장음표시 사용
911쪽
rae laqiram podere unico ad una sinem ultimum inclinantur quasi ad locum proprium: & hoc infra melius olludetur in Tractatu de connexione uirtutum. Si uero loquamur de ipsis uirtutibus sc- eundum sormam,per qua sunt ad speciales actuum ditiarentia, oris dinatae, sic dicost uirtutes cardinales et sciatialiter, & sor literdi itinguutur, di carum diuersitas colligitur ex quinq; comparatiOnibus: sicut in obiici cndo ollulam fuit,videlicet ex diuersitate potetiaruin, quas informant, & perscisit; & ex diuersitate actuu,quos eliciunt;& ex diuersitate obicctorum,ad q0ς ordinantur;& ex diuersitate mediorum,circa quq cosillunt;& ex diuersitate uitiorum oppositorum, quae excludunt: &ideo rationes quae, ad hanc parte inducuntur,c6cedendἱ sunt,quia
Verum concludunt. AD 1LLUD, uero,quod primo obiicitur in contrarium uirtus
non est aliud, q itariatio aflcctus amoris. Dicendum, P Aug loquitur ibi de uiti utit, cardinalibus , secunda.reduci habent ad una radicem charitatis, perquam habent persectam o dinationem ad ipsum Deum ordinate, & ex hoc sortiuntur quandam conexione, S unitatem: S hoc parci per literam sequente, tua diffiniens tempera ni iam dicit. Vtic perantiam dicamus este amore Deo sese integrum incorruptuq; seruantem: sortitudinem amorem omnia propter Deum facile perscretem:&sic de aliis.Talis autem relatio teperatiae,& sortitudinis in Deum per amorem no est uirtutum cardinalium,nisi inquatuum a charitate reguntur, & insormantur. R
temperatur: Si hoc modo uer umest,st habent quandam unitat eniratione unius motoris : sed propter hoc non sequitur: q, non diuersificetur propriis formi s. AD ILLUD, quod obiicitur:st uirtus eli aequalitas uitet,undiq; rationi consentiens. Dicendum, st hoc
quod est undique: J potest dupliciter intelligi, st fiat distributio. Aut ira st hoc quod eii undique
dii tribuat pro duabus extremitatibus consillantibus circa medietatem:& sic conuenit cuilibet uirtuti cardinali per se, quia nec declinat ad superfluum, nec ad diminutum. Alio modo hoc quodesis undique: I potest distribuere
pro omnibus partibus t 5nalibi is animae:& tunc non competit alicui uirtuti cardinali absolute; sed inquantum habet connexioncm cum alia. Et ex hoc non poteti cocludi, omnes uirtutes sint una
essentialiter : sed st possunt dici
una per quandam connexionem S aggregatione: sicut omnes p tetiae animae quavis sint diuersiae, dant tamen ipsi animae unum integrum posse,ita-una sine ait ra non post et animam facere potentem. Sic intelligendum eli de aequalitate uitae,quae consistit penes unam uirtutem particulariis ter, penes autem omnes consistit integre, & persecte. AD ILeLvD,quod obiicitur,' una uirtus denominat aliam. Dicendum, Pest praedicatio multiplex, uideli cet per causam, & per essentiam,& per cocomitantiam. Et cum dicit, P una uittiis denomniat alteram,hoc non est propter essentia Iem conuenientiam: sed hoc est propter hoc st concomitatur Iecirca potentias,quae se mutuo circum.
912쪽
eeincedunt. ET si tu obiicias,lconcomitantia non lassicit, quia non conceditur, musca est alba. Dicendum, G, concomitantiano suificit simpliciter, sed concomitantia cum simplicitate subiecti: per quam subiectu potest resectere se super χ,S super omne illud, quod eis in se: sicut patet quia anima intellectiva simpliciter potest se conuertere super se peractum intelligendi,& similiter per actum diligendi. Et hine est, st uirtutes in talibus potentiis existentes possunt se mutuo denominare, & ideo non est simile de omnibus actibus, vel accidentibus, etiam si circa idem subiectum habeant consistere. AD
LLUD, quod oniicitur, ' omnis kardinalis uirtus cst quaedam uoluntatis rectitudo, ita st omnis virtus cardinalis est iustitia. Diacendum, st iustitia duplicitcr accipitar: quia est iustitia genera-
Iis,& est iustitia specialis. Et iustitia generalis coplectitur Omnes virtutes no solum cardinales,sed etiam theologicas. Iustitia uero
specialis non est simpliciter rectitudo uoluntatis ordinans ad alterum: & hse non copetit cuilibet virtuti cardinati: S propterea nosequitur,vi cardinales uirtutes no habeant abinnicem distingui. AD ILLvo, quod obiicitur de ilais quatuor conditionibus, quae sunt in qualibet uirtute. Responderi potest , uerum est: sed tameex hoc non sequitur, ς uirtutes
non sint distinctς: quia st quaelibet harum conditionum attribuavir alicui uirtuti speciali, hoc noest per proprietatem, sed magis
Per appropriationem: cuiuslibet
enim uirtutis est medium tenere; sed hoc appropriatur temperan .
