장음표시 사용
131쪽
Pro experimento: In imo ,ase praegrandi &
νitreo έ M. Si. est soramen cum annuis nexi- )ist Wro ei m cujus diameter est unius POincis foramini aptatur obturamentum suberis sebo illitum , ut pressioni vel mediocri posit cedere. Canaliculus, cujus initium est annu-1us nexilis, ita rase continuatur ope tubuli vitrei dem diametri, &c. qui ubi opus erit, y r. λεtquam in tubulum M aquam a te inluderis , observandum est , quaeram sit ejus atritudo, cum illius pondere repellitur obturamentum ; quod deinde, remoto tubulo renonibtur ut prius. Si vas impleatur donec ejiciatur obsuramentum, facile erit deprehendere eamdem Pronus esse aquae altitudinem quae Prius fue
q e perimento Sequitur istud argumen- 'Th. lux mentum mobile aqua premente non Lepeii Iur, nisi illius columna ad eamdem altitu-uinem pervenerit: atqui profecto nisi columna e-Jussem diametri ac obturamentum, seorsim a lateralibus ageret in basim , minor requireretur al-Mrucio, ubi latior esset columna. Et vero globuli ex quibus constat columna , quae obturamento ad perpendiculum incumbit QSJuneti sunt a globulis columnarum lateralium mirum Igitur esse non debet, Si haec columna
132쪽
1M R Rra rΙo . VI. 13sseorsim ab 'aliis vim suam exerceat in Partem . basis sibi subjectam. Hinc patet longe diversam esse liquidorum &solidorum preSSionem in Cum enim Solidorum Paγtes Sibi tenacite Π adhaeroant , una Sine aliis. Pre- mere nota poteSt t, longe aurem aliter se habent
liquidorum particulae. Εamdem ob causam alia est fluidorum, & alia solidorum percussio . Libra enim glaciei ictum longe graviorem infligit, quam libra aquae.
quida sexta directionem quamlibet aequaliter premsnt , id era, a summo deorsum , ab imo sursum , s
Prob. I. pars .. Lliquida premunt a summo, deorsum : I. quia particulis constant , quae gravitatis omnibus corporibus communis Sunt participes, qua deorsum impelluntur a. Quia id innumera leuantur experimenta, ex quibus Sequens tantum reseremus et adhibetur tubus vitreus, cujus extremitati inseriori illigatur vesicula mercurio impleta. Deinde in alium quemdam scyphum aqua plenum immergitur ; tum mercurius aqua compressus, ex Vesicula in tubum assurgit, &Iidem eo altius, quo profundius in aqua tubus eprimitur. Unde Sequitur gravitatem columnarum corporis liquidi, jpsarum altitudini respon
. Prob. Secunda pars. Liquida premunt ab imo sursum: Si enim tubus vitreus, cujus orificium superius imposito digito sit occIusum, in aquam vase contentam, ad sundum usque immergatur, sublato digito, liquor statim per orificium inse- rius aScenait, donec eamdem assecutus fuerit altitudinem in tubo ac in vale: atqui non ita eve-
133쪽
Utur, nisi quia columnae tubo laeterales premunt
mdem' veritatem demonstrat istud expetimetstum: adhibeatur Vas erystallinum, ex utraque Parte apeFtum. Claudatur ipsius orificium inse-yius lamina euprea, quae corio madefacto vestita βit, ut vasis ori accuratius applicetur Huic laminae alligetur filum , illudque manu teneas, post' quam adductum sterit ultra superius vasis orificium. . Tunc apparatum illud in . aquis ad eam altitudinem demergas, quae cupri crassitiem Π vies Superet, & filum dimittas duo retinetur sundus metallicus . Eum videbis inseriori vasis apertura: adhaerentem, quandiu aqua in vasis cmacitatem non Satis sese extulerit, ut etactum Illum impediat. Fundum eupreum ad eam altitudinem deprimi, quae ipsius erassitudinem novies Supe Tet, ideo necesse est, quod gravitas aquae Speci sca se habeat ad cupri gravitatem, Ut t. ad. 0
Quid vero laminam metallicam retinet λ' Quid impedit ne in sendum vasis decidat , nisi aquae
columna quae claminae cupreadi respondet, in eam
