Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

401쪽

dissidit memoriae eorum, apud quos

agit: alterum, cum sparsa per orationem argumenta, scorsiam infirmior sunt, quae conglobata,& frequentata, in conclusione magis molient. Nde, ne enumerationis vis Vanescat,

dc repctita contemnantur,aut negligantur, adhibenda est amplificatio rei quae animum auditoris permoveat. νιμο amplificatis, quae per locum indiγa-eatis uia. Don aut cuiussu a sectus auditorum sumitur evehes quaedamgraumi Urmario, quae motu animorum concibat in dicendo sidon, cum rei magnitudine, atrocitatem demo trat. Conficitur amplificatio vobis, es rebus. Verba usurpanda sunt, quae vim

habent illustrandi, nec ab usu ablio Dycntia, grauia, plena, sonantia, non vulgata, translata, iterata, duplicata,& qiuae ascendunt gradatim ab humilibus ad grauiora. Res sumuntur fere locis communibus cuiusque generis, atque ex Dialecticis, ut sunt definitiones, differentiae, consequetia, irequentatio, contrariatu,& dissimilium rerum, de xcpugnantium cossictatio, re ea,quae sunt ex causis orta. Amplificatione ma-a iij . -

402쪽

go opere limant similitudines,exempla, ficta personae, apostrophae, & omnino C. ρρυ amplificationis figurae omnes. O nox

alla, quae pone aeternas huic Vrbi tCnebras attulisti, cum Galli ad bellii, Cati- lina ad urbem, coniurati adferrum,& flamam vocabantur. Cum ego te, Flacce, caelum, noctemque contestans,flens flentem obtestabar. Cum tuae fidei optimae, & spectatissimae salutem urbis, occiuium commandabam. Tu, tu, Flacco Praetor, communis exiiij nuntios cepi

sti: tu inclusam in literis reipublicae pestem deprehendisti : tu periculorum indicia, tu salutis auxilia ad me, & ad Senatum attulisti. Quae tibi tum gratiae sunt a me actae Θ Qvie ab Senatu Z quae a bonis omnibusὶ quis tibi, quis Caio

Pontinio fortissimo viro, quemquam bonum putaret unquam non salutem, verum honorem ullum denegaturumZ

gendae rei sunt modi complures. nam suinitur ara au diritate, m comme ramiu pratntae curae res ea erit cys - mortes bius, maiorib- no ti is, re*bus, na

403쪽

L1BER III. 339

Senatui: legum scriptoribus: vi, Quares propter socios nulla ipsi iniuria laces ηροι siti maiores vestri cum Antiocho, cum Philippo; cum AEtolis, cum Poenis bobla gesserunt: quanto vos midio conuenit iniurijs prouocatos, sectorum salutem una cum imperij vestri digni- rate defendere. Hic videndum quomodo maxime sit de rebus his s iacitum lege. Duplex est auctoritas diui- tvlex na, & humana. Potissima auctoritas est, quae maximos habet auctores. Spe-mtur enim vel in vi, Vel in Virtute, . vel in utroque. In Deo Vtrumque eminet. Hinc diuinae auctoritatis magna vis accedit orationi CX oraculis,

ex portentis, S prodigiis, insomniis,

cometis, terrae motu, & similibus. Hu- manae auctoritatis sunt instituta mes rum , decreta, leges, responsa, res gestς iregu,sapientit,ciuitatu Tractaturi hunc

locu demostrabim', quid quis'; ntagia

auctoritatis depraesenti argum Cto, aut . simili aliquado cesse crit: addemus ora cula,prodigia, ostenta,Vatum responsa:

vGSi absoluedu parricida Oreste colendamus, Apollinis, ut diuinaauctoritate .