tiae; quia maxime oportunum est circa delectationes medium custodire: & sic de aliis conditioni bus intelligendum cst. Si TAMEN obiiciatur, Η, inspicere medium est proprium iptius prudentiae,& ita videtur st prudentia stede essentia aliarum uirtutum cardinalium. Dicedum,' ini pectiomedi j est duobus modis, uel per
modum considerationis directi-uae,uel per modum inclinationis
determinatae. Primo modo inspicere medium est proprium iptius prudelitiae,quae perficit potentia rationalem, cuius est conliderare,& discernere:& hoc modo inspicere medium no conuenit virtuti cardinali per sui essentiam , sed per concomi tantiam directi-uam. Vnde sicut oculus uidet sibi,& aliis membris: sic prudentia inspicit sibi,& uirtutibus es eris. Alio modo inspicere mediu, est per modum inclinationis deter minatae:& sic non tantum est pradentiae, sed olam cuiuslibet uirtutis; quia quaelibet uirtus est quoddam pondus recte inclinas,& movcs ad medium, circa quod habet consistere. Vnde sicut grauitas lapidis recte dicitur inspicere loco deorsum, siue medium mundi: sic quaelibet uirtus potest rationabiliter dici inspicere medium recte uiuendi: & ex hoc nopsit cocludi, st prudentia ab aliis
DE virtutibus cardinalibus, quantum ad subicctum. Et quaeritur, utrum sint in parte animae rationali, an in ea Parce,quae s
913쪽
nlum obtemperat rationi. Et st bitus uirtutis expedies,&recti fi- sint in parte animae rationali uidetur: Primo per auctoritate Augii. in Solito. Virtu heli ratio recta
terducens in fine ni sed collataec est praedicat lo causalis, siue materialis: cigo uidetur ' subiectum uirtutis sit ipsa ratio , siue cans, circa qua het esse pronitas, ct obliquitas: sed lisc duo sunt maxime circa motivam sensibilem, quae qui desunt ira, cibilis,& concirpiscibilis:ergo ur,quod in illis habeat locari ii irtus cardinalis. IT E M. In ea parte eli habitus uir- potentia rationalis. ITEM. Virtus tutis tanqua in subiecto proprio. est principium merendi,& operis quae immed .atius, & proximius meritor ij,& laudabilis' ergo cir- elicit actum ipsius uirtutis: sed te ea illam pol ctia in habet esse, cir perantiae,& sortitudinis actus eli
ca cuius acti inaco sistit latis,& meritum: sed talis est potentia rati natis scilicet lib. arb.crgo uid turidem quod prius. I iEM. In eo su. biecto est uirtus, in quo anima habet imaginem Dei,cum uirtutes ceterae halleat ortum a gratia, cuius anima est capax, per hoc in cilitatur immediate a concupiscibili, Scirascibili,quae iunt obedietes rationi. ergo uidetur 9, in eis uirilites cardinales diltinguutuea theologicis, sicut consuetudinales ab intellectivalibus .sed intel .
