Dialectica Aristotelis, Boethio Seuerino interprete, adiectis iam recens Angeli Politiani in singulos libros argumentis

431쪽

1s L I B E R V I. Namsi non Zit, persticum quoniam non erit lieri genern d i ferentia: nam omne genus ih quae cdiuerso diuiduntur Tiferant f diuiditur: ut animal gressibili, σκκκ uolutili, et aq istisi, ex bipedi. Auts e , quidem ediuerso diuisa d Jerentia , non uerificatur autem de genere. Naanct non, munistisium qaonium neutra erit generis differentia omnes enim q:ue t diuerso diuiduntur diderei xxxi liqueri caritur de proprio genere. Similiter autem πβ uerilitatur quidemini no finit apposivi genera i ci . Nam mani tum, quod non erit tae sterisca d frentia

generis: nam omnis1pecifica digerentia vi genere,st

ciem ficit: β aec non est afferentia, ncc quae dimxxxii est: quia haec ediuerso diuiditur. Amplius, ct negatione diuidat genus. Ut qui sineum d ruunt longitudinem sine latitudine 4be: nam nihil aliud fgnseat, ine latitudine,

quam quod non habet latitudine accidet igitur genus pamticipare speciem. nam omni, longitudo sine latitu ci aut latitudinem habens est, quia de omni affirmatio uel negotio uera D.qxare genus lineae cum longitudo sit,sine lat Atuane, aut latitudinem hasciis erit: ut longitudo sine lubtudine steriri est ratio: sumsiter autem ex Iongitudo lati tudinem horasm fine latitudine, er latitudine habens, disterentiae sunt: ex diiserentia aute er genere,est steria oratio: quare genim suscipiet speciei orationem imiliter autem ex disterentis,eo quod altera diffs wm dorenti rura ex nec vate praedicatur de genere. Est autem dictim locus utila ad eos,qui potiunt idcaue esse nam si non est ipsa longitudo, quodam modo praedicabitur de genere quod latitudinem habet, aut fine latitudine est: oportet enim de omni longitudine alterum eorum ueriscari,si quidem degenere uer cari debeat. hoc autem non accidit : sunt a

432쪽

Υ o P I c o R V M. ετ' er ne latitudine, latitudinem tabcntes longitudines,quare ad illos solos utilli hic locus, quicunque genus unum immery Acunt esse hoc aurem faciunt qui iacus po- .nunt. Num ipsum longitudinem, σφωn animal, genus dicunt esse. Fomsse autem in quihusdam etiam necesserius negatione uti definionum, ut in priuationibus num c.

eum est quod non habet ui , quanis natum est habere. Differt autem nihil negatione diuidere genus, aut huiusemodi affrinatione, qua negationem necesse est ediuerso diuidi: ut si longitudinem, huciis latituἶnem definiuit, eam habente latitudinem ediuerso diuiditur, non habens latitudinem,nes aliud quicquam quare negatione rursum diuiditur genus. Rursum sisyeciem ut dem entium a1 - xxxiiignauit. Vt qui covicium,iniurium cum irrisone definiuitinam irriso iniuria quaedam est, quare non differenti scdjpecies est irrisio. Amplius, si genus ut disterentium di- κκxi Oxxit. Vt uirtutem habitum bonum, uel studiosum num bonum est genus uirtutis. An non genus est bonum, sed di se ferent iussiquidem uerum est quod non conting idem in duobus generibus esse non continctilibus se inuicem namnes bonum continet habitumnque habitus bonum: non enim omnis habitus bonum, neque omne bonum habitus non erant pro icto genera ambo. Si ijitur habitus gem'

est uirium, peribicuum bonum non genus, fita magis diseprcntiam e be, Amplius, habitus quidem quid est uirtus fgni cui bomm autem non quid est, scd qu equid estu,

detur aulcm deerentia quakquid significare. Vitim Axxv .

tam autem ex si non quale quid, sed ipsum quid signi'

cat o num disterentia. Num uidetur qualequid omnis disterentia significare. considerandum aut ef μ κκxvrcundum accidens ius definito disterentia. Num

