Institutiones philosophicae ac mathematicae ad usum Scholarum piarum. Tomus primus quintusEduardus Corsini Continens ethicam, vel moralem

241쪽

DIS P. II. CAP. VI. 2o . Innatam nimirum esse dicemus propriae utilit iis cupiditatem ; sed innatum etiam aliorum, totiusque humani generis amorem, ac societ ais te mi; nos ad hunc potius, quam alium hominem

diligendum plerumque impelli, quod in hujus

amore maior nobis utilitas. vel iucunditas riatur si sed interdum etiam nos ad illorum avi

morem dirigi , ex quibus nulla nobis utilitam manare possit; nec unquam ita natura duce aliis quem esse diligendum , ut exinde aliorum pernicies, & incommodum oriatur ἱ nulla nos dentisque lege, vel ordine compelli ut aequaliter homines ungulos diligamus, ideoque nos posse seum aliquibus solo majoris utilitatis, vel j eunditatis amore , ubi nimirum similem, comis munemque in ipsis patriam , sanguinis conjuntionem, aetatem, indolem , studia, affectus, ali , que id genus plurima reperiamus, peculiarem , ac se rh privatam societatem inire; non tamen

inde fieri, vel inferri posse , quod communis

quaedam, eis languidior societas,& amor cum toto humano genere non conservetur, ejusque amore, si fieri oporteat, peculiaris illa societas dissolvatura i- X. Longh nobilior, atque eommunior est illa Philosophorum sententia , qui jus naturae itae ab intrinseca rerum honestate repetendam esse arbitrantur, ut illud naturae jure praescriptum velint,quod ex natura propitia bonum, honestum que sit et illud naturali iure vetitum, quod pro-Inia natu id inhonestum , pravumque sit. Hinc naturae jus immutabile, ac aeternum esse de se nodunt, quod sicuti res ipsae, vel illarum essentialam per eadem, ac invara abilis esse debet, ita quoque: bonitas, atque malitia, quae in illis inis

rinsech reperitur, variari, sive mutari non

. possit;

242쪽

beat, vel jubeat, hoc non ideo bonum, vellum censeri debeat, quod a Deo praescriptum . vetitumque sit; sed ideo potius ab ipso Deo prohiberi, sive praescribi debuerit . quδd ex nais

tura propria malum , vel bonum inret . XI. Quid porrh in hac altera Grotii, aliorumque sententia laudari. vel optari fortasse possit, paullo superius ostendunus, ubi de intrinseca morum honestate loqueremur. Quod ad hunc quidem locum attinet , s haec intrinis seca rerum bonitas, ac honestas aliqua admitti debeat, illa a divinae voluntatis arbitrio, aut

certh ab ipsa humanae naturae conditione ita pendet, ut si hominum naturam variari continis geret, ipsam quoque moralem humanorum aisciuum bonitatem variari oporteret; ideoque i trinseca rerum bonitas non erit prima juris naturalis origo, sed ipsum naturae ius aut ex diis vini Legislatoris arbitrio, aut ex hominum na tura veluti ex primo, clariorique fonte desumi debebit. Nec aliam certh fuisse diximus veram praestantissimi Grotii sententiam , qui etsi alicubi naturae legem a Deo non pendere constia tuat, positivam solum , expressamque legem liberE sancitam excludit, non eam tamen , quae ex ipsa humanae naturae conditione ab ipso Deo libere electa, vel constituta derivet. Hinc jus

naturale definit dictat iam rectκ rationis indieansactiai alicui ex ejus eonvenientia , auι disconvenienιia eum ipsa natura rationa Ii inesse moralem

tarpitudinem , aut necessitatem moralem Κ ac conis sequenter ab auctore Natura Deo taIem asstim ausvetari, aut pracipita); de expressius etiam i

serius M M. f. c. I. s. Is

243쪽

DISP. II. CAP. VI. aos DFllis a gerit quod ese aliquid juris naturalis prε

bari soles a priori 9 si ostendatur rei alicuius conis vererentia , aut d sconvenientia necessaria eum na. tura rationali, ae foetali sa) s unde illud ipsum naturale jus , quanquam ex principiis homini in αrernis profluit, Deo tamen adferibi meriιὸ potes, quia ut talia principia in nobis existerent ipse υο.

ris origrnem non aliunde petendam , quam ab ipso

Iove ba . Quod si ita Grotii sententia. intelliis genda sit , cum sententia nostra in serius explicanda mirε conspirat, ideoque quidpiam hic addere, vel uberius attexere nec Juvat, nec

decet.

XIII. A superiori tamen Grotii opinione plurimum dissident illi, qui ita naturae legem a libero divinae voluntatis arbitrio pendere arbitrantur , ut quemadmodum Deus hanc potias quam aliam legem praescribere potuit, ideoque , hunc potius, quam alium actum bonum, ii nestumque reddere, ita legem ipsam variar subinde possit: cumque ipsi blasphemias prohibere libuerit , seque sincero religionis cultu ,& amore honorari jusserit, potuerit tamen hominibus imperare. ut blasphemiis Deum cole xent, ipsumque odio , & diris execrationibus honorareut b . Atque in hanc perditam fortasse,& impiam sententiam illos impulit incauta , ac absurdissima divinae potentiae , seu libertatis idea , qua a Deo quidquid ipsi libuerit , quamuvis etiam nobis absurdum, repugnans, impossibile, contradictorium videatur, libere fieri posse

putabