장음표시 사용
91쪽
qvod a lege vel juxta legem sormata sit, sicuti opus regulare, quod
ad regulam&artificiosum quod juxta artem effectum conformatumque est. Est autem deinde legitimum justumve ex genere recti, ut sit pra cap. i. est monitum, rectum autem est ut ibidem quo is dictum, quod ad finem destinatum recta, aequaliter ac citra fie-xum protendit, talis igitur actio iusta quoque erit. Cum autem porro finem legitimae destinationis id esse monstratum est, a quod cuique suum, tum quod a istud praesenter, tum quod potentia aefuturum est tale aequabilitas autem actionis, qua ad finem protendit, in illo est, quod ea quam lex praescribit dexteritate ae industria dc praeterea citra ullius offensionem actitetur, sequitur igitur duo haec esse actionis legitimae κροτηροα. . ad suum cuique impertiendum tendere, dextre quidem ac citra cujusquam offensionem seu laesionem tendere quod ipsum ad suum ita tendere actionis, quia id ipsum, ni fallor, est, quod suum cuique tribuere communiter dicitur, pored tuum .iique tribuere hominis, agere juste, unum prorsus Vestaque esse dixeris, acaeque late patere ut contra injusta agere suum cuiqvam non tribuere in od etiam inde ubterius videtur colligere esse quod hominis suum cuique tribuere,
pro effectu ad aequato videatur habere, suum quodlibet per hominem, sive quantum per hominem stare serive potest', obtinere. Obtinere autem quisque suum videbitur per agered non agere itemq; pati alterius, nempe putabit quis suum sese obtinere, quantum ad homines alios, primo si salvum allaesum a quovis teneat, sibi a lege actu ad propriatum .deinde, si non obsistatur sibi a quoquam ,
quominus quod lege sibi concessum destinatumque est, sive propria sive aliena opera accipiendum, ab alio habeat. Et deniqui . ii talea vocunq; , quomodo cc. lege ordinatum est, ipsum accipiat&consequatur. Illa sunt Inon agere patique alterius, verbo non laedere hoc agere seu adfirmative tribuere. Res addita personae mentione, perquam si, ut alter suum hisce modis obtineat , ita manifesta quoque porro lat. Nempe ut quantum in I eelf, faciat quis, ut alter suum obtineat, necese habebit primitus pati, ut suum ad propria tum is habeat salvum,nil quicquam illius sui- usurpationi, aut acquisitioni aut collationi per alium ei jure destinatae
92쪽
faciendaeve adversum agendo. Deinde vero necesse H beius, ut tibi, lucria lis c. legitimum est,Operi, quanta lebς sua is occipiat. Prior sui orient,o per specieui iterum ui Hriblitionis risi tacti,
posterior facti est. Neque movere debet, quod alicubi lia Hi ro de Lilingvant inter sese, tuum curive ribuersici quod non age σὰ Io Ii est neminem laederi quod hoc solumm0do hat ad majorenti eod. distinctionem at tuum, pro more illo, quo nomen generis alteri specierum, per defeeium nomenclaturae solet relinqui, namque de alias, ubi quidem generaliter Jcti legum ac uilitiae opus expria, re aliuntur id per unicum suum cuique tribuere insinuant quale judicium etiam de tertio usis principio seu praecepto, quod appellant, donelle vivere est, faciendum,quod nempe honeste. e. secundum virtutem omnem, omnemque naturalem legem justitiamque vivere, nihil aliud videatur esse, quam alias, quod bonum aequum ullumve est tribuere, famam scit facultate