433쪽

43α LIBER VI.

diffrensa est corum,s ae secundum accidens in uni, sicut

neque genus non enim contingit didirentiam inribe alicui, v κ x vir er non inclyta Ampsim,si praedicatur degenere dist rentia,velucita, aut instriorum aliquid stetiti,non erit definiens. Num nallum eorum quae d: Illa sunt,contingit degenere praedicari,eo quod unus de quam plurimis omniux x xviii Acituar. Rursem si praedicatur genus de diserevita. Nam non de disirentiasta de quibu4 difrcntia, genus uidetur medicari:ut animal de homine,er bove, Cr de asygres, bilibus animalibus,non aurem de ea dii etia, quae dest eis dicitur:nanis de unaquaq2e diffrrentiaru animul dicabitur, incita animalia destreis praedicabuntur: nam disterentis de sterie praedicuntur. Amplius, distri emtis omnes, authecies, dat indiuidua erunt,fquidem sunt

animalia: nam unumquodq; animalium aut species, avit in-κκκix diuiduum est. Similiter unicin iustici dum ex I sl cies, aut inlisiorum sycciri aliquod, de Aserentia praedicatur. Impo ibile enim, eo quod de pluribus disterentia, quam species dicitur. Item dcciaci diffrontium strecim seJ- quidem praedualitur de ea aliqua specierum: nam si dea erentia praedicatur homo, mani stum quoniam dis xv rentius homo. Rursum si non prior est differentia

est. Nulli genere quidon posterior est thecie autem pri x vi rem disterentiam se oportet. colliderandum autem

ex si alerius grami cst disti disterentia, neque conrenti,nes continentis. Nam non uidetur eadem differentia diu rem generum esse non continentium se inuicem: s autem non, accidet ereeciem eratim in duobus generibus esse non continentibus se inuicem: infert enim unaquaeq; d si rentiarum proprium genus, ut v ibile Cr bipes animal

434쪽

τ Ο Ρ I C O R V N. ει nunifestum ut quonum steries in duobus erat mi Abm non continentium se invicem. An no imposibila eundem differenti duor g merum esse non confitenti se inuicem,sta addendum neque utros sub eodem existentes namgre Lle animai,cruolatile mussienera urit mn continentia se in ricem, ex utriusq; eorum est bipes dii*ntia:quare aia dura est,ne di sub eodem, utros existente nam haec ambo sub animali unt. mumifestum etia P tuam non necese est disterentum omnem, proprium g nus inferre, eo quis contingit eundem duorum generum esse non continentium se inuicem: sed alterum tum n cesse e, inferre, σsuperiora omnia: ut bipes, gresibile, uri uolatile infert anima. Videndum autem erct in Mis Aser

quo disterentiam a signauit substititiae. Nam videtur differre sub tintia a substinua in eo quod alicubi est, quare .eν eos qui gresibili, er aquatili diuidunt animes increpant, tamquam gresibile ex aquatile alicubi significet.

An in iis quidem non recte increpanis non enim in es, Dubitauo.

quo,nes alicubi significat aquatile,s terrestre, sed quula pia ni erct iniicco sit liter aquatile: similiter a tem ex terrerie, erct in humidost, similiter terrestre, sed non aqu)uile erit attinens quandos fgnificat in a

quo dii terentia manifestum quotuvi peccabit. Rursum, XVIIIs clyctum, disterentiam 4mauit. Nam omnis vibratucis magis fra trahit 4 ub sinita distrrentia autem, non huiusmodi est nam magis uisetur saluare di irretia, M c

ius est distisetitia: er pliciter imposibile estsingulum quoq; esse ne propria sistrenturnam cum est R ese

sibila,non erit homo cet OUmpliciter dic feci tam qui uos alteratur habens, nihil eorum disterentia illiussam omnia huiusmodi cum magis sunt, detrahunt

