Iacobi Brocardi Partitiones oratoriae, quibus Rhetorica omnia Aristotelis praecepta breuiter, & dilucidè explicantur. ..

51쪽

ea RH4To Ric Animas quod unicin qge uideatur, uti laudatus fuerit, ita quoque et uirtutis , bonestatisq; studiosius esse . atque id eo ni EA, si qui Iaudant ex ijs sint, .

qui uera dicere uide ritur: et amicus i nam amaare iucundum est. nullus enim amat vinum, qui eo

non delectetur:et amari; qui enim sentit se amariri, putat in se ita esse,quorum omnes cupidi sint. amari vero est, cum quis propter se ipsum diligitur . et iucunditatem percipimus,cum quis nos admiratur, et cam quis nobis adulatur . est uem ro adulator, qui admirari uidetur, estq simulatus amicu3: et dum eadem sepius agimus.dictum est enim id esse iucundum, quod agere consueuiamus: et commutationes , iucundae sunt. unde diiscitur , Uarietas in rebus omnibus dulcis. quare et quae temporis interuallo fiunt, iucunda sunt, tum res, tum homines. rara enim iucunda sunt rei discere, et admirari. num quod est admirabiis is, iucundum est , atque discendo status, qui noribis naturalis est,acquiritur : Cr dare, Cy accipeis re beneficium, etenim qui dant, quae expetuntur, tenent; qui accipiunt, quae cuptunt, consequunritur: er alios erigere,er sublevare: er quae imiatatione consequimur, sunt picturae, statuae, poesis , er omne, a nobis imitatione fuis'; er subire rerum uamietates, atque in contrariam commutationes 3 Duis ex pericuis

52쪽

PARTITIONES. sadum aliquis uix iam saluus euasit: er quae sunt eadem genere , similiaq, ut homo bomini, iuue nis iuueni iucundus est. unde illud tritum prouerisbium: coaevum coaeuo delectari . er quilibet sibi ipsi iucundus est bene de se existima suaq ques delectant f uelati opera, er sermones. idcirco adulationibus delectantur plerimque homines, talantursuis amatoribus, gaudent honoribus, obaelectantur suis liberis, ueluti suo opere . manca item supplere, inchoata perficere iucundum est: er imperare , apere, aliosq- reprehendere: Crista agere, in quibus ualere quis sibi uidetur: eriori , animi rem io, risius, ac ridicula, tum boamines, tum orationes, tum actiones. quae autem sint molesta ex contrari s licet colligere. I. P. Uι

dentur baec simul cum rebuου utilibus esse cause, propter quas iniuriae inferuntur quid habes praeterea de ipsis diceres I. B. Quomodo affecti sint, qui iniurias inferunt, Cy in quos. I. P. EXpone illorum affectiones: I. B. Qui iniurias inferunt, ita sunt affectι, ut arbitrentur rem posse confici, er a se, er se item lutere posse : Cr non daturos iudicio poenas; uel damnum minus fore, qgam emolumentum, aut suu ,aut eorum, qui sibi curae sunt. Quae feri, quaeq- non feri posse uidentur, tum ostendemus, cum de ijs, quae omnibus causarum generibus fiunt communia, agemus. Illi uero

Quid inse

secti sint.

53쪽

s4 RHETORICAE

pune iniurias facere se posse credunt , flocust te agendi, er dicendi muniti sint , si amicis potentibus septi , si uel iniuria affecti, uel iudieremi amici. illi pariter lutere solent, qui non plutantur fucinus admisisse. ut imbecillis uerberasse; pauper,ac deformis adulterage . atque illa abesse uidentur a facinoris fulpicione,fum quae ualde patent, quod nullus existimetur fulse conatus: tum quae talia sunt, ut ne unus quidem illa aggressus sit. illi item putant se latere, Cy quibus nullus

inimicus est, σ quibus multι: nam, cum obstrinuantur, non videntur conaturi. item illi, qui Iaatibula babent, er qui possisnt aut iudicio pericuisium poenae depellere, aut differre, σ procraristinare, aut eorrumpere iudices, aut 3 multa irrogetur, actio fit eiusdem depellendae, aut tempus differendi, aut propter inopiam nil habeant.