lectuales ut sapientia & intelligentia, & phroni sis ponuntur in
est imago: sed non est imago nisi rationali parte proprie dicta; conper potentiam rationalem: ergo suetudinales uero i ea parte, quq εἰ c. i TE M. Omnis uirtus consi- obtemperat rationi:ergo videtur sit circa clectionem boni, & su- similiter,st theologicae debent rega mali: sed habitus electilius eii poni in parte rationali,& cardinasolius potetiae rationalis, proprie les in parte sensibili, secundu' dictae: ergo up q, Omnis uirtus .p- rationi obedit. ITEM. In ea parte prie sit in tonali parte ipsius alae. maxime habet reponi habitus virlTEM. Virtus est in genere hone- tutis, quae magis indiget rectificasti, sed in q, uti it Tullius. Sed bo- ri: sed pars quae magis indiget renum quod est honestu,&eius op ctificari, est pars sensitiva, qu positii est obiectu solius ronalis niam secundum quod dicit Philo uirtutis, quia potentiae sensititiae sophus, intellectus semper est resistum modo seruntur ad ea bona, eius, psantasia recta,& non recta et
quae sunt de genere commodi,er- cum ergo phantasia nominet po-go uideturi uirtus sit solum in tentiam sensitivam,uidetur quod Parte animae rationali. circa ipsam esse habeant uirtu- SED CONTR A. Fortitudo est in tes cardinales. irascibili,& temperantia incocti RESOLUTIO. piscibili sed i sis non sunt rationa Iraeologi uirtis: s cardinater Omnestes, nisi qui obtemperantes ratio in parte rationati collocant. Phini, secundunt st dicit Philosin fi Ioseptu aliquas in parte Iensilii ne nouae et sicae: eigo u F qacarei ua statuunt. nales uirrutes no habeant esse in Ars p. Ad prεdictorem intelligenparte ronali, sed potius in partes sibili. lir M. in ea parte. cil ha S. Lon. Lib. 3. tiam est notandum, cs ronaledicatur dupliciter,secudu G uult
914쪽
PIiilosophus, uidelicet quod rλ-
tionem participat,& quod rationi obedit: si large accipiatur pars rationalis, sic non est dubiu,quin omnes uirtutes in parte rationali sint, siue theologicae,siue cardinales,siue intellectuales, siue con .suetudinales. Si uciis ronale dicatur proprie scd in q, participat ratione, lac uoluerunt aliqui dice- ,s, quaedam uirtutes cardinales sunt in parte rationali, utpoteo prudentia, ct iustitia: quaedam uero non ,sed in potularia inscriori, quae eli rationalis, largo modo dicera U obtemperat rationi, uxforti udo,&tu per alla, M.tae sunt
in irascibili, Aconcit piscibili. Licci aut ira hic modus dicendi alis '' quo modo probabilis uideatur se cundum moralcs philolophos ἰwr. ' η secundu theologum non uidetur rationabiliter dici quas
dam uirtutes cardinales reponi
' inferiori,cum omnes uirtute, cari onώη. aequales sint quanta βd
merita dignitatem, omnes etiam sint principium merendi. Et pro Pterea cum meritum consistat radicaliter circa lib. arbon solrs illis potentius habent et se uirtutes,sne cardinales, siue theologicae, in quibus reperitur libertas arbitrii. Propter quod cum libertas arb. non sit nisi iii parte animaeronata, scd.n q, rationale dicitur quod participat rationem, necensu eit caeteras uirtutes cardinales in parte illa reponi:& hoc necessifario exigit earum dignitas, cum ipss habeat ortum a gratia: & ἶ- sectiones animae mulio sint nobi Iiores, Vnam ipsa scientia , quae proponitur tanqua in subiecto in Parce aiae ronali, di intellectiva.
Et propterea cocedendς sunt rε-nes, quae sunt ad partem istam. AD au i DENTIAM veto obiectoro,quae in cotrariu opponin
tur, notandi ii alius modus distinguedironale scdm theologii.
