장음표시 사용
221쪽
x'mpla in nuntiis publicis hoc titulo inscriptis,
Testari etiam videtur experientia, externam aeris fixi applicationem in curandis ulteribus sordidis utiliter adhiberi : id autem fieri potest, . vesaerem fixum in vesica, suilla inclusum versus plagam solerter dirigendo, Vel in parte ulcerata vaporem recipiendo, qui e sermentatione acidi cum creta, aliove corpore huic affini, attollitur.
Praeterea aerem fixum adverSus morbo S scor-huticos certum esse remedium, plurima comprobant experimenta. Quamobrem Semper observa. tum fuit vegetalium, quae aere fixo praegnant, usum iis esse maxime accommodatum, qui labes corbutica vexantur. Denique contra morbos canceratos cancθυα-
sos ) aer fixus vim habet mirabilem . Narrat D. Perctvat adversus quemdam cancrum nec uicquam adhibitum fuisse cataplasma ex panacis caroties consectum, quod tamen veluti potens remedium habetur; aerem vero fixum eidem applicatum, plurimum levaminis attulisse: scilicet mordicam rem saniem temperavit, dolores leniit, & meliorem concoctionem digistion ) procreavit. His experimentis excitata Divio Densis Academia, rem novis tentaminibus exploravit, quorum felicissi- mus fuit exitus. Sic enim refert Diarium Parisiense: On nous mande que V air fixe a guDi a
Fluida generatim nonnisi tenuissimum aeris a
222쪽
mosphaerici volumen dissolvere, & dissolutum retinere posSunt. Quem V. g. continet aqua, pars tantum est Sui voluminis quinquagesima circiter quarta: at, licet aere atmosplaerico Saturata, ea potest aeris fixi copia sese onerare, quae duplo sit suo volumine major; tanta est ipsius cur hujusmodi aere affinitast aqua haec aere fixo imbuta gallice dicitur eau aeris. Inde contrahit saporem acidulum ,, qui palatum & linguam pungit & vellicat, sicut quaedam minerales aquae, V. gr. GPiremoui, de Spa, G Seiri, &c. quae nihil aliud
Sunt, quam aquae aere fixo saturatae.
Uarios Chymici adhibent apparatus, ut ejusmodi aquam obtin2ant. IStam rationem primunt adhibuit D. Priest ley: in aeris fixi atmosphaera, qui sese attollit e cupa , in qua sermentatur cervisiae materia, collocavit vasa ampla Dar ) & aquis repleta , ibique per 24. horas reliquit. Haec aqua satis aeris' fixi absorbuit ut palatum pungeret. Aqua aeria vim habet serrum dissolvendi: ae- Palem enim limaturae serri quantitatem duobus m scyphis ponas. In utrumque parem aquae Stillatae copiam affundas; sed alterutra sit aere fixo saturata. Post aliquot horas ambae illae aquae trans bibulam chartam pereolentur fItrer ; pariter hiarae erunt & limpidae: at saporem ferrugineum in ea deprehendes, quae' aere fixo imbuta suerat, non vero in altera. De inro infammabili. Hoc nomine donatur vapor ad flammam concipiendam paratissimus. Iam dudum animadverterunt, qui fodinis operam dant, Wope iocorum quorumdam subterraneorum furnicem exiStere vaporem aere commuhi longe leviorem, & qui saepe in flammas erumpit cum fragore huic simili, quem edere solet pulvis pyrius . Ad recentiores igitur Physicos non pertinet aeris inflammabilis
223쪽
inventio, id vero tanquam proprium sibi vindicare possunt, quod diversas rationes excogitave- Tint, quarum ope aer ille variis , e subs antiis eliciatur: inter eas haec planior videtur inagisqua
In sundum lagenae intromittas limaturam serri , ab alienis corpusculis egregie segregatam: aquam, parca quidem manu, in istam limaturam. Insundas; deinde in mixtum illud certa proportione optimum vitrioli oleum inducas. Vehementer tumultuabitur, ester vescetque haec permixtio; ex ea deinde surget vapor inflarnanabilis. Istum eo modo recipies, quem descripsimus, ubi de aere fixo dictum fuit. Ejusdem aeris plurimum continet carbo ligneus, quem ut extrahas, serrea fistula eanon de fusia
utari S, quam carbone comminuto implebis. Hujus fistulae orificio tubulum vitreum accurate agglutines; alteri illius tubuli extremitati Suillam vesicam alligabis. Deinde fistulam ferream igni
violento subjicias, tuncque vesica plurimum aeris. inflammabilis excipiet .. Tria sunt quibus abi aere communi diScrepat . I. Enim gravem , acrem & ingratum Odorem importat. u. Μulto levior est 5, Ρlurimam continet mephitim ; siquidem animalia quae hujusmodi aerem spirare coguntur, statim Intereunt, in ipsiusque atmosphaera extinguuntur candelae accensae , carbones & incensa ligni fragmentata Quamvis ad inflammationem promptisSimuS ,
inflammari tamen non potest Sine aeris atmOsphaerici subsidio & contactu. D. Priast ley pulverem pyrium non semel incendit in vasis clauSis,. hoc aere repletis, & pulveris deflagatio non potuit ambientis hujus aeris massam accendere. Vegetior aut remissior est illius inflammatio & detonatio, prout magis aut minu& cum aere Communi permiscetur. Aere enim insammabili re-yena, cujus os paululum Sit angustum.
