장음표시 사용
191쪽
In tubo A aqua plano, & vesica suilla olauso, . fg. 48. vidos ludionem xureum, cujus in se
more tenuissimum est foramen, sex quo. aquδin concavum iptius corpus sese insinuare potest . . Haec figura nunc aquae innatiui, nunc descendit , nunc ascendit, nunc stat in aeqrilibrio , & quas-
tum tibi libuerit, huc spectaculum iturabit .
Ludio vitreus, cum Sit concavus, & nonnisi aerem contineat, pari aquae volumine levior est, ideoque partem tubi superiorem Λ oceupat. Si vero vesicam digito impuleris, tunc totam aquae mole in premes, cujus guttulae per foramen in homunculi corpus immissae, aerem in eo contem tum compriment; ipsiusque spatii partem sibi vindicabunt. Hinc Iudio aqua gravior factus, ad imum tubum delabitur. Sed remoto e vesica dugito, nulla erit aquae pressio; aer in Egura comcava inclusus comprimi desinet, & sese vi ela-Stica restituendo, guttulas in ludionis eorpus illapsas extrudet; iterum ergo ludio pari aqF vo' lumine levior effectus, ad superiorem tubi pa 'tem A remeabit. Si eum medio in reditu sistere velis, aquam ne premas nisi quantum necesse est, ut, homuncto cum aequali volumine aquae ippe quilibrio constituatur, tunc eum medio is cur su stare videbis.
192쪽
orifichum in aquam aut spiritum vini immergis Iur , Mun liquor an vasis capacitatem irruet . Explicansis
Ea est ignis & caloris natura, ' ur aerem dila, eumque expellat e. loco, quem occupat. Aer igitur aolipylae igne plurimum dilatatus fuit . prix maiori parte ab ea depulsus . Quando tu- in aquam immergitur, aer in aeoli pyla re- duus, frigore correptus densatur & minus spa- una obtinet. Aqua proinde tubuli aperturae su .ν xib MM p arte nullam sere pressionem experitur, c dum reliqua aquae superficies ab incum- nie aere externo premitur. Necesse est igituriquor tubulo respondens in aeolipylae capaciarem protrudatur, donec eadem sit aeris tum interni, tum externi densitas.
postquam spiritum vini ebiberit, ' ueruare imponatur, sed ita ut ejus apex ἡ α*Πgatu', paulo poSi vehemens excitabiti Rδ' qui xδnt' i per tubulum erumpet, Δ i. 'ςςς' .m ipsi objectam extinguat ; dein-- Ulpy - is ii V tatur, ut ejus apex partemi,.A. Vm ςupqt, di tubuli orificium caelum rati ut in auras prosiliet liquor; cui si ad- , . . hqx ς tala accensa, tunc jactus erit igneus euhhaλ'U' . Vsp*n & imbrem flammeum recidendo inritabitur. M. 5o.
mmicatio. aeolimis igni iterum subjicitur, &
193쪽
I92 PBΥSICA O NERALIs . 'citatur flatus. Tunc enim aer in ea residuus, &intra liquoris partes disseminatus, plurimum incalescit., sese explicat, & Sese expandendo, per exitum sibi datum, sive per tubuli orificium, magna vi erumpit, & obvias liquoris particulas S cum abripit, quibus armatus facem accensam Sibi admotam extinguit . . I. Quando ita invertitur aeolipyla, ut tubuli apertura caelum respiciat, in auras exsilit Spiritus vini. Jactus ille repetendus est, tum a vaporibus, in quos partim resolvitur liquor, tum ab aere interno. Utrique enim, utpote levioreS, partem vasis superiorem occupant. Cum magis calefiant, sese expanderi vehementius nituntur , . ac proinde vim 'suam exerunt, tum in liquorem sibi. subjectum, tum in aeolipylae parietes ;cum autem ii cedere nequeant, totus vaporum &aeris interni impetus in .spiritum vini inflectitur , qui per tubulum prosilire compellitur, & quidem eo Velocius, quo minor est tubuli latitudo.
In candelae accensae ellychnio sis meche ponatur globulus vitreus, qui paululum spiritus vini contineat, brevi magno cum sagore confringetur, & flammam extinguet.