dcxvii qua tu Pro ut hoc vel ex contrario manifestum quoque potest esse, cum inhoneste vivere alicuius, nihil aliud videatur esse qvὶm se simuli& alios contra puritatem natur lis justitiae laedere Scilinetis qui sese: iplam famia indigentia aliisque incommodis adversus, tu raedestinationem erat, suum sarque, puta saltem sibi cona- eni non ti: huici Inedicam, cuna has ipsa se iplius negligent abdicit jus plurimuin aliorum aesionem&incommoda conjunisti esse, quos nimirum sese honeste ac citertersita gerendo, honore ,
atque culi libris si potuisset, imo de buas loqvod in sin
secunduna quae si viritur, no simul alter laedatuere, per consilassusns ei deni do quod suum est i rib latur. LIisce ais praemissis, quando jus secundum quasdam suas vi tutes in conformar iis hominum ractionibus occi pariami u' intelligere tractenus licet, legalem illam action vi son ria ratione in accipiendam esse, tu tenus in facto simul nons et seu omissione tanquam speciebus, sub universo actionum
narum resurre contentis oc supetur item suptenus motivam
93쪽
tiatam procudat, vel, ut idem aliis exprimam verbis quatenus actionem cum circumstantiis, ac rhas illi bene d congnienter adi finem qui cuique suum est coordinet quatenus denique actionem legitimam reddatjustamve item ye sui cuive tributivam edar,
y Verum enim vero, utut in confessis haec ponantur, occupari nimirum legem in consormandis actionibus, occupari quidem modis dictis aliisque similibus: De ipso tamen objecto modo ct proximo effectu legalis impressionis, unde actios uita pro fluat, nondum satis liqyere putem , neque enim jus sed hominem ,.quarum visaelionum suarum, etiam justarum, patratorem ac principium ortus adspectare licet; S est utique ipse homo. qui cernitur legitimam edere actionem non lex, de qua vel vix etiam est, quod concipere queas, quotmodo immediate actionem ipsam contingar efformetque Unde igitur statim id sequitur, quod si tamen lex. ad actuum humanorum figurationem facta d, ut vere iacit, id fieri Sportere mediante quadam impressione, quam in ipsum faciat hominem, quave hominum adlegitime agendum afficiat confiniatque. Q seu posito hoc iterum quaerere licet,an totus homo sit, 'vii tangatur corregaturque leae, an ve O aliqua ejiis pars, si pars, . an corpus vel animus, ct an hic totus et quaedam ejus pars aut potentia; sin vero totus Hua parte prima impressio justi activa Licinitat Videri posset id lege agi ac dirigi quod corporeis etiam
lis rei te agere videmus, eo us vides icet ejusque membra , a nare,pedes,lingvam reliquet : nisi noti'ssimum in vultus es et anum,m esse, M icorpus moveat ejiisque organa activa ne sist, Me quo tila indifferentia directitudo actionum raditem trahari Doceti. te id quotidiana vitae mortis hominis experiretii, dum donec nima homini adest vitaque, varicis valeat agere, hac autem super-- veniente, desiacti jam separatione animi a corpore, omnis per compore organa humana actio desinat. s. unde adeo, porius quanta corpus, animus erit, quia lege plectatur quidem porro si ita qua animi pars seu vis est, quae non iit audiens enunciati legitimi, nee homini qua homini dati, cujusmodi est is vegetatrix, illa rutv
sia videri debet eximenda ac separanda esse absilia potentia animi,.