bturamento sublato, ad illius orificium
224쪽
Iumen admoveatur. Ea tantum aeris infammabilis pars accenditur , quae in lagenae orificio posita, aerem externum contingit, cum eoque te viter miscetur . Aer in lagena inclusus ardere pergit propter aeris exterioris accessum. Cum autenrutrumque illud fluidum non satis commissum sit, & lenta & taciturna est inflammatio. Haec promptior foret & vegetior explosior, si aer in vase Cylindraceo contineretur, cujus orificium ipsius diametro esset aequaleia Tunc enim major fieret aeris externi contactuv. Si aer communis tantum sit purus, quantum fieri potest in globi nostri supusicie, & aer in- flammabilis bonae sit indolis, experientia constat duo haec fiuida simul esse miscenda juxta ratio-onem I. ad I. Sive in eodem vase includendas es se duas aeris atmosphaerici partes, & unam aeris infammabitis. Qua proportione servata , citissima erit deflagratio ,' cum magno strepitu conjuncta .
Ex omnibus substantiis huc usque cognitis nulla est, quae ad inflammationem paratior sid, quam .er de quo disserimus; siquidem ad eum incendendum sufficit vel debilissima scintillula electri- ea, quae aliud quodlibet 'corpus inflammare non
Praeter aerem infammabilem semiium, qui variis ex substantiis arte educitur, alius est quem natisum appellant Physici recentiores. Hujusmodi Gildum plus minusve continent omnes gene ratim rivi & aquae stagnantes, in quibus plurimae nascuntur plantae, quae ibi putrefiunt . Non parum hujus aeris reperire est in oris Sequanae,& xime in locis ubi conneruntur diversi generis Sordes, quas vicorum ruor, rivuli & cloacaee Ρarisiis in flumen illud deserunt. Sic autem
eolligi potest aer iste: Iagenam claudas cum Obturamento Subereo, in tota sua longitudine perostrato . Huic foramini inseratur vitreum infundibulum tentonnoir cuius diameter sit 6. aut D
225쪽
pollicum, ita ut aer neque in lagenam introire, neque ex ea exire possit, nisi per illius insundi huli canaliculum transeundo . Deinde & lagenam ,& insundibulum aqua impleas . Denique in aliquot pedum a ripa fluminis distantia, ubi solum videtur pinguius , mapisque nigrum & limosum ,
quam altissime poteris acutum defigaS baculum. Motus ille dum terram agitat, ex ea bullas de- Tis expedit, quae tranS aquae maSSam Sese attollentes, in lagenam sese recipiunt, quam Supra hunc locum inversam tenebis. Operationem hanc iterando, defixumque bacubum leviter succutien--do, aeris captivi libertatem accelerabis, eoque plus minusve. celeriter implebitur lagena . Priusquam ex aquiS educatur, auferendum est insundibulum, & lagena subter aquam accurat Obtu-yanda . Si aerem quem continet experimentis subjicias, eum deprehendes ejusdem esSe naturae, a aerem insammabit sm, qui' ex limatura ferri cum acido υitrioIico permista extrahitur.