Vno.n. modo distinguitur ronale contra partem, siue potentia sensitiva. Alio modo ditiinguitur cotra potentiam assectivam. Secundum quod dili inguitur contra potetiam scia siciuam, sic siint in parte talionali omne, uirtute S. Secudum uero,quod dii linguitur contra potentiam allectivam, sic non sunt in ea omnes uirtutes,sed illaei Olum,quae dirigunt in discernendo, sicut fides, &p udentia. Aliae uero reponuntur in potentia all)ctiua,quae quidem pars est liber. arbit & dicitur uoluntas, secudii l co iuncia eli roni. Diciturci cocupiscibalis,& irascibilis si cundum st diuersimode habet a fici,&moueri. Nihil enim aliud cit uoluntas,quam auectus , siue
appetitus ratiocinatus: Omnis aute affectus, siue appetitus et tuis irascibilis sue concupiscibili , qduae uires secundum quod sunt tib ar. partes, rationales liant , Rin ipsis pollunt elle uirtutes theologicae,& cardinales. hcologicet
in qua intim immediate eleuantur
in Deum, ipsum diligendo,& ipsi
inhaei endo: cardinales uero inquantum itersantur circa bonum
creatum. Et per hoc pro magna patre patet responsio ad obiecto. AD AEL vD,quod primo obiicitur in contrarium,quod scilicet sortitudo, & temperantia sunt ii, irascibili, & concop scibili, Ristae solum sunt rationales, quia
915쪽
ae uirtutes eardinales quan tum ad habitus sub iliatos in illis duabus uiribus reponun ur, licet quantum ad rationem primaria merendi, &ordinandi,omnis uirtus in lib. ar. ponenda lit: N ista duo fiunt compostibilia, pro eo llib. atb non est potentia distincta a ratiotiali, & concupiscibila, ct irascibili scam rem. Lt Dropterea i ila assumptio cli falsa,2 concupiscibilis,& irascibilis sol immodo sunt r6nales,qilia obicia perant rationi. In nobis. n. eii duplex irascibilis, & concupiscibilis, uidelicet rationalis, S sensibilis. Ronalis scam qua immediatenati sumus in Deum serri, in qua cortamus cum ad gelis, S in qua
secundum diuertas comparationes habet rc poni theologica ui tus,ed cardinalis. Alia uero est
irascibilis, S concupiscibilis ,&sensibilis,quae solii in modo dicit
rationalis: ea Obteperat ratio m. Et in his con 'illit Lib. arb. nec in his sicut in subiecto ponitur uir tus cardinalis, licet per frequentem assuefactionem aliquo modo illae potenti. ae non incongrue dicantur habilitati illa tamen habilitas non est de uirtiuis essentia, sed potius sibi annexa . AD IL-LvD, quod obiicitur, P pronitas S obliquitas habet cile circa partem sensibilem, quia nata cii rationi I ubiacere. Dicendum, quod obliquitas habet et se circa aliqua potentiam dupliciter,aut quia in ca inchoatur,aut quia consummatur. Primo modo eli obliquitas
in parte sensibili, scilicci quantuad inchoatione, & hoc rῖ fomitis inclinationem. Secuiuio uero
modo e ii in parte rationali propter coccinuuiict deliberata ele-
ctione,& in hac parte principali. ter residet obliquitas uitia, di per oppositu rediitudo uirtutis: & i5no in parte sensibili, sed magis in
parte Ionali. AD ILL v D, qa ob ij cit, Uactu suis tutis sortitudinis, S teperat aliae immediate eliciuntur a concupiscibili, ct irascibili.
Dicendum, quod illud uerum est loque do decocupiscibili, εἰ ira scibili humana: sed si loquamur de concupiscibili,& irascibili brutali,&sensuali, sic P illas poterias
no immediate elicitur actus ill ru uti tutu, imo quasi consequcnter. qa recti licata cocupiscibili,&irascibili ronali per habitu uirtutis, per cosequens recti scatur ipsa cotii piscibilis, de irascibilis brutatis, quae illi; habct subiici.& famulari. Vnde sicut rectis cata uolutate in dispelisando, P coseques rectificatur manus ad tribuenda beneficiuna, th largitas non est in manu sicut in subiecto, sed in ipsi uolt intate: sic intelligedum et tinoposito. AD 3LLvn , quod obij-citur, O consuetudinales uirtutes
reponu tur in ea parte, quae Obtc-perat roni. Dicenda, s hoc no est quia lxabitus cosue tu uinalis ulrtutis scam ' uirtus est, licat esse in illa parte sensibi ii, quae rationi obteperat,sed qa ex quada c6suetudine bene sacredi in illa parte relinquitur quaedam habilitas. Et io pol dupliciter adronem illam responderi. Primum quid eruia no est simile de uirtute carinali, & cosuetudinali, scd in qd consuetudinalis est: quia cardinalis uirtus nominat habitu dirigente in operibus elective,cosuetudinalis uero pter hoc nominat habitu acquintum ex frequenti bene agere. Aliter etiam res psideri
916쪽
rotest per interξptionem minoris, quia consuetudinalis uirtus, S si aliquo modo sit in parte sensuali quasi in exequente, & subiacente: in rationali, tame est prines paliter tanquam in imperante actum uirtutis , & potentiae sensitati praesidcnte. AD rLLvD, quod obi jcitur quod potetia sensualis magis indiget rcctis cari, qintellectualis. Dicendum, quod falsum et i qa rectificatio,& obli. quatio , qtiae homini imputatur haec est, quae habet ortum a parterationis. Et quod obiicitur quod intellcctus semper cli rectus. Dicendum, quod illud intelligitur de intellcctu secundu u, respicit leges aeternas,&ab ipsis recipit,
ct in eis speculatur, non aute qualitercunque ex se mouetur, imo frequenter c si obliquus, S crroneus. Vel pol dici, st hoc intelligitur de intellectu secundum est acceptio principiorum nyiistimorum in qualibet scientia, ui pote dignitatum, circa quae non contingit errare: non autem prout applicari habet ad opera specialia: Si deo ad ipsarum directionem uirtutes sunt sibi necessariae. Et propter hoc ratio illa non con cludit: quia procedit ex salla a Lsumptione.