Z iiij

404쪽

RHETORICORUM proferemus, deinde Areopagitariam , C; s . d. iisnxζntiam , Vt humanam. ἡ . I. Hic amplificari potes maiorum auctoritas a dignitate, εἴ grauitate re- gum, rogionis excellentia, ab iustitia, aequitatC. Vt, Qv apropter,si dijs tinmoralibiis, si Senatui, si populo Romano, si cuncta: Italia , si prouinciis, si caeteris nationibus, si vobisinetipsis, qui in

mea calute principem locum, aucto- ritatemque icnuistis, gratum, & iucun- dum meum reditum intelligetis esse: quaeso obtestorque vos, Pontifices, ut me, quem auctoritate,studio, sentetiis ros ituis is,nsiic,quonia Senatui ita vult manibus quoq; vestris in sedibus meis collocetis . ter locus est utilitatisquaesu

iungitur auctoritati. Nam primum mou mur aus horitate, hone late : Deinde ex torum calamitate vehementer a primur.

Hic cosideranius, ad quos portineat res illae, de quibus criminamur,aut deliberamus: Virum ad omnes, quod est atrocissimii, an ad superiores, quod est graui ter vindicandu , an ad pares, hoc est, in iisde partib' animi,corporis,fortun

405쪽

r5,an ad inferiores. vl,Quae cis ita sint, Iudices, primum reipublicae causa, qua nulla res cuiquam potior cilia debet, Vos promeammma, d vobis cognita in rempublicam diligentia moneo, proauctoritate consulari hortor, pro magnitudae periculi obtestor, ut otio, ut paci, ut saluti, Ut vitae vestrae, Ut caeterorum ciuium consulatis. militas aut publica, ut patriae, meliorum, superiorum, magistratuum, multorum, plebis; aut priuata, ut parentis. Quod genus utilitatis viros bonos grauiter mouer, quibus turpe in inopi, & calamitosis non ferre opem. Tertium addimus, quo

quaerimu , quid euenturum sit ,si Omnibim --

idem concedatur ea re ne ecta ostende--mus, quid pemiculorum, aut incommodorum consequatur. Hic locus continet damnusuperiori contrarius: Vt, Vos moneo, Cis. Philipp.

Patres Conscripti,hbcrtas agitur popu-7 li Romani,quae est commend. ita vobis: vita, & fortuna optimi cuiusque, quo cupiditate infinitam cum immani crudelitate iampridem intendit A ntonius; auctoritas vestra, quam nullam habebi- ris,nisi nunc retinueritis.Tctram,& pc-

406쪽

stiferam beluam, ne inclusam,& comst ictam dimittatis,caucte. Deinceps OIt demus ,si reost remissum, mustos alacriores adnis cia futuros, quos adhuc iudici, exposlatio remoratur. Sic & in deliberationibus,si stipplices negligamus, aut sontes adiuvemus, aut imminetis perinli in gnitudinem aeeriamus, & hostium audaciam. Ad haec, emel aliteria ricat si

nullam remfore,quae incommodo mederi, aut perperam fastum, aut erratum lud cum, aut

deliberantium corrigere p it. Quo in loco, non incommodum cst uti caeter rum rerum comparatione: ut ostendamus alias res posse, aut vetustate sedari, aut consilio corrigit huic rei aut leniem dae, aut corrigendae nullam rem adiumento futuram. Explicatur hic locus

diuisione bonorum,quo d quaeda amis

sapossintrecuperati, ut pecunia, Vel re- p erari no n possunt, ut interempti parentes,liberi,principes,amissa fama, vel dissiculter recuperentur, Ut regnum, libertas, fides. Perinde possint mala diutidi: quaedam namque sent medicabilia, quae restitui possunt, ut euertere subumbanas aedes hostibus imminctibus. qu -

407쪽

LIBER III. 363

dam restaurari non possunt,Vt dedecus, infamia per culpam suscepta. Possuisti dicere consulto factum esse, docemusqueque volutario facinori nullam excusationem; imprudentia i tam aliquando deprecatione

paratam. Deinceps ossendenam tetrum faci- - .

