장음표시 사용
61쪽
1o PROBABILIS MUs Adde, quod huiusmodi assensus est per se consormis Rationi reste a), ideoque actus virtuosus, bonus, rectus, prudens, cum haec omnia idem sint b . Quapropter si opinio probabilis talis remanet , etiam in conspectu probabilioris e , iam necessario eriti vel in eo conspectu prudens. Atque hinc primo evidenter patet, probabile esse idem , ac prudens , ac proinde probabilius idem, ac prudentius, quemadmodum in Scholio
7. Utraque opinio potest esse tuta: tum quod opinativa hujusmodi esse possunt d): tum quod utraque in comparatione ipsa est prudens, licet probabilior prudentior e): prudens vero, quod
est idem c senum ) , & prudentius, quod est idem , ac melius g , per se est licitum , &tutum h . Immo minus probabilis favens libertati in conspectu probabilioris faventis legi, quantum spectat ad naturam opinionis , potest esse aequaliter tuta, ac probabilior favens libertati in conflictu minus probabilis faventis legi quia aequaliter opinio est . Itaque utraque pO test esse tuta secundum quid, quamquam probabilior , considerata ut aliquid melius, possit esse tutior minus probabili , modo supra in Scholio
ΡROBAAiLIo RisTae negant , Opinionem minus probabilem pro libertate, in conflictu probabilioris pro lege, esse conformem Rationi redis, prudentem, & tutam, arumant vero de probabiliore favente libertati, in conflictu minus probabilis faventis legi . Rationem assignant, quod
62쪽
ΜΕΥΗ. MATH. DEMONsT. P. I. 3Iquod cum in obscuris, & incertis certitudo haberi non possit, prudenter, recte, & tute agit, qui operatur id , quod verius licitum putat , secus vero, qui agit, quod verius existimat illicitum, quia in primo casu facit quantum potest , secus autem in secundo. t. Sed cum opinio minus probabilissi aequaliter opinio, & incerta ac probabilior sa), simulque in eo conflictu sit rectae Rationi con
possit esse tutum d , Prudens vero reapse sit tutum e , quia bonum ), ut ostendatur, eam non esse tutam in eodem conflictu , ostendi debet , adesse aliquod praeceptum prohibens ejus electionem , seu injungens elee ionem probabilioris, cum quod est per se tutum, nonnisi hoc modo minime tutum evadere possit . Hoc autem eraeceptum neque esse, neque esse posse, suis locis demonstrabitur a. Quod vero praefatam Probabilioristarum rationem attinet, ea nihil est . Etenim ad Conscientiae securitatem, & ut faciat quantum potest, vel tenetur quis investigare veritatem, &hac deficiente, vitare periculum utriusquc peccati tum formalis, tum materialis, vel satis est vitare periculum peccati formalis . Si primum rigitur nec opinio probabilior favens libertatituta est, quia cum neque in ea, post investigationem veritatis , habeatur certitudo de actionis honestate, illa semper incerta, & aequaliter incerta, ac opinio minus probabilis est h), atque ideo exponit aequaliter operantem periculo peccati materialis. Unde operans, ut faciat qua tum potest pro sum Conscientiae securitate, debet tutiorem partem eligere, seu partem minus D a pro
63쪽
32 PROBABILIS MUS- probabilem legi faventem. Si secundum: igitur etiam minus probabilis potest esse tuta , cum utpote pariter incerta, & aequaliter, ac proba-
a per bilior a , simulque etiam prudens b , possit
idem operantem similiter liberare a periculo peccati
Cor. 6. Atque haec , quae de opinionis minus proba- hujus. bilis consormitate ad rectam Rationem, prudemtia, securitate, etiam in ipso probabilioris conflictu , his tribus. 3. 6. 7. Corol. deduximus , quamquam certissima, & evidentia sunt, utpote ex Definitione ipsa sponte profecta, atque ideo quaestionem ipsam statim dirimentia ; tamen ne Probabilioristae a nobis vel in ipso limine peti principium causari possint , quomodolibet nunc accipiant . Nam haec omnia alias offendent iterum multipliciter demonstrata. 8. Denique discrimen opinionis probabilis aprobabilior1 in minori, vel majori quadam Intellectus permotione, inclinatione, atque deter e) per minatione ad assensum, & in quadam minori, Gria.huj. Vel maiori veritatis apparentia tantum confistit, d) per quae major, vel minor determinatio, ac appa- Cor. 3ἁ ui. rentia eX minori, vel maiori rationum ponde-
Cor.6.husi. Itaque caeterae omnes proprietates, affectiones,
f) pes & attributa , excepta hac sola majori veritatis
Def. 26. apparentia, ac mentis permotione, utrique opia . nioni prorsus communia sunt . Utraque enim
g per est incerta, & aequaliter c r utraque rectae Cor. .huj. Rationi consormis, & aequaliter d) : utraque h per assensus prudens e ) : utraque Prudentis, ac Sa istem, o pient is animum ad assensionem permovet fὶ :S . Def. utraque esse potest aequaliter tuta secunduma I. u.2. quid g et neutra est tuta simpliciter ch): neutra
64쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 33 est determinate vera, aut certa a : neutra est a) per error sive materialis , sive formalis b) : neutra Car.2.hui
re quidquid uni convenit, vel non conVenit, Cor.3.M'. atque de una assirmari, aut negari debet, vel e per potest , excepta ea sola differentia , conVenit , Cor. a. vel non convenit etiam alteri, ac de altera aD Def. 23. firmari, vel negari etiam debet, aut potest. Haec omnia Corollaria diligenter a Lectoribus notari , atque alta mente reposta teneri
Intellectus Derelativus est, qui considerat Verum, vel falsum in se tantum. XXXV. Intellecius Practicus , qui considerat Verum , vel falsum relate ad opus. : Cor. I. Hinc objectum Intellectus tam specu-IMisi quam Practici est verum, sed illius verum ut verum, istius verum ut licitum, seu bonum. Ille enim sistit in pura contemplatione Veritatis, iste in contemplatione veritatis directae ad honestatem operationis. Itaque ille rationes e cogitat, & expendit , num aliquid sit verum , vel falsum tantum , iste num sit verum , Vel falsum , aliauid esse bonum , vel malum, licitum, vel illicitum. Quare error, seu falsum ut falsum pertinet ad considerationem Intellectus Speculatita; error vero, seu falsum ut malum, d per& illicitum ad considerationem Intellectus μα- Cam. 6.ctici, cum Oppositorum eadem sit disciplina d ). e per
Cum autem verum sit vel reale , vel appa- Sehol.
