장음표시 사용
101쪽
a per tur, a & Contrariorum est eadem Lex . θ
Cor. 2.hui. II. Non potest imperare dissensum Vero b per meta 'sico , ac mathematim , neque ρυμο in n. 6. suppositione naturae ordinario modo operantis, neque Vero Morali perfecto quia primo vero absolute & simpliciter , secundo Uero abs lute ex suppositione, tertio Uero suo modo e per cogitur, ad determinatur se). Itaque huic tri Cor. . s. plici vero Intellectus ita necessario , quamvis hujus. diverso modo, assentit, ut non subsit dominio
Potest ρ fee imperare assensum , vel disse um in rebus certis de Fide , & Theologia
ce ; multo magis in certis tantum moraliιer ιm
perfecte 3 & mmime in quibuscumque opinat Us . Nam neque a Uero de Fide , & Theologice ; neque a Uero moraliter imperfecte; neque ab Opinaitiis quibuslibet absolute cogitur , a que determinatur, licet ab his magis, via mu
Gr.6. . Voluntas pbsice facere potest , ut Intellectus 8.hujus. res Fidei credar, vel non credat ; multa admittat , vel neget, non obstante morali certitudine imperfecta; ut assentiat a erutri ex dua bus opinionibus aequaliter plorabilibus , vel opinioni tantum probabili, aut probabiliori in vicem comparatis ; ut nolli ex his assentiat, sed omnibus dissentiat, aut in omnibus saltem assensum suspendat. Quae omnia experientia Irarent . Constat enim , Intellectum ex imp rio Voluntatis posse prorumpere in haeresim, vel temerarium iudicium, non obstante praedicta morali certitudine , vel probabilitate, aut probabilioritate , atque ideo certo morali , &probabilibus, vel probabilioribus di sientire.
102쪽
ΜΕΤΗ. MATM. DEMORsT. P.I. I I4. Hi ne in rebus certis de Fidei, Theologi re, moraliter impersecte , & Opinatiυis Voluntas enicere potest , ut Intellectus minus , vel magis assentiatur , minus , aut magis adhaereat ,
quam pondus rationum mereatur.
i. Quod quidem, quantum ad res Fidei spectat , constat ex Propositione I9. damnata ab Innoc. XI , quae huiusmodi est . Volantas non potest facere, ut assen s Fidei sit mayis firmas,
quam mereatur pondas nationum ad afensam im
pelientium . Atque inde.est , utirebus Fidei uetametsi obscuris , & ineuidentibus , firmissimetatnen , & immobiliter assentiamus , iisque tenacius adhaereamus , quam evidentibus ipsis metaphysicis, ac mathematicis veritatibus. Hoc enim oritur ex pia affectione Uoluntatis , ex gratiae auxilio causata . De rebus certis Theo logice ferme eadem ratio est , quia hae supposi- a Fide certae sunt. a 2. Quantum vero res alias moralithr imperseele certas, &opinativas attinet, patet eXperientia. Nam saepe experimur iis nos assentire magis adhaerere, quam est mereantur, ut liquet potissimum exemplo eorum, qui alicui Scholae addicti sunt , qui suis sententiis , ut summum probabilibus, assentiuntur veluti probabilioribus,ac etiam veluti certis , iisque adeo tenaciter adhaerent , ut quidvis potius , quam ab iis se divelli patiantur . Quae adhaesio , & firmitudo non in Intellectum ipsum, aut motiva, quibus
movetur ad assentiendum, cum juxta naturam moti vi tantum moveatur b ', sed in Uolum talem refundenda est, quae in eas sententias aliqua affectione ducitur . Unde in iis omnibus , in quibus Intellectus absolute non cogitur in . t dis
103쪽
dis superius explicatis, potest Voluntas ipsumphisee determinare ad quamcumque partem maluerit ob aliquam rationem, seu causam, etiam se tenentem ex parte tantum .suim metipsius,
non vero ex . parte Intellectus, D
Itaque quod probabilitatem praesertim spectat, Voluntas ph ce essicere potest , ut Iote, lectus magis adhaereat , assentiatque opinioni minus probabili. quam probabiliori eidem comparatae : ut rationes illius magis., consideret, quam istius t ui sationes excogitet quihus illa probabilior reddatur, ac videatur, quam ista: ut opinetur, vel probabiliter, vel pmbabilius, vel nul lo modo opinetur , seu a b opinando desitat . . ut deponat iudicium de pmbabilioritate. Idemque multo magis potest in aequali opinionum probabilitate si quia potest alterutram eligere et
