장음표시 사용
451쪽
dare, ut petas:p etere, & non consequi: prFsentem in os laudare: bona exto tere impensius, & mala eleuare,aut supprimere: dolenti vehementius affect te condolere: labores non ferre, quos aut seniores, aut, qui in delitiis vivunt, aut in potestate maiore sunt, au t imbecilliores, & a quibus non expectetur, ferant. Beneficium ab alio accipere, quae dederis, Opius commemorarC,atque exprobrare: de se multa dicere, dc polliceri, & aliena sibi arrogare, de quasi propria praedicare: eorum bonorum
expertem esse, quae vel omnes,plurimi, vel pares,eius de ciuitatis,aetatis,coditio. nis, gentis, familiae habeant, eo, magis Verendum est, quo magisin culpa esse videtur, qui caret: patientem esse, aut pati, aut passurum estic, quae ignominiam , & probrum inurunt: ut sinat, quae ad ministeria corporis pertinent,
vel operum obscoenorum.Qma verecudia imaginatio estignominiae, & sinistrae opinionis de nobis, non dant eucturi eos necesse est,uereamur prςcipue, qui nos magni faciunt , aut quos multi ducimus aut admiramur, a quibus in
452쪽
pretio haberi volumus: quorum opunionem non contemnimus: qui habent ea, quorum quaedam vehementer expetimus : qui prudentes, qui senes, qui eruditi, & similes, quyrum veriora dc grauiora videntur tu icia: quorum in oculis sumus: qui nos custodiunt: qui famuli sunt. Nam verecundia est in o-c'lis: qui non sunt turpitudini obia xii: qui non facile ignoscunt: qui multis
enuntiant,quae sciunt, quales sunt iniuriis oppressi, & maledici: oui vitam in
peccatis aliorum agere videntur: quales sunt Satyrici, & Comoedi: qui nos benigne sunt complexi: quos nihil unquam frustra rogauimus: &per quos, ad nos amantium cognitionem sit peruenturum; ut serui sunt, & amicorum amici; apud notos enim nos Verorum flagitiorum pudet;& ignotos apparentium etiam, ad quos non sit peruenturaveritas, aut iusta excusatio ; movemur,& pudore afficimur quando adsunt, aut non longe absunt , aut sensuri sunt illi, quos praecipue Veremur: qui nos agni putant, & laudant nostra, tum qu do iam res,vri nostr e, Vel eorum,
453쪽
quorum infamia ad nos pertinere putamus , Ut paretu vel eoru quos aliquado docuerimus,uel quibus auctores fueri naus: qui paresnqbiscum delaonore, de dignitate certant:si ex propinquo futu rum est, ut res in publicum emanet, a que ab omnibus cognoscatur.
GRatia est animi ad alterum propc-
sio voluntaria, non ex meritis C- Gratia. ius nata , non vlla in posterum compensationis spe; sed ex sola .donantis benignitate , & quia gratus sit, & iucundus is, cui dat, eique benefacere studet, quem & proinde sibi hoc nomine potissimum obstringit magis, ac minus pro doni magnitudine, ac modo. Huius tractatio dati beneficii amplificatione,aut extenuatione continebitur. Beneficium maius, minusue aestimatur,quod magis egenti: quod vehementius,& magis cum dolore CXpetenti, ut cuim homines in amore, corporis VCxatione,paupertate, exilio, periculis constituti uini,datum sit. Nam res mo-
.dicae nonnunquam pro loci, temporis ogestatis , aut desiderii qualitate ma
gnitudinem habent: si magnum, & a
454쪽
4ro RHETORICORUM praestandum dissicite: si, qui dederit,