94쪽
sva ille particeps humanitatis sive rationis, ut alicubi distingvr Thilosophus i legisque homini datae auscultans est: quae duplex μθ -t
.existit, intelligens nimirum i eu recti ac non recti dijudicans, dede--ς μν inde appetens. Et est fortassis verissimum, duplicem hanc animi potentiam esse, cui vi sua lex sese applicat, diversa licet, si utriusq; potentiae naturam paulo penitius attendas; dc cum aliquo adhuc per unam potentiam ad alteram transitu, ita tamen, ut ille. qualis transitus non tollat immediatam quandam legis in utramque i pressionem. Scilicet alia est tum aptitudo recipiendi, tum vis per conceptum operandi intellectivae mentis,4 ipsius ex sese rationalis partis animae, rationisve ipsius; alia appetitionis quas quidem partes utique distinctas in animo nostro, modo quodam esse ex eo
quod sibi parere&adversari deprehendantur, colligit lo c. cir Aristoti iam intes lectiva ac rationalis,species rerum,desin his etiam legis ae legitimi adsimilitudinem sensuum itemque speculi,&si quid aliud paris naturae est, frimo recipit sistitque, suumque porro .opus in discursu ac dijudicatione justi injustique de his cito niuic
agimus absolvit; At appetitio liqua easdem species recipit,id lanisterio ae mediante intes lectu faciet, ignoti enim, ut in proverbio est , nulla est eupido, eritq; penes hanc deinde concepti executio,
seu in actum productio. VI. Hinc igitur, cum disgefacta in animum impressio, de ea quidem adest eustum recte operandi, ii possit aliter vel fieri vel
conducer quam utriusquepotentiae natura ferat, 'vatenusu
traque suo modo operari valeat; ad illam utique diversitatem applicareses habet virtutibus suis lex ostensiva visese exhibendo ac ingerendo in intella tum conrectiva autem sive quadam sua quasi
actuali conformativa executorem voluntatem seu adpetitionem, influendo. Et haec ita idem ut, si respicias, in quonam ex his
singulae illae virtutum se primo figunt, habitis, aliquo modo pro .separatis intellectu ac voluntate voluntas prae intellectu ea pars animi statui posset, quam lex ita impetit ut eam ad justitiam actio- nam quasi confingat Tormetq; mon obstante,quod per intellectuae per ostensionem intellectui factam ad voluntatem hic transi
tum fieri vendam opus sit utpote cum non mediiim , sed ipsum a quod
95쪽
quod operansas icere decurrit, pro objecto elus petationis proprie haberi soleat, v. gr. verberationi, aut actu verberancis, itemq; fabrefactioni aut simili assiciendum conformandumve objectum non aer intermedius habetur, utcunque ille etiam in transitu adiaciatur, ac per illum tum ccnspes lus, tum executi vi actus penetratio fiat, sed verbero, lignum statuarium, aliudve. Attamen nec vicissim hic negligendam putem arctissimam conjunctionem imo concursiam in rectificandis, ad receptam a lege imprellionem, actionibus quippe rarissime accidit , quod sola adpetitio in non praevisum, a mente, rectum, feratur: an ut plurimum deli berato per media ad finem .appetitio procedit, ubi licet it consul intione voluntas ultimum est concludens oda etiani, syllogismum
- - ρ ρ ζ - facti eum ut loqui tu alicubi Aristoteles fa operatione saepius
consummans, ab ipso tamen intellectu pluvinium ante agitari ad conclusum etiam ultimum solet prae moveri imo velo vel ad minimum prim um est recipiens legatis virtutis intellecius, &:qvyalem tale recipiens, a. quo si non recipi rur, nec transmitteretuα,
operatione milia suam in appetitione exercere non posset unde adeo videtur sequi intellectum omnino ejus inpressionis partis
ripare, eo eutra Pre animi potentiam, si non unum, aut uniusmodi legalis a fil-forma tricis virtutis objectum sint is alte initimies se conjunctissimae participarioris atque communicationis elus-dem. Relinquens suum cuique jvilicium imalim antegriari, homunem,quam ibi una humanum animum pis eo accipere,in quod cervirtute isthac sua influat proque dicto essectu operetur: imo uti, unde his suim iramelius, emergam existimem , hominem quam te ejus ex animo,per corpus aliaque extrane orgama potentia: parteat, eundem esse, ves etiam, si quis ita mallet,lcitam humanam arbitrariam potentiam eam esse, quae vim segis actionum Informa' tricem agnoscat, recipiat, participet ita tamen ut imprestionis Ilius virtualis commotrix applicatio animo, siveri parte an intistat. Nempe animusci , in quo prinis nos errangi persentistimus, dumque est, equo juxta legis pulsum motu a cloactioin; ut , principio prosciscitur,veruntamen hoc ita, ut eadem vis legit ma impie sionis ad actum legitimum, per Ona m hominis potes
