장음표시 사용
81쪽
κουιον υjικον ei dici. Si igitur ignarus fisit ipse uris hujus, quid
potuerit statuere de ejus virtute, alit quomodo rer mi; si vis divinitus edictis naturae fatis, cum ea iam praeceptiva ignoraret, nomer legum potuerit indere; contentos, ut ea, quae vela civili jure penitus negle ista vel etiam diserae permissa videret, naturali libertati aut relicta aut ad eam redri sic ablueret, mut Ic nostri hoe modo,
ejus hujusce ignorantiae vestio, minus licet excusandi,quia magis illuminati insistunt hodieque. XX. Deinde vero, quod praecipuum fundamentum, seu ipsam hypothesin attinet, permissionem legitimam negantium: ac
si nullos an Ilionis munimine illa firmata sit id ipsum quoq; non plane firmo stat talo. N imq; vel rogari primum posset, quaenamhaee sit iecessitas legem ita definiendri, quod jussus sit, quod lige
cogatqvet quid si quis diceret, letem li nimbis datam, esse ipsorinn, regendae vi a caiisa ab auctorimi dominante ipsis propositum fatu tria
seu dicta n usi aliquod complectens sub in hoc genere etiam e- nunciata permissi vitalia. Sed esto, quod opinioni isti, quae esse legis sine coactiva aliqua ratione non admittit, yindulgentiores simus forsan ex re ipsus natura commonstrari licet, ne permisso nem quidem darile gitimam, quae sua careat sanctione, Leoae ione saltem alicujusmodi Plane admiranda hic divina sapientia est, in duplici vitae notirae tectificandae proposito me di bono scit. a Sis. 1,it ac mala, Vita ac morte,ut alibi divinus habet sermota . do rurivi de no hoc tantu, sed desillud, omni tu praeceptivae, tu permissiva legi loco sanctionis est, vel expressε ei se apposita vel tacite subintellecta conditione: feceris hoc, dc bene tibi erit, aut norit a malξ; sin minus feceris, male aut n5 ita bene exemptu clarii est geminatae ejusmodi sanctionis, qua praeceptis Decalogi Deus ipse annectit. Et quod in
specie quide permissiones attinet legitimas, si praefinitione boni re- icias, non temerEreperietur aliqua, quae non bonum aliquod, ha beat sibi quoque propositum, sive proprium id sit fix ex parte alienum; ipsa etiam, quae ex genere permissionum minime omniunt,
talis videri posset, tolerantia nempe, ruta vel saltem bonum id intendit, quod est minoris mali atque ita quidem .g.permissiopa ternae castigationis, bonum, tum patris, tuna filii praefixum habet:
82쪽
varia bonorum, citra injuriam alterius cuipiam permisit acquisitio laudem industriae, multiplicen commoditatem acquirenti Propriam,itemque familiat ejus ac Reipub. item proximi cujusque indigentae destinatam habet. Tolerantia modica circumventionis, aliorumq; minus laudabilium actuum, saepesconducit bono publico,dum accommodante sese lege ad ingenia hominum,indu striam eorum faeientem ad utilitatem, irivatam, publicam , no vula intervertere nimia severitate coercendi. Aliae permissiones
habebunt proposta bona alia, quae quisque dam ad singulas attendit, facilespotest animadvertere. Imosi paulo accuratius rem quis intuet in ulteriori sanctione,imo ipsa vi praeceptiva, omnis legat is permissio munita est. Ut id in naturalibus ostendam,de civilibus enim res videtur manifestior scilicet naturalis agendi permissio, necesse est ut vel ad bonum, vel ad malum, vel ad id quod neutrum, h. e. neque bonum neque malum proprie sit, bene male vellieutro modo agendi permisso sit . Naturam, quae fons bonain aequi est, male, aut ad malum, puta quatenus injuste,&injustum id sin test, ut ag itur, permittere, absonum est; pe missio igitur boni, dc sum uiri eius quod neutrum est, tantum a natura, aut naturali lege expectanda est ni v. go ut sibi vel pro ximo boni quicquam bene justeque quis procuret, eruditionem forte, honorem, facultates, aut fimile quid,modo non improbatd. Iam vero notum est, eadem haec, q'ete ita fatemur nobis permitti, nos quoq; simul iuberi ipsam erexpurgata naturae lege, veluti proximii diligere sicut nos ipsos, eiq; pro omni possibili nostro bene sa)Mat h. 4 faceres is , imo vel nostri causa ire pigri adsormicam, ac sedulita 6.tem ab ea discere eandemve imitari iubemur H. Quin&Vasno b)μον. csitura, in cuius in undit re Deo benepIa citium est, serva res unda; m 6Σαον. . x c , imo ornare atq; expurgare,vo aptius sit in usum Domini. Ex quibus igitur patere putem fieri uti quicquid sit hujus generis per .
missionis, id simul jussionis, si non rigidae saltem mitioris alicuius, quae suasio est, esse. Idem fortassis in eadem χj seu gradu
de neutris seu quae indisserentis arbitrii natura nobis reliquit, ut reliquisse videtur, non licet di cere , Atevietum tamen producto argumento interea est, quaedam natura permissa, etiam jussa esse.
