장음표시 사용
221쪽
Quana ratio Actori expe' dii, n Ie valde te de liciat . Quinta LO.
Da PACIFICATIO Nasi credent,te pro ambitioso , & inepto habebunt. Deinde hic modus honoris recuperandi cum non demonstret aliquam virtu- temo maxime fortitudinem,cum semper hesus sit securus, & aliorum fultus praesidio , reus vero inermis, rei jciendus omnino est. Ad haec is qui se coram iniuria affecto pro sternit, se nimis ab ijcit,& deijcit,& proinde apud alios vilescit, quae res cedit etiam in ignominiam actoris, cum ei agendum sit cithomine mollis, & fracti animi. Quare satis est prima illa demissio,& infractio, quae fit in
absentia, dum errorem agnoscit suum. Iam Vero non parum prodest iniuria affecto, ut contumelia accepta minuatur, quam ipse a gere videtur,dum arduam,& summam satisfactionem exigit. Denique vix hoc fieri potest sine laesione aequitatis, dum nimis de honore nocentis detrahitur. Quod si dicas; si secus fecero famam no recuperabo, quia sic mundus, hoc est homines huius mundi, se tiunt. Esto ita vulgus sentiat; tamen stultorum, & vulgarium insulsum, & fatuum ii dicium, de Cleanthis sententia, non est curandum.
2 ee spectes famam da vis sophosesse repente
Terreat amentia, nec te lententia vulgi.
Iudicium sapiens, ct ivlum non haber ullum
Reiectis his duobus impedimentis pacilic tionis, modos quibus facilior redditur r-
222쪽
INIMrco Ru M. I97 conciliatio, qui facile possint reconcili tionem amplecti , sequenti capite demon-
Ostenditur, qui saluo honore fa iis reconciliari queant. Cap. 3 CLηΜεNrra, que nihil aliud est,quam Clenisaeia
quaedam lenitas, & temperantia in conia quidstituendis poenis, adeo necessaria est; ut non modo hominibus, sed etia bellu is,eius semina quaedam prouida indiderit natura . Sunt φὶ IV enim bellus, qus prostratis parcunt, in viros potius quam in feminas sieuiunt, & leones, non nisi magna fame coacti, infantes per munt. Vt sapienter Terrentius scriptum re TerentI-. liquerit. Nihil esse homini melius facilita- . 'ς iix
te, atque clementia. Quae cum ita lint, quando potissimum deceat homines clemetia uti, quando iniuria fuerint affecti, hoc capite docere intendimus, idque ut planius a nobis fiat, aliqua praenotare oportet. Primo aduertendum est, poenam, seu castigationem&. iihi ultionem differre, ut ex doctrina Aristotelis Arist. .Exia constat,& praesertim quarto Ethico cap. 12. 'equo loco eos vituperat, qui mortuos,aut pCene mortuos laniunt. Nam in primis poena respicit offendentem: vitio vero offensum s uii; c qui ira,& odio flagrans, appetit explere an verg. 2.mum,quo expleto acquiescit,etiam si itullus δες id. latercedat corporis cruciatus, P na Vero Poena qui
223쪽
in castigatio offendentis, qua non modo sit recuperatio honoris,si quis propria auctoritate percutiat,sed amittitur honor. Ex quo. Enor euius patet crrasse quendam recentem scriptorem, ββ ημ'ς δ qui docuit licere castigare auctoritate pro QR, punien pria . Adde, quod qui personati,aut de no rs'iuti μ' cte inimicos percutitit, puniunt quidem, sed non ulciscuntur. Notandum est praeterea, . . . iniurias esse in duplici differetia: alterae suntra,& falsa. Verae, quae habent omnes circunitantias , reconditiones ad iniuriam conficiendam nece sarias: alterae non sunt verae,sed apparentes, cum deest aliqua conditio,quae ad veram in-' iuriam constituendam requiritur : & quan
do iniuria est huiusmodi , statim potest seri
paeifieatot pacificatio . Quam ob rem pacificator de Quid a xς bet dili enter aduertere, an offensae aliqua desit conditio, ut non reponat in genere inmiuriae eam offensionem, quae reponenda non est. Propterea aiebat Aristoteles, eonsiderandum esse totum,non partem tantum: hoc .ita, 'V- est:aduertere oportet omnes circunstantias, cx quibus integra conficitur iniuria. Notandum est praeterea,neque Verba,neque laesiones ex sua natura facere iniuriam, led re Cap. z. quiruntur conditiones superius enumeratς,
iis otis,C N praesertim intentio, & modus . Itaque &mu constet. intentio ,& aliqua operatio exterior requiruntur ad formandam iniuriam, & altera no
sussicit. Nam verba bona,si modum, & in tentionem inspicias , possunt esse iniuriosi, puta si ironice dicantur tui illa. .