quod amittant, aut uideant lucra certa, magna, propinqua, damna uero modica,incerta, longinaequa,aut poena par non sit utilitati, aut sibi iniuis riae lucrum, damna uero dedecus: uel contra in iuriae laudem apportent; damna autem sint vetuisti pecuniae, uel exilium. aut qui sepe latuerunt, aut poena mulctati non fuerunt, aut sibi parum res prospere succesi uoluntq; denuo eam aggreaedi, ut bello superati renouunt pugnas. aut qui putant statim aliquid utile, uel iucundi continis

54쪽

ΡΑRTITIONES. s stere, post vero acerbi; Cr iactura iam, id adest, iucundum, er utile deinceps. aut quibuε contingit, videri fortuna, riecesitate, natura,

consuetudine fecisse, omnino etiam deliquisse,sed minime iniuriam fecisse. aut qui putant

fore, ut non summo iure; sed mitius, er ex sqvo,c bono secum agatur. aut qui egent uel rebus necessari sues superuacaneis . aut qui,cum in maxima, Cr optima existimatione sint, non putariatur, uel cam in nulla , seu turpi, nihilominus pu . . tantur. I. P.Imum tam quos asseclut s L B. Eos,

ex qui illa babent, quibus ipsi egent laesint ista ius. ad uinum necessaria, siue ad magnificentium spectent,siue ad uoluptatem. er qui prope fiunt , erqui procul: ab illis enim celerius sua auferunt, ab ijs uero tardius puniuntur.σqui minime cauti, nec custodia tecti ; sed creduli fiunt. er desidiosos iniuria aspiciunt, er uerecundos, er a multis uria affectos, qui contra non uenerint . eos erquibus nullam, er quibus saepe iniurius imposiearunt. ambo enim non sibi cauent: ij quidem tanquam non deinceps iniuria afficiendi; illi uero taquam nunquam petiti. oneratos criminibus, opaprobrises,aut qui fucile calumni' opprimi possunt. eos , contra quos causam poJunt praetexerire iniuria illate. inimicos, itemq- amicos : illis libenter, his facile iniuria imponuntur. desertos

55쪽

s6 RHETORICAE ab amicis, ct ijs, qui dicendo, Cr agendo vaalent. eos, quibus non conducit otiari expectan do, ut cause disceptetur . eos, qui multa iniuis riose egerunt, vel talia, qualia patiuntur, uel mala intulerunt, uel inferre uoluerunt, Vuoalant, aut illaturi fiunt. eos, quos vexando graintum facimus, aut amicis, alijs, quibus deinbere videmur . eos, cum quibus iam simultates extiterunt. eos, qui ab alijs nihilominus mala passurisint. eos, quos iniuria afficiendo, multapo sunt iuste agi. I. P. cognovι quidem causas, propter quas iniuriae inferuntur, Cr quomodo affecti sint, qui inferunt,er in quos inferri soleant; τ' i qui 'nam sunt , quae iniuriose furit sI. B.

Quae omnes,aut multi iniuste agere cosiueuertit,

deinde quae facile cae uri possunt,tum quae redunae

dant in contumeliam eorum,quibus iniuriae inferiruntur. I. P. Q uid praeterea bubes de iniuria dia Quibus cere s I. B. Illorum, quibus crimina ascribuntur,

mina , ii qμM m di 'tiir inscientes,Cr inuiti fecisse, quiὰ bantur. libentes,Cr scientes. ac borum,qui lιbentes fecerint, partim electione de de his dictum est partim quodam animi impetu inveniuntur egisse, de quibus post loquemur.ac electio quidem maliistian π iniuriam praesefert. quare saepe contenditur de ui uocabuli: ut qui alterum pecvsit,ileg

