Institutiones philosophicae ac mathematicae ad usum Scholarum piarum. Tomus primus quintusEduardus Corsini Continens ethicam, vel moralem

231쪽

DIS P. II. CAP. Vt. . 1' la ratione dirigi, ideoque nulla Iege teneri,

nulloque foedere , vel societatis vinculo cum hominibus conciliari. Quamvis enesm plurima in brutis deprehendi, ac subinde laudari soleant, in quibus industria , solertia, pietas, a ffectus. Se

illae virtutes omnes appareant, quae naturae legibus homini praescriptae sunt, omnia tamen aut ex corporea solum sentiendi vi, aut ex admira bili potius organorum varietate, partium textura repeti debent; ut in illis proinde motus, ae impetus quidam humanis similes videantur, nihil tamen eum humanis actibus, virtutibus ,

legibus commune contineant. Hinc brutorum qui

dem aliqua prudenter adeo, moderate. solli in cith operari dicuntur, ut humanos etiam mores e Xcedere videantur , ideoque subinde a sa eris Literis veluti duces proponantur; plura tamen sunt, quae sic effera, ac indomita sunt, ut nullis affectibus deliniri , nullis legibus coerceri posse videantur: ut si proinde iuris natura, ex animalium affectibus repeti, sive dedu- ei deberet, intelligi facile , vel definiri non posiset, ex quibusnam potius animalium actibus, in quorum singulos eodem impetu, vel ingenito pondere feruntur, naturae jus, ac honestas, quam era vitas, ac turpitudo deduci debeata nec ab iis fortasse bellu is vellent homines eruis diri , quae mitiores, benevolae, castaeque sint, sed eas potius imitari cuperent, in quibus a. erior voluptatis, atque jucunditatis ardor ap.

pareat .

IV. Nobilius itaque, ae magnificentius delibera hominum voluntate, sive natura sent endam est , ut illa cum brutis, quod ad mores quidem, operandique ordinem pertinet, nulla locietate, vel foedere conjungatur ἱ & qu/M- Tom. V. N vis

232쪽

vis interdum legem, vel ordinen, qui in bra- horum actibus, vel omnium corporum motibu Na divino, sapientissimoque opifice est constitutus, admirari, ac imitari quoque sub inlaepossimus , non inde tamen agendi leges, vel honestatis normam sorti ri debemus. Nec alia ceri fuisse Lidetur Stoicorum sententia , qui tenuem quidem cognoscendi vim brutis inesse putarunt, rationem tamen uni homini concessere , qua proprio veluti charactere a brutis ille distingueretur ; & quomodo hominum inter homines suris esse vincula putabant, sic hominis. nihil iuris esse eum bestiis existimarunt sa) s quemadmodum certe nμllum nobis ad animantes caterqs ius esse, ob natura dissimilitudinem CFrisippus, se Posido pius. tradidere ib) . . V. Clarius itasve, longhq de verisimilitis Io- uuntur illi, qui ius naturae ex communi quo isdam , constantique nationum , ac populorum omnium judicio, sive consensu deducunt; ut illa nimirum honesta, sive naturae lege prς scripta cen-ssii debeant . quae veluti honesta ab omnibus , aut plerisque. cerye , iisque cultioribus populis habeantur, Hinc Aristoteles ubi legem dixisset alteram propriam esse, alteram communem,prO- priam quidem asseruit esse , qua singulis inter Ieipsis determinata est , communem Perρ qua securaum naturam est. Esse enim quoddam natu. a sustum , ω iri usum , quod omne. . v ticinantur , etiamsi nulla interse Deieras, aut pa ctio sis, quod semper viget, nemoque seit ex quo ita con-

In nomine optantum quid est Θ Ratio . hae antecedit animalia, Deos 1equitur . quid in bomine proprium natio . Mn. ep. 77.

233쪽

DIS P. II. CAp. VI. 19ssiendis an malis, non id apud quosaeam iustum stopus quosdam vero injustum , sed apud omnes sinquit , DI/ι imum , ae per at bera latum , terrat que jacentein constitutum est ta). Brevius hoe etiam , atque nitidius expressit Cicero eum ait quod omni in re confensio omnium gentium lexn rura putanda es unde firmissimum hoe

