Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

541쪽

sunera reip. Parricida ciuium, Ignibus inflammati tumultus Italia conflagrauit. Iamne vides belua. Tapinossextenuatio,UI Hi tutio leuioris verbi, pro grauiore. Pusio,pro breui homine, Phrygium ferrumpro ense. Barbatulus, delicatulus, puellus , animulus. Empha-Emptas. si , quasiqnisicantius aliquid inteli G bolutamus ,sue latens ,siue expressum. V bi sunt illi, illi equites tui D nimia quae mul- - .

munit. Animus pristinus, ac peren- nis cum Caio Caesare reducit, reconciliat,restitvit in gratiam. Hac utendum est, cum in re graui opus est commor ri ,& auditorem diu detinere. In re tenui varianda , neque opera curiosior neq; superuacua ponatur. Consulite Vobis, prospicite patriae, conseruatec iniuges, liberos , fortunasque Vestras, populi Romani nomen , salutemque defendite. Addictus,doditus, obstrictus vobis. Oriuntur hae figurae,

quς ad ornamdam non minus, quam 'augendam orationem pertinent ex definitionis comuni loco. Est enim de L - , o

542쪽

testates breuiter, absolute. Maiestas est, quacdtinetur dignitas in qua potetia&litudo ciuitatis in qua autoritasest honorisca. Iniuria, quae aut pulsatione corpu s,aut couitio aures, aut ahq uaturpitudine alicuius vitam violat. Est haec simplex. ltera, cluae Apinguit inter duo ,pluraq, intersi, subjcit ratione 'discrimini s. N on est diligentia,sed auar, tiamam diligentia est accurata conse uatio suoru : auaritia iniuriosa alienoni appetitio. No est fortitudo, sed temeri- tas adire periculum sine honesta ratione: Nam fortitudo es laboris contemptio, & periculi curatione utilitatis ,&compes alione comodorum. Temeritas.

est,cum inconsiderata laborum perpessione gladiatoria periculoru su sceptio. Comoda putatur exornatio,quod Omnem rei cuiuspiam vim, &pptestatuis ita dilucidὸ proponit,& breuiter eXpllacat, Vt neq; pluribus verbis oportuisse ρati dici videatur, neq; lucidius. ex definitionis fontibus defido Acriptioni, modi, demon iratio, po P scriptis. posis, topographia, chronographia ,prosopographia, notatio, Oistio, conglobatio. Def

ni criptio nominatur,qua rerum consequentium

543쪽

continet 'erspicuam, dilucidam cumζἈ- vitate e sitionem. Ea rem, dictum , fa- Ectum, personam iasseritum, mores sic exprimit adiun Zis late, copiose, vile lori, amritoriae ob oculos in tar perfodia plecturae proponantur. Demon Datis HI O posim vocant Graeci, vim id faciendi, vii

spicuitatem)quae ita rem, LEctum , faritum

verbis exprimit: ut non tam audiri, quam deri, ante oculos subiungivideatur. Etenim haec sistura continet modum retrastae per antecedentia, adivnrita, consequentia, apparentia, necessaria, quibus rei, fasti, dicit

imamo per picue auLtoribus ante oculos red-ritur. Hoc enim descriptioni distat d monstratio , quod illa tantum consequentium est comprehensio: haec etiam antecedentium, & mediorum , & simul consequentium, & verisimili uni. vi, Nonne haec vobis, quae audistis, cernere oculis videmini iudices ' Non illum miserum ignarum casus sui deuntem a coena videtis non posi- ta, insidias non impetum repentinum i non versaturiu' bis ante oculos in caede Glaucia non hortator a-