Sed ponendum ess pedum&horsum ulterius Certum est, quic-
83쪽
a . de injur. a d. r. f.ύ .pa quid aliquo jure permissum nobis est agere , id eodem jure simul vetitum esse aliis, ne quatenus permisium est, ab iis impediatun is a tu quid contra fiat; de hoc ide0, ne permissio illa frustrationi si e post a. Jam vero non bonum tantum desaequum sedis indisseriens imis quod a bono declinans est , toleratum proprie dicitur, esto quod jure naturae permissium sit. utiquein talem quam dixi, siam ut Mohibitionem habebit, praeceptivumque munimen stes autem y probatio propositionis hujus per exempla satis est luculenta, quando v. g. eo ipso quod permissum mihi est in meo aut alie .no fodere, ambulare in publico, Iucrari Per commercium etiam cum emptorum aliquo damno; simul vetiti intelliguntur omnes alii, ne me in hisce peragendis impediant constricti etiam injuriarum coercitione de jure civili se . Imo culpae, ac aliqvali commissa injuriae infamia, jure naturali quin vel peculiare videtur t plerantiae legitimae esse, ut in hoc demum vetante praecepto se quasi primum fundet, siquidem accurate, etiam quoad naturale jus rem velis inspicere quod nimirum naturae hic non videatur .assingendum, ac sii etiam malum formaliter ipsa permittat,sed quidquid hic foris permisionis speciem habet, id in supposita prohibition e si e situm, ne malum,quod cum periculo ni oris mali evitari non potest, impediatur, sed toleretur. XXI. Dum haec considero, admiratio subit divini operis, quod in coordinati ne virtutum legalium sese exhibet, ita compa
rata, ut fere tantummodo intersit, quanam praemisia, caput lex O
stendat, de c*tero reliquarum omnium tanquam corpus aliquo ὀsecum trahens itinensque De essentiali formali, seu ea, quae constitutiva bonae habitudinis legi virtus est, qua de sub initium hujus capitis dictum est .sacile patet, eam omni legi requiri, nisi citra essentiam suam quicquam reruna consiliere politi finga 4 die tanta quoq; est paulo ante, quomodo ostensiva, 5 formativa legis virtutes, perpetuae sint connexionis: si sui tributiva prodit lex, h. e. quae hoc aliquis si in alicui determinatum adsignat honum malumve
addat t, mediu eo ips0, qud dipsa dat tribuit, simul ab homine in tribuendum quoque esse, insinuat; faeiae usque impulsione in mentem hominis,ut non possit non: illud, Schoesimul
84쪽
simul concipere veluti si cui mentio fiat tali iaci Summu super Omnia honor esto DEO,secunditi magisnitui,ter tu parenti, ita porro, is colliget E. ratis honor, his singulis ab iis, quibus Deus, imagistratus,parens stati tribuendine I. Item ubi quis audit hae facultates haec corpora, isthaec jura lege pertinent ad illum, aut illum, substituet is statim, quisqvis est sana utens mente ergo relinquenda ipsi sunt . illa imbuendave a me aliis. Atque sic vice versa si qua lex asserat, talia his illis tribuenda esses eadem simul infert isthaee illis sua aut eompetentia esse. Deinde si legem porro videas apparere imperante ira, 'va v. g. filius jubeatur honorare patrem , uti tale quid fiat, omnino necessum est permissum id quoq; se, quia alias frustranea esset isthaec jussio simul R eontrarium vetitum per se intelligitur , videlicet parentes dehonestare , aut honorare omitter . Ita prohibitio homicidii imperium infert homini, quantum ad se relinquendi homini vitam', permissionem quoque abstinendi ab homicidio. Permissa deniquo
v. g. testamentum faciendi, imperium habet relinquendae cuiqv ejus libertatis, prohibitionemque obsistendi. Licebitque hoc modo, ex singulis his retro usque praecedentes, sui scit de sisnativam,& ostensivam progredi,&viceversa ab illis ad hasce quin per punitionem, seu ipsam sanctionem, legem saepius emergere supra quoque fuit monitum, ut facit illa primaeva Dei quicunque sanguinem hominis effuderit, ejus effundetur sanguis & iterunta hine similis ad omnes virtutes legales ascensus,& viceversi absit a. rum omnium capitibus ad ejusmodi sanctionem descensus,obseravare erit. Unde id porro monitum velim, minus videri ab num, si ut etiam solet fieri, praecepta appellentur omnes communiter leges, imperantes, prohibentes, permittentes, punientes, tribuentes: utpote quae omnes, vel prima fronte praeceptum proprie di istum sint, vel praeceptum tandem substratum habeant imo sanction
tandem muniantur omnes, tali, quae praeceptis immediate solet
substerni. Quo pertinere videtur, quando ita generaliter Cli, legem commune praeceptum juris praecepta haec esse dicunt, ho- nes vivere, neminem laedere dcc. a . Quando vulgὁ jus univer ca l. r. de r. l.