224쪽
Egregiam vero laude , ampla spolia refertis Tu, puerque tuus . Et verba mala non crunt iniuriosa, si per modum iniuriae non dicantur, ut si ioco di-CCres. Latro es. Quare errant toto coelo ,
qui per quaecunque verba, & per quamcunmque percussionem seri iniuriam putant. Demum illud pro consesso haberi debet, ut alias diximus: magis verba apta esse ad faciendam iniuriam, quam percussiones. His constitutis, dicimus in primis, oes homines debere esse pronos ad ignoscendum, cum iniuria non fuit vera, di plena; sed fuit tum offensio sine contemptu ;&qui contra faciunt iniusti sunt,& praeter naturam constituti. Dicimus praeterea etiam veras iniurias condonandas esse, ut patet ex Aristotelc 2. Rhet. c. 3.& I. Rhet. c. II.& 6. Eth. c. . quo loco asserit esses gnum boni viri, esse maxime idoneum ad ignoscendum. Illi autem, quibus potissimu ignoscendum est,cnumerantur ab eodem et . Rhet. c. I. Veluti ijs, qui non contemnunt, & si contempserunt,
nollent secisse; ijs qtios poenitet,& veniam petunt. Nam isti primo de seipsis quodammodo poenas sumunt: deinde cum se humiliter
gerant, vidcntur minores,& se victos esse demonstrant 8 .ui his non parcunt, sunt canibus. Ileonibus, qui humi prostratos non ἀ-ὶOrdent, cum sentiant quodam naturae im
pulse se vicisse, crudeliores. ia N fi corpora
Error quo rundam, iniuriam gis sit vel bis quam verberibus. Ignoscere quado quis debeat. Iniuriae ver condonadae sunt.
Iviolaenda quibus sit. TerIus Ieredus est via g
225쪽
Dubitatio. Responsio Arist. .Eth.
zoo Da ΡACIpICATIONE corpora magnanimo satis est prestrasse leoni. Quod si interdum Aristoteles no esse danda
veniam dixit,intelligendus est, cum venia nopetitur,aut error non manifestatur . Dic res; tunc laesus fieret praeda Mysiorum . Respondet Antonius Bernardus, nullam esse maiorem poenam, quam ore suo errorem cofiteri coram viris probis: & qui sunt iniuria affecti, nulla re magis laetari possunt, aut solent, quam si prostratos inimicos videant. Et ita nulla erit maior vindicta; cum hac ra tione valde animus expleatur, in quo posita est ut supra scripsimus)cius natura. Sed tamen vir bonus solum ea de causa hoc requiret, ut honor sibi restituatur,& iustitia seruetur; non ut de ignominia proximi laetetur. Dices, non redditur par pari, maxime cum laesio factis facta fuerit, & ita non seruatur iustitia. Respondetur, par pari reddi in aliquo aequi ualente, & hoc satis est ad iustitiam instau randam, ut Philosophus in Eth cis docet. Et ut diximus,uiro honesto nulla est maior poena, quam si se errasse libere fateatur . Quo fiet,ut hac poen* punitus,in posterum ab iniuria facienda se sustineat. Si item urgeas: quo modo per sola verba fieri tatis potest iniuriae illatae per occisionem parentum fratris, filiorum, cum haec iniuria sit
rauissima,& verba sint leuissima Responetur,& in primis illud ponendum est; facta insecta fieri no posse: hoc enim solo,ut dixit Agathon
226쪽
Agathon, priuatur Deus,ac proptereaqquo animo est haec calamitas ferenda;& curanduest ne reip. status pcrturbetur , propter qua mp. omnia incommoda ferenda sunt: & illa satisfactio acccptanda est quae dari potest, qua adhibita, no est cur amplius roquirat is, qui cum ratione vivit. Sed dicat quispiam rres si ita habet, non erit differentia inter ve ras, & falsas iniurias, si omnes aequali modo, scilicet per verba, tollendae sunt. Erit quidem differcntia, cum alia verba in salsis tolle dis,& veris remouendis sint adhibenda. Hispositis admonitionibus , regulas quasdam adscribemus,quibus demonstrabitur,qui si ne difficultate possint inter se gratiam conciliare. Prima regula. Si affectus iniuria sit viribus inferior offendente, potest facile pacem sacerc. Nam cum non potuerit viribus proprijs se tueri, nihil de cius honore detractum est e sed offendens est inhonoratus; culta se gesserit, ac si su rdam terram verbera set. Secunda regula. Si offensus sit sortior, dc offendens imbecillior, tunc cilam sine dis-scultate pacificatio cst amplectcnda: cu non