Explicatio . . Hujus essectus causa deducitur ex eo, quod flamma spiritum vini in vapores elasticos convertat, qui simul cum aere interno sese explicare vehementer nituntur. Ubi, crescente calore, nisus
ille certum ad gradum pervenit , tunc illius vim sustinendae impares sunt globuli parietes Cum strepitu igitur dissiliunt, renuissimaque in fragmenta dissipantur. Vapores & aer simul ingenticum impetu exeuntes, divisas vitri partes adve Sus candelam ejaculantur, cujus lumen violenta illa percussione extinguitur.
194쪽
D I 1 SER TATIO VA I'3 Castaneae cineribus calidis suppositae, eamdeni ob causam cum ingenti fragore rumpuntur: aer enim sub cortice inclusus, urgente calore plurimum' dilatatur, & majus spatium exigit. Suam igitur vim elasticam sortiter exerens, exitum stabi ipse molitur, nisi viam illi paraveris, corticem prius incidendo. Eo majori cum strepitu rumpitur Cortex, quo aeri resistit contumacius.
Sit globulus alter vitreus, qui ad encaustae lampade ni sumatus so Ne a Ia Iampo de P e-mHIIsur statim hermetice clausus fuit: Idcirco maxime rarefactus est aer, qui in eo continebatur. Hujusmodi globulus sursum projectus , recidendo cum ingenti fragore comminuitur. Quam ob causam gallice dicitur bombe.
Globulus ille nihil pene aeris continet. Vix igitur decidendo incipit dehiscere, cum aer eXterior magno impetu & volumine intra vacuam ipsius capacitatem irrumpens, omneS vitri parietes undequaque concutit. Ii vero, utpote te nuissimi, concussionem adeo violentam sorre nequeunt . Hinc tantus ille strepitus qui aures percellit ; hinc globulus subito dissiliens in pulverem. comminuitur, vix oculis conSpicuum.
EXPERIMENTUM XII. . Sit vas cylindricum fg. 5 i. aqua plenum ,
ipsius orificium charta expansa claudatur, 'UPm apposita manus palma vasi cCnjunelam retinebis . Deinde vas illud ad perpendiculum invertas, timanum submoveas; testatur experientia chartam vasi adhaerescere, di aquam in eo remanere pen-
195쪽
Explicatio . ' sQuando vas illud ad perpendiculum invertitur. aer externus per chartam appositam ab interiori vasis capacitate exςluditur. Cum autem aeris coalumna superiori vasis extremitati incumbens, ab homine illud gestante Sustineatur , aeris Columna inferior & aequalis vim suam confert ad librandam aquam in vase contentam.
Aqua per antlias ad 3 a. pedum altitudinem e. vehi potest. 3Iisatio .
Aniliae triplicis sunt generis, aliae scilicet aspiarantes s aliae prementer , gallice, pompes aspirantes , pompe fouiantes aliae aspirantes simul & prementes. De singulis breviter disserendum est. Do Analia aspirame . Anilia aspirans D. II. est tubus , eius capacitati embolus AB sic aptatur, ut faciIe attolii & deprimi possit. In ea duae sunt 'alvulae ssupapes, altera D in extremitate inferiori antliae, altera C in embulo. Itaque Celm adducitur embolus AB, tunc aer externus, qui subjectam actuam premit, ipsam cogit ascendere per orificium F, in quo nulla occurrit pressio: nam valvula D aquae ascensum nullo modo inhibet , sed ipsius duntaxat descensum. Si ergo saepius ueretur aspiratio, assurgere perget aqua, & alteram valvulam C in extremo em nolo posita m ait blat , ultra quam progressa remeare non potest. Haec quippe valvula ingressum aquis permittit,& regressum negat. Sic aqua pex superiorem tu bi partem G in paratum receptaculum effluet.