bit se contumeliam qui aliquid accepit, furtum

56쪽

fecisse . quia nec ille,ut contumelia afficeret periscusit: nec hic, ut alteri damnum afferet, accepit. itaque definire bὶc oporte ut iniuria demonstreis tu quid sit furtum, quid contumelia. Iusta uero,s iniusta tum lege scripta sanciuntur, tum sine scriptis construitur. quae nullis scriptis continentur, duo complectuntur genera, alterum quidem eorum,quae exuperantiam bubent uirtutis, Cr uiis tubin quibus infunt uituperationes,Cr laudes, nomini Cr honores,Gr donationes,eT praemia: auterum uero, quo aequo, π bono illa ponderantur,

in quibus lex scripta deest. Est enim squum, πbonum praeter legem scriptam iustum quoddam. quod quidem contingit partim inuitis, quia quod iustum est latet, partim libentibus legum scriptoriribus, quod ipsi uniuerse,et generatim loquantur, nec desiniant rem ut aliquando in controuersiam uenit , sed ut plaruitque: nec illa attingunt, quae propter infinitatem circunscribi, ac definiri non possunt: ut quanto, qualis ferro uulnus impostae tum sit . quare Igulis manum attolens, annulo ferreo,quem in manu habuit, percusserit aliquem, lege quidem scripta reim est, quae lictat appeterire,eT percutere aliquem ferro,σ iniuste egit:uere autem, cum consilium percutiendi, s laedendi abfuerit,no egit iniuste. hoc enim ex aequo,et bono iudicatur.ac qui ita iudicant, viri aequi habentur. σ

rum genera duo. De aequoa& bonos

quid sit.

57쪽

Α equitatis

loci.

Maior inis iuria.

s 8 RHETORICAECr illa aequa existimantur, in quibus ueniam datidam, atque esse ignoscendum censemus . deinde quae per errorem, quis casu, Cr fortuna adis mittuntur, non similiter erunt iudicanda, ut quae malitia machinantur.aequum praeterea est humarinis casibus ignoscere, er non legem , sed uolunatatem scriptoris; non verba, sed sententiam conae

fiderare: Oectare, non factumssed consilium,

ac voluntatem: non partem, sed totum: Cr meis

minisse magis, quibus bonis quis affictus fuerit, quam quibus malis: mugisq; quae bona susceperit, quam quae ipse praestiterit; er iniuria aspectum,

istam patienter ferre: rationens oratione maingis, quam re, ac manu controuersias dijudicare velle: et mulle ad arbitrum,quam ad iudicem acta cedere. arbiter enim aequum ressicit, iudex ueriro legem. hac uero de causa arbiter inuenim est, ut squum ualeat. I. B. Quoniam de iniuria,quae contra leges sit, et de aequitate dixisti iam de maiori iniuria audire vellem. I. B. Maior iniuria est, quae a maiori oritur iniustitia. ideo minima interdum nruxima uidentur, quod a maxima inis iustitia oriuntur 1 ut qui trιbus obolis ex pecunia templo dicata ediscutores sacelli fraudauit. qui enim id furatus est, quiduis praeterea admitteret. In iustitia contra ratiocinamur, ut non qui in minimis iuste se gesti, in maximis idem acturum

58쪽

PARTITIONES.

affirmemus Ued, si in maximis iuste egit, in m

nimis quoque iuste acturum dicamus. maior igiis tur iniuria tum boe modo , tum ex maiori damno iudicatur.'Maior et illa existimatur iniuria, cuius par non extat ,sed omnis minor inuenireritur poena: et cuius nullum bubetur remedium: et

cuius poenas is , qui passus est, persequi non pootest. et siquis perpessus, aut iniuria affectus seu

ipsum aliqua grauiori poena mulctauerit, ut Euailemon, qui iniuria affectus se ipsium iugulauit ter quod quis solus, uel primus, uel cum paucis parauit: cr idem saepius egisse maximum exiis stimatur. magna er illa crimina sunt, quorlint causa interdicta, er supplicia inuenta sunt. vi Argivi eum puniunt, propter quem lex nova, quae aliquid vetet, lata sit: σ illos propter quos carcer aedificetur . er quod ad belluarum feriistatem, Cr immanitatem magis accedit. maiora