qin agit ad imo sursum y Hane fluidorum peoprietatem utiliter adhibet humana industria, ut aqua v. g. e puteo prom prius hauriatur. Quem in usum supra putei a perturam suspenditur trochim sum circumvolinta. Unicuique illius senis extremitati appenditur situla Alternis vicibus descendunt duae situlae. Si vero non permittant purei angustiae , ut ambae situlae aequata fronte vant & redeant, tunc .m,nuitur earum diameter . eademque proportione augetur altitudo. Quo in casu fieri potest, ut is aqua simul inverti nequeant, quῖn sese mutuo impediant. Tunc vero in subsidium vocatur quae fluidis inest, ab imo sursum agendi proprietas. Suo in lando perforatur utraque situla, & sera minibus aecommodantur valvular so 'apes γ δ qua dum ab imo sursum premit, valvulam ἡγtra situlae capacitatem. attollit, in eamque se ο
134쪽
intrudit , donec impleatur . Deinde pondus aquae valvulam deprimens eam occludit, suoque in i
co retinet, aqua proinde evivere non potest. Prota, tertia pars , nempe liquida preinere versus latera. Id experimentis compertum est. Per-felatur circumserentia lagunculae sacon ), ita ut foraminis diameter trium sit linearum. Deinde
eam aqua repleas, & accurare obtures: liquor non elabetun, quia externi aeris. columna quaeso ramini respondet, Vim Superat, qua vasis parte reS aqua premit. Ubi autem sublatum fuerit o tutamentum, per lagunculae collum sese insinuabit altera aeris colunt na , quae prioris vim elidet. Tunc victrix erit aquae pressio lateralis , ideoque per foramen salie O. estiuet. Lateralis hujus pressionis quotidi ε sese osserunt exempla: si dolium liquore senum iu latere perforetur , Statim liquor effluit, modo superiu& orificium sit apertum. Quando naviS ex latere so-ditur, in eam illico irrumpunt maris vel fluminis aquae, & brevi submergetur, nisi praesens adhibeatur remedium. Si major sit in fluminum alti vela aquae copia, 'uam. continere poSsint, aqua huc & illuc diffluit : atqui haec omnia non con tingerent nisi liquida vim suam a latere exese.
Aliquando submersae sunt provinciae , mustaeque aliae clades inde acciderunt, quod adversus late rasem aquarum pressionem non istis prOVisum fuerit. Hujusmodi cautiones ita iis .etiam Operibus adhibendae sunt , quorum materia vel tantillum habet fluiditatis sive propter ejus partium tenuitatem , sive quia inter se parum habent cον haerentis Si, via gr. cum terra aut lapillis oui
Lontage exstruatur moles, digue ), brevi comvuet, nisi ejus lateribus detur susticiens declivitas talus ).. Μuri quibus terreni aggeres ter
stunt, nisi soliditatem habeant terrae altitudini M
135쪽
Quaeres quaenam Sit causa physica. , propter quam liquida, tum ab imo sursum. tum a latere vim Suam exerant
Resp: Ut probabilis horum essectu: m causa in
telligatur, obser andum est cum D. Nollet , tenues fluidorum globulos in vase, quo contiUeritur , non Semper alioS Super alios adamussim es se dispositos, ut in figura Sa. ; at saepissime unam columnam Vim Suam inter duas alias exercere , quas Se invicem disjungere 'nititur, Sicut
exhibet figura 55. , ubi pressio perpendiculariS , rae fit in puncto a', per columnas lateraleS tram- rtur versus paries vasis E, F. Pariter quando colum a DF agit in duos globulos G, H, prior satis resiStit, quia vasis parietibus sustinetur Iposterior vero es impellitur ab imo sursum ; quae impulsio suum obtinebit essectum , nisi obstet columna aequalis columnae ΙΗ, & globulo II in
Fluidum pressum eo semper allabitur , ubi minor est vis resistens. Cum enim undequaque aequaliter sit compressum, nititur pariter undequa que sese diffundere. Ergo si vis resistens alicubi sit minor, quan actio premens, fluidum preS- sum debet priorem vincere, & versuS eam par rem fluere, ubi minus resistitur . . . 'Hinc explicatur cur nonnullis in regionibuS, quarum Solum est maxime arenosum , & mari vicinum, quaeque sole calent ardentissimo, quotidie sub vesperum flare soleat ventus e regione maris. Durante scilicet testu diei, multum ierVescit aer, plurimumque dilatatur; dum autem Se- 'Se expandit, aerem versus maris littora positum comprimit & condensat. Inclinante vero die , deservescit aer solo calefacto respondens, aer prope maris .littora minus comprimitur, & Sese magnavi evolvere nititur. Inde nascitur ventus.
136쪽
nuidum sibi permissum, I. componitur ad. Iibellam de niveau ) ; a. tunc tu aequilibrio constituitur .