435쪽

ubi tui: quares aliqui huiusmodi disterentia pistiam

ignauit,peccauit fimpliciter enim non alteramur secu κ L m i dum distisetius. Et si alicuius eorum quae sunt ad Eiud, non aliud quid, distisentiam i it. Num eorum qua funt ad aliquid,s differentiae ad aliquid ut ex in Alcipi narcotemplativa enim,er activa, ex ejectiva dicitur: unuptas autem horum d aliquid Agni cat: contempla enim alicuiu π activa alicuius, ex ejectiva alicuius. 'κ L . confiderandi autem οβ ad quod natura est unumquodq; eorum quae fiunt ad aliquid, Uignauit definiens. Num in quibusdam quidem ad quod natum estfingulum quodq; eorum quae uni ad aliquid, solum est uti, ad aliud

autem nihil, ut usu ad uidendumboum quibusdam autemer ad aliquid aliud, ut dolio sane hauriat aliquis, attamens quis definiuit dolium, instrumentum ad hauriendum, peccauit:non enim ad hoc natum est: termisim autem est, ad quod natum est,ad quod sane utitur prudens qua pri dens: er quae circasingulu quodq; propria est disciplina x L vi Ampliaue,si non primi in nauit, quando contingit ad plura dictum csse. Vt prudentiam uirtutem homiliti, aut

animae a non rationavi: primum enim rationalis uirtus, prudentia: num secundum hoc π anima G homo dicitur

x L vii prudens. Amplius,ii non susceptiuum es eius cuivi dicitur ulmus, uri distositio, vel quodvis aliud ,peccauit. Nam omnis distositio, uel asectus in illo natus est fori,cuius est distositio,vel lectus uter scientia in diuina, x L viii distositio exiliens unitie. Aliquando autem peccant in ta libus,ut quicunq; dicunt quod somnus est impotetissensus,

er dubitatio aequalitas contrariarum ratiocinationum,ta dolorseparatio naturalium partium cum uiolentia: nam

ms somnus incit senset, oporteret intem inesses imp

436쪽

Υ o P I,C O R V N. 433tentia en us est. Similiter autem nes dubitatio contraribratiocinationibus inest,nes dolor, naturalibus partibus: dolebunteium inanimata, si dolor eis inest. Talis autem

ex sani tuis definitiosquidem commcn uratio calidorum, O stlidorum est,necesse est enim sana esse, calida Cr si segida nam cuiusq; commen uratio illis ines,quora est commensuratio: quare sanitas inerit utique ipsiis. item id quod fit,in cfctivum,ast ecoMUo,accidit ponere, sic definientibus : non enim est dolor eparatio naturalium partium,sid ei Elisum doloris: nec somnus, in orentia sensus, scdesectivum alterum ulterius: aut enim propter impotentiam dormimim, aut proprer somnum impotcntes sumus. Similiter autem er dubitationis uidit bitur cffectivum csse, contrariarum aequalitas ratiocinationum quandocunque enim ad utraque ratiocinantibus nobis similiter uidentur omniast dum utransferi,dubitabimus utrum agamus. Amplius ecundum tempora omnia, considerandum sicu- XLΙ κbi dissonet ut si immortale dcfiniuit, animal nunc incorruptibile esse.Num nunc incorruptibile unima itane immortale erit. An in hoc quidem non accidit nam anc s ecllim Dubitatio..d amphiboliam est nxnc incorruptibile esse: aut enim quoniam non corrumpitur nunc, significat, aut quoniam non pos ibile corrumpi nxnc: aut quoniain huiusmodi est nunc,ut nunquam posit corri pi quando igitur dicimus quod incorruptibile nunc est animal, no hoc dicimus,quod nunc tale est animal cd ut nunquam pol it corrumpi: hoc autem immortassi idem erat, quare non accisi, nunc idem

immortale esse. Sed timcn sicubi accidit quod secudum d fuitioncm quiam Uignatum est in be nunc uel prius,

. quod uero fecundum nomen non inest,non erit eide: utendum ergo hoc loco quemadmodum dictum est. Inlicien- ι

