장음표시 사용
91쪽
lasticis traditam, quam tamen ex Aristotele colligunt explicandam, transeamus. Alexander Alens: sic ex Arist. describit. Ηonor est exhibitio reuerentiae in testimonium virtutis. D. Thomas eadem fere ratione sic describit. Est reuerentia exhibita alicui in testimonium excellentiae eius. Alii hunc in modum. Est signum aliquod in testimonium virtutis aut ex cclientiae. Qui arbitrantur honorem non esse politum in aliqua re exteriori, sed in bona existimatione, sic definire solent. Est bona existimatio, vel notitia , ex bonis operationibus alicuius cognitis orta. Ita Franciscus patritius dialogo de honore,quo loco ait: Sicuti duo sunt genera
operationum bonarum: aliae vere, aliae apparentes : ita di duo honoris genera: alter est bonor verus, qui nascitur ex veris operationibus virtutis: alter falsus; aut ut ipse vult potius bona existimatio appellatur, qui non oritur ex operationibus 1tudiosis: qui honor non est negligendus, cum sit quoddam bonum. Gignitur autem hic honor ex illis operationibus, & rebus, quae non efficiunt nos simpliciter bonos, ut sunt artes, diuitiae,& id genus alia . Hinc deducit auctor iste, di alij qui censent hunc esse honoris natura sverum nonorem amitti posse nunquam, cum a vera Virtute operatio nunquam proficisca tur mala, & ut virtus semper perseuerat, ita
notitia illa, qua quis de virtute alicuius h
92쪽
. At bona existimatio cum ex rebus Π
statur indifferentibus, facile amitti potest . Colligitur ex hac sententia, honorem,& bo- esse ab honore seiunctam, cana si1c seorsim ab honore describit. Est signum vocis, aut Re in tricorporis gestus, quo indicatur bona opinici 'μψ' 'us habetur de eo,quem quis tanquam superiorem reueretur. Addit, vulgum saepe reuerentiam cum honore confundere; dum reuerentiam loco honoris non raro accipit, quomodo cifectu pro causa accipi solet, cum reuerentia sit honoris offectus. Quidam alius sic deseribit Est bona opinio,qua alii creduinos esse viros probos. Huic communi definitioni si addas causa quibus gignitur hec opinio, scilicet bonas operationes, vel praesumptione,poteris coficere duas definitiones, alteram honoris veri, alteram presumpti. Et hanc bonam opinionem ait esse premium virtutis. Honorem autem qui debetur alias ex Acellentijs, ait esse opinionem pertactionis. Lin sas Susius vero de duabus Aristotelis desinitici .sibus ita sentit; ut illam, quae datur in rhet rica virilitibus i illam, quae datur in Ethicis, , quae dicitur esse praemium virtutis, scientijs, di artibus convcnire arbitretur. Sed mirum est, videre quam varij fuerint scriptores in cxplanatione naturae honoris, & in declara
riam existimationem non posse fingi, sicuti laus, reuerentia, quae sepe ab adulatoribus
finguntur. Et cum existinistisint, se '. -
93쪽
66 Da P Acrs ICAT ID NE tione definitionum Aristotelis. Certe in pta est quaedam descriptio, quam recenset,dcaeso. poss refellit Posseuinus alter,apud quem Calistra ibi, tibi ti Iurisperiti desinitionem, sicuti apud P
xigna. gnam alias a Platonicis traditas legere pote pQ Pp - ris. Nos unam ex Speusippo, libello de du- Honor quid finitionibus Platonis adscribemus. Honor x. ri est bonorum largitio, propter virtutis officium, aestimatio, ac dignitas virtute acquisita, figura venerationis, conseruatio dignit
iis . Caeterum quidquid alij senserint, Aristotelis,&.Theologorum definitio nem bona
esse arbitramur, quam rursus repetentes, pos inuitu quid sumus in hunc modum conflare. Honor est