D. Volta , acerrimus aeris infammabilis inqui-Gitor , plurimum hujus fluidi delitescere obscrvavit in locis coenosis fangetiae ) , quae aqua torpentes & putridas ambiunt. Multa secit in eo tuto loramina quae implevit aqua . Agitat O ipsorum fundo , aer infammabilis statim conspicuum sese prrubuit. In aliis locis ubi mollius erat lutum, corruptisque plantis magis abundans, baculum sortiter infixit, & subito retraxit, Si et inaque foramini lumen candelae obtulit. Haud nora, illuxit flamma caerulea, cujus Pars una
Sursum Sese efferebat, altera vero in cavum Sese
recondit, cujus fundum lambebat. Sic plurimos effodiendo cavos sibi invicem proximos, iisque
celeriter admota candela accensa, suavissimo spuebatur spectaculo. Nunc flammula ex uno CaVO in alium errati ea discurrebat; nunc ex omnibus Simul erumpebat, maxime dum terram cre Opedibus quatiebat, ut major aeris copia itide Sese expediret.
226쪽
Ex dictis sequitur in omnibus globi nostri l cis, & praesertim in iis qui substantiis animalibus& vegetalibus putrefactis abundant, gigni aeremi ammabilem, cui levi tantum motu opuS est, ut Sua claustra perrumpat. , & Oculis manifestam Sese pmbeat:
De Aere qui dicitur Air dόphlogistique., Aer qui vocatur deρIogistique , non ideo ΠΟ- .men illud accepit, quod omnis phlogistici, sive principii inflammabilis, expers sit; sed sata longe minorem illius copiam continet, quam aeratmosphaericus . ObServatur enim aerem communem eo minus Salubrem esse & spirabilem, nusque nutriendae corporum incensorum fam me
proprium, quo . magis Phlogistico praegnat . Aerigitur communis, ceteris paribus, majorem acquirit salubritatem , prout nimia pilogistIci copia exuitur. Cum autem aer, de quo nunc agimus , sit omnium saluberrimus, animalium respirationi & corporum ustioni magis accommoda tuS, cenSuerynt recentiores Physci nullam appeu 'lationem ipsi magis congrue,re, quam istam , uir dephlogistiq&e. Haec aeris species potissimum educitur ex calce mercurii vulgo dicta precipite rouge. Quo pa cto in hujusmodi calcem redigatur mercuriuS, non abs re erit exponere. In ampulla longiori collo marras) ponatur una mercurii libra, quae in acido nitroso dissolvatur. In cucurbitam vitream amplam, sed parum altam, demittas hanc dissG--lutionem . Vas illud arena circumdatum igni subjicias gallice sata de s stes, liquor ad siccitatem Usque Vaporetur. Supererit massula salina & candida , quam in mortario vitreo positam in pulverem rediges. Deinde pulverem illum in vase, cui nomen matras colloces, quod praedicto igni tueam de sabis 3 impones : vas gradatim calefias , donec materia quam continet in calcem Verta
227쪽
tur, & illius superficies colorem aureum t orange
induat . Postquam vas refrixerit , stangatur ; massam invenies cujus pars superior aureum , pars infima maxime rubeum , & partes interjectae colorem, qui inter aureum & rubrum medius erit, reserent. Materiam hanc in mortario vitreo extenues in pulverem, & obtinebis quod a Chymicis dicitur precipitό rouge
Idem aer ex aliis calcibus metallicis educitur,& praesertim ex calce plumbi, quae dicitur minium; aer vero inde extractus, & minus copiosus est, & minus purus , quam ille quem Suppeditat pulvis, cui nomen precipitε rouge. Aer enim e minio depromptus plus minusve cum aere fixo consociatur. Aerem de quo loquimur longe salubriorem es- Se aere quolibet atmosphaerico quaedam probant experimenta . I. Enim absque incommodo diutius spiratur , quam eadem aeris communis quantitas. Duo quippe eligantur animalia ejusdem Speciei, ac a talis , quae pari robore praedita videantur. Seor-tim ea poms sub duobus excipulis vitreis eiusdem capacitatis : sed quarum alterum aere dicto
228쪽