primus, solus, si cum alacritate, studioque maximo larsitus sit. Extenuatur beneficium; si casu, necessit te, si sua ipsius gratia dederit: si repudiarit potius, quod merito debebat: si paruum, nec quantum, nec quale decuit: si intempestive, nec loco datum. Signa minus propensi animi simi, si tunc minus, quam olim; si inimicis eadum, aequalia, aut maiora collata sint: si cum quis rerum, quas tribueret , vitium sciret, obtruserit tamen , extrudendi potius, quam O nandi, aut iuuandi causa. Iudemnis. π Ndignatio est affectus animi, qui do- 1let rebus alterius praeter meritum fetipiter succedentibus. Laudabilis est affectus indignationis, & probae indolis sicut & misericordiae. Nam scutr bus alterius immerenter afflicti con--diuisaik- dolere humainum ess -: ita eius, qui indignus sit, bonis similiter de dolere, iustum. Vnde tributa Dijs indignatio, non inuidia, quae dolet bene merentis,
& digni, qui par sit, & similis, felicitate. Qui indignorum rebus prosperis, ijsdu
455쪽
aduersis aut laetabitur, aut non dolebit. Item si ei, quem dignum existimet, se- . cudae res euenerint,gaudcbit. Indignamur,si diuitippotentia,ciuilis magistratus, honores, & similia, quibus tamen de iis viri boni digni sunt,male collata videatur: si nuper exorta, & non iam olim a parentibus accepta. Exulibusiae datur duceda LaviniaTeucristogenitor,nec te miseret nataeque tuiq; , Nec matris miseret, quam primo Aquilone relinquet Perfidus alta petens ab dulita vi
gine praedo.Quid tua sancta fides, quid
cura antiqua tuorum,Et consanguineo
toties data dextera Turnor Nam haec feruntur permoleste in nouis hominibus. 3t, qui olim ea sint consequuti, iure quodam habere videntur: si probisera contigerint,quae eorum modum CX-
cedant, aut ad quae proportionem non habet. Si cum siperiore, ac in eo praecipue contendat inserior, quo alter logEcxcellat: si non in eodem genere; visi
muscus cum Imperatore comparetur.
Quod imperatoria ars longe praestet musicae. In dignantur facile; si maximis bonis digni sunt, eaque iam possident
456쪽
Nam iustum non est, ut qui non sint si miles,similia tamen assequi qui egregiE probi sunt, S virtute praediti: qui quo rectius iudicant, id, quod est iniustum,
Oderunt magis: qui magistratuum, dc Phonorum ambitiosiores sunt, hos d
ferri videt iis,qui indigni sint: denique quicunque se quibusdam rebus dignos magis fuisse putant iis, qui anteferum
tur. Proinde carent fere indignatione serui, &seruili ingenio, .& praui homines, & humiles, & abiecti, & honorum
cotemptores. His orator utetur aduersus eum,qui iudices misericordia occusarit, cum ostendet eum, pro quo sic actum sit, indignation otius, quam χmisericordia dignum esse.
INuidia est dolor de alterius felicit,te,cum nolumus aliquem nobis simi, item, aut fere parem talium rerum si1c- lcessu frui. Est affectus pravus Noenim . aequum est dolere quemquam,nisi siro, aut suorum malo. Inuidentiis, quibus, aut simi, aut videntur similes, genere, propinquitate,aetate,habitu,gloria,meritis,loco,dignitate, diuitiis: iis, quibus parum deest, ne omnia teneant, quaret
457쪽
'. magna gerentes, & feliciter, inuidi sui, qui putant sua ab omnibus aufferri quire aliqua honorantur, & maxime sapi tia, & felicitate cxcellunt: qui sunt am-
1 bilios: qui se sapientes videri putant: qui ex re aliqua gloriam quaerunt: qui pusillanimi sunt, his enim magna vide
tur omnia. Cum hic affectus vigeat in ter eos, qui rebus aliquibus non multu distant. iis non inuidemus, qui multis ante seculis vixerunt: vel longo post tempore nascentur: nec procul gentiusiimmotis: nec longo inter se conditionis,status, meritorum interuallo distantibus. Neque enim plebeius regi inuidet sed iis,cum quibus certamen honoris,excellentiae, dignitatis, lucri, & similium. Ex quo faber fabro inuidet: rerunostrarum aemulis: & aliquid conantibus, quodsipcrficiant, nobis probrum futurum sit: iis, quibus cum pares cssemuS,paria tamen non habere,nostra es