signum reuerentiae exhibitae alicui, ob aliqua excellentiam in eo cognitam. Quomodo liscdefinitio sit intelligenda,& defendenda, satis ex superioribus constat . Neque institutuni hostium est velle disputare, aliorum definitiones rcfellendo , aut nostram pluribus confirmando, cum satis ex Aristotelis, & The Iogorum auctoritate, & ex his, quae supra di Cretius Au eta sunt, firma esse videatur. Si quis autem suae bb v, honorem hyeroglifice descriptum videre vulit,legat Coelium Augustum in additionibus ad Pierium. Habemus ergo ex hoc capite,
ouid Aristoteli,& Theologis, & alijs honortit. Sequenti capite de partibus, & diuisionibus, ac aliis rebus,qua ipsum circunstant, ut adhuc melius eius natura exponatur , di seremuSo
94쪽
De diuisione honoris, o cur praemium, O finis
SAT is vere illud Marcus Tullius libro
primo de natura Deorum, mihi dixisse videtur: habere honorationem iustam quidquid excellit. Quare nos non inepte fecisse videmur superiori capite, si honoris natura uniuerse spectantes diximus, esse signum, seu testificationem ex cclientiae; cum cuique excellentiar suus suo modo debeatur honor; quod non modo cum doctrina philosephi, sed etiam cum sacris consonat eloquiis , quae non solum virtuti verae, sed etiam alijs excel lentijs reuerentiam esse tribuendam indicant . Et ita placuit uniuerse, ipsum definire. Si quis autem velit strictius describere,poterit; adhibendo eas particulas, quae latio rc mdefinitionem, ad praestiorem reli ringere valeant : qua in re declaranda non immorabi
mur ; sed quiuis ex dictis poterit id efficere.
Nunquam tamen negarem, solidum honore esse eum, qui actionibus ex virtute mananti
bus iure debctur. Ad diuisioncs honoris accedentes, dicimus in primis partiri posse iuxta eas partitiones, quibus secta fuit supe
rius iniuria. Rursus penes gradus ex ccllentiae supra enumeratos; ut alius honor debeatur Deo; alius creaturae, Ex Platonis sen
tentia lib. s. de legibus, hi gradus honoris colliguntur. Primus eius qua non facit iniurE a riam et
Quomodo pouit praeiasius definiri
95쪽
piuio viri. cap. a. Franciscus Vieri .
Quomodo honor diuidi possIt.., Q.: I A Qua sint ho. 1ιOIis Panes Ariae l. I. . . bet. c. F.
Ds P Ac IrICATIONE iam: Secundus eiu , qui propulsat : Tertii,
citis, qui beneficia re ipsa in alios confert: Quartus eius, qui cu re coserre nequeat, animo id vehementer desiderat. Franciscus Vierius ad tres gradus reuocat. Primus eorum qui non modo non faciunt iniuriam, sed etiapropulsant. Secundus eorum qui beneficia conferunt . Tertius competit excellentiae contemplationis, qui pro ratione excellentio scientiarum partiri potest. Ucrum ne longufaciam, satis erit demonstrasse, quomodo va
rijs modis, pro ut diuisa fuit iniuria, & iust superius posita notanda, quisque ex se possit
varias diuisiones conficere: puta, in honore verum, di falsum: magnum, & paruum. Quae vero sint honoris partes, constat ex Aristotele qui inter alias i has enumerat : sacra amemo rationes, decantatione. carminu, or tiones,lucos, sepulchra, imagines, munera, loco cedere, inclinari. Caeterum ut huic tractationi de honore finem imponamus, aliqua ex superius dictis ad maiorem honoris explicationem colligamus. In primis colligitur, quomodo intelligendum sit illud, quod vero
dixit Aristoteles nonorem esse virtutis, di bu neficentiae praemium; quam descriptionen crederem posse conuenire omni excellentiis quam honoramus,licet speciatim operationibus eius, excellentiar, quam nostris viribus ,& maiori industria acquirimus, conueniat et vi magis excellentiae morum, quam scienti
96쪽
ε INi MI convM. 69rum, & magis virtuti benescar, quam ali js,& magis et,qui re ipsa, quam qui solo animo