544쪽

RHETORICORVM adest iste Titus Roscius ' non suis m

L nibus in curru collocat Automedontem illum , sui sceleris'cerbissimi, nefariaeque victoriς nuntium non orat, ut eam noctem peruigilet ut honoris sui causa laboret ut Capitoni quamprimum nuntieti In hac fetu praemonitio breuiue apertae descriptioni praeponi potest,

mi animus aussitoris flat attentior. Componiatur demonystratio ex effictione, notatione, sermocinatione, plus virium habet, quod totius rei consecutionem continet, demon-srat. Adhibetur non amplificandi modo, σύ, beandi causa: verumetiam ornandi, δε- lectandi , affectus mouetat. Huc enim referuntur lectus, exclamationes, execrationes, obtestationes, optationes,adhortationes, ominationes. Hoc enim exornationis genere, vel

indignatis, mel misericordia pote,l commο-

ueri: cum res consequentes, comprehem

uniuerseperspicua breuiter exprimuntur oratione. Adhibetur in epilogis maximλProsopographiam Graeci dicunt descriptio- . nem verae, vel fabulose perseme, attributis animi, corporis inortinnie expressis. Quales

sunt Plutarchi, Plinia , Suetonia, α

545쪽

maxime illustres,& graues,& latinae Pauli Iouij. ut, Lucius Catilina nobili genere natus, fuit magna vi, & animi, ct corporis, sed ingenio malo, prauoque. Huic ab adolescentia bella inte-1tina, caedes, rapinae, discordia ciuilis grata fuere : ibique iuuentutem exercuit suam Corpus patiens inediς, vigili , algoris,supra quam cuiquam credibile. Animus audax, subdolus, V rius, cuiuslibet rei simulator, ac disi, mulator, alieni appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus, satis loquenti sapienti parum. Vastus animus immo derata, incredibilia , nimis alta semper

cupiebat. Persemefcte, res inanimae, incorporeae describuntur attributionibus quaepersonisproprie conueniunt. Deus, gelus, virtus,voluptas ama, auaritia, Philo-hophia. vi, Astitisse supra verticem visa est mulier reuerendi admodum vultus oculis ardentibus, dc ultra communem hominum valentiam perspicacibus: colore vivido , atque inexhausti vigoris: qqamuis ita aeui plena foret,ut nullo mo ' nostrae crederetur aetatis.

546쪽

L1BER IIII. 103

aut a nobis, quiprimu eo tradZam' exactese,Nirari. Sic Hectore animo excelso,& in gno , mortis contemptorem , gloriae,

decorisque studiosum, patriae cuncta posthabentem: Vl femrraudulentum, cloquentem, 'inbellem: Agamemnonem imperij cupidum, Voluptatis amatiorem, quam belli faciemus. E via

morum,stmitiorum assectuu expres o,vel proprietas. Ethopi tres sunt formae: una est significatio morum productior: Vt, ingeniorum, artium, virtutum, Vitioru .

Congruit Comoediis, dc Dialogis. Altera expresso naturalium propensionues insitarum affectionum. Qualis est demo stratio amoris paterni erga liberos , coniugum, hospitum , amicorum, vicinorum coniuctionis, defunctionis hostium: haec historiae propria,quae ani-rriorum cupiditates, consilia, res gestas

sine motibus grauibus depingit. Postrema leuiorum affectionum, quae non ita perturbant animos, neque praecipitant victim leuiores affectus honainu erga nos elicimus,aut animum in spem erigimus, in laetitiam, in risum. Hanc claboramus in exordiis. Pathopeia vehemen-

547쪽

A., .. org 'ior 'perturbationum umius modus prior 6ὶ imaginatio, tua metus,d Ar, ira,furo odium,inuidia,si aenis cupidiatas, libido, immodicaspes, immoderata laetiati perturbatioque animi describitur, aut excitatur. Conuensi tragoeAis- Alter es comm seratio, qua exprimuntur lachr me , mou tur Me misericordia, vel captatur venia. E Ii nea conclusionibus Nam pro affectibus aetatibus, fortuna, & caeteri qualitatii bus variatur oratio. Etenim aliter inci- . pit, aut exequitur Orationem iratus, a- . . liter timens,gaudens,tristis,senex,iuumnis, vir, foemina, D eus,homo, sciuus, . . tetricus, ignauus, fortis, dolius, rusticus. Laetantis oratio est alacris, tumens vani, breuis , & concisa pioperantis, meretriculae mollis, &blanda, matro-- nae seria, senum grauis, temeraria pueri , misera humilis , longa multa ambiens ςonfitentis , parami faceta, matris anxia, rustici incondita, or , ,ia, Ornata. Prosopographia complectitur notationem animi, corporis es i6ὶ nem. Notatis enim Vl, qua personae at