sum perpraecepta legum designamur. Et sumitur vox praecepti,ni o. de IcTI
85쪽
fallor tripliciter , primogeneraliter pro omni lege, Ginde specialissime pro jussu faciendi. Et denique tertio specialiter, ita uti complectatur duas tantum species legis, prohibitionem videt. imperium: quomo/o decem praecepta decalogi dicimus, quorum pars aliqua imperans, major autem dc perhibitivaest. XXII. Libet comparationem adhuc instituere inter tres illas legum sive species, sive virtutes, sive actus dicas, vides.
D reacpermittere Primit duo illa: imperiare de rore , quatenus
circa idem modo versanturobjectu ira, differ in inter sese ut contrarii, dum impossibile est, idem eodem modovic imperatum simul, ac vetitum, esse, . ita ut nihilominus utrinque id elici tu legi-timum sit, aut ut legitimum, expediri queat. unde etiam, quia . quod assirmatio, ac negatio incomponendis, ac separandis enunciato rebus, in conjungendo cu subiecto praedicato, desin distrat. do i silloc ab eo est, id imperium irohibitio in iisdem actionibus, seu factis ponendis, ac sublevandis videntur esse: Disan non dubitares affirmativam exinde illud, hanc negativam facti, vel faciendi praeceptionem dicere.. Verum ut ut lioc modo illa disserantia, Miter sese; conspirant tamen vice versa notabiliter in al)is quibusdam perri a tamen rursus a. rmissione multum atque distinguuntur nempe primo cum alias quidem accidit, ut sub universis genere Actionis, seu facti, in dispositionem juris incidentis, , contineatur ut cap. seel ostendetur, &ipsa positio seu perpetratio facti, seu facito in specie dicta; de rixis contrarium omissio seu
non factio hisce igitur a lis dico, imperare, vetare, id venit, ut isthaec perpetuo inter sese commutent, ς δ. effectu, ut reapse idemo. semper fieri procudant, . sive utraq; specie expresse positam legem reperias, sive alterutra ubi quideor, o hoc casu sese tamen mutuis semper gignunt, hoc modo . uti si e g.jus sestera Dei cultus h noratio parentum simul velim intelligatur-horum omisiste si Teret trfieri homicidium,pariterj maccipiatur hoc omim. Et gen raliterita quoque unusquisque legis usurpator una virtute in specie appulsus, alteram sibimet pariter applicat, veluti cum justas est, certum quid facere, continuo animum advertens colliget, id
mihi vetita est omittore ιμ otia cym qui velit est quid omittete,
86쪽
. quali conjunistione: consequentia natam Arte me, aut alternis ratione non destitui existimarem illam communem legum deno--inationem,qua verbo jussiis praecepti,,ut simili appellitentuita; dum etiam aque dicamur juberi, aut jussi esse aliquid omittere sive non sacere, quam facere aeque dicatur praecipere legislato CD, quae vult non fieri, omittive, quam quae fieri. ae mitia non est eadem plane permissionis ratio ad hae nee eadem ejusdem vulgo
pariter frequens communis denominatio. Et de denominatione,
quod vulgo non sit communiter eadem hujus, quae illorum ,res ire propatulo quidem est, etenim parum audias communiter, quae
ermis a sunt, justa dici quoq; proepi a nec permittere pro γ'bere,aut praecipere sumi. vlud quoq; de dissimilitudine rationis nod; sticile est perspectu videnti permissonem cum impeti compositam, non in actum oppositum ferri sed in ipsum proxim imperio subjectum veluti si impie ratum est, honorare parendem, denis honorare permissum qumve est, non ejus omissio, sicut haec etita est. Ad prolist itionem autem, data eadem permissio, ad contrarium quidem decurrit, caeterum risu aliter id fieri videtur ;qvam transitu facto per illud quod in opposito constitutum est in