An quatuor tantum sint uiri Mιes cardinalis 3
tum ad numerum. Et quaeritur, utrum tantum debeant essequatuor,an plures. Et quod tan- tu sint quatuor,uidetur per illud quod dicitur Sapien 8. st sapientia docet sobrietate, prudentia,iustitiam,& sortitudine: s ergo no . minat uirtutes caidinales sulfi
cienter,up ς sint quatuor, & nora
plures,nec pauciores. ITEM. Hoc
ipsum probatur per Glos. Gen. 1. ubi dicitur, se fluuius , qui egrediebatur de paradiso,diuidebatur In quatuor capita: ibi dicit Glos.
st per illa quatuor capita intelliguntur quatuor uirtutes cardinales. ITEM H ipsum ostenditurῖ Lib. r. Augustinum, qui in Libro demo cep. I s. ribus ecclesiae, dicit affectum uir Temi. tutis esse quadripartitum : sed costat st hoc no psit intelligi nisi de
cardinalibus: ergo&c. I a M. Hoc
ipsum o studitur per Philosophu,& alios trafiatores,n de hac materia loquuntur: quq omnes uirtutes consueti id inales, & politicae
reducuntur ad q ;aternarium. SLD CONTRA . Virtutes theologicae sunt tres propter Trinitate obiectorum,& potcntiarum: sed in eisdem potent ijs sunt uirtutes cardinales S theologicae, licet secundtim aliam,& aliam comparationem: ergo i ii detur 9, sint tantutres. ITEM. Virtus, quae ordinat
ad alterum, est tantum una,videlicet iustitia ad proximum: ergo uidetur quod una sit tantum uirtus, perquam homo ordinetur ad seipsum . Aut si tres sunt uirtutes, per quas ordinatur in se, uidetur D tre, sint per quas Ordinetur homo ad proximum, ita qu5d non tantum sint quatuor sed etiam se extendant ad numerum senaris. ITEM. Super illud Matth. is. Erant, qui manducauerant quasi quatuor millia hominum. Glos. Per quaternarium quatuor uirtutes cardinales intelliguntur. Prima cli prudentia cognitio rerum appetendarum, & uitand ruin . Secunda est refraenatio cupiditatis ab his, quae temporaliter
917쪽
er eelectant. Tertia est firmitas contra moleilias saeculi. Uarta uero,quae per omnes diffunditur,
est dilectio Dei, & proximi. Si ergo dilectio Dei, & proximi ponitur una inter cardinales uirtutes, uidetur quod plures, quam quattuor. ITEM. Humilitas, palictitia,&obedientia sunt magnae uirtutes, nec tamen sunt aliqua praedictarum,ut uidetur: ergo uidetur quod cardinalis uirilis non
sufficieter diuidatur per quatuor membra. E st ergo quaestio de praedictarum uirtutum cardinalium numero, & suilicientia.