Notiuis. cuius natura, animum, mores dludis,propen-

sones de scributur certis proprietatibus, qui

548쪽

bm,quid cui que naturae sit consentaneum, inressi min. Vixit semp er inculte, atque horride, natura tristi, & recondita fuit, . non ad solatium, non in campo,non in conuiuiis versatus est. Sic in fictis,quid deceat, quid in mutis animalibus, proprium. Huiusmodi notationes,quae describunt,quod consentaneum sit cuius que natur , habenimagna delectationem. Totam enim naturam cuiuspiam ponuntante oculos,gloriosi nitidi,au

ri, ambitiosi, amatoris, luxui si, furis, quadruplatoris, denique cuiusque studia protrahunt inoaedium tali notatione .E EZis,3- corporis forma exprimit, effineis verta,visitu intestigatur adiunctis, aut breuiter,aut productius,cusingula mebra

suis accidentibus notat. PatriS cognatus,a

que aequalis Archidemides incuruus, tremulus,labiis demissis,gemens continuo accurrit ad me. Itemξ Hic est vetus vietus,veternosus, seneX,colore mustelino. Habet exornatio cum utilitatem;

si que velis ostendere;tu venustatem, si breuiter,& dilucide fiat. Queadmoducnim,pictor coloribus figuras describit; sic orator hoc schemate, verbis, aut

549쪽

tissimi ciues tulertit. Altera Sermocinatio ψὶ quae aptu cuiquepersonae a Fingit oratione,

eamque exponit cum ratione di itatis,in qua conssitio alus, vita, mores, aetas, ingenium,

sexus dludia elucent. Haec est affinis cm-stioni, quarcst corporis,& notationi, quae est animi. Sed haec proprie vocis est,&prpnunciationis: &illae unam habent personam, haec plures saepe. Vt

Horatiorum tergeminorum maximuS. En pater, tibi tua soboles commeatu,&

imperio principis Hostilii Huc patria

potestas in nos tua,& nostra in te pietas adigunt. Ne internecione parricidiali cunatae ciuitates intercidant: nos, re cruriatij, liberi, nepotesque tui de regno, & libertate duorum, populorum, si annuis, dccernemus. Hostilius Rex tuos legit Horatios: Suffetius Curiatios: & consobrinos duello uterque committunt. Horatius intuens in vultus sitorum alacres,& sp ei bonaeplenos exclamat.Γiij patri; hanc indolem me, rum sespitate: quodcumque alide. geruntque auspicatum,& faust una,&IOVEX Romae patriae, populo Q uritium

550쪽

& questu:do, mi vir, quod Vis,& aeqvu,&fas est: Vos nati , quod Romanum est, facite fortiter, &patimini.Voso Romae Auspices,& tutelares Dij, prospere Deliciterque secundate cuncta. Prosopopeia, personae estistio, qua rebus mutis permonem tribuimus, aut vita defundias, Pr vin. tantipuam prae sientes inducimus loquentes.Hic ingenio , prudentia , rerumque opus su , ut decorum seruetur,& conditio, sexus aetas, ingenium,mores, affectus, studium, casus, euenta, locus, tempus animaduertantur. Et oratio, in qua haec

neglecta non sunt, ad dignitatem est accommodata. Hictas magnae sunt, dc personae graues, in quibus autoritas est, non paruae, non mediocres, ut in sermocinatione. Appius Claudius Caecus

in Clodiam sic agit. Mulier, quid thbi cum Coelio φ quid cum homine adoles.

centulo ' quia cum alieno cur aut tam familiaris huic fuisti, ut aurum commodarest aut tam inimica, Vt venenutimeres' non patrem, non auum, proauum audieras Consules fuisse ' non de- .nique modo Q. Metelli matrimonium tenuisse scieba ortissimi, & patriae a-