est bcneficus. inod autem magis virtutum quain scientiarum excellcntiae honor debea-vur; patet ex eo quod per eas, ut cum Homero loquar homines θεος δε o id est Deo similes efficiantur. Et ita putarem definitionem hac, honoris non discrepare ab illa, Quam superius de sententia Aristotelis tra lidimus, cum diximus: csse signum,aut inariis, reue' tentiam, in tecognitioncm excellentiae: quia, ut supcrius adnotauimus, haec signa, quibus declaramus alterius virtute , sunt etiam suo modo virtutis praemia. Colligitur secundo
r uod cum honor sit praemium, & praemium
ebeatur perfectioni ultimae, & vltima perfecto sit operatio virtutes enim sunt pro piet operationes honorem deberi operationibus,sicuti laus virtuti tribuitur . Sed dicat quispiam, cum honor sit veluti ultima quaedam persectio nostrarum operationum,&quasi sigillum earundom; cur non est vitimus sinis, ut quidam antiqui voluere λ Et, si honor non est finis, neque per se expeten dus, quomodo plerique dicunt,in omnibus suis actionibus se habere honorem propositum, & pro honore esse vitam effundendam Ad primam quaestionem respondentes, dici mus. In primis honor si pro reuerentia exteriori, aut pro signo reuerentiae sumatur, pullo modo potest esse finis humanae vitae; ut
Πonor magis debetur excellentia virtutu, qua scientiaritim
Ηonorem debe: i ope rationibus . Laus tribuitur virtuti. Dubitatio.
97쪽
obiem . Io.2V. Sus. Quomodo honor rati ne finis ii
Capite LQRomodo intelligi debeat, quod diei solet.
illud; homimes pugnare Peto nonore Anti Ber. I. a. sec. 4.
Aristoteles loco citato,& omnes, quideli senore scribunt,amrmant.Quo fit, ut qui actiones ad honorem sic acceptum referunt, non honore, sed contumelia sint digni. Quod si dicas, Aristoteles interdum appellat honorem καλον idest honestum, ait Susius,sic appellare , quatenus καλὰν . Calon bonum &pulchrum sonat; cum reuera sit quid bonu , ut supra est demonstratum: non tamen est bonum honestum, sed utile,& delectabile. Dicimus secundo, honorem esse quodammodo finem, non respectu eius qui agit, quia semper debet habere pro fine honestum,ad quod caetera ordinatur bona; sed respectu aliorum , qui nobis honorem tribuunt, cum sit quidupremum ex his, quae honestis actionibus tribui possunt;& ita, potest dici quodammodo finis in vita ciuili, quia resp. honores tanquam praemium tribuit sis, qui aliqua re excellunt. At in vita priuata semper virtus est spectanda, & honores ad honeste agenda sunt reserendi. Postremo dicimus: cum quis ait se habere prae oculis in omni actione vite honorem; debemus ita intelligere; quod habeat pre oculis honestum,ad quod honor resertur. Hinc patet, quomodo sit accipiendum illud, quod dicitur: homines pugnare pro honore; esse solicitos de honore,hoc est pro honesto;quia volunt ostendere se esse viros honestos,& cxcellentes: non autem pugnant pro zeuerentia, & reuerentiae signia
98쪽
ru I MICOR v M. Tisibi exhibendis; quae exhibere,aut negare positum est in potestate aliena. Quare semperspectatur honestum, vel efficienaum, vel conseruandum. Quod ad aliam dubitationem attinet; si honor matur pro honesto, quomodo saepe etactus sumitur loco causae,&quatenus honor ad honestum refertur, licet quidem;imo debemus potius mortem obire, quam honestum deserere; cum vita sit bo
num quodda inferius honesto; pro quo ut