96쪽
tiam exseratur, re non secus se habente siquidem simili libeat uti ac ubi in organo, horologio sive automato alio, beta alias quoad formam tuam intrinsecam dii posito artifex per claviculas aut liabrile justi ponderis, in prima istularum labra, prima nive rotulam appensivumve uncinulum data impressione, universam machinam, iuxta quam potentia ejus seri, ad edendam harmoniae pul-ehritudinem, ac jussam horarum designati Q nem, adaptat compes litque. Constat de obje isto, quod primo vi sua adius formativa lex inciri rit, videndum ulterius de modo conformationis, α
simul deformato essectu legis proximo in illo objecti constabit. VII. Si igitur homo quatenus powemia genae prae ditus est,il lud prinuam est objectum , in quod tha actus forma trito virtute sex agit proxime, modus ille ad tria rest iciet, actionem, poten Nam hominem adeoque triplici illo te spectu videtur considerari pos se Legem, quatenus, ut circa rectificandam occupato tofisi lirratur, duplici sese virtute exserere, praeceptione videlicς ω permissione jam capite praecedente di m et cyrarum quidem in ipsa a me commum se fiet ius non alius et istam restitia acti
nin specialis ves 5 permissam eam'au praeceptam esse in alexus vero potentiam hominis jus agere consideres, cum illa, ut supra ea p. a. dictum, lativaga sit&ex sese indefiniti delectus, facile colliges, legis ossicium fore, hanc ad finem legitimum conterminare ac definire,unde iterum generalis in ea ut is effectus erit conterminatum seu definitum esse si autem porro quaeras, an 'vae ratio differentiae istius definitionis sit, facile apparet, si ponatur permittendum omnino, imo necessarium esse, permitti, ut quaedam, quae
potentiae humanae sunt, agantur, nec tamen omnia quae ejusdem .iunt, agenda esse necesse plane re potentiam hominis Iaxa tam usquequo debere esse dc adstrictam; quia haec effecta allectionesque potentiar, alii alicui quam legi ad si tibi nequeant, legi
Iaxant ira adstringenti eadem fore tribuendaci laxanti quatenus quaedam quae potentia sunt permatiuntur, astringenti dum partim vetando cohibet illa potentia, partim praecipiendo in arctu trahit monellitque: hac quidem utraque specie legis adstrictioni re 'cad-
- , dum d ille qui ita quid cohibet, ne ulterius in laxum posse
97쪽
sit abire, is qui ad certainas artem ligando trahit attra tritiive recte videt i dici id in quod ita operatur adi ringere. Ex quibi: ad copostremo liquere autum cnari quod si legem live ut in potentia in spve ut in hominem ager potentem legitima actionis confgur an da ergo praea gentein, consideres, eandem proximum in homine effectum, virtutis que sua a citis conformativae primum cli acrifierem duplicem potentiae ho ininis infigere eam nimiruna qualitatem , qua usque quo laxata ac libera pi . sit, homo'. libere ac licite agere positi& deinde illam, qua attrii lucis est, tum ne possit agere , tum ut neces ario aliquid eorum quae potentiae ejus uni agat, si v qua obligatus est ad actum tum omittendi tum committendi. Cun prior illa a lege mutuata acceptaq; conditione aut qualitate eum juris prudentiae, simul ac communi vulgari usu potentiam hominis Potestatem mihi licebit appellare, cum posterior Oblia garionem nimirum ita potestas dicitur patria, dominica, magistratus, utendi rei sua dc alienae, acquirendi, persequendi c. dicitu que obligatio, qua homo homini, subditus magistratui, debitori
creditori c. est rictus. Et sunt dubio procul, duo hi proxima illa uris opera, proximi effectus, ex quibus per quos mnis deinde prodit humanarum actionum
98쪽
99쪽
currim causae flXII i et enexatonem ordinis Methodicae Iur rudem a recepti, priui per subseqrentia de potisate gendum.