ι ales : cuius numeri ratio , o
sufficientia multipliciter uenaripti .nMM. RESP . Dicendum, quod absque dubio numerus,&iussicientia uirtutum eardinalium coiisistit in
quaternario. Huius autem numeri ratio, & sustici cntia assignatur multis modis: qui & si per omnia non sint rationabiles: tamen conficiunt unum modum dicendi rationabilem, S sufficientem. PORsunt autem hi modi dicendi ad quatuor reduci secudum qiiadrupliceum comparationem ipsiuscardinalis uirtutis, uidelicet ad proprium subiectum, ad actu intrin. secum, ad suum oppositum, sc ad proprium obiectum. D R i M v sergo modus sumendi est penes diuersitatem subiectorum.Subiecta enim proxima, & immediata ipsarum uirtutum sent potetiae animae,siue uires,quae sunt tres, uidelicet r6nalis, csicupiscibilis, &irascibilis: ita sortitudo est in
irascibili,temperatia est in cocu. I O XXXIII. q3s piscibili: sed iustitia, εἰ prudentia
Iunt in ronali, scdm v, dupliciter liet ad alias uires coparari, vel iaronec si siliantis, Ze sic est prudentia: uel in rone semetiantis, di sieest iustitia: siue scd in q, habet considerari in se,& sie pei ficitur habitu prudetis: uel icam st liet alias regere, sc ordinare. &sic perfici Eliabitu iustitiae. SScvs Dus autem modus lumendi sustac:entia u:rtulli attenditur scam diuersitatem actuum intrinsecor v. Tres enim sunt actus, qui necessario concurrunt ad uirtutem. C scire,uelle,re impermutabiliter operari. Scire
autem quid sit agendu est ipsiusprii detiae. Velle uero bonu est ipsius iustitiae . Impermutabiliter uero operari est temperantiae, &sortitudinis:te petantiae in prosperis sortitudinis in aduersis. TER-ΤI vs uero modus sumedi attenditur Penes coparatione ad opposita, tuqsunt quatuor nobis pP peccatum inflicta,uidelicet ignorantia,concit piscentia, infirmitas, α malitia.Et contra ignorantiam est uirtus prudentiae, contra concu piscentia est uirtus teperatiae, cotra infirmitate est uirtus sortitudinis,& contra malitia est uirtus iustitiae. Et hic modus dicendi uidctur satis rationabilis.Veruntamen i posteriori sumptus est: si non uirtutes per uitia, sed uitia, per uirtutum merita diuinguunt. QVARTus aut modus sumedi est ex parte ipsoru obiectorii, & iste modus sumedi uidetur esse rona
bilior: quia habitus peractus, reactus per obiecta diuersificari habent. Et hie modus dicendi habet quadruplificari. Vno modo sic. Nam uirtutes aut sunt cir ca passiones, aut circa actiones.
918쪽
si circa passiones , aut illatas: &sic eli sortiti id taut innatas,& sicci temperantia Si circa actvines, aut circa actiones intrinsecari, iii qquidem c6sistunt an exequendo:
di sic est iustitia, ad quam spectat
unicuiq; tribilete utra tua. AI. l Omodo poreu sumi sic a parte obiecti, quia uirtus aut negotiatur circa malum aut circa bonum. Si circa malum, aut est innatum; sic cli temperatia: aut illarum,& sic est fortitudo. Si circa bonum,aut ratione utilis, tu expedi sint:s, ct sic est omidentia aut tactione ho netli, laud. abilis. S sic ei: iuilitia. Alio licro modo laniitur sic: quia ui itus caiditialis aut ord inat ad proximum, cri)t ordinat ad se-ipli. m. Si ad seipsum, aut in eligendis, S sic est prudentia ; aut in respuendi S sic est temperantia. Si uero ordinat ad proximii, aut hoc est in reddendis,& sic est iustitia; aut in sustinendis, & sieest sortitudo. Ous t imen hi mod idicendi aliquam uidentur habere
calumniam,nec usquequaq; attinpere ad rationem propriam. ET ideo adhuc retiat alius modus dicendi, qui rei pectu praedictorum est septimus, & omnibus praedi
ctis itidetur esse magis idoneus. Cum. n. virtus card :nalis dicatur, quia ordinat hominem circa ea,
quae sunt ad sine, siue circa quid