perium. g. si vetita reperiretur omisso caedis homicidae, sequere. tur jussam esse perpetrationem seu executionem caedis homicidae,
per hoc etiam, consequeretur eandem permissam esse; sed expedit fortὸ magis, haec linquere, quam scrutari ulierius. Alierum vero,quod utrique imperativo,ac prohibitivo legis generi commune est,differens vero id ipsum facit a permissivo ; quod', idem multo pere notandum existimem, situm est in ipsa impressione,seu modo impressionis, quam lex, actionis recti formatrixfacidi ipsunta
principium rectificandae actionis radicate, erit matricem ceres, hominem videt seu navam arbitnuriam 'gendi potentian I ea namque ac constringit hanc, nec nite Fage-ι ei iridae s
in agendi vocem generalissime hic 'traqueiam imperans, quam prohibens lex, legisque imperativa ac prohibitiva virtus contra saxatiliam quasi potestatemfagendi eidem indit leg E permissio. Id quod mox paulo altius erit repetendum : nunc ut demonstra-
87쪽
tum hic liceat relinquere: Virtutem legis considerabilem esse, uno modo qua constitutionem, ac ipsam ejus bonam formalem habitudinem, altero qua vim ejusdem, quoad operationem ad extra, inferat Et hoc intuitu eam esse tum ostensivam tum conformatuvam justi,& rursus vel sui cuique assignativam vel actionis conforinativam hanc autem rursus in duo summa genera distingvi , an permissivam, videt ac praeceptivam; quae ipsae porro complectantur sub sese huius generis reliquas Actum est delegis virtute, nunc se a.thle modus legis, conformandae abionis, quo supra su digressi sumus, persequendus est ulterius.
De modo legis Conforma nydarum actionum per potestatem at l, obligationem, hominis potentiae impressas.
88쪽
Ea tione humana, a lege vel jure legitiman
da aut justificandi, ut re istius de ipso justificationis modo
constare queat, tria liceat praenotare breviter i. inam late
accipiatur vox actionis: a. in quo essentia ejus ac specifica variatio consistat:&3. quomodo se habeat actio, qua legitima iustave est. Et inde quidem ad fontem erit redeundum, ubi lege legalissor in qimpressonem ipsa nanciscitur,dcvidendum per quas legis virtuIς ωquomodo illa fiat, fonte ipso certo modo affecto. i. Aelio scuti Philosophis proxime cadit sub genus multum universalissim uim νentium nimirum accidentalium, ita humana quoq; istio seu factum, agere seu facere hominis haec enim pro syno hymis habea st multum latissime accipitur. Nempe differt ea quidem a c teris irrationabilium substantiarum actibus, quod haec sit, vel rationalis, vel erationi subjecta hominis potentia profluens dereliquo a.tum factionem in specie dictam, tum omissionem seu non factum complectitur 'me priori s Clii 'stri adstruunt, Ia re onmemfaciendi causam o ucti, daresci facerei sumitur vox h; speeifice Ioseere
ea persus ea g itemque pati iidem huc reserunt quod est sus 69Dy. eod.
ferre ac non resistere agenti alteri. 'Negati vos forte aut privati is Qvos posterioris generis actus appellaret, qui priores pos Ilvos ut e per c. u. affirmativos vocandos putaret Sed adstipulatur usus vulgari Gi a. g.p. de omittete, non facere patiri si quid simile est, quod in hominis qua R.Dn6. l. ioli arbitraria potentia selandat indeque sistitur, sub genere dio . ιυνa. g.r. σnis ac Vacere contineri, quod quidem in tria elucet, ubi talia ue R. I. cum adjectione justi injusti re, plurimum vulgo proferuntur, Velu a1. de R. ti ubi juste dicimur egisse, quando abstinuimus abalieno, non lae 7. l. . quae in simu quenquam, non impedin tento fuimus alteri, h. e. passi su- tuu Lmus, ut in nostro, quae ei jus esset agere, ageret silmiliter injuste se Lustr. de dicimus agere, aut facere illum,q ii parentem,inagistratum, Deum V.S.