Verri concludit cur Deos esse eredamus, quos nulta gens tam fera , nemo omnium tam sit immani , cujus mentem non imbuerit Deorum opianio a & quamvis multi de Diis prava sentiant νοmnes tamen esse vim , ct natur m drνinam a bitrantur , neς vero i. eolloeutio hominum , auseonsensus essest, non institutit opinio es confirmara , non Iegibur. Grotius denique, etsi nobiliorem ali m juris originem agnoscat, ut inferius ostendemus, existimat tamen quod si προσerti ma fide, eertὸ ρνοbabiIiter admodum juris

naturalis esse eoIIuitur id, quod apud omnes Gen. rex, aut mor tiores omnes tale se ereditur e . Siquidem nationer quadam esserata sunt Da inbum nae , ex quibus non oportet ab aquis judi- eibus assimatisno facts humana nat*ra convitium

feri di, sed quid naturale sit spectanaeum in his ,

qua bene fecundam naturam se habent , non ira depravatis te ; unde apud homines recta , famaque mente praditori immutabile est ius illud, natura

Reth. I. c. I 3. b Tufe I'. e. i3.- ι POrpb. ap. Gro . e Aris. Poιi . i. c. s. Iua naturale quod ubicumque eandem vim habet. &non quιa vel ita videtur . vel minime, Arast. Et hic. Nιe V. c. 7s. Potentissima prob tio est si in id, quod dicimus, om nes consentiant. Arist. Eth. Να. νι c. 3. Argumentum veritatis est aliquid omnibus videri δε v. 217.

234쪽

eue sunt animo aliter videtur , nibiI ad rem peris inet , nam nee mentitur qui mel dulce esse diacit ideo quod agrotis aliter videatur ia .. Ac dubitari certh non poterit, quin ea , quae singulis hominibus honesta videantur, & in quibus commendandis nationes omnes mirifice conspirent,verh laudabilia, ac honesta censeri debeant, eum admirabilis illa consensio aliter haberi certe non possit, nisi invariabilis quaedam, ac imtrinseca bonitas in illis actibus reperiatur.ῆ nis nimirum ingenita quaedam ratio, boni cupiditas , & honestatis ardor flexibilem arbitrii vim ad obiectum illud dirigat, vel ad actus ipsos determinet, in quibus bonuatis splendor effulgeat. Hinc illa, quae nationum Omnium consensu probat , vel confirmata fuerint, iuris naturae, vel 1 uris Gentium ess e djςuntur, quod illa gentes omnes ipsa natura duce vpluti honest , hominique debita compluctantur . UI Haec ipsa tamen Aristotelis , Ciceronis, R Grotii opinio, etsi plerumque vera censtri possit, primam tamen iuris naturali. originem , sue naturam nitide non ostendit, sed ipsam p xius ab effectibus, velia postςriori deducit, ut orotius ipse fatetur. Σ1. Quamvis enim libere conςς atur , quod tua semper Mnesta sint, in quibu nλtiones Omnes non institui a consuettudine, sed constanti l

ge conspirant, non deo tamen honesta, iurisque naturae censeri debent, qu5d a .populis Omnibus probentur ; sed ideo potius a. gentibus illa probari putandum est, qu5d honesta , ac naturali jure prse scripta , sive proposita sint et unde nationum consensis noti nisi indicium e-

235쪽

rit, ac veluti character, quo res honestas, ac jure gentium confirmatas agnoscamus, non ve-rd primus sons, & origo. ex suo rerum, vel humanorum actuum honestas oriatur. 1. Deinde vero, si rerum honestas, ac ius naturae a populorum Omnium consensu deduci debeat, vix ac ne vix quidem, non a rudibus

dixerim , ac imperitis, sed a sapientibus etiam viris cognosti posset . Quis etenim populorum omnium mores, ac instituta cognoverit ρ quis varias , ac dissidentes Philosophorum sententias ita perspexerit, ut facit E intelligat, vel definiis re deinde possit, in quo illi conspirent a cumque viderit illos interie in primis etiam, &gra. vissimis Ethicae capitibus mirifice dissidere; in hac admirabili varietate, sive discrimine cerinth definiat quid ab omnibus , quid a pluribus, Juid a sapientioribus doceatur, ideoque veluti

e X naturae haberi debeat p3. Quod si naturae leges. ae honestatis amourem in iis praesertim gentibus inquiramus, quae mitiores esse putantur, atque nobiliori sapientiae gloria, bonarumque artium splendore floruerunt. vereri certh, vel suspicari quis poterit ne sincerum honestatis amorem frustra in illis, ae inutiliter inquirat, aut falsa spe , vel honestatig opinione in errorem abripiatur . Nulla siquidem natio tanta doctrinae gloria floruit, quae in moribus , ac legibus turpissimE non eris raverit: quod innumeris exemplis facile osten

di posset, nisi id in elarissimum seret. & Ia- 'crymis potius, ac pudore quodam , quam longa ratione disserendum , idque luculenter ad mois

dum Pulandor fius sa), Eusebius ib), Laertius σὶ, aliiq; plurimi praestitissent. 4. In