creatum: cum homo habeat comparari ad seipsum, S ad alterum: virtus cardinalis aut est regulat ua actu lim hominis respectii sui, aut res pectu proximi. Si respectu sit hoc potest esse tripliciter secadum actum principalem triplicis uirtutis, uidelicet tonalis, circa quam cst prudelia, cocupiscibilis circa quam cil temperantia,& ha
scibilis circa quam consistit sortitudo. Si vero ordinet ad altos, sic eit una uirtus, quae quidem dicitur iustitia:quia una est ratio,secudum quam ad alterum ordinat,
videlicet i5 debiti. Et quia haec ratio potest attendi secundi, actu cuiuslibet potentiae, hinc est st iustitia cardinalis circuire dicitur Ces uires,&tsi una est propter vitam ronein ordinadi ad altero. Et sic patet numerus,& sussicie tia praedictarii quatuor uirtu: AD rLLYD vero, quod obiic tur in cottarium,q, uirtutes theologicae sunt tres secundum trinis tacem potentiarum &c. Dicend5,q, no est simi le,quia uirtutu theologicarum est ordinare holem ad Deli, qui solus est finis olumi, norum: cardinalium uero est homin cni ordinare ad se, & ad pi ximum: & ideo necesse est plures Virtutus reperiri ex parte ista dex illa propter unam comparationis disterentiam saperadditam,
ratione cuius attenditur iustitia. Ao ILLUD, quod obiicitur,stiustitia quae ordinat ad alterum,est tantnna una: ergo simi litcr aliae virtutes cardinates,quae ordinanthiem ad seipsiim. Dicedum,ino est sititile, Et ratio huius est,quia virtut s, quae respiciunt holem in se, attenduntur penes actus ubrium principales, qui qm diuersi sunt', necesse est illas esse diue
sas: sed uti tus, quae ordinat ad abierum, non sumit tantum rationε
distilictionis ab actibus principa libus ipsarum uirium , pro eo lper cosdem amis, secuJum quos ordinatur homo in se, ordinaturci iam ad proximum : ideo distinctionem sumit ex ratione compsis randi alterum. Et quia ratio illa
919쪽
Vt dictum est a unica est: ideo uirtus iustitiae,quae est ad altersi ordinatiua, habet unitatem: nec ex hoc oportet in alii, similiter concludere, quia non est simile hine S inde. AD ILL vo, quod obiicitur, quod praeter has uirtutes cardinales Glosa ponit dilectionem Dei,& proximi. Dicendum,' ipsa dilectio proximi non ponitur ibi, quia sit uirtus cardinalis sed quia ipsa eii,quq maxime adiuuat institiam uirtutem,ut affictu nostrum possit respectu proximi octe regulare. Nisi .n quis proximuin suum diligat, non est facile ut ius debitum sibi reddat. A DILLvo, quod obiicitur de atiis uirtutibus, utpote de humilitate, patientia,& obedientia. Dicendum, omnes illae uirtutes pro magna parte reduci habent ad istas, sicut ad radicalia principia, in quibus residens est ratio mouendi,& dirigendi primaria. Propter quod
etiam cardinales a cardine nuncupantur. Vnde, patientia ad so titudinem reducitur,& aliae plures, quae sunt ipsius species materiales, secundum.innuunt tractatores morales. Humilitas uero, & obedientia reduci habet ad ipsam iustitiam. ET si tu obibeias,st humilitas non semper ordinat ad alterum,& similiter patientia. Respoderi potest,q, idem homo sortitur rationem duplicis personae, sciat patet. Homo cum accusat s ripsum, idem est accus tor, Sc reus t S cum iudicat sei p. sum,idem est iudex, ct condena. tus. Sic intelligendum eis de humilitate,& patientia, & aliis etiaspecialibus uirtutibus, quae redu ci habent ad ipsam iustitiam secti
eialis. Dicitur tame omnes uires circuire, quia aliqui habitos,qui ad ipsam reducuntur, spectant ad potentiam rationalem sicli tueri. tas. Aliqui ad concupiscibilem, sicut largitas. Aliqui ad irascibilem, sicut ira per Teium,S Poenitentiam: secudum quod in Quarto Lib. dicitur dii inc'. t . &per hoc patet responsio ad obiecta.
in V AF S T I o V. An uirtutes cardinales fui ex dona Dei uel ex assisetudine.
