장음표시 사용
181쪽
bulo minime illito, liquor supra libeIlam assurgat. Cum enim aquae in rubo inclusae diametersit v. linearum cum , major erit ejus graVitas,
quam ut Superari pOSsit βttractione, quae ultra Semi- lineam nihil valet. 5. Cum ea sit artractionis lex, .ut juxta ratiΟ-nem directam molium agat, deberet mercurius in tubis capillaribus aureis ultra libellam sese attollere . Cum enim aurum plus densitatis habeat quam mercurius, prosecto vim superaret, qua Sese invieem attrahunt. hydrargiri particulae, &proinde illud ultra libellam eveheret, sicut tubus vitreus aquam attollit; atqui tamen P. Gerdia ex ordine Barnabitarum , in diSsertatione, quam Vulgavit anno I 754. , teStatur Se tubos capillares aureOS , & ' quidem variorum diametrorum , adhibuisse, & nunquam LΘntigiSSe, ut mercuriuS utintra libellam assurgeret.
Ex iis quae dicta sunt satis patet, nondum he- ne cognitam esse pMenomenorum causam, quae in tubis capillaribus . miramur. Ne tamen jnde concludas exigui esse momenti hanc disquisitionem . Physicorum enim attentionem eo potissi
mum jure sibi vindicat, quod hujusmodi tubi va
riis naturae operationibus inserviant. ' Ubi enim cognoscitur liquores, quamvis graves, intra exuguo S canales, cujuscumque materiae Sint, aut figurae, sese attollere, jam mirari non subit, quod ad partem usque supremam madefiant arenae acervus, lapis molliculus, truncus sursum erectus,&c. quamvis haec corpora nonnisi aliquantulum in aqua immergantur. Scilicet cum variis mea.. tibus, sive poris, interceptae sint eorum cory rum partes, intra ipsas aqua tenues reperit canaliculos , quorum subsidio sese attollit, ut sacere consuevit in tubis vitreis capillaribus.
182쪽
DISSERTA T I O VI. I 2r, Stipes sursum erectus, qri ad summitatem v xque madefit, quamvis inferiorem tantum illius partem aqua contingat, aliquid lucis afferre potest in arcano vegetationis mysterist . Norunt mnes ideo plantas crescere, quia terrae Succus eΕΤadicibus ad trRncum, ex trunco ad ramos allabitur. Quaenam autem virtus intima humorem illum nutritium sic ascendere tacito impulsu cogat,' in occulto latet. Donec autem ea vis exinplorata fuerit, nonne conjicere licet , ait D. Nollet, succum per capillares quosdam canaliculo&ab imo sursum deferri λ HHanc vero comparationem a. tubis capillaribus Sumptam, ad explicandum mirabile vegetationis artificium , non esse numeris omnibus absolutam , sic monet auctor ipse: II est υ i ,. je ι' osue,
De non Isis Experimentis circa aerem
Innumera tentata sunt a Physicis experimen ta , quae varias, de quibus jam diximus; aer R
183쪽
asa RNΥyIaAE GANSR RTris oprietates mediam in lucem proserunt. Nonnulla.tantum, Seligemus , ex iis autem alia sunt quae sine machina pneumatica perficiuntuς; aliae. Uero quae. ab. Sa pendent . a prioribus, inicium,
Br Exporimoris , quibus perficiendis non opus
sito pedes. longus, ex una parte hermetice clausus , ex. Hrexa vero apertus, impleatur hydrargi-Fo, ita ut nuIlae aeris particulae intra liquiui parara remaneam .. Quod ut assequariS, antequam subus ad summam usque repleatur, ad ejus apersuram digitum apponas, & postquam in situ horizontali constitutus fuerir , illum ita moveas , ut hydrarguum ab imo tubi extremo aΔ aliuo,. ti vice versa fluat. Hac enim agitatione, aer i 3ra mercurii particulas impeditus , ab iis sese ex citet . Quod ubi pluries ueratum fuerit , & tms accurate plenus , tunc digito ad ipsius orificium e apposim , invertendus est , & in vase ubi ramat hydrarorum immergendus, ita ut pars aperta sundum non tangat. His peraesis, digitum M ucas, Tunc mercurius, alternis vicibus modo supra 27. aut 28. pollices ascendet, modo infra descendet. Denique post multos itus & reditus, in aequilibrio sese componet ad 27. aut 28. pollicum altitudinem , circa punctum b. Explicatio - As praefatam altitudinem hydrar- girum sustineri' non potesv , reluctante natura- ii ipsius gravitate, nisi quoddam adsit aequipondium . ' Nullum autem aliud invenias, nisi aeris olumnam, quae eiusdem sit latitudinas ac tubi