quo in genere sunt iniuriae nobilibus

foeminis illatae,aut socias, aut ciuibus, &cae res, quarum causa bella suscipiuntur,& cum hostibus de vita dimicatur. Prae' ΟΘu-.terea ossentimus esse non vulgare, Iedsingulare, purcum,nefarium,audaci 2 μ, feris, barbaris hominibus,bentiis immanibus inusitatum maleficium, quo atrocius,'mat rius vindicaniam sit. Nonus amplificationis locus con talpeccatorum comparatione: hoc esse atrocius, ut si dicamus maius esse maleficiunt violare ingenuam, qua sa- crum laedere: quod alteru propter egestatem , altorum propter intemperantem superbiam fiat. - po tremum om- Dctinumnia,quae in negotio rerendo adlusiunt, q querem consilia solent, exponemus acriter, O ,

iminose, dibrenter , ut ari res, geri negotium videatur rerum consequetium enu merationci

408쪽

CAEteris orationis partibus id ora-

- tor contendit,& csscere conatur; ut fide dignissimus habeatur: at Ca con- parte, quae tractandis affecti bus, ut nasci ex quaque re potuerunt atroci , aut leui, consumitun, id unum agit, ut auditor conuenientor affectis bus disponatur, & fingatur, Ut persuaderi velit. Quoniam igitur ad immut da auditorum iudicia vim, & momen-

tum habent affectus, expedire rationes debet orator, quibus pcrite animum commouere, sedare, & omnino tractare possit. Sunt enim affectus,quibus iminutati, &velut a se translati homines

. iudiciis ipsi secum persep e dissentiunt.

I enim affectus,quictim animi impetus,quo ad appetendum , auersandumve aliquiά A mentius,quam pro quieto mentis ictatu, pel limum. Proinde si orator in partibus anterioribus bene dixit, iam occupat an, - mos iudicum, &confragosis atqueas peris euectus, tota pandit vela eloquetiar violentioris: & in amplificatione verbis atque sententiis utitur magnificis atque ornatis, sicutiragici in Cat strophe. Nascitur ex studio rerum - ,

409쪽

L1BER III.

Detendarum quae bone sunt alit viden- . turlautaueriandariana, quae noxiae audi- cantur. Nec solum assicimur iis,quae nobis bona putamus, aut mala, sed aliena quoque vice dolemus, gaudemus, iras cimur, miseremur. In omni affectu duo praecipitcsunt, quibus movemur: res e. quae accidit,aut expectatur; & perina, ad quam res ea redit. Quaecunque ergo res siue bona, siue mala, digna merenti contigerit,gaudemus si indigno,inole- ,ste ferimus: &,si quidem bona sit, Quia demus, irascimur: sin mala, miseremur, ,& in doloris venimus icietatem Nihil autem refert in affectu, aut sic esse rem, aut haberi, aut videri. Est enim temera .rius omnis affectus, & praeceps, & rapit

mentem, plerumque alius CX alio nascitur Vnde fit,ut de rebus omnibus noex vero statuat,sed bonas eas,malasque putet ex opinione, quam indidit alterius affectus error, vel quam leuiore quacunqueo &inani persuasione secutus cst.In quibus mouendis hcc summa erit,Vt moueamur ipsi;tum valere apud nos ostendamus , quae apud iudicem valere volumus : assiciamur tuu ante-

410쪽

quam assicere velimus,quod ut exequamur,repraesentabimus animo nosti o, Mauditoribus absentiu rerum, velueprae sentes imagines per energiam.

SVnt affectuu diuturniores alii, qui

longo sunt usu confirmati, Ut amor, odium,inuidia,metus,&in summa omnis quicunque maioris alicuius cause persuasione animos obsedit alii breuiores, & subiti magis, qui sicut de improuiso prorupiant, sic celeriter per pe, δύquavis leui causa residunt: hi cu aliis ex

causis,tum orationis Vcto, tamquam in stipula ignis,concitantur. Affectus item duplex,- ός,& disrisse ineae proprie hic mores, siti e morum proprietas, quia bus omnes habitus mentis humanae signantur: ille c5citatos,hic mites, 5 co- positos notat: &ille ad perturbatione vehementer commouendam : hic ad lenitatem,& beneuolentiam praeualet: ille maior, hic minor est: sic ut ille amor dici possit, hic charitas : hic bonitate commendatur,& sonat quiddam mite, placidum,blandum, humanum, amabi- lGiucundum: ille truculetum dc atro ut iram, odium, insanum amorem. Etsi