236쪽

4. In hac itaque miserrima morum labe, quae nobiliores etiam, purioresque Gentes inseceis rat , quis honestatis legem, ac sinceram iuris imaginem deprehendere se posse arbitretur aut, si eerih ex gentibus illis erudiri velit, quae honeis stlores, melioresque fuerint, quis non intelliis gat definiri non posse quaenam gens purior,

ac honestior haberi debeat, nisi prius honestas ipsa , vel prima bonitatis caussa ,& origo , ipsa

nimirum naturae lex ante gentium morem, ac

instituta nitide cognoscatur ; ut illa proin donatio sanctior existimetur, quae ad hanc primam , constantissimamque iuris normam pr Prius accesserit, aut in qua honestatis splendor

s. Quid vero quod nationes omnes peculi res, ac proprias Ieges habent, quibus in vita feliciter peragenda diriguntur; ideoq; vix, ac ne vix quidem distingui poterit utrum mos ille qui apud illos conspicitur, ex naturali, vel potius civili, peculiari, postivo jure deductus

fuerit: cum plerumque consuetudines ipsae, ac instituta majorum, veluti in ius gentium transare, sive confundi soleant Tantus nimirum est ardor ille, quo patrias leges, ac instituta homines tueri nituntur, ut non mod, nationes caeteras, illarumq; Ieges ideo contemnere, verum etiam sanctae societatis federa , quibus humanum genus devincitur, ipsumque naturae jus

vertere, ac violare non erubescant. Itaque morum honestas, ac naturae lex ex communi Gentium more , sive consensione deduci non poteritis VII Atque haec ipsa fortasse varietas, & in. tredibile sere discrimen, quod in variis gentium moribus, ac legibus reperitur, plurimos imispulit, ut juris naturalis originem, atque natu

237쪽

DIs p. II. CAP. VI. 29yram non ex communi populorum sententia, sed ex privato stium iudicio, amore, ac utilitate deducerene; ut illa honesta, ac iure naturae praescripta, vel vetita censeri debeant, quae privatae cujuslibet utilitati conserre , sive detrahere videantur, iuxta celebre effatum illud Atque tua utilitas iustiprope mater ω aqui ta .Ejusmodi porro sententiam invenisse, vel aiserius defendisse sertur Carneades, euius dispuis rationis fumma hae fuit , iura sibi bomines pro utilitare fanxisse , felliret varia pro moribus , se

apud eosdem pro temporibur sape mutata ; ius autem naturale nullum esse , Omner ω homines , P alias animantes ad utilitates fuar natura duiscente ferri t proinde aut nullam esse iustitiam. aut si sit aliqua , summam esse stultitiam , quoniam bi noeeret alienis sibi eommodis eo ulens . . . Omnibus populis, qui florerent νmperio, Θ ROm nis quoque ipsis , qui tortur orbis potirentur ,situm si veIine esse . est , si aLiena restituant , ad casas esse redeundum , in egestate , ac mise4rit1 Deendum tbὶ Veterem Carneadis, aliorumque sententiam excitasse videtur Hobbius, qui cum putaret ho-'mines nullo amicitiae, vel societatis foedere de . vi ne iri , sed natura ipsa potius ad hellum , atque discordiam , quam ad pacem, unionemque dirigi , naturalis juris originem repetendam es se putavit ex ingenito amore, vel cura, qua ruilibet ad sui de sensionem , conservationemqἶirigitur. Atque illud in primis observat nul- lam inter homines societatem, nullumque sceis dus iniri nisi commodi, vel utilitatis amore; unde illi potius, nudim alteri laedere , vel ami-

