장음표시 사용
231쪽
ros, DE PAcIFICATI NE . da facto,aut verbo, licet non satis efficaciter solo facto tollatur, sicuti nec facile solo facto sine verbii infertur quimuis facto fieri,& auferri posse non negem, quod quidamrqcens scriptor, non satis prudenter negauit. Antequam autem veniamus ad fornin-las, quibus pacificatio facienda est , quaedam
Ad tuo aduertenda sunt. Primum, si quis velit hci-quq 4 ,qW- nori, & famae suae consulere, quando iniuria. ozςon infertur,nullo meliori modo id faciet, quam Di φ- verbis propellat contumeliam, dicendo , Negatio falso se de crimine adscripto notari. Hac opumv mς enim ratione se onere leuabit, quo iniuriam ciendant in. facientem onerabit : α hoc non modo fieri --R potest,cum contumelia fit verbis, sed etiam
quando fit factis, maxime cum est coniuncta verbis . Tunc enim pertinebit ad cum, qui - facit iniuriam, per probationem ciuilem se non iniuste egisse probare,dc Vera esse, quatdixit demonstrare; di interim laesus, qui ne-' gando repulit iniuriam,honorem possidebit
Quorudam suum. Cauendum est tamen ab eo crimine,
in quod plerique incidunt, qui dum volunt
xeijcere iniuriam acceptam,accedunt ad in-micum , & hunc in modum illum alloquuntur. Si dixisti hoc, vel illud,mentiris. De bet enim expectari responsum,& postea si ille fatetur se dixisse, aut iterum dicit; dicat, falso dicis. Ineptius se gerunt illi, qui non is modo mentionem, sed etiam percussionem adbibent; cum percussio neque mentiti Odea nequet
232쪽
neque illatam iniuriam remoueat, scd sola negatio. Rursus advortendum est, quando i iuria sit facto, duobus modis solet auferri: primo, si offendens dicat, se pessime, aut in iaque egisse, quod materno sermone dicitur.
Tristamen te et altero modo, cum simpliciter narratur factum,qua narratione ciui adsunt, intelligunt offendentem iniuriose proximutractasse. Priorem modum omnes, qui de honore scripserunt, tanquam nimis asperum damnant: posteriorem vero approbant . Sat
cnim debet esse Isso, si ille ostendat se iniuriose egisse, quod fit dum factum simpliciter
narratur. Verum tamen est, quod si ex sola faeti narratione non intelligerent ij,qui a sunt, offensam non laborare aliquo vitio, ob quod ille visus est percussisse,opus esset non solum narrare factum, sed etiam oporteret clarius verbis indicare, laesum nullo labor re vitio, quo dignus esset,qui verbo, aut verberibus male acciperetur . Tolluntur praeterea intu riae, praeserti m leu io res dissimu lationeM obliuione ludendo, bibendo, ac familiariter utendo,ut Iacobus Betuis. in praetica Iudic numero 83. docet. Quare ini
que faciunt ij, qui post iniuriam acceptam
eodem modo cum offendente, ac priu&se tra
ctant, indicando se nullo odio esse suffusos,
ut hac ratione facilius occasionem ulciscendi nanciscantur. Nunc venientes ad formulab Paucia verbi. caa. trademus, quibus pro
Alius modu quo tollu tur iniuriae iaIacob. Besu. Quorudauxiniquitas
233쪽
DE PACIFICATIONE ratione iniuris, & personarum, & locorum aliquid addi,aut minui poterit, pro vi pr
Itandi. dens vir Iud Icauerit. Si Imuria ruit tacti ex
occasione data, laedens coram duobus,vel trii se bus viris probis poterit ita dicere. Doleo,Pex quadam causa occasionem arripuerim laedendi te: & si sitne causa egissem, omnino mala egissem: imo non egissem. Laesus vero poterit fateri se aliquam. causam praebuisse; aut certe si nihil urgeat, ab his verbis abstineat 2Vterque autem,quantum ratio postu-sEhendiis lat,se eulpa leuet. Secundo si non ex data oemula. casione, facta est iniuria, reuocetur ad eas causas supra enumeratas, quae laeviorem reddunt offensam. Ut ecce. Ita excitatus, det
me exiui, & ita calore irs iniuriam feci,& si sine Eac perturbatione secissem, pessime, imo non fecissem, ac proinde veniam peto . Eadem formula adhiberi poterit,si. aliqua
alia animi commotione concitatus fuit , veIetiam si ex igntarantia, ut quando personat vel nocturno tempore laesit. Non te agnoui, si agnouissem,non laesissem. Si laesi siquia Asia D u parvipendebat,dicat. Existimaui te esse imbellem sed tamen, talem te esse iudico, qui paribus armis mecum depugnare possis; ac propterea errati veniam peto, paratus dare tibi quamcunq; satisfactionem, quam eques honestus iudicabit . Si non paribus armis iniuriam intulit,aut non pari conditione, apetriat modum, quo intulit. Si autem verbis
234쪽
IN I M I C O RVM. facta fuit. Si dixit verba, non animo auferen pera ςψης di honorem, poterit hac formula Vii. Nun. intuita
quam fuit mea intentio , iniuria afficiendi ci ista. quempiam,& quod dixi, non hoc animo di- ii. xi,& qiis dixi, ii male dicta sunt, dixisse nolo. Et si fortasse, quod dictum est, ab alijs fuit
acceptum; poterit addere ista verba. Ab aliis audiui,& ita existimabam, ut dixi, sed recognita aliter sentio, & arbitror illos falsa dixiste. Similiter si ex aliqua animi perturbatione in verba prorupit contumeliosa, id exprimat , & addat: cum modo sim rationis copos,aliter dico : si te appellaui proditorem, nunc fidelem esse affirmo. Si autem iniuria Modi ebrie
facta fuit per mentitionem,&fuit super re irationis, ea dubia: poterit dicere. In re dubia deceptus h'Entivo 'sum,& ideo aliter nunc dico. Si autem men Alia forma.
titio fuit super re falsa. Potest interrogare Ata Liviuis, qui mentitioncse defendit, iniuriosum, u. qua mente dixerit talia verba; propter quae dixit eum falsa dicere. Et ille fateatur veri- itatem aliquo modo ex dictis. Et qui mentitione usus est dicat. Si res ita habet, non habui intentionem asseverandi te falsia loqui. Si autem vera fuere, quae obsiciebantur qui metitione usus est,dicat. Vera suntiquae dixisti, Alia lanna. nec debui dicere te falso loqui. Quando auteveru crimen, sed occultu ob ijcitur, quo honor sit rcstitvcndus infra dicet. Illud aut sem redi. vii per aduertendu est,ut verba, q in recociliatione adhibent, sint humanitatis.& offici j plena.
235쪽
Regula pro Pacificatore, ossenso, endente
ad pacem commodius faciendam. cap. 3 6.
SE M p ε R mihi illa Platonis sententia, qua in Theage sub principio scripta reliquit,
animaduersione digna visa est: qua aiebat. Nihil diuinius esse, quam de sua aliorumque institutione cogitare. Cum igitur non ignorarem quam difficile sit in hoc munere pacificatorio iversari; licet mihi non esset propositum de modo pacis honeste faciendae particulatim diiserere: tamen cum legendis auctoribus varias adnotauerim rationes, quae poς
sent instituere eos, qui hanc prouinciam suscipiunt, eisque non parum adiumenti in re valde difficili afferre, curaui ea quae inter legendum decerpsi ad quasdam regulas reuocare, quarum aliae paciscatorem,aliae offensum,alis offendentem informabunt. Pro parama tetu cificante ergo sit prima regula. Cum aliquaia pro pδο- pax facienda proponitur, aduertat in primis '' , 'e diligeter, an vera intcrcesserit iniuria,& quata . Etenim potest saepe contingere, ut nulla sit iniuria, aut certe parua, ubi esse putatur. Solent enim homines, cum aliquid incommodi ab alio acceperint, ob animi perturbationem non recte iudicare,& sibi factam putant esse iniuriam, cum nulla certe sit facta. . Ad hoc faciendum expediet, bene intelligere sidsit iniuria,q eius conditiones, de quibus nos supra disseruimus. Vtile etiam erilinoscere
236쪽
personas, quae prouocari soleant, aut non se Mut l. 3 e. σleant ad arma. Secunda regula. Si aliquid . . 'g' in facto, aut dicto latcbit, quod grauiorem mutil. . o. reddere possit iniuriam, si illud ab ij, qui dis 'st φ' sentiunt non percipitur; caueat prudens pacificator , qui controuersiam facile dirimere cupit, illud aperire ; ut interdum imprudenter a quibusdam fieri consueuit. Ita tamense gerat, ne quid gratia iam cociliata cluceat, unde dissidentes cognoscere possint, sibi de
honore arte pacificatoris contra aequitatem esse detractum . Tertia regula. Ea, quae gra Tertia reg.
uiora sunt, non sunt a principio tangenda, sed a lonae negocium cst inchoadum,l& quasi per infirmationem exordiendum . Quarta QRMi & admodum itecessaria regula. Q se in hac re laudabiliter se tractare volunt, maiori qua fieri potest dexteritate, & prudentia, conentur e mentibus hominum errores retiellere,
qui in hoc rerum genere maxime apud ignorantes, & ineptos equites reperiuntur. Vt Mutius i. ecce. Quod semel dictum, aut factum, ho- reo. a. I. 3. 'neste, seu turpiter fuerit, illud semper esse de Via fendendum, & mordicus retinendum. Sed iii innaatein quis est tam inops mentis, qui ad libnestum, D' β' hq Qta fortem equitem, quod semel inique gessit, venςd.Varc. defendere pertinere somni Ctur . Huic e re- Alius rarongione puSnans, est alius error dicentium.
Si percusisti, in danda satisfactione, dic, quidquid inimicus voluerit. Est etiam error per Anton Bettiniciosus cxistimare omnem percussionc esse
237쪽
Mutius Arist. I. Ihe. Alius moti Cap. 33. Alius enor.
M 1 DE PACIFICATION a iniuriosam, cum multa ad iniuriosam percussionem requirantur. Alias dicas Episcopum dum cos quos sacro chrismate inungit, manu percutit, iniuria afficere. Adde errorem illum grauissimum, non posse verbis iniuriae
verberibus facts satis fieri, quod falsissimum esse superius demonstrauimus. Est etiam
error non serendus, quem permulti sequuntur,dedecere fortem virum adire magistratum,ut pro illata iniuria sibi satisfiat. Quod falsum esse egregio Susius demonstrauit: dcvt quod sentio dicam, contraria sententia mihi videtur omnino stulta, & homine docto, ne dicam Christiano indigna. Ιtaq; hos,
alios similes errores extirpare pacificator nitatur. Quinta regula. Cum ad reconcili tionem venitur curandum est; ut quantum fieri potest conseruetur dissidetium honor . In hoc enim posita est tota difficultas huius negotii. Sed si de alicuius honore minue dum est, certe de honore offendentis, cuius famam etiam diligenter quatum res patitur , conseruare oportet. Illae enim sunt diuturniores reconciliationes, in quibus magis die
sidentium conseruatur existimatio. Sexta regula r diligenter consideret, haec longe inter se distare. Aliquem laedere, iniuriam facere, & laedendo onus quoddam purgandi sui imponere. Nam pater laedit filium, praeceptor discipulum,& Imperator militem, quε
corrigit,& nemo istorum iniuriam iacit , ib.
238쪽
contemnens praeter ius, ex animo offendit . Tunc autem cum iniuria intercedit onus, cu Initula o
quis ita laeditur iniuste, ut iacturam famae sit ἔψ-- facturus,nisi ostendat se esse eum, cui iniuria non sit facienda. Et in his duobus casibus Paeenuata opus est pace, & reconciliatione; & maior φῖ si prudentia in posteriori, quam insecudo est adhibenda. Hinc fit, ut si duo paribus conditionibus ad arma venissent, etiam si alter grauiora Vulncra excepisset, posset, saluo honore, se inimico conciliare. Demum attedat septimat diligenter naturam & circunstantias iniuriae: S curetque ut verbis lenibus, & suauibus pacificatio fiat. Pro offenso autem breuiter has regulas adnotare placuit. Primum intelli- Prima res gat hominis naturam propensam esse ad pec di ''μ' candum,atque difficile esse sibi ipsi, maxime in calore irae imperare,& ab omni errore abstinere. Nanque. Gens humana ruit per vetitum nefas. Horati Hinc fiet,ut facile inimico ignostat, si condia 'vi tionem considerabit humanam. Cogitemus inquit Seneca, sapientissimos quoque viros senem multa deliquisse, neminem esse tam circunspectum,cuius non diligentia aliquando sibi resolent.