magis considerare. unam alteram: magis' uni , quam alteri adhaerere et vividius rationes unius , & solutiones rationum: alterius confidorare, sicque animum attentius adipartem eam
dem applic re ; quo casu non reddit unam par tem ex aeque probabilibus probabiliorem altera per inventionem rationum emcrciorum , seditantum uni parti mentem vivacius applicat : relinquere Intellectum in dubio , vel dubium tollere per sissensum partis alterutrius. In sumin Ima potest Volun;as eligere in. opinioni-ius, . vel aequaliter, vel inaequaliter probabilibus
intcr s*ὲ compa tis partem , quam maluerit , ideoque essicere, ut mens in ea comparatione, cui libet, assentiat . Quorum omnium una ratio est, quia licet Intellectus f pte natura ab opinativis, vel aeque, vel magis, vel minus neces sario moveatur, ac determinetur , absolute t
104쪽
Μgo. MATH. DEMONST. p. I. 93men, & simpliciter non cogitur, neque determinatur. Unde in his omnibus simpliciter subjicitur physico dominio Voluntatis. I 3. Hinc Uoluntas in his opinativis poterit, non solum pbsce, sed etiam moraliter, seu vi tuose Intellectum ad uuamlibet partem deteris minare , si id possit eficere prudenter , nam haec idem sunt a) ; vel saltem licite, seu sine crimine, si nullum extet praeceptum ei vetam hanc liberam determinationem . Quod enim nullo praecepto prohibetur, licitum est b . Quare hoc pacto poterit , nedum ph ice, sed etiam moraliter , hoc est virtuose , vel saltem licite eligere opinionem probabilem pro libertate in conflictu, vel atque probabilis, vel etiam probabilioris pro Lege , si hoc prudenter facera possit, vel si nulla extet Lex ei prohibens hanc
r. D ROBABaLIORIsT E acerrime defendunt, I 'Voluntatem hoc prudenter, vel licite iscere non posse, proindeque si fiat, ejus electi Mem esse Imprudentem, & criminosam. Nonnulli vero etiam ex Probabilistis id concedunt in quaestionibus iacti , negant autem in quinsionibus iuris. Exemplum facti est de aequalibus Testibus v. g. testantibus contrarium in omnibus circumstantiis , vel de maioribus testibus magis testantibus factum ex una parte'. In quo casu, aiunt, non posse mentem ex imperio Voluntatis prudenter assentire alterutri parti in primo texemplo , sed necessario manere debere in dubio; neque assentire .prudenter par l ti
105쪽
s4 P R o B' A 3 I s M V sti minus testatae in secundo exemplo , sed debere necessario oppositae parti majori testimonio
Sed in qinestionibus secti sit sane, ut istis Ρro- habilistis placet . Nam probabilismus, de quo sermo eis, non facti, sed Iuris quaestionibus, ut ex
ipsa Controversiae propositione patet, eontinetur. a. Ut autem ostendant Probabilioristae, inaeque probabilibus, etiam ad Iuris quaestiones pertinentibus, dubium inde necessario artum pr
dentor deponi; in probabilibus vero inaequaliter ad partem minus probabilem Intellectum determinari non posse, obvio Trutinae vel etiam Horolossii , &9Ηominis in utramque part mimpulsi) exemplo , ob aequale utrinque pondui
immotae, ob inaequale vero ad partem alteram neeessario declinantis utuntur, quam admittunt, posse quidem a Voluntate, v. g. digito in paret tem quamlibet determinari, sed pro sola libidine tamen, & imprudenter . Afferunt etiam in huius rei patrocinium D. Thomam . Is enim
p. Ethic. e3p. 3. δ firmat, dubium minime solvi, nisi inventionet veritatis. Ait Mamquo. me esonim vera solario dubii, cam inventur, ρηid μι-rum . Udunt . quidam. io εpplicatione huius loci, vel ve similius eirca id, quod dubitatur .