. luidum dicitur ad libellam se componere, quando ejus superficies fit hori-αonraIis: atqui duidi, dum sibi permittitur, Superficies debet fieri lorizontaIis a vel enim ejusmodi esse debet, vel depressior erit in una Pa te, di altior in altera r atqui posterius dici nouso in t - Namque si fluidi superficies esset humitor in una, & altior in alia parte , jam columnae altiores, utpote gravioreS, magis Premerent, quam coIumnae depressiores resiSterent; unde humiliores attollerentur. & altiores, deprimerentur; ideoque omnes ad libelsam sese compone-xent , ergo, M. Hinc experientia compertum est, in receptaculis, haludibus & Stagnis , aquae Superficiem situm horizontalem retinere, dum nullus est ventus paulo vehementior.
Prob. secunda pars o Fluidum dicitur stare in aequilibrio, cum omnis illius columnae ita in sese invicem agunt, ut nulla possit aliis praevalere: atqui omnes columnae fluidi ad libellam composuri, ita in se se , &c..i Si enim una ceteriS praevaleret, jam fluidi superficies in una Sui parte εγtolleretur, & in altera deprimeretur, nec proinde ad libellam esset composita, quod pugnat cum instituta hipothesi; ergo fluidum ad libellam compositum , in aequilibrio consistit.
137쪽
Liquoris pre sto in basim aestimanda est ex altitudine oe basi, quaecumque sit
Prob. Sint duo vasa ejusdem hasis & altit
dinis , quorum alterum conicum unicam rantum libram, alterum autem multo capacius centum
aquae libras contineat: si pressio liquoris in basim aequalis Sit in utroque vase , certe aestimari debet narc pressio ex altitudine & basi: atqui liquor in utroque. Vase basim aequaliter premit. Si enim ilIorum bases sint emboli pisioni) mobiles, experiἡntia constat ad sustinendum utrumque embolum, eamdem vim esse adhibendam; ergo utriusque vasis bases a lis uore incumbente pariter premuntur; f ergo fluidi in basim pressio ex altitudine & basi dijudicanda est, quaecumque sit vasorum forma; ut igitur totam compressionem compertam habeas, multiplicanda erit basis per altitudinem.& summa presSionem integram eX-hibebit. Si, v. g. basis trium sit pedum , & altitudo quatuor, multiplica I. per 4., & summa inde coalescUs, nempe I 2. , totam preSSionem tibi designabit. - - iEamdem propositionem, quae prima fronte paradoxum videtur, sic confirmari potest: aqua im
pleantur tria vasa ACCD, EFGH, Lm PQ fg. 54. 55. 56. ) quorum pares sunt tum ait Letudines AB, IV, LI', tum hases BC, FG NO.
Testatur experientia singulas en bases aequaliter premi, quamvis tribus in vasis maxime diversa Sit aquae quantitas. In vase quod exhibet figura 34. , iundus BC tota aquae massa ABCD Oneratur , ut Satis pater. Supponamus ipsius pondus e S Se Sex librarum : in vase quod indicat figura 55. , facile concipitur fundum FG non sustinere, nisi sex libras, etsi vas illud onge sit capacius.
138쪽
- DISSERTATIO VI. r. 7solana enim sustinet aquae massam IFGI , huic aequalem quae in prum vase continetur; reliqua fluidi pars a vasis parietibus EF, - retinetur . ., Verum non ira facile intelligitur quo pacto in vase quod designat figura 36. , iundus No etiam sex, librarum pondere sit onustus, licet ad implendum vas illud unica serto aquae libra susticiat. Quae difficultas sic explanari potest: Omnes eiusdem liquidi in aliquo vase inclusi partes ad linellam vel sese' componunt, vel sese componere nituntur, ut demonstravimus; brevissimae igitur vasis de quo loquimur columnae, quales sunt PUAS, RH, Tm, vim suam exerunt, ut seSe ad libellam cum altissima columna L TV esterant,& reipsa efferrent, nisi obstarent vasis parietes LM, PS. Adversus illud obstaculum cum ea vi luctantur , qua possent ad columnae LATI a titudinem sese attollere, si nihil esset impedime ii : sed renituntur r agissent, vasis parietes ΛΜέPS, & brevibus illis columellis renitendo, eas pari conatu versus basim repellunt. Unde fit ut non minor sit in basi pressio, quam si onmes, columnae ejusdem essent altitudinis ac columna LOTH, & undique aequabilis foret vasis
O . I. Duo sint vasa ejusdem basis & altitudinis, quorum alterum. Sit miserme, V. gr. cylindricum , & alterum desinat in rubum .angustissimum : prius sit centies altero capacius, & Ioci. aquae libras contineat, posterius vero unam duntaxat.