196쪽
Anilia premens ea est, quae aquam vi pressionis ascendere compellit. Hanc delineatam habes
in tubo inflexo ABCD. fg. 55. Ε)us orificium
A in aqua est immersum, & embolus B perso- ratus, instruitur Vavula deorsum, non sursum mobili ν dum vero embolus B ad tubi orificium A adducitur, tunc aqua per emboli aperturas illapsa, in partem in seriorem descendet, & spatium inter B & D interjectum occupabit. Idcirco embolus in tubum depressus eamdem aquam comprimet, & per valvulam D coget ascendere : haec enim permittit quidem ascensum aquae ex C in E , sed ipsius reditum in partem C imtercludit. Itaquὲ continua emboli depressione, nova semper aqua in tubum protruditur, quae aliam praeviam Sursum impellit; cumque valvulabo ita sit disposita, ut eam ascendere sinat, non vero descendere, necesse tandem est, ut aqua ad 'superiorem tuta partem G evehatur , & in receptaculum E effluat. De Antlia aspirante simuI premente.
Anilia simul aspirans & premens exhibetur per figuram 54. ABCDG. Dum attollitur embolus B, aqua per tubum rectum Fre ascendit in ant- Iiae capacitatem BC aere vacuam; depreSSO autem embolo comprimitur aqua intromissa, &concluditur valvula C, quae sursum mobilis est, non deorsum ; aqua ergo cogitur assurgere in partem DG, ex qua descendere non potest; obstat quippe valvula D, quae aditum aqine Permittit, & reditum negat; sicque dum iterantur aspiratio & pressio , necesse est ut aqua ad Pa tem usque superiorem G impellatur, & inde in receptaculum effluat. Ubi ad tantam altitudinem evehenda est aqua, ut illius ponderi sustinendo
197쪽
's. PHτ3ICA GENERALIS. impares sint valvulae & tubus, tunc diversa per intervalla collocantur receptacula, in quibus aqua sursum ab antliis aspiratur & premitur. Cujus artificii illustre exemplum hubemus in stupenda illa machina, quae gallice dicitur,machine do
De Experimentis quae machinae pneumaticae . subsidio tentantur.
Ab Othone de Gue riche , urbis Μagdeburgem. sis cive & consule , primum inventa fuit ingeniosa haec machina circa annum Ib54.; Sed postmodum huic perficiendae felicem operam dederunt insignes Physici, nobilis Anglus Robertus Boyle Londinensis , Nollet, Muschembro ech. Quaenam sit illius partium Varietas, quis uSus, quod i Qtificium non describimus: haec enim omnia utilius exponi, & longe promptius intelligi solent, cum ioculis subjicitur ipsa machina .
Si excipulum Ie recipientὶ orbi aeneo Ia pInn- . te imponatur, & aer educi incipiat, embolus facile , & veluti sponte sua descendit; sed eo sor-- tius resistit, Θο magis aer exhauritur.
Explicatio. Quando primum attrahitur embolus, aer interior in vacuam machinae pneumaticae capacitatem irruens , embolum deorsum impellit, & quidem eadem sere vi, qua resistit aer exterior. Quo impulsu adiuvatur manus qua embolum adducit. Quo magis autem aer exhauritur, eo plus spatii habet aer in excipulo residuus, ac proinde magis ac magis sese explicat; dum vero latius exspatiatur , debilius fit ejus elaterium, & idcirco
198쪽
D1 3sRR Ar I s VI. Is uviet aeris exterioris pressio . Ad deprimendum igitur embolum vincendus illius pressionis excessus , inde fit ut embolus contumaciter resistere
. Post aliquas eiraboli agitationes, intra excipu-Ιum vitreum quidam deprehenditur sumus, quo ipsius parietes Obscurantur. Explicatio. '
Cum unaquaque emboli agitatione aer interior rarefiat, ejus elaterium minuitur; sustinendisque vaporibus in eo diffusis impar fit . Aliunde ut excipulum orbi aeneo persectius aptetur, supra illum orbem extendi solent pel es vervecinae aqua madefacta : Cum autem aer in iis inclusus ab excipuli aere plurimum 'rarefacto minus comprima tur, vi subita sese dilatat , a pellibus sese expedit , & inde erumpens aquae particulas circum- uuaque disjicit. Aquae partes sic vibratae, vaporibus ab aere demissis occurrunt, fle cum ip is supra excipuli parietes decidendo , vitri meatus obstruunt, luminisque radiis aditum praecludunt. Hinc excipulum suum nitorem , suamque pertu ciuitatem ammittit.
Postquam aer fere totus fuit extractuS, I. eX-cipulum adeo tenaciter machinae adhaeret, ut ab ea divelli nequeat; 2. embolus deorsum adductuS,& sibi permissus, non sine impetu sursum rePellitur ... Explicatio .
I. Antequam eductus suisset aer interior, seSedilatare & exeipulum sustollere eadem vi nitebatur, qua illud deorsum impellere tentabat aer
199쪽
pΗΥsICA .ENERA IIae . nexterior . Exeipulam igitur duas inter pressionis aequales & oppositas stabat in aequilibrio, nec machinete adhaerebat: sed emboli agitatione rarefactus est aer interior, ipsiusque elaterii vis pIurimum imminuta, sublatum aequilibrium. Praevalet aer externus, & excipulum in. orbem aeneum protrudit. Eo major est haec adhaesio, quo minor vis aeris interius resistentis; quae si nulla penitus Tat, non posset disjuygi exeipulum , nisi viribus quae superarent ponduS columnae atmOSphaerae , cujus basis esset superior excipuli superficisς u. Ubi aer totus pene extractus suit, emboIus sibi permissus vi subita sursum repellitur , quia aer intra syringena Ia pompe, residuus vim non habet , , utpote maxime rarefactus, aeris externi impetum sustinendi; embolus igitur Sursum referatur necesse eSt, toto nisu columnae aerIs e terni, quae ejusdem diametri sit, ac ipse embolus.
. . Instar excipuli adhibeatur vas aeneum ex uir que parte apertum , Supra cujuS Orificium sup Iius extensa & sortiter alligata sit veska suilla aquis madefacta. Postquam siccata fuerit , agit tur embolus; primo vesica inlux excavata vid bitur, & pileoli inversi krmam reseret, tandem' que cum ingenti fragore disrumpetur. . Explicatio α 'a . Priusquam aer educeretur , vesicam sustinebant non tantum vasis margines, sed etiam aer inte nus, qui exterioris pressioni obnitebatur. Fostquam autem e vase aeneo depulsus fuit aer, v Sica semper ab aere externo compressa, non a liud habet sulcimentum , quam oras excipuli. Ae xis enim interni, qui superest, elaterium jam rem missius est, quam ut aeri externo deorsum impellenti resistere valeat. Unde fit ut versus mdi
200쪽
DIasERTATIO. Vn Iisdium deprimatur vesica, & tandem cum magno erepitu disrumpatur. Fragor ille, quem sibi avi
junetum habet vesicae abruptio, ex eo nascitur, quod aer externus, ingenti cum celeritate simul& volumine in vasis vacui capacitatem irruat illiusque parietes vehementer concutiat. Cum tanta sit aeris externi pressio , cur ergo, inquies, non franguntur vasa vitrea, quae orbiae O machinae pneumaticae imponi solem l ratio est, quod vasa illa figuram habeant ex omni parte curvam. Cum enim Omnes illorum partes Solidae in modum sornicis disponantur, idcirco Sese invicem sustinent, & serenda, aeris exterioris pressioni sunt pares.
Orbis aenei soramini aptetur orificium Iagenae, cu)us planae sint duae superficies; postquam edi, ctus fuerit aer, constingetur lagena . Explicatis . Ideo comminuitur Iagena , quia ejus latera Opposita in sese invicem impelluntur a duabus aevis columnis, quae eiusdem sunt diametri ac ipsa latera: aliunde planae illae superficies adversuS a Sis eas prementis impetum non sustinentur aere interno ; siquidem eductus suit . Eam quoque ob cauSam, lagenae ex tenui vitro conflatae, quarum planissimae sunt superficies, & vimine obvolutae, non raro franguntur, ubi semiplenae sunt , & liquor ex iis exsugitur. Hac enim suctione rarefit aer interior , & pondus atmosphaerae planas vitri superficies in se invicem impellens, eas confringit.