deceat, Viru fortem exercere vires suas in imbecilles. Hinc Turnus apud Virgiliu , ita ad Drance, a quo grauiter laesus suerat, loquis. Nunquam animam talem dextra hae absit se moneri). Amittes et habitet tecll, O sit pectore in isto. Quod decorum non videtur Virgilius se
bus ostentatur, qui faeile pacem facere possint Pi ima Ieg, Ratios uda
227쪽
'erg.error uasse, dum facit .Eneam cogitatem de nece. lib. . Aς'. Helenae in templo Vestae.
23 amq; , etsi nustum memorabile nomen Feminea in poena est, nec habet victoria laude Extinxisse nefas: tam est umpsisse mereteis Laudabor poenad,animumq; explesse iuvabit.' Vt merito Varro, &Zucca hos versus sustu- serui . lerint , quorii ibi sentcntiam laudat Seruius. Tertia stet. Tertia regula. Si aequalis ab aequali pari con' ditione laesus fuerit, nihil est cur statim recociliatio fieri non debeat, cum nulla fere in ta-
Nullus mi li casu intercedat iniuria. Quo loco monenh, ,hEi;, du 'prudens miles, nemini sub poena amitimposita ut tendi honoris impositum esse, ut debeat quo uoui, illis uis alio sertior extitere, maxime si de fortituZitio'. ' dine, S: robore corporis loquamur,& ideo si
in dimicando inferior fuerit,& maiorem acu ceperit plagam, non erit quamobrem inhonoratus habeatur.VAdde etiam, quod saepe euentus pugnae a casu, & a fortuna depen- Quarta .reg- det. Quarta regula. Qui non profitetur arma, si iniuria affectus fuerit ab eo, qui arma tractat, quamuis fortasse robore,& virtute non si inferior illo, non grauate gratiam reconciliet. Idem dicendum cst ', cum inter duos, qui artem militarem non prostentur , minis tet. exorta fuerit dissensio. Quinta regula. Qui dolose,N qui non aequa conditione, cum scilicet a pluribus,vel non paribus armis offensus fuit, reditum in gratiam respuere non debet.Nam in his casibus vix contrahitur conin
228쪽
tumelia. Solum enim recta requirit ratio , sorum v vi Vnus contra unum squabili conditione de et a pugnet. Idem dicas de eo,qui clam offensus, Sexta regulas Si quis vituperetur, SMaa gula quod eam nesciat artem, quam non profitetur,non debet exi sti mare tibi Lictam esse in- , iuriam, aut si qua facta cst, pacificationem non renuat. Cum solum ca ignoratia possit vitio dari, qua quis vivendi,&siae artis regulas ignorat. Septima regula. Licet grata . t timari uior facta esset per contumeliam honorio,& ἡμμφ' famae iactura, si tamen aliquis illustris vir vellet duos inter se conciliare, atque ab illis peteret,ut omnem eorum quaerelam, & satisfactionem in eius prudentiam remitterent, potsent id efficere , atque eius decrcto iusto acquiescere, nec aliquid amplius requirere . 1 o stremo aduertendum est, cxpedire ossen- Adiri festis Io, cum ei debita,& honesta proponitur pacificatio,eam amplecti; imo non potest prudenter recusare. Nam prudens eques po- tius debet velle cum pace,honesta habita satisfactione, quam sine honore cum discor uia,& vitae periculo vi uere. Qua ingoniolaratione vir omni scientiarum genere politicsimus Felix Accorombonus reconciliatione mmbo . resipuentes,& ultionem appetentes ad instau i mu randam beneuolentiam sepe traduxit. Oue
ratio ita urget, ut si quis talem conciliati nem reiiciat, inhonoratus iure optimo ha- Deri debeat, di a viris prudelibus habeaturi
229쪽
xo DE PACIFICATI NE Hispositis hoc cre ite regulis , rursus alias sequenti capite afferamus.