ipsi excidat. Ad id autem facilius allicieturti sentiet, se quoque velle experiri in se, lene, di facilem, quem ipse offendisset. Secunda secuti rea, regula. Illud exploratum habeat, esse illiberalis ac minuti animi, velle omnia ad tenue
239쪽
et i DE PACIFICATIONE limare,& minutatim singulos punctulos honoris perpendere. Que res non modo odiosa est, sed etiam non raro reditus in gratiam impedit. Quare sicuti in vitio est, qui auare,& sordide quosque numulos sectatur et ita qui singulas honoris particulas sibi restitui, quod ab ossicio magnanimi quam longissi-mma reg. me abest, affectat. Tertia regula. Noscat prudentis equitis esse, si quq olim ab inimico beneficia accepit, illa potius, quam iniuriam illatam sibi spectanda esse. Neque enim benefician maxime cum plura,& maiora sunt, quae cx animo & libere largiuntur, una,vel altera iniuria, ex animi impotentia, vel ex alia leui causa facta, abolere debet. Cum sit omnino absurdum ut leuis offensio,beneficiorumemoriam funditus exhauriat. Potius ergo accepta beneficia amo rem, gratiamque concilient, quam iniuria illa obliuione deleat. Quana reg. Quarta regula . Meminerit praeterea quam longe inferior, & deterior sit eius conditio,
. qui iniuriose se gessit: & quod peius est in
iuriam facere, quam accipere. Nam qui se eit, magis sibi ipsi nocuit: maiorem contra
xit infamiam. Quo fit, ut semper offendens ignobilior sit, quam qui laesus fuit . Hoc quod verissimum est cum aduerterit, perspiciet,inimicitias deponere haud difficile esse. quinta ret. Quinta regula. Sentiat nolle erranti, & veniam petenti ignoscere,esse agressis, & crudelis animi,ut suo late demonstrabitur loco.
240쪽
INIMICOR v Μ. II sEt cum se hominem esse intelligat, nihil hu- Anton. mania se alienum habeat. Hinc Plautus in Mosteli. Misericordiam tande habere homine oportet.
Sexta regula. Si recte sapere vult, eam paci sexta res.ficationem ,& satisfactioncm quaerat . quam
Viri prudentes conuenientcm elle exillima
bunt i ncc stultae multitudinis ineptias sequa V Isbi . tur; cum pluris faciendum sit unius hominis iudicium, quam mille stultorum hominum. Et ut quod sentio hoc loco dicam, nullo me- Consilium liori, & honoratiori modo pacem seri posse φῖ -- existimo, quam si quis Christiana caritate incensus, propter Christum, omnem petonti satisfactionem, ubi nullum est impedimentum, remitteret. Tandem quicunq; offensus est, ultima ret. haec sapientissimi viri verba diligenter attendat. Puerum aetas excuset: feminam sexus: ζηζς i doextraneum libertas: domesticum similiaria ' 'tas. Nunc primum offendit, cogitemus qua diu placu crit. Saepe, & alias offendit, seramus quod diu tulimus. Amicus cst, fecit quod noluit. Inimicus cst, fecit quod debuit. Quod si dicas : graue est iniuriam su- ferristinere. Respondet Seneca: Mentiris. Pro potandum. offendente vero has regulas breuiter trado. Prima regula; aduertat diligenter, quanto bono proximum priuaueritn quanto malo dente affecerit,cum iniuriam intulit ; & quanti fieri soleat ab hominibus honor. Secunda re secuda re