item funt , quae meditati, quam quae casu comae mittimus:Wquae, qui audiunt , magis timent, quam miserentur . Illa uero ad amplifcandum ualent, in quibus ostenditur aliquem uno facto plura iura peruertisse, aut imminuisse, ac vioα ut iusiurandum , datam dexteram , sdem, connubia, affinitatem. maius er illud sceluου bainbetur, quod ibi committitur, ubi puniuntur fio

res ι quod peccant fas testes: cx illud, in quo

uastia Quae auia plificent

Iniuriam.

59쪽

Quae artis expertia.

De lege

scripta. Loci ad infirman dum scri

ptum.

6o RHETORICAE maxima inerit turpitudo: Cr iniuria bene eriatum afficere. tunc enim mala inferuntur, er boisna non praestantur. Reprehenditur interdum

quissuum, qui in js tantummodo iustus uideri studeat, quae scriptis legibus funciuntur; quod uiri melioris sit, non nec state coactum iustum esse: interdum is, qui in Vs, quae scripta non sunt, uerilit uideri iustus, quod qui illa admittunt a quiis

bus leges deterrent, etiam in illis, quae detrimenata non apportant,iniuste se gererent. I. P. Uideatur nunc mibi tempus illa exponend/, quae appetitasti artis expertia. I. B. Ita est. haec quidem,qus non excogitantur ab oratore i, sed in re posita ratione tractantur, quinque sunt numero: lex, te. 'is,pactum, quaestio iniurandum. Itaque si serio ptum contrarium sit facto, communi utemur Ierige, σίquitate,quod haec iustiora uideaturii quod minime in omnibus utendum sit scriptis legibus

quod lex communis, Cr Cquitas semper maneant, nec unquam commutentur , veluti quae natura

extent: quod iustum uerum quoddam sit, Cr ut te, minime autem quod opinatione iudieatur; uelex scripta. constitutus aulcm est iudex, qui exaependat verum , Cr adulterinum iustum : quod

melioris uiri sit stare, Cr uti non scriptis, quam scriptis legibus. Si quando autem scriptum, siue lex,qssam oppugnamus, ambigua fuerit, aut sibi,

60쪽

aut alie probatae legi inuenietur contraria, it istam sententiam arripiemus, quae inostrae cause congruere videbitur. Eis res propter quaε lata est lex,desierint, dicendum est ex legem pariter desinere debere. Sin autem scriptum cum facto confirma conueniet, dicendum erit , potiorem sententiam dum scri esse, ut scriptis pareatur: propterea quod leges pyum non sunt condit ut me ipsis,aut contra ipsus tuis

dicta sunt; sed ne sides, religios, iudicum uiolevitur, st quod leges iubent forte ignorantes aliquid contra ipsus statuunt:et s nullus, uod simpliciter bonuest ligat; sed quod sibi priuatim utile sit κιρ, nil differat, leges non esse latus, cr legibus non

uti et ut non conuenit medicu insimulare errati, ita nec leges reprebedere: et q, ne quis studeat fapientior uideri,q leges, id est quod laudatis legiis bus cauetur. Testium autem duo sunt genera.nam

quidam antiqui sunt,ut poetae,er quiuis alij elari l '

uiri. atque ij quidem de rebus praeteritis testimoα Antiquinium, aut sententiam tulerunt.ipsis uero maxime telles. eredimus: odio neutiquam mouentur, nec gratia; item nec prece, nec pretio corrumpuntur . sunt etiam de futuris testes, ut oraculorum interpreaeus.Prouerbium praeterea testimonium quodda uetus est: ut illud, beneflcium non esse collocandum in senem.Quidam uero sunt recentes ut clari uis Recentes

xi e quorum prudentia, σ iudicio aliquod sulte testes.