3. Sed quod Voluntas possit, & dubium huius modi prudenter, ac lieite deponere, A in quibus libet Opiniti vis ad partem quamlibet se deter minare, suis lucis demonstrabitu , Num Trullanae sicut & Hominis, & Horologii 3 exemplum ex aequo sollieitat etiam probahili stas , si
omnino urgendum est . Hinc enim legitime etiam consequitur , Voluntatem opinionem , n ariva, fles minus probstatem. Legi livea,
106쪽
MEτη. MATH. DEMONsT. P. I. 93rem . nec morabuere , nec ph ce eligere posse , sed semper vel in iaspensione neςessario remδ-Mςre, vel cogi partem probabiliorem favem
tem libertati, ut spoculanti liquet. Caeterum atiniarum Trutinam inter, & Intellectum, MVoluntatem discrimen esse quis non videt λ It que nequit Volqntas Bilancem in hypothesi inqu/mlibet partem rationabiliter inclinare, quia ibi, sicuti & in aliis exemplis, operatio fit tam
x.m per mudum naturae , non autem electio-
ibi nihil invenit , unde hoc pr
ianter efficere possit. Quae etiam, ne . id in quae
ilionibus facti supra commemoratis fieri queat, r/tio est. At in nostra hνpothesi multas rati Des habet , quibus hanc electionem prudenterfuere potest , ut infra apparebit . Ut mirum sit, Bilancis exemplum , quo conficitur nihil , adlius tamen in medium , non solum ab A versarii. tarri, sed etiam vehementer inculcari posse. Quod autem D. Thomam attinet, primo 4 liud est dubii solutio , aliud depositio .. Huc PQq affirmamus, illud S. Doctor. Praeterea hoc paritar a probabilior sis soluendum est. Cum utenim inter opiniones seque probabiles dubium neςφssario oriatur a , inter vero inaequaliter a per
oriri soleat , & possit ch) , & veritas in istis Cor. 8.hui. nunquam inreniatur se si dubium sola triue b) pertiose veritatis deponendum est, iam Voluntas. Sch.Ax. ως nunqu/m posset opinionem aliquam eliger P.
re , sed semper in suspensione necessaria remari se nnret. Quod & DUorum sensui, & Praxi em' bpoth. , inpium est , ut in praeallegata Suppositiano π Cor. 1 videbitur. a. Def id igitur vult eo luet D Thamas nempa 25. 27.
107쪽
ς6 PROBARI LrUM Us dubii veram, persectam, completam , ultimatam .resolutionem, quae quidem rei discussione per gitur , non niti veritatis inventione reperiri . Locus enim integer est huiusmodi . Dilagando , inquit, concludit nempe Aristoteles quod tales
quidem dubitationes accidunt circa prius promisita. Et quasdam Letrum dubitationum oportet ininterimere , quasi falsum intendentes, quasdam relinquere , quasi concludentes verum. Haec es enim vera oec. Cui loco lucem affert alter , qui in 3. Sent. Dist. I p. quaest. I. art. . habetur . Ibi enim ait . Dubitatis , dupliciter dicitur . Primo enim , oe principaliter designat motiam rationis super utraque parte contradictionis cum formidine
determinandi alterum. Secundo Primo autem
modo praedicia dubitatio contingis ex desectu mediis sciantis ad veritatem inveniendam , ideseontingit ex defecta mentiae. Sicut ergo dubitatio veritatis absentia per se oritur, ita ejusdem prassentia resolvitur. Quod tandem illud vel verasimilius pertinet , nihil mireris, Lector , quia a Probabilioristis , ut Sententiam suam ibi manifestam invenirent, ubi ejus ne quidem vola, aut vestigium reperitur, pro consueta sua liberalitate additum est. I 6. Hinc denique sequitur, omnia superius explicata fieri ab Intellectu ex Voluntatis im- perio actibus non primis , sed secundis , non diretissis, sed reflexis; quia ad primos actus Uo- a per luntas illum movere non potest a) . Itaque Cor.9.huj. imperat illa Intellectui , ut supra suos aetus . . reflectat, sicque multarum reflexionum ope ea omnia operetur, quae hactenus deduximus. Unde etiam ex hinc patet, quaestionem de Probabi- . lismo esse maxime subtilem, &retrusam, atque
108쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 97 multiplicibus reflexionibus subiectam , ideoque non nisi per varios mentis reflexus , quod tamen in nobis passim improbare , aut irridere Probabilioriit e solent, extricari poste.