Quomodo reconciliatio facilis reddatur , O deformulis reconciliationis. cap. 3 . Minoe. π TER E illud litteris commendatum ab L . apb0τ- V Hippocrate fuit: πά, το πολἰά του φυ-
σει πολεlsιον . hoc est; omne nimium naturae esse inimicum, cum nihil, quod modum idi Ph excedit,ut alibi idem auctor scripsit,esse bonum possit. Cum autem facile homines verbis& factis contumeliosis excedant, difficile vero verba,& facta inueniant, perque admodum,& mcdiu inaequalitas reducatur, ut facilius recociliationes fiant, quasdam formulas pacificationis ex varijs auctoribus collectas c hoc loco adscribere, atque simul quasdam regulas ad recociliationis leniendas adnecterer a tet. non dubitaui. In primis igitur nulla erit reconciliatio, quae facile fieri nequeat,si ij, in , ter quos dissensio viget, ob oculos veritate,& iustitiam, ac publicam utilitatem, quam Civis bonus potissimum spectare bonus ciuis debet, hasta hi sp. buerint. Secundo facilis pacificatio redde- e debet. tur,si is qui laesit, dicat,ac demonstret, se ho-
ςς- V noris sui, aut vitae, aut rerum externarum defendendarum causa coactum fuisse ad osten-Vniuersalis dendum. Et denique quotiescunque iniuria reducetur ad causam, quae videatur eum
Me l. qui iniuriam feci compules e. Ut ecce,si au
230쪽
I N I M I C o R v M. stos ehoritate alicuius impulsus fuerit: si alicuius damni maximi vitandi gratia: si ut scanda
Ium tolleretur. Tertio si reuocabitur Iniu- Tenlaru ria ad aliquam ignorantiam, quae tamen non
sit culpabilis :& si eiusmodi sit ignorantia,qus damnada esse videatur, ad huc aliquo mo Amonitio do poterit leuare factum, aut dictum contumelia, cum non sit hominis omnia scire, de praeuidere. Hac pertinet etiam, si per errorem quis alterum percusserit. Quarto si di qualia rea catur ob aliqua animi perturbationem, veluti ob iram, desperationem, amorem, se at
quem laesisse. Quinto si factum, aut dictum inluta res, anceps,& dubium fuisse demonstrabitur, ut in bonam, & malam partem accipi potuerit. Sexto si quis dicat, id quod fecit, se ioco, & Sexta reg non malo animo, vel etiam casu fecisse. Et Ada Villic denique si adtio illa, qua illata est iniuria,mala intentione spolietur. Ita tamen ista adhi- Admonitiobenda sunt, ut quod in excusationem iniuris adducitur, verum sit. Quando autem Vere Quando sit constat, data opera, & plena deliberatione diinci iis ea
illatam cile contumeliam, ita ut qui mi uri
sus fuit, non possit modis distis se excusare, difficilior erit pacificatio; quia graue est erranti, libere errorem fateri suum. Sed vir fortis,ac honestus eques tunc fortior, & honestior crit, si varitatem ingenue fatebitur, di mendacio offensam grauiorem reddere noluerit. Septimo dum omnis iniuria fiat Septimata. Dcto,aut Verbo,omnis etiam erit remoue εμ 'da