184쪽
DIssER TATIO MAorificinia ej AM. enim in vase stagnam his superficiem d ae premit ,δe nullus in tubo superest aer, qui columna mi aeream orificio e tubirespondentem librare valerici Haga igitur potest hydrargiri columnam, sustinere, quae cum ipsa Sitin. aequilibrio,,. sive ejusdem ponderis ..Sed, inquies, undenam oriuntur itus illi & reditus , quibus hydrargirum nunc ultra 27ia aut 28 pollices. . attollitur num Infra descendit, ante quam pensile. maneat Res . Ideo descendit hydrargitum, quod ipsius columna cumu lo Vitudo est trium. pedum , ni natam habeat gravitatem, quam ut ab aeris colu mna sustineri possit. Dum vero descendit, quam dam acquirit veloci a rem qua vincit aeris pressionem , ideoque insta 27. aut in. pollices deprimitur .. Velacitata inter descendendum comparata aeripi externi column mi premi P, quae Sem re stituendo hydrargiram sua vice superat, & ui tra 27. aut 28: pollices repellit . Iterantur alternae illae victoriae donec inter mercurii & aeris eolumnam aequilibrium constituatur.
Sit tubus vitreus ABCDEF M. 44. cujus
pars recta CDF tres circiter pedes sit longa, de pars alta recta AB viginti duntaxat pollicum altitudinem habeat. In C aperta est, sedi vesica suilla accurate obducitur . . Tandem extremitas Ahermetice clauditur,. altera vero F patet .. Tota tubi capacitas hydrarpiro impletur . m. peractis, tubus solito modo in vase subjecto invertatur, in quo stagnat at ud hydrargirum . . Inde triplex contingit phamomenum e G. mercurius, in parte recta CDF descendit, & suspensus manet ad 28. circiter pollicum altitudinem; a.. totum hydra girum alterius partis AB, in phialam delabitur; S. si acicula perforetur vesica quae aperturam coceludit, totum hydrargirum partis CF praecem
185쪽
284 PEΥsIcA GENERALΙΤ . decidit in vase subjecto; dum interini, mercivius in flexu conclusus, in partem AB illico prorumpit , , cujus summitatem .subito impetu concutit. A clarissimo Paschal inventum est ingeniosum allud experimentum.
Omnes hujusmodi experimenti partes ab aeris gravitate pendent. r. Hydrarg Pum . inverso tubo descendit ex parte CD ; & pensile remanet ad 28. circiter pollicum altitudinem, quia 'sufficit haec mercurii quantitas ad libransera parem aeris externi columnam , sicut in tubo Toricelliano. 2. Torum hydrargiretin partis AB defluit in phialam, quia apertura C curvaminis CB accurate VeSica clauditur, omnemque aeri externo praeclu- . dii aditum. Nullus igitur est aer, qui Sua pressione hydrargirum intra partem AB Sustineat, quod idcirco propria gravitate in phialam decidat, necesse est. S. Ubi primum Vetica, quae in rificium C claudebat, non fuit perforata, aer su bito per soramen irruens, librat aeris externi columnam , qua hydrargirum intra partem CDF Sustinebatur: quod ideo pondere proprio in vas SubJectum dehrimitur. Contra vero idem aer, qui' per foramen irrumpit, totam premit superficiem hydrargiri in curvamine CB stagnantiS, ea tan rum parte excepta, quae capacitatem tubi AB respicit; intra ipsum igitur sese recipiat hydrargi-Tum Oportet. Cum autem par 16 viginti duntaxat pollicum altitudinem habeat, & aeris columna par sit. sustinendis 28. hydrargiri pollicibus , haec sui impetus partem ,mpendit, ad tubi
Summitatem A non. leviter percutiendam.