non honorat, qui quod promisit non solvit,qui patitur itrocem suis
89쪽
fieri injiuiam, nec ubi potest succurrit. Imo etiam hinc est, quod peccata , quae actus a lege digressi vos definimus, in omissionis ac commissionis peccata vulgo distingvantur. Obiter hic de eo quod
non facere aut omittere est notari posset, duplici respectu id conssederari posse, uno quo tantum abstinenti fest,altero, quo ita abstinetiae est,ut simul alterius factum non impediat; dc priori casu nomen generis videri poti iis specificcei clinendum, in isti scit posteriori vero magis proprie id dicendum siue pati atq. hoc ipsum pati aliquando doloris simul malive proprii receptivum eue, aliquando non; sed pergendum. II. Altera deinde quaedam actionis latitudo acceptionis est,
qua non tantum denotata istionem per membra aliave instrum e ta corporea dextra proceden ems apparentem, Vertim etiam ea,., quae in ipso cordo ac animo interius perficitur; quomodo caput irinis legit in ta a stionis ab ipso Deo in dilectione Dei proximi L eoque in ipso corde, cujus h c actio est, radicatur sa): Ipse Salvator
Q' ' primaevus naturalis juris conditor, ita in tempore aliquam ejus t gem explicat, ut concubiscere alienae uxoris consuetudinem adul- υ tetari adpeliet b9 Elgentium Apostolus ex lege sese discere sat λῆρ 7 7 tur, concupiscere peccare se se9 Denique tertio continebitur subc ἐ' c qi Jionis nomine, o si tantu simplicior quaevis factitatio, veluti pro si pulsi inrthentis alicujus ictus, verbi cujusdam elocutio, manus levatio sed exta in ex multis simplicibus composita de complexa cujusmodi sunt, v. gr. judicii exercitium, regnatio, belligestio, possessionum adprehensio, bonorum adquisitio quae & ejusmodi alia singula ex multis particularibus actibus constare, tamen tanquam uia una aliquem communiter accipi solere, docet velle, rem attentio.
II rima priri gessentia actionis in quo proprie consistat,
non ita siqvor atque cognitum est, variationem spe ierum ejtas ex circumstantiis fieri, docente id maxima, cum Philosopho runt, quae est, sucula nantia variare actionum speciem, tum Ctorum, quibus Iolenne est dieere: circumstantias variare jus putata humanor urit iraruna sive actionum. Exemplum esto: Dare aliis juir i addideris plago, erberatio sive adflictio erit, homini innocenti extraneo, Merit injuria ,sii immorigero, erit paterna ac licitata
90쪽
eastigatio Dare deinde pecuniam liberaliter, Anatio est , pro recipienda re, est emptio pro opera praestanda dcerat Delio creon ED, sive contractus in nominatus, o ut facias dabitur porro muria Θ, ct est mutuati resservanda ac depos)um seu depositio erit. Si mili modo si ponatur quem occidere bestiam, dc forte mactatio est, si hominemqPe-uhiomicidium parentem, parricidium, si a magia Fratu occidaria homo, ens forte meritu inest supplicitim,simno.
species est crudelitatis aut tyrannidis Iam vero,qyodd
positum, mutuum locatio, emptio, donatio, injuriCsa verberatio,
castigatio: item quod tyrannis, supplicii sumptio nocente, parta-oidium, homicidium, bruti interemptio, non idem jus habeant aut aequalem juris dispositionem justique qualitatem quod ipsum quoque specificae variationis indicium est irae se ferant,nemo non videt manifestissime collectio simili x potest fieri per species innumeras. Et constat quidem ex his disterentiam adeoque ipsit mese
sentiale specificum abi uin circumstantiis harunave varietate positum osse Forte quis conjiceretili generi cum esse in iis eorumve generibus consistere, dum nulla unquam dctur humana actio, si non sit homo qui agat. pars sui aut instrumentum per quod ipse agat, aliquid, in quod finis sive aliquid ob quod, locus, tempus in quibus agat; Attamen quia non facile licet concipere, quomodo persona agens, instrumentum, subjectum finis, locus, tenapus reliqua vel actio vel proprie d cendo pars actionis sint, videtur ,i
omnino aliud aliquid esse in quo ipsum qyasi primum materiale actionis stum si, id q*od ipsam aliqyam rationem motivam dice-
, quia c. in omni quod actio dicitur, ut commune quid licebit ob servare, motitationem quandam Escu juxta potentiam agentis profitientem esse quam tamen in genore conceptam vix videmur cir eum stantiam actionis appellare posse vinde forsitan action quis definiret, nactitationem seu motumpotent , Circu instantias, autem, cum tamen neque sino his vel ex iste te possit vel decurrer c , ulla aliqva actio, instar fulcra ac sustentaculi, imo pro talibus, qx ligam achionis essentiarn penitissime adficiant, haberet, ac defiiu-voni adderet,circumstantiis invesitum.
IV. Tetuo, Actio legitima ac j usta, eaeo omnino dicitu Duo ill