rens e : & opinativum probabile, vel pro. Def. II.
65쪽
54 PROBABILI sMUS babilius sit verum minus, vel magis aptarens ca) , hinc obiectum Intellectus veluti du- plex statui potest, nempe Uerum reale, & verum apprehensum , & apparens . Utroque etenim ver Intellectus, post lapsum ob sui debilitatem, &rerum obscuritatem , ac incertitudinem, suo modo perficitur. Unde non assentit aliquo modo, hoc est vel perfecte , vel imherfecte , nisi Vero aut reali, aut apparenti, quia nequit determinari nili ab objecto suo, ut melius Axiom. 9. IO. , eorumqua Corollariis patebit . a. Hinc Speculativus ad Scientias pure Theoricas pertinet , Practicus ad Artes , & Practicam , seu Moralem Scientiam . Haec etenim , cum mores dirigat, ad eos ordinatur , ideoque
propter operationem exercendam, Vel non exercendam traditur.
Aetas dire eius, seu cognitio directa est , quae immediate in suum objectum fertur . XXXVII. Actus reflexus , seu cognitio reflexa , cuius objectum est ipsa cognitio directa, seu quae supra directam reflectit.
INTELLECTUs est maxime reflexivus . Potest enim supra res, atque suas cognitiones multipliciter reflectere , ct ita suis reflexionibus multa certo cognoscere . Sic dum directa cognitione aliquid scit, vel opinatur , vel dubitat , restella certo scit, se scire , vel opinari, Vel
66쪽
MΕΤΗ. MATII. DEMONIT. P. I. 33 vel dubitare . Unde Scotus in Reportatis p risens. pari. I. quaeli. 2. Prolog. num. 7. dicit: quod Omnis sciens , si reflectatur super suum actum , scit se scire , immo omuis credens , si resectatur super suum actum , scit se credere. Et Ohamus in a. quaest. 2I. : quod quando h mo habet opinionem de aliquo, potes certitudin liter scire se opinari r m quod scire se opinaries actus reflexus, o opinari actas rectus . . . quod se quis dubitaret Regem sedere , potes scire , vel cognoscere , se dubitare , sa certa cognitio es actus reflexus , alius actas rectus. Et Bacchonus in Primo Dist. I. quaest. I. art. Σ. f. 2 cum enim quis considerat, se nari per medium probabile, tunc assentitur aliquomodo saltem probabiliter , o tunc scit , se min
Quare actus directus reflexo persectior quidem est, sed non semper certior, quia direct us ferri potest in objecta, quae certa non sunt, ut optinnabilia a : actus vero reflexus, licet dire a per impersectior, semper illo certior eli, quia eius Def.7. objectum sunt proprii, & intimi mentis actus, de quibus per conscientiam certa est.
XXXVIII. Bnderem est habitus primorum Principiorum
Hoc est habitus, quo Intellectus judicat generatim , & universe , quid sit amplectendum, vel fugiendum. XXXIX. Conficiendita est habitus, seu dictamen Conci sionum peculiarium practicarum.