Vinum e dolio accurate pleno non effluit, quam do unica fit apertura , cujus diameter tres linea
186쪽
non excedit. Ubi autem duae fiunt apertum, quarum una sit infra alteram, tunc vinum per inferiorem .esabitur. Si vero dolium non sit omnino plenum , manabit vinum , quamvis unicum sit foramen; sed fluere non perget, nisi fiat aliud foramen, per quod novus aer dolium subeat. Explicatio. I. Vinum e dolio prorsus pleno non effluit, quando unica fit apertura, quae tribus lineis non sit latior. Cum enim aeris pressio superet pondus columnae vini 52. pedum, manifestum est eam Obstare, ne vinum eXeat. 2. Si duae fiant aperturae, quarum una sit insta alteram, vinum per inferiorem delabitur. Duae enim aeris columnae, quae foraminibus respondent. Sunt viribus aequales; Sed columna, quae aperturae inseriori incumbit, sustinendam habet majorem vini columnam, eam scilicet quae a superiori vini superficie ad istam usaue aperturam extendi. tur; necesse est ergo ut illa aeris columna vincatur ab altera, quae foramini superiori imminet. S. Vinum effluit ubi dolium accurate non est plenum , etiamsi unica.fiat apertura ; aer quippe dolii internus, & supra vini superficiem incumbens , non minus virium habet, quam aer exter-Nus 9 gravitas ergo vini, cum aeris interioris pres-Sione conjuncta , aeris externi, & foramini respondentis renixum vincere debet. 4. Vinum effluere non perget, nisi fiat aliud foramen, per quod novus aer possit in dolium ea proportione gliscere, qua exigit vinum. Si enim dolium non subeat aer externus, tunc aer interior dilatatur, & spatium sibi vindicat ab exeunte.vino relicturn; minus proinde comprimitur , quam aer externus. Vis autem aeris miduitur, prout minor fit ejus compressio . Cum igitur aer interior certum ad gradum dilatatus fuerit , tunc ipsi satis praevalebit aer exterior foramini respondens, ut vini fluxum cohibeat.
187쪽
hibet figura 45. Si ex crure ejus longiorI aer.e Sugatur, tunc aqua per alius brevius ascendFrui eifluat. pticaris. Postquam aer ex erurs Ion σε - ruir exsuctus, in Mificio D breviori nuua M. eurrit pressio , iam tota aquae stagnantiu sum ficies ab aere premitur . Cum autem eae sit flub larum natura , ut eo sese recipiant , ub, minor me pressio , aqua per rubum breviorem ascendere motur. Quando siphonis curvasuram in attigit, per tubam longiorem AC defluit , tum quia prωyrio deprimirer pondere, tum quia eontinuo a Mendentis aquae impulsu propellitur PMo, inquies, aeris columna, quae apertum tinbi responder, longior esr, ac proinus gravior alia columna , quae primum aquam ascenderου eo mpestir, ue quis ergo prior columnae assurgen emaquam non repellit, aut suspEnsam Ao , renet γ' Leviusculam hane difficultatem stoilo - est solvere; aeris colamna, quae orifidio tubi AC spondet, paulo quidem longior as8, as gustine iam habet majorem liquidi 'molem. Ille vero is quoris excesSus sua gravitare vincir longioris. eo , mnae excessum aqua enim- octingentiex Are
Quinam sir usag si oris ita ex onir De Sigand
188쪽
Ex iis quae de siphone diximus, deduci potest . causa, propter quam in fontibus periodicis aqua modo effluat, modo effluere desinat. Scilicet hinatis modi sontes in montium radicibus aut non lor11N ab iis scaturire solent./In illis montibus, ut veriSimile eSt, multae sunt caverna , in quibus ., veluti totidem in receptatulis codligitu T aqua , Per canales subterraneos deducta Praeterea alii sunt canaliculi, qui cum iis receptaculis commi tuntur; quique possunt siphonis vices gerere, em S. crura Sunt inaequalia . Aliunde ita disponi queunt, ut pars brevior in his. receptaculis ponitus sit immersa dum pars longios ad locum usque producitur. in quo sons exsilit. Denique fieri PoteSt, ut Omnium canalium capacitas , qui ex receptaculis aquam. eo deserunt, ubi sonS Scatu- rire cernitur, major sit canalium capacitate, qui receptaculo aquas susticiunt. Quibus positis, ne e Se eSt ut aquae e receptaculo afluentis copia', quae ad ipsum advehitu .. nas Praenotatis, quando plenum est recep ac tum , & aqua supra siphonis curvaturam aSSurgit , necesse est ut aqua e crure breviori in longius transeat, & inde in eum locum ducatur, usi 1OnS Scaturi . Cum autem major fir aquae e re . Ceptaculo exeuntis, quish aquae ad ipsam advenientis quantitas, decrescere debet aqua receptaculi, & ita subsidere, ut tandem insertos sit O. risicio cruris brevioris ; idcirco des net aquae fi xus. Sed quo tempore cessat, nova interim adducitur aqua, & sensim impletur receptuculum . A qua paulatim ex crure breviori ad siphonis cur- .vat ram Pervenit, unde in partem longiorem de labitur, donec. brevior immergu desinat, Sicque deinceps.