ΗΨc omnia Corollaria certissima sunt, utinpote evidenter ex his Axiomatis dedocta , quae tamen possemus etiam pluribus , ex singulis Scholarum principibus, testimoniis ape tissimis confirmare. Sed non est opus. Tantum aliquot loca ex D. Thoma afferamus, cujus in hanc rem sexcenta sunt, ut appareat, Voluntatem in opinativis quibuslibet posse Intellectum ad partem quamlibet rationabiliter detem minare, potissimum ob aliquam caulam se tenentem dumtaxat ex parte sui , non vero ex parte Intellectus. Itaque a. a. q. I. a. q. ait. Asbentis Intellectus sicut dupliciter, uno modo, quia ad hoc movetur ab
ipso objecto, quod es per se ipsum cognitum , sicut
patet in primis principiis, quorum es intellectus veles per aliud cognitum, scut patet de conclusionibus, quaru m es scientia. Alio modo intelletius aissentit alicui, non quia sufficienter moveatur ab obiecto propris nota bene ) Ied per quamdam electionem is
luntarie declinans in unam partem magis, quam ira
aliam ς s quidem haec sit cum dubitatisne, σformidine alterius partis, erit opinio ; si autem 'cum certitudine absque tali formidine, erit fides. Neque huic loco contradicit alter, qui habetur Q. I . de Veritate a. 3. ad 3. , ubi S. Doctor oppositum manifeste astirmare videtur. Ait eanim, quod in scientia, oe opinione non es alia. G qua
109쪽
y8 PROBABILIS MUS qua inclinatio ex voluntate; sed ex ratione tantum.
Nam hoc intelligi commode potest quoad oe-e cationem, ut Schola loquitur, non quoad exen citium, sicuti Ioan. a S. Thoma magnus Thosem ista a. a. q. I. disp. 3. a. a. n. 3. Observa it.
Lib. 3. Ethic. Lect. I 8. ante medium. Quia operabilia, inquit, sunt contingentia, non cogitur ratio ad resentiendum hule, vel illi, aociditiis demonstrativis , sed in potesate habet homo , ut a sentiatur uni , vel alteri ρarti contradictiovis nota bene ut accidis in omnibus opin tiυis, in quibus plurima σttendantur , strandum quorum quodlibet potes judicari honum. pr. a. , & a. a. , quaest. II. art. 6. qui est . Utrum aditus rationis imperetur . Ubi postquam distinxit duplicem modum, quo hic actus Comsderari potest , nempe quaaetum ad exercitium, o quantum ad obesium , itemque duplicem actum rationis, nempe apprehensionem, & amensum; & assirmavit, quoad apprehensionem actum huiusmodi non esse in potestate nostra , neque imperari posse , de asensione vero ita subdit . Si igitur fuerint talia apprehensa, quibus naturaliter Intellectus asentit , sist prima principia , asensus talium, vel disenous non es in potestate
nosra .... Sunt autem quadam appreheusa, quae non
adeo convincunt IntellecInm, quin possit aMentire, vel iussentire, vel fallem assiensium, vil diffensum suspendere propter aliquam causam, nota bene) in talibus asensus ipse, vel difensus in pote- te ninra es, sub imperio cadit. In quaest. disput. quaest. I . de Fide. Intellectus determinatur per voluntatem, qua eligit asentire uni parti determinate, o praecise propter MLquid , quod es sulficiens ad movendam voluntatem ,
110쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 99xem, non autem ad movendum Intellectum, utpote quod videtur bonum , vel conveniens huic parti
sentire . Et dia es dispositio credentis , ut cum aliquis credit dictis ali ius hominis, quia vid
tur decens, vel utile. Et sic etiam movemur ad credendum , in quantum nobis repromittitur , scrediderimus, praemium aeternum . Et hoc praemio move r Voluntas ad assentiendum his, dicuntur , quamυis Intellectus nou moveatur per aliquid intellectum.
Nec refert, quod hoc loco D. Thomas loqua tur de Fide, non de opinione , quia cum Intellectus neque a rebus Fidei, neque ab Opinativis absolute cogatur ad alsensum a , immo cogatur magis ab illis, quam ab illis, quandoquidem illae morali certitudine credibiles sunt b legitime conficitur, illud, quod eit sussiciens admovendam Voluntatem , ut assensum imperet in rebus Fidei, sussicere etiam ad eam movendam, ut assensum imperet in opinativis , immo in his multo magis. Unde quod est Voluntati utile, bonum, decens , conveniens , commo
dum, ad utrumque assensum simili modo imperandum, illam aequaliter movere potest. a. Ex his clarissimis D. Thomae testimoniis evidentissime liquet, esse falsum , quod nihil minus Probabi liorillae ad ea respondere solent . Reponunt enim , posse quidem Voluntatem inopinativis determinare Intellectum ad assensum unius . Vel alterius partis contradictionis , hoc est vel probabilioris, vel etiam minus probabilis in conflictu illius, sed indirecte , m in tensu diois, minime vero directe, o in sensu composita, videlicet posse ei imperare, ut partem, quae in eo conflictu sibi apparet minus proba