DI S sER T AT I O, VG 22Z depflagistiquε impleatur, alterum aere communi, qui Sumptus fuerit in loco , ubi saluberrimus existimatur .. Haec duo vasa sibi invicem proxima collocentuT supra duo plana corio leviter a- qua madefacto cooperta , ut iis accuratius applicentur . Quin etiam singulis vasis idem pondusam ponas , ut planis magis aptetur , & aeri externo pG cludatur omnis illi rus . His perares, Observabitur animal inclusum sub excipulum, quod aere depfIogrataque impletur, in eo liberius respirare, & duplo, vel etiam interdum triplo diutius commorari, quam alte rum', priuSquam ex aeris corruptione aliquid ma - li patiatur. Continuetur illud experimentum , donec utrumque animal succumbat & pereat; tunc deprehendes animal in aere ripilogistiquε inclu- Sum non interire, nisi post tempus duplo vel triplo longius. Inde concludere licet hujuS modi ae rem nec corrumpi, nec insalubrem fieri, nisi du- plo, vel etiam triplo tardius, quam aerem vul-
r. Eodem aera impleas vas cyli draceum I 2 vel ι 5. pollices longum, & lineas i 2. vel I5 la- . In illud mergatur accensa candela, & sta- 'tim lumen in longitudinem es latitudinem excrescit, adeoque vivide scintillat, ut illius fulgorem diu Sustinere non possint oculi. Νοn absimileyu omenum observabis, si eodem, in vase Carbonem accensum demerseris. Eum crepitantem
audias, A mire scintillantem videas. Interdum etiam flammus concipit, quasῖ sortiter sumaretur'. Μerito igitur conjicere licet, praedictum aerem esse aere communi salubriorem, cum nutriendae flammae , & juvandae corporum ustioni magis sit idoneus o UJam observavimus aerem infammabilem cum aere communi sociatum subito flammam concipere , quidem cum fragore, qui eo major fit, quo purior & salubrior est aer atmospfaericus cui
JRngitur. Unde patet vegetiorem esse debere hanc
229쪽
218 GEMERALIS . detonationem, ubi aer infammalitis cum aere deplogistique justa proportione miscetur. Id voro probat experientia. Ut, quantum potest, detonoe aer insummab, Iis cum armos aerico conjunctus , haec duo 1iuida miscenda SunI juxta rationem a. ad M ut Supra diximus , Sive in idem vas intromittendum est duplo majus aeris atmosp4aerici volumen ; aeriS autem ansammabitis fragor tantus erit, quantus
se potest, si aliquanto plus quam tertia pars Mn t s aeris dephi inique adhibeatur . .
De Aere gallice dicto Μephitique ..
Hoc nomine aer intelligitur, qui ex vaporibus, quibus permiscetur, aliquid noxii contrahit. Quem
Spisamus aerem maxime inficiunt carbones accense, putredo, animalium respiratio. I . Neminem latet non posse sine graVi periculo incendi carbonem ligneum in cubiculo clausor Vapores enim inde avolantes cubiculi aerem Corrumpunt, qui in pulmones admissus, brevi te in QSphyxim, conjiciet, in qua nullus tibi erit arteriae pulsus, nulla respiratio, nulluS Sensus, nul--Sque motus: si ergo necesse fuerit carbones ligneos in cubiculo comburere , aperiendae Sunt lares & senestrae. Inde promptus exeas, cum inflammari coeperint carbones, meque ad illud r deas, douec in prunas bra se conversi suerint. 2. Animalium & vegetalium putredine aer plurimum vitiatur. Particulae noxiae, quae ex corporibus putrefactis sese expedientes in auraS Sparguntur , morbos lethales saepe invehunt. Quam ob causam in civitatibus bene constitutis prohi
betur i ne quid fimi in vicis rues resideat. Lon
ge gravius esset malum, si intra locum clausum Putredo coerceretur. Animal enim mortuum in lagenam aere salubri repletam immittam hae C accurate obturetur, in eaque Serve ur animal donec putrescat: deinde eo extracto, animal viuens,
230쪽
D Ι rs ERT AT Is VL 229 Srve ejusdem, sive alterius speciei, in eamdem Iagenam intromittas: misellulum animal brevi ii, teribit ; exeipimus tamen muscas, papilliones , pulices , aliaque insecta: in aere enim effluvi. p tridis eorrupto facile vivunt. Aeri purgando maximoe idoneae sunt Plantae vegetanteS non Solum enim a radicibus , sed etiam a soliis suum alimentum excipiunt. Ρutridos igitur effluxus ex aere extrahunt , eosque veluti exsugunt plantarum V getantium solia: sicque aerem efficiunt puriorem , magisque Spirabilem; quam ob causam utilisfiamum fore crediderim , si in aegrotorum cubiculis vasa ponerenIur, in quibus essent plantae, quae
suum omne incrementum nondum attigissent.
Rem ita se habere plurimis experimentis comprobavit clarissimus Priestis', de quibus per litteras certiorem fecit Ix Franklha; sic aurem rescripse sagacissimus ille naturae expilarator: Que
tine me illeure sante que nouae .
Quantumvis noxius sit aer coemeteriis incumbens, longe pestilentior foret,. uiti innumera: ita