Si liquidorum pressio 'aestimanda foret ex altitudine & basi., in casu proposito unica aquae libra tubi centies minoris tam premeret basim inuam Ioo. librae tuta centies capacioris atqui salsum cocisequens: ergo & antecedens. Resp. Neg. min. In utroque vase eadem eSt
139쪽
quidem bases moveri non Possunt, quin spatia sint molibus reciproca . fit enim sandus vasis angustioriS esset mobilis , & descenderet uno pollice ,. SupePficio aquae superior descenderet centum pollicibus , quia basis centies latior supponitur , quam par& ejusdem basis superior Conrea veruisi sundus vasis cylindrici aino pollice deprimereetur, liquor pariter uno ramum pollice descende-πet, ut patet; ergo velocitas qua delaberetur ii-quor πMis .angustioris, seret centies major, quam
velocitas ' deflueret liquor vasis cylingrici, sic mi mole& liquoris iubi cylindrici centies major est mole, seu mantitate suidi, quod in vase centies
angustioti continetur , moles igitur in utroque Wa- .se sunt melocietatibus reciprocae; ergo vires has ' Frementes, utrinque Sunt pares, ac Proinde aequa-rus esse debet pressior l. Inst Si pressio in utriusque vasis bases esset aequalis, qui attolleret vas angustius, idem voR- dus sustinendum haberet , ac Si esterTEt vas om-ties capacius : atqui tamen id non evenit; er- go pressio in utriusque vasis bases non est ae-
Resp. Dista maj. Si pressio, &C. modo pressio 4n iundum vasis a solo liquoris pondere repetenda eSset, conc. Si premio non a pondere tamNm, sed a liquoris coarelatione oriatur, nego maj. Itaque duplex est liquoris pressio, alia snae 3b illius Pondere, alia quae a coarctatione liquidi mvase contenti oritur ; porro qui duo vasa attollit, mon sustinet nisi pressionem a liquidi gravitate exortam Mon autem eam, quae ex fluidi coarctatione nascitur. Liquor enim per coarctationem' aeodem nisu vas sursum repellit, quo illud premit deorSum ; ramus autem aequales & oppositi sese invicem destruunt . Quemadmodum Scilicet cuneus
140쪽
datem ligni intra quae re itur, hinc di Inde --dem Impetu repellit , ita li*uor in vase inclusus .eadem vi agit S in hasim , es .in laterum Parim,
quae basis partitas respondentia
Quod responsum sequenti exemplo iussustrari εο-iet : si intra dolii termi hases per vim cinducatur haculus , qui propter mimiam lonsitudinem inflectEtur , baculus ille sese freti tuere mititnr, eoque risu in utr
Iue sundum sentiter agri. Licet illius pondus sorte non sit nisi iunius librae, fieri soterit ut landum inseriorem eadem vi premat ac pondus mille librarum . Numquid idcirco ad dolium illod. attollendum adbibenda erit vis mille librarum λ te amam ; at satis ierit eam Nim Conferre, quae . Sufficiat ad sustinendum pondus materiae propriae, tum dolii, tum baculi: quoerim impetis iundus inserior deorsum impellitur,aeodem sumum repellitur sindus superior . Cum autem uterque sibi invicem ver tabulas laterales firmiter connectatur, duae ilis Orestiones aequatis & oppositae sese mutuo lsustinent. Idem eo Sentiendum est de pressione, quam in alicujus vasis basim inducit liquoris coarctatio- - objic. a. Sint duo vasa ejusdem hasis. & alti- tudinis, alterum cylindricum, alterum coni recti ertice trunςati sonmam habeat. Qua in hypothesi sic argumentor Si dimidorum pressio In basim penderet ex s-ritudine & basi, pressio haec esset aequalis in utroque Mase: arqui tamen id falsum irat . er-sο, ω. Besp. Teg. unin. Fbi sequalis est uressio , ubi
par est numerus columnarum aequaliter prementium r atqui in utroque vasa I. par numerus est. Columnarum, siquidem hases Sunt aequales. οὐ Columnae omnes in utroque vase aequalis C premunt. 'omnes: enim columnae tubi cylindrici eodem modo pnemunt, ac columna media 2 atqui pariter omnes tubi conici columnae eadem vi premunt, ac columna media vasis cylindiici: colu-