ttisque incla omi te ejus ve potentia, licissim ex ipsa matrice potentia , quasi gemini porreeli ubi, per quos mi inde justa exurgunt actiones, promittuntur mirum, quanta illae in in omniusta&4n uris leg timve tractoti sine paudeati celebritate; rima-
verborum figura, vernatae: quiς quid enim nos aliosve agere, egisse aut acturos cernimus aut desidera riu , Obo ita animi sermonisque eommotione circa actus alicujus iisti tram, continuo consurgit reflexio ad hasce anquirens, ait ea phen t tir i ni illa ui sit fuerit , aut futura sit, an o ligati talis, adi ac L. i. tr. lil iad maxime pro pila in fit,aibi ii si sceptaethonem ad x alieiij in iustiti a cadit, justi injustique es amen actio ali qua subit. Provocantibus utrinque partibus ad copiam potesatis, obligationisve amussim ;dum asserit una, ades jurea od e, Muisse, ad the illi id vel obligari altera vero id ipsum neqat: auri viri a stringi tentoriam superistiustii odi, in his et u lite vis lege quisquam potest
debetve, potuit aut debuit, judicii censuram fundare solet, justitiam simul ac injustitiari conatusculus vesan q; exinde definiens. v. g. an ure possint, ab aliquo bellum geri, ni agistratus coa stituujudicia exerceri, bona ac alii ira i te in mentum condi , contra eius celebraria vicisti man obligatus vis sit libus, itida ciis magistratibus obtemperare an tecta inentia dicta, contra istuplacita complere dcc haec cini ju dico cum Xamina intor ad legem, pene semper mediante PCicitata ac obligatiori elegi tam
100쪽
iecurritur , Si quisquam amplissimum juris civilis romani eampum velit cireum spicere, deprehendet ipse, iurisprudentiam plurimum, inad pene totam in eo occupatam esse, ut de potestate cujusque atque obligatione disponat, quid possit, quid teneatur sive obligatus quisque sit agere pertinentibus eo, quae de potestate Imperatoria, patria, quae de dominio in per has de res, de jure quod dicitur seu potestate utendi re aliena, persequendi debiti; rursus quae de obligatione seu officiis magistratuum, judicum de iis ad quae tenentur qui in domesticis, qui in erriti, cibis degunt societatibus, de iis ad quare conventione, ex delicto aliisve causis quis eui obligatus sit tractant.Versata videtur liarii haec amplitudo ante
oculos, cum aliis, tum mesembecio nostro,dum commentaret ut ad pr. it. I. de R. D. quando jus rerum postum esse putabat in dominiis, cin obligationibus per domini forte quasvis potestates hominum in objecta rerum intellecturus Imprimis autem scrupulositati Hermanni Vultei aliquid videtur deferendum ., ubi e dein loco illii reprobans, ipse jus persona Din duobus hisce positustatuit: nimiru, verba ejus sunt in potestate in obitationibm. Por ro, quasi manu ductus, quia videbat non esse potestate nis agendi, nee obligatione nisi agendi, actione unicum statuens juris objectu, de quo quae dicantur, ex jure supponere, ex circustantiis cum aliis, tum personarum ierum deducenda sint. Caeterum utut tum alios tum alios prudentum saepius in proclivi videas stare, quo serio unum nris objectum actionem scit agnoscant, geminos istos justitiae ejus fontes potestatem atque obligationem, contueantur, vix tamen reperias, quod prorsus queant evadere salebras, cohiberi sese ac supprimi perperientes abessi caci illo Iurisprudelia nostrae fascino, cui compingendo primum videmur fascem consarcinas si vide diib. si areani illi justitiae sacerdotes, romani pontifices, per procus a uidere eia l. a. ogendi formulas a'. iovisse, eorum in imperio lapientia suc Addo. Icessores, Praetores, perfecisse ICtos, tandem ex Ga institutioni eri . t. CHL, buxi l. i. de statu hominum f. ulti m. l. de I. N. G. C. CO fo=m, ptibi. vilatores Iuris Iu stinianei nobis credidisse, tanta religione, pru spisse demistianis quibusque eo tendum, ut non romatium tantum juspe MD Tholosan. are omnes, sed&reperti sint i, qui omnium gentium naturalia ac θnngm.