DE virtutib' cardinal 1bns quatum ad originem. Et est q6,
Vtrum. s. huiusmodi uirtutes sinea Dei dono, uel ab assuetudine. Et psint ab assuetudine,urdetur. Eadem est uirtus cardinalis ,& cosuetudinalis secundum rem,& esissentiam:sed uirtutes consuetudinales completum esse habent ab
assuefactione, scam si dicit Philosophus in principio ueteris Ethicae. Innatas nobis a natura, persectis uero ab assuefactiω:ergo&e. IT E M. Secundum ν vult Philosophus, & ostendit, ex eisdem ipsis
unaquaeo; res genera tur,per quς inesse saluatur, Spromouetur: sed per bonorum operum multiis plicatoinem cardinales uirtutes habent in nobis conseruari, & ad melius .pmoueri: ergo per bona opeia habent in nobis generari. ITEM. Hoc ipsum videmus experimento: videmiis. n.st malus honio dum in bono exercetur,& ansuescit,semper plus,& plus ad bonum habet disponi, & habilitari, di facilior reddi: sed hoc n6 esset nisi per assuefactionem in bono
acquireretur habitus, qui ad bonum habilitaret: cum ergo tales sint uirtutes cardinales, S consuetudinales, uidetur originem
920쪽
trahant ex frequenti bene agere. possit acquirere. ITEM. Multi habent, ct habiterut SED cos TR A. Iacob i. omne huiusmodi uirtutes cardinales:& datum optimum,' omne donum consuetudinales,qui nuqi iam cre persectum desursum est: sed dona didet ut in Cluistum, nec sunt me virtutum sunt dona optima secunbra eius: si ergo uera gratia per dum i innuit ipsa Glo. ergo novi Chri lium habet derivari in eius detur st huiusmodi uirtutes sint a membra, uidetur ' cardinales uir nostra aliuefactione,scd potius ex tutes acquiri possint per humana diuino munere. l rLM.Sapictiae. 3. industriam. ITEM. Sicut intcllc- Scio st aliter non postum esse conetus perficitur, & dirigitur, & re- tinens,nisi Deus det: ergo si conctificatur per habitum scientis sic tinentia non psit obtineti nisi per Saffectus per italii tum uirtutis: diuinum niunus:ergo pari ratione sed qua uis intellectus noster pro- nec alia cardinalis uirtus rergore pria uirtute non possit uenire ad ditidem quod ptius. ITEM. Hoc
cognitionem aeternorum, tu per ipsum uidetur ratione. Agens no-
ea quae naturaliter habet, potest bilitis eis patiente, & principium uenire ad cognitioncm illorum in effectu, sed uirtus interior animiseriorum: ergo pari ratione quam nobilior eli, si operatio exteriorruis asscctus non possit habere uir- ergo ex frequenti bona operati tutes, quae eleuet ipsum ad super ne n5 uidetur,2 csitingat acquirena, uidetur tamen quod pol sit ha re ali i uirtute cardinde. ITEΜ.bere uirtutes dirigentes ipsum,& Si uirtus acquiritur per operatio recti fic. ites circa ista inseriora: ssed nes, aut per unica operationum, cardinales uirtutes sunt huiusmo aut per plures: constat V per uni-di ergo dic. Si Tu dicas, quod no eam non : ergo per plures. Sedeli simile, quia persectio affectus contra. Quando una illarum ope multo nobilior o t,q psectio in- rationum incipit esse,alia desinit: tellectus. Ob. semie contra hoc, ergo si nunquam operationes illae quod talis plat sectio non uidetur sunt simul,si una non potest lac esse excet entior, q persectio co- re,ergo nec plures, cu nouis op gnitionis. Videnatis. n quas da crea rationibus superuenientibus aliaeturas irrationales huiusmodi uir transeant in pr teritum. ITI M. Si tutes quasi naturaliter possidere. uirtus cardinalis generari habet Quod dam. n. animal est, quod ui- ex operibus: aut ergo ex operibus get in liberalitate ; quodda quod uirtuosis,aut no virtuosis Ex ope in prudelia viget,quoddam quod ribiis uirtuosis n5: quia opera uir in mansuetudine uiget, quoddam tuosa, siue studiosa a uirtute ii in uirtutis strennuitatu,quoddam bent originem: ergo non iant uir in casti eate: sicut per exempla pa- tutis principium. Videtur ergo metet: ergo si natura hois dignior ex operibus non uirtuosis. Sed est, i natura belliarum, multosor contra. Quales sunt actus, talestius uidetur se homo ilias uirtutes sunt habitus : ergo si opera illa cardinales aut habeat simpliciter non sunt uirtuosa , non genera-
sibi innatas:aut per illud quod est bunt habitum uirtuosum: ergo ui innatum, cum rationis industria detur quod nulla uirtus possit ex operibus