189쪽
188 νΗΥsICA GENERALIs . detur canalis AC, ad fundum pene vasis produ
ctus , & epistomio B robiset instructus, per
illum canalem aperto epistomio, aqua in vas CDυ ope syringis magna vi intromittitur: ticlauso epistomio exire prohibetur. Eo magis . comprimetur aer interior , quo major immissa' suerit aquae copia. Ubi vires deficiunt, & propter vehementem aeris compressi renixum, im trudi non potest novus aer, tunc occluso episto-mio , vas igni imponitur, ut magiS ac magis aer densetur; tunc aptato tubulo, apertoque epistumio, aqua statim magno impetu foras prorumpet, in aurasque exiliet. Si aquae lσco spiritus vini intra vasis capacitatem inclusus fuerit, ipsique soras prosilienti admoveatur lax accensa, tunc splendidus flammae caeruleae jaelus oculos recreabit . Explicatio.
. Salientis hujus sontis effectum, ab aeris elaterio pendere manifestum est. Cum enim aer ma xime compressus fuerit, se se dilatare eo vehe mentius nititur, quo magis suit densatus. Τam tarum igitur angustiariam impatiens, furit tum in Vasis parietes, . tum in aquam sibi subjectam. Cum vero parietes, utpote immobiles, cedere non possint, aer totam vim suam exerit in aquae Superficiem . Omnes ergo columnae, in quas di- visa concipi potest aqua, vi maxima premuntur, ea tantum excepta, quae orificio canalis AC respondet . Per illum proinde canaliculum assurge' 'e aqua cQgitur, eoque altius prosilit, quo magis densatus suit aer comprimens ; sed paulo post aquae jactus sensim minuitur: dum enim salit aqua , in vase minor .fit illius quantitas, ac proinde crescit spatium ab aere occupandum .. Dum vero Sic exspatiatur, remissior tit vis illius elastica ; necesse est igitur ut etiam depressior fiat aquae jactus. Fons, quem modo descripsimus,
gallise vocatur, fontaine artificietis, fontaino de
190쪽
.. . tis 3 qui a Sui auctoris no mine dicitur, sonS Heronis . . . .
Figura 47. alium sontem exhibet magis tranquillum & placidum. Canalem habet EF ex utraque parte apertum, cujus extremitas E duabui circiter lineis eminet supra fundum lancis GH Pau basyin ), .cujus in centro est foramen . . Re ceptaculum IK aqua sic repletur, ut quarta cir-CIter illius pars vacua remaneat. Fons ille reperitis vicibus fluit per canaliculos I, 2, 5, 4; gallice dicitur fontaine intermittente , fontaine commandement. Pro tuo quippe arbitrio fluere Perget, aut cessabit , prout tibi libuerit, vel obstruere, 'vel liberum relinquere foramen lancis Ier quod aqua defluit . .
Quando canalis EF apertus est, liberum aditum permittit aeri, qui superficiem aquae IK interius comprimit. Tum duae sunt causae, quae a mica conspiratione ad fluxum conserunt, nempe aeris interioris pressio, aquae gravitas. Ex iis causis prima, nempe aeris interni pressio, eliditur aeriS externi renixu, qui tubulorum I, 2, 5, 4. extremitati respondens, liquoris effluvio tantum obstat, quantum ipsi favet aeris interni vis comprimens; altera vero causa, scilicet aquae ''ra Vitas, tota & integra superest, & aquam es- fluere compellit. di vero canalis EF obstruatur, tunc desinit aer Interior aquae superficiem IK premere, libereque agit aer externus, cujus actio , superato aquae pon dere , ipsius fluxum inhibet. Cum aqua e lance GH, in qui recipitur, non exeat nisi per foramen, quod in ipsius centro situm est, in lance