quippe cuipudoris iniuriam accipere, fuit necesse: aut

violento stupratori necem inferre. Pum paries.

tuis dividitur in necesi talem ortunam imprudentiam, quibus a liqua honesus ti em statio continetur. Necessitas, cui nulla mios ti potest. Veturius, & Posthumius, pudendum faedus cum Pontio Herem

358쪽

nio secerint in Caudio,accusantur Vim latae imaiestatis, crimen fatentur,sed cui pam excusant necessitate seruadi exercitus.In hac considerari oportet,num per culpam in eam necessitatem vetumsit:num quomodo vis in vitari potuerit: cum,si mo mὸ Necessita uerit, conueniatne eam satis idonea --. causeamputari. Fortuna, seu casius, s eum δε- monybratur aliqua fortunae vis voluntati οἴ-

titisse. Accusatus Ligarius,quod in Afri-r 'ca fuerit temporibus belli ciuilis, fortunam excusat. Quippe legatum se cum Considio profectum: ciuium,& sociorum rogatu praefurge prouinciae, vel inuitum: bellum inter ciues subito exa

sile: id eos, qui in Africa erant, prius audisse geri, quam parari. se, qui spectabat domum , atque ad suos redire cupiebat, in prouincia resedisse ortu belli

oppressum. Eadem consideranda, qua necessitate excusabat. Imprud=a,cusicisse aliquid is,qui artuitur,negatur. Ain Lam chus sit caede Caini homicida. Imprum si in ' excusat, qui fera ratus,homine s gitta cofecerit.In hac quaeritur,ut 'poturrit scire, an non potuerit ξ Deinde, an data sit opera,vssciretur,an Vtru ca se vesicierit, n

359쪽

culpa. nam, qui amore ra,vincitur, aut vino, suo vitio videtur nescisse, non imprudentia.

in eratur an satis praesita' habeat imprudelia,cufacitu esse constet. Hae tres purgationis partes sui inter se finitimae: ut in omnes cade fere possint accomodari. Accusa-ror eu, qui peccasse cofiteatur, oratione iudices demorari dicet. Defesor de humanitate, inisericordia,Volutate in om-nabus rebus spectari conuenire, quaeci alto facta no sint, ea fraudi esse non oportere, dicet. Deprecatio es, cu fatem η DV ,eriis. speccasse,neq; id imprudeter,neq;fortuito, aut necessario,tame ignosci nobis postulamus. Lis lib. . Vitellij,& Iunij iuuenes restitu edorum rς coperti, costilio, & deliberato fatetur pro dedae patriae cosilia suscepisse: sed euocat pietatem Iunii Bruti patriae liberatoris,&misericordia populi. Irnos Iris Hudscendi ratio ex his petitur locis septura,aut mi. ration .iora elicia,ytari maleficia conritare videbuntur: si qua virtus aut nobilitas erit insunt

G:si qua spes erit usui futuram, si expers supplici, dim/ttatur ipse illesepplex,masiue tum, misericors inpotestatibusfuisse sede-

360쪽

RAETORICORVM stati de causa, a in quoque venia data sit: si nihil ab eo periculi nobis futurum videbitur,s eum missum fecerimus: si num,aut a Myti is

ciuibus, aut ab aliqua ciuitate vituperatio ab

ea Eementia fusicipietur. Hic dici potest, ut

locis comunibus de humanitate,miseri cordia, fortuna, remam commutationC. Qui contra dicet, contrarijs Vtetur, Mamplificabit, & enumerabit peccata, propter quae ignosci non oporteat: α pericula, quae consequi possunt, si di

mittatur.

- Etitio uetranslatio , cum reus con in. crimen ut iure admissum, cuius accusatur, sed culpam confert in alicuiuspe catum,oe anteriorem iniuriam. Mitradates' sororem, & coiugem venenum insidio-i Sepropinantem,& infamia sitaprorum flagrantem, occidit Iuris de nilonem, & causam facinoris sui assert, noxiae rei sinae flagitium,&scelus. Hic quaeritur,

an vere crimen in alium transferatur.

Deinde spectandum,an aeque magnum stillud delictum, quod in alium trans- sertur,atque illud, quod reus suscepisse ' dicatur. Ad haec, an oportuerit peccare propterea,quod alius antepeccariCPr