Eustratius refert Socrates mortem subire voluit. At vcro si honor sumatur pro bono illo extrinscco,& externa significatione, qua ab hominibus propter excellentiam honoramur, reuera non est tanti, ut pro eo retinendo debeamus vita profundere. Potest enim incidere casus, ut parui pendere,& negligere debeamus hoc extrinsecum bonum pro maiori bono retinendo, cuiusmodi est vita,& honestum, cum sint bona intrinseca. Quare cum homo propter honestum operari debeat, tanquam pro summo bono& summa in hac vita felicitate, pro eo debet esse paratus vitam profundere. Et ita si quis pro illa externa significatione reuerentiae retinenda,& co- seruanda, solum depugnet, ac vitae discrimen subeat, ineptire merito videbitur. Colligitur praeterea ex dustis quod licet honor proprie sumptus, magis sit in honorante, quam in honorato,& secundum hanc rationem me
lius sit honorare, quod est agere, quam ho-L noraria
ad secunda dubitationc An lierat
99쪽
. Honestus homo non debet esse valde lolicitus de ho
non esse ad distinctu ab honore coi iIe. Patrit. Ant. Possvlitu Es sui
a Da P ACI p 1 Cnorari, quod est pati: tamen p. ris facienda
est excellentia, & virtus, quae est in honor to, & quae digna cst honorari, quam illa ho noris datio, qua si quis priuetur, non propterea homines, ut pleriquc arbitrantur , erunt in glorij, sed non honorati. Quare satis est viro excellenti,& honesto, eum esse, cui iure optimo omnis debeatur reuerentia,& cultus; quo si priuetur, dummodo id non cum infamia fiat,non debet animo egro ferre: imo etiam si cum ignominia fiat apud homines, si ad maius bonum expediet, ferre constanter debet ,l& satis ei esse debebit, si coram Deo sit in honore, & conscientia, nullius culpareum reum faciat. Deducimus praeterea non recte existimare eos, quicquestrem honore diuersum esse existimant ab linia ore communi. Arbitrantur enim esse quid distinctum ac solum includere opinionem quamdam, que inter equites viget, qua quis existimatur nunquam aut iustitiae, aut fortitudini, vel ut loquuntur valori defuisse. Et satis esse censent honesto cquiti, si hanc opinionem de se conseruet; quae sententia est tam false, quam quae fallissima; & rcfellitur, bene ab altero posseu ino. Nam ut inserius demonstrabitur, equestris ordo, ac militaris vita non rnodo has duas virtutes licet has praecipue, sed omnes colere debet & has sine alijs habeee cotinget nemini, cum virtutes omnes,Veluti annuli catenae, inter se connexi sint . placuit nobis
100쪽
nobis latius de honore disserere, cum eius cognitio maxima cuiu is homini politicam vitam a centi sit necessaria. Nam, ut philoso- Arist. phus in quinto politico, capite tertio a G ter tuta eognoptimo scribit; qui vident se inhonoratos es- scenda. se, & alios honore affici, seditionem aggrediuntur . Et in secundo oeconomico ita de hac re scribit . Ergo prudentem ignorare non decet,qui parentibus, quiue uxori, & filiis honores coueniant, ut tribuens unicuisquae sua sunt, iustus, & sanctus habeatur. Potuissem equidem longa oratione de honore plura , & alio ordine disserere; sed praetor institutum ista hic inserta fuissent. Ea tamen attuli , quae substantiam honoris maxime attingunt. Nunc ad ea, quae sunt honori as- finia explicanda transitum faciamus.
De suma, gloria , O laude. cap. 13. Qv o inscitiae scientia deuenit Attica, ut c metu
contumeliam, quae detestanda potius, ' 'ac profliganda erat tanquam Deam ut Pau piusan. sanias,& Cicero scribunt colendam essest a Cicero, tuerit Z Quid enim est, quod in rep. maiores dissensiones , digladiationes, incendia excitet , quam contumelia λ Sed quid mirum , si Imriadi tam imprudenter contumeliam coluerint, qui αναβεια hoc est impudontiae, diuinos sonores tribuendos esse putauerunt Reij- columeluvienda igitur, ac quam longissime repellen- ψς αδ