aliqua culpa: iis, qui adepti fiant ea, quae
nos habere, & quibus excellere conuenientius videatur: sic iunioribus nonnunquam senes inuident: iis, qui nullo prope negotio, resumptu consequuti
458쪽
sunt ea, quae nos vix summo studio, &sumptibus maximis habemus. Non inuident magnanimi,qui de quibus inter se homines contendunt, vel non tanti faciunt; vel si ea digna esse existiment, ad ca conssequenda magno se animo comparant: i)s, qui ea possident, aut habent, quae nos habere oportuit, vel
quae ipsi aliquando possidcbamus. Propterea senes iunioribus, inuident. Inuidia qusdam inuidum reddit, alia inuidiosum facit: sic ut hoc hominis sit: illud rei: perinde metus dupleX, quCm
ν Mutatio est: dolor de aliena pro- cI .spcritate, cum bona, & honor bilia, & quae nos assequi possemus nabis esse videmus, & dolemus, non quod alij habeant, sed quod non ca-dcm consequuti sum . Affectus est, qui ad res praeclare gerendas nobis si
mulΟSadmouet. . Emulantur, qui illisse dignos putant bonis, quς non habent,& adipisci posse confidunt: quales sunt iuuenes, & magnanimi, diuites, quibus amici sunt: qui ea possident, quibus celebres viri digni sunt,
459쪽
ut sunt diuitiae, multorum gratia, principatus: de quorum maiores, aut prompinqui,aut domestici,aut genus,aut patria praeclara fecerunt: quibus enim illi cxcellunt, iisdem & se excellere dignis. sinum putant : qui iis bonis ornatisiant, quae probis tantum conueniunt, quasi ad se pertineat tales esse, &propterea Virorum praestantium aemulos. Sunt bona, quorum aemulatio nos excitat, honorabilia omnia, virtutes, dc quae aliis utilia, & ad benigne faciendum idonea, &ea quibus fruimur: ut diuitiae,& forma magis, quam sanitas. 'Eorum enim praecipue sumus aemuli, qui talia habent l, ona;utfortium, & sapientum:& eorum, qui aliquo munere fungentes, quamplurimis utiles fueruci quales sunt Imperatores, Oratores, &qui habent inagnain opitulandi aliis 'ficultatem; & quos multi admirantur,& quibus vel similes esse, vel amici
student quorum laudes a poetis; histo- .ricis, & oratoribus celebrantur.Cont annuntur nam aemulationi contrarius
est contemptus qui honorabiliu bono- 'rum nihil habent aut quib'c5traria exqva& fortunatos sepe contemnimus,
460쪽
416 RHETORICOR v M si bonis honorabilibus, quibus aliis uti les,& spectabiles sumus,corum fortuna
T orator affectus cieat, aut reprimat prudenter, & moderetur au- ditores utiliter ad causam,prouideatante omnia apud quos negotium orandi
1aecipia atque ad eorum ingenium inuentionem suam accommodet. Itaque spectabit aetates,ut iuuetutem,senectu
tem:spectabit& fortunam secunda, &aduersam,nobilitatem, potetiam, diuitias. Ex harum namq; rerum discrimine. varia sunt hominum motus, & inclin
& facere prompti, quod concupiscunt: libidini, voluptatibusque intemperam ter dediti. mutabiles, nam cupiditatem facile sequutur;ita cito fastidiunt: vehementer cupiunt,& repente cessant m gis voluptates acutas, & acres habet senes,quam magnas,& scias,ut ςgri fame,& sitim sui & irae subitae, & incitatae, Scpropti faceret, quod impetus animi c5- moti suadelmam caetera inuicti, ab ira Vincuntur. gens, Tu vero exarsitiuueni dolor ossib' in- Nec