437쪽

43 I B E R VI. dum autem Cr si fecundisii aliud quippiam magis dicitur quod definitur,q:tam secundum a1ς natam orationem. Vt si iustitia potntis aequi distributiva est: iusim enim magis 6l,qui cligit aeqMum distribuere,eo quipotest: quare non erit iustitia pot6tis aequi distributiva: nam ex iussus esset maxime,qui possct aequis diltribuere. Amplius, ires quidem fuscipit magi , quod autem fecundum orationemus natur non suscipit aut contra,quod fecundum orati nem ei ης natur suscipit, res autem non. oportet enim aut utrasuscipere, aut neutrum: squidem est rei quod LI secundum orationem assignatur. Amplius, ct suscipiunt

utraque quidem magis, non simia autem utras augmentum sumunt. Visi amor eoncupiscentia conqentionis est. num magis amaris non magis eoncupiscit conuentionem:

quare non simil utras suscipiunt magis: at oportereis a idem essent. Amplius, si duobus quibusdam propositis, daequo res magis iatur, id quod est secundum orationem minus dicitur. Vtct ignis es' corpus subtilisimum, ignis enim magis flamma quam lux, corpus autem subtilissimum minus flumina quam lux: oportet autem utras magis in citi esse eidem,si quidem eademsint. Rurs ,si hoc quidem militer utris inest propositis, aliud autem non mytimi litor utrisque, scd ulteri magis. Amplius, si ad duo definitionem Uignauerit secundum utrunque. Vt bonam quod ter usum,aut per auditum delembile, ex res quod posse se est pati, aut facere: simul enim idem Cr bonum,

o non bonum 4ὶ: fimiliter autem σens, ta non ons: nam per auditam desectabile idem bono erit: quare quod non delectab se est per auditum, non bono iam nam ethdem e Topposita eadem erunt:opponitur autem bono quidem non bonum, per auestum uiatem delactabili, per auditam

438쪽

T o P I C O R V M. 43sditum non delambile: munifictum igitur quotuam idem non dele ite per auditum, non bono: si igitur aliquid est per uictum quidem dele ite, per auditum autem non,

s bonum,σ non bonum erit: similiter aurem oncnd nitis quoniam idem res,cT non ens est. Amplius,Gr gene- LUribus,cet diserent s, Cr alijs omnibus quae in definitionibus fiunt ignatis, eis qri orationes pro nominibus faciut confiderandumssi quicquam dissisnet. De Demaitione oriatii. CAP. LIII. LUI Si autem sit ad aliquid quod definitur, aut per e,aut fi cundum genus:confiderandum fi non dictum est: in definitione ad quod dicitur, aut secundum ipsem, aut fecun-dm genus. Ut fiscientiam definiuit opinionem indigua φbilem: aut etiam uoluntatem, appetitum sine trictitia: omnis enim eius quod est ad aliquid, ubstantia ad alterum, eo quod idem sit unicuique eorum quae sunt ad aliquid

st,idipsum quod est ad Aquid quodam modo se habere:

oportebat igitur scientiam dicere opinionem scibilis, uolunditem appetitum boni. Similiter autem Er β grammaticen definiuit scientium literarum: oportebat enim aut ad quod ipsum dicitur, aut ad quod forte genus dicitur, indefinitione Uignari. Aut fi cum quippiam ad aliquid di LVII , citur,non ignauit ad finem. Finis autem in unoquoque est quod optimum est ut cuius gratia alia uni dicendum igitur aut optimum,aut ultimum, ut concupiscentium non dele illasta dolemtionis: nam propter hanc,Gr dese- Elabile eligimus. considerandum cr si generatio est ad L V ii quod asi nauit,uel actus. Nihil enim disium finis num magii quod est egilbe, tu generasse finis, quam feri er agere. An no in omnibus uerum huiusmodi pene enim pluri- Dubit si