67쪽
36 PROBABILIS MUS Uidelicet Iudicium , quo mens iudicat hic ,& nunc, quid si bonum, vel malum, licitum, vel illicitum, ideoque amplectendum , vel resepuendum.
sive naturaliter indita , sive per doctrinam aquisita, continetur : Constentia vero notitia, qua idem Ius in particulari ad opus applica
Potest autem hoc Iudicium assignari duplex directum ,& reflexum. Greflum, ouod immediate cadit supra obiectum , de quo aliquid enunci tur: vel quod enunciat de rei veritate, ut est in se. Resexum, quod cadit supra directum ipsum, seu cuius obiectum est Iudicium directam , supra quod reflectit : vel quod enunciat de rei veritate, ut apparet in Intellectu. Primum potest esse incertum, secundum vero certum. V. G. Hoc iudicium : Pingere in die Feso probabilius licitum es: est incertum', utpote opinativum . Istuc autem : Liritum est , quod probabilius es licitum: est certum, & communiter admittitur. Cuiusmodi exempla passim
in Moralibus occurrunt . Sic certo pium est adorare Hostiam consecratam , quamvis sit incertum, consecratam esse: certo pium erogare eleemosynam pauperi obvianti, licet sit incer tum, esse vere pauperem: certo pium quemlibet probum , & insontem habere , etsi sit incertum , esse talem: & alia sexcenta. Cuius ratio est, quia fieri potest, ut judicium directum
68쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 37 principiis tantum opinativis., reflexum vero certis nitatur.
X L. Actus Virtutis elicitus, & immediatus est, qui immediate ab ejus habitu jam sermato , & in anima existente procedit. X L I. Actus mediatus, seu imperatias, qui ab habitu immediate non procedit, sed a Virtute imperatur, aptusque est generare Virtutam .
Hujusmodi est , qui fit a Voluntate ex obiecto , &fine Virtutis, v. g. Temperantiae, titudinis &c. . SCHOLIUM.1'Ri Mus actus est semper verus, secundus p test esse falsus. Sic actus, quo Judex iudi-Cat V. g. reum Sortem, postquam reus probatus
est, potest esse falsus, quia fieri potest, ut Sortes vere reus non sit , sicuti aliquando contingit , est tamen actus virtuosus , & prudens . Contra hic actus, quo dicimus . Iudicandum est secundum allegata, & probata ; est semper verus . Hic es icitur immediate a Prudentiae Ui tute , ille immediate ab habitu opinionis, m diate vero , seu imperative a prudentia actu li, hoc est a Regulis Prudentiae, quibus homo in iudicando secundum rectam Rationem ita se gerere debet. Ex quo liquet, incerta posse esset prudentia, prudentiisima.
69쪽
13 - Ρ R O E A B I L I s M V sc . - ' X L I LIgnorantia est pura, ac simplex nescientia veri, vel falsi. Ignorantia non est idem , ac eiror , neque materialis, neque formalis. Nam formalis est falsum scienter , materialis nescienter , seu in se a) per pro vero approbatum s a . Unde apparet , in Sch. Def. quo error ab ignorantia discernatur, quid addat s. n.6. ille super illam, & quomodo illa sine isto elIepossit. MCor. Hinc tam in opinione minus probabili, quam probabiliori ignorantia continetur , quia b) per cum utraque aequaliter incerta sit b , veritas, Cor. a. aut falsitas in illis ita latet , ut certo sciti Def. 26. non possit. 27. XLIII. Ignorantia vincibilis est nescientia ejus, quod
quis scire potest, & debet. X L I U.
Ignorantia invincibilis nescientia eius, quod quis vel non tenetur scire , vel si tenetur , nullo modo scire potest. Utraque solet dividi in varias species , quae ad rem non faciunt. Hoc loco potissimum Ign rantiae Iuris ratio habenda est , quae nescientia
Legum necessariarum continetur.
tes, ac debet ; in secunda vero: scire nontenctur, vel f tenetur, scire non potes , quia ut
70쪽
METH. M ATA. DEMONsT. P. I. 39Ιgnorantia sit vincibilis duo requiruntur , nempe sciendi possibilitas, & sciendi obligatio, ut autem sit inυincibilis alterutrum lassicit , scili cet vel desectus obligationis sciendi, vel sciem di impossibilitas. I. Porro haec sciendi impossibilitas duplicitet
contingere potest, vel ex parte operantis, vel ex parte rei . Primo modo habetur, cum quis aliquam actionem ita existimat licitam, ut de illius malitia nulla ei occurrat, nedum graVis
ratio, sed ne quidem ulla Armido, aut suspicio, aut dubietas, aut simplex cogitatio . Secundo modo , cum ei obversatur quidem vel gravis ratio, vel saltem timor, dubium, scrα-pulus, suspicio, simplex apprehensio de malitia actionis illius , facta tamen diligenti veritatis
perquisitione, atque investigatione , ad certam
malitiae cognitionem pervenire nequit . Unde D. Thom. I. a. q. 76. a. a. ait, invincibilem
Ignorantiam eam esse , quae sudio superari nompotes. Cum in primo casu malitia actionis sit omnino impraevisa , in secundo vero aliquomodo praevisa, ut liquet ; ideo Ignorantia imvincibilis esse potest vel praeυisa, vel impraevisa. 2. Ignorantia orta ex impossibilitate sciendi utroque modo dicitur invincibilis pissice, cum constet esse absolute impossibile , ut quis per
veniat ad veritatem ejus, de quo nullam praecedentem habet vel simplicem cogitationem ἔaut cujus veritas absolute reperiri non potest. Ignorantia vero orta ex defectu obligationis sciendi, dici potest inmiscibilis moraliter, quatenus non tenetur quis illam profecto vincere , si vincendi non habeat obligationem.