238쪽

xoo ΕΤ Η I C AEtitia coniungimur, quod exinde maior utilitatis spes nobis affulgeat. Quod si quemlibet hominem natura ipsa diligere deberemus, nefas propemodum foret privatos quosdam, ac peculiares homines amicitia complecti; aut si h minum natura ad societatem, totiusque humani generis bonum dirigeretur, ab illo fine deis flecteret, quicumque patriam, amicos, ita diisti Seret, ut amorem , societatemque singulis hominibus debitam patriae, vel parentum finibus circumscriberet a Denique nullus amor, vel nulla cupiditas omnium cordibus altius impresissa, ac vividius excitata conspicitur, quam sui conservandi, perficiendique cupiditas; ideoque tacita naturae lege ad hanc conservationem ita

impellimur, ut quidquid ad illam conferre possit, id veluti naturali jure praescriptum, quidquid ipsi adversetur, ab illo vetitum videatur-UIII. Quacumque tamen ratione, mitioriq; sensu Carneadis , Hobbii , vel Spinosae opinio explicetur, fieri certe non poterit, quin illa a

rectae rationis lumine, hominum fine, Univeris si pulchritudine non abhorreat, ideoque veluti falsa , & absurda rese Ili debeat. t. Ac primd, si morum honestas atque naisturae lex a propria singulorum hominum uti. Iitate repetenda sit, quemadmodum certh hate utilitas in variis hominibus varia esse debet , ut illa, quae uni utilia, commoda , vel conduci. bilia sunt, ideoque vehementi vividoque ais more inquirantur, alteri inutilia, veI noxia sint, ideoque horrore maximo vitentur, ipsa quoque humanorum actunm honestas in variis, ac oppositis etiam rebus,& objectis confisteret,s1- na Iurae lex eadem, semperque constans, ac

invariabilis esse non posset, quo nihil absur. dius eringi unquam poterit. at ,

239쪽

DISP. II. CAP. VI. aox,. Si etenim quilibet propriis affectibus i duIgere, propriae utilitatis amore clirigi posset, atque illud veluti sanctum, honesium, ac naturali iure praescriptum complecti ι quod proin prio solum commodo , vel iucunditati conserre videretur, incredibile est certh quam grave, ac exitiale dissidium , atque pernicies singulis hominibus immineret, dum quilibet alte rius hominis: necem veluti sibi commodam cuia pere, ideoque naturali Gure inquirere posset , unde omnia querelis , odiis , formidine , bellis , atque humano etiam sanguine miserrimE com

plerentur . .

3. His aecedit quod nullus amplius virtuti, nullus clementiae, nullus sapientiae locus, vel gloria superesset; quin potius ab ipso naturae jure deflecteret, quicumq; propriae utilitati ,

patriae, parentum , liberorum ue amorem anteis

poneret; meliorque proinde laus rudi, inertiisque homini deberetur, qui audita hae)naturae lege in cuiuslibet sapientissimi, praestantissim iisque viri perniciem omnia sulaeque inverteret , ac patriam , liberos, & si fieri etiam posset, humanum genus in exitium, summumque d i scrimen adduceret; cum potius, ut sapientissinu

viri arbitrantur . non magis vituperandus sit proditor Patria , quam communis utilitatis , aut Dintatis defertor propter suam utilitatem, aut Diniarem tu . : Addi etiam poterit , quod ita a natura ipsa comparati sumus, ut illos etiam necessit uis dine,& amore quodam complectamur, ex qui hus nulla nobis utilitas, nullumque eommodum oriri potest ; cumque caeteros homines nobis

240쪽

propemodum similes agnoscamus,natura ipsa imis pellimur, ut ipsis tacito quodam , ac suavi societatis laedere coniungamur . nihilque nobis solo propriae utilitatis amore expetendum intelligamus i quod in aliorum perniciem, vel i

commodum convertatur

s. Quod si propria solum utilitas veluti finis cuilibet homini se a natura, vel aeterna lage praescriptus haberi posset, ut posthabita

aliorum , ac totius humani generis cura proin pria solum ardentissimh inquireret, non is ceriste finis videretur , qui sapienti, pulcherrimaeque creaturae sit constitutus; illi nimirum, quae a. mantissimi , ac beneficentissimi Patris imaginem exprimere debuit. IX. Ingenitus est itaque singulis hominibus atque alia illorum corcibus impressus sui meti insus amor, atque innatae sui conservandi, peris ficiendique cupiditas ; non ita tamen , ut mutuae societati, conjunctioni, & amori , ut publicae,& communi etiam aliorum, quos nobis perfecte similes , aequales, eodemque iure animatos intelligimus, opponatur; sed illa propriae utilitatis cupiditas, suique amor temperari debet. ut illa nobis utilia ,& commoda complectamur quae in aliorum , ac patriae praesertim perniciem , vel incommodum cedere non possint; paratiq*smus, si id honestas requirat , proprias etiam

utilitates, fortunas, ac vitam ipsam contemnere , ut patriae, humanique generis commodo conin

Exinde vero saeith reselli, vel solvi poterit quidquid a Carneade, aliisque opponebatur.

Deus nisu sibi, prosit, sed illi, cui is