mi delectari magis uolunt, quam destitiJe delectaroquare

439쪽

16 L I B E R VI.i x agere magis fuem quis stituat, quam Rursum in quibusi si non determittituit quanti, uel qualis, uel ubi, hel sterendum Aias diserentius. Ut ambitiosius, s quali ,

quanti appetens est honoris: nam omnes appetunt honorem : quare non suscit ambitio um dicere, qui appetit honorem: sed addere ρportet dictas differensi s. similiter

autem Cr quarus, quantus appetit pecunias: aut intemperans circa quales πρluptates, non enim qui a PHShet uo luptate tenetur, intemperans dicitur, se qui ab aliqua. Aut rursum qui definiuit noctem, bram terrae: aut u filonem, motum terrae adit nubem, densitatem aeris: aut norit , motum ueris:addendin enim quanti, er quatis, ubi, π a quo, Similiter durem V in caeteris huiu modi:

nam omittens dibberentium quamlibet, non dicit quid esὶ esse: oportet autem femper ad id quo indiget, azumc

diri non enim quolibet modo terra mota, neq; quψ' tacui que succusio erit similiter autem neque uere quolibet moL do,nes quantocunq; modo, uentus erit, Amplia , in a petitibus, si non apponitur quod pparct, π in quibuslibet alijs congruit. Vt quρniarn uoluntas a petitus boni: concupiscentia autem appetitus deis titionis. sed non umparentis boni,uel deseritionis plerunque enim latet apy tentes quoniam bonum aut delambile est: quarς non ii

cog rium bonum, uel delectabile esse, sed apparens fi x i Iam: oportebat ergo fice nationem facere. Si a tem er signauit quod dicti est, in ipsas peries ducendum eum qui ponit ideas este. Non enim esὶ idea ullius apparentis: ipse autem syecies ad ipsum speciem uidetur dici: ut ipsi concupiscentia, ipsius delemtionis: Er i fauoluntas,ipsius boni. apparentis igitur boni non erit ipsa voluntas, neque apparentis delectationis ipsa concupiscen

440쪽

τ o P I c O R V Μ. 43'scentia: ab urdum enim est este, ipsum apparens bon nr, uel dele ila. Amplius, 1i1it qui in habitus definitio, Lxit conliderandum in hiscnte: si quidem habentis, in habitu: si liter autem Cr in caeteris talibus. Ut si delectitio estiuisantia, Ir delectibile iuuabile. Vniuersaliter aurem di Lxiiieendo in huiusmodi definitionibus, quodam modo, uno plura decidit eum qui desinit definire. Nam qui scientiam definiuit, quodammodo Cr ignorantium definiuit:smis liter aute Cr Rum,Crinscium Cy scire,er ignorare: nam primo dilucido scio, Er reliqua quodam modo dilucida sunt. In ciendum igitur in omnibus talibus, ne quicquam dissonet, utendo elementis ex contrarijs,Cr coniugatis. Amplius,in his, quae ad aliquid sunt, consederandis si ad quod unus usi: guatur,er steries ad ili id quoddam ais gnatur. Visi opinio ad opinatum, o quaedam opinio ι xiiii

ad quoddam opinatum: Crct multiplex ad submultiplex, Er quoddam multiplex ud qκoddam submultiplex: si di tem non sic gnatur, mansest: qqomam peccatur. Videndin autem,ersi oppositi oppoliti definitio. ut A v xv dimidi, ea fit,quae oppoqita est ei, quae cit duplicis: nam si duplex est quod in aequali superat dimidium: er dim

dium quod in aequali superatur. Incontrariis autem β- ι xv imiliter. Num contraria contrarij oratio erit, fecundum linam quandam complexionem contrariorum: ut si adiutiuum quidem esctiuum boni est, noctuin lyctiuum

mali, aut corruptiuum boni: alterum enim horum nec se usurium est contrarium 4be ei, quod ex principio dicit His igitur neutrum contrarium est ei quod ex principio dictum est mansest quoniam neutra erit eurum qua posterius aflignatae contrari, oratio quare neque qssae ex principio Vignata est finitio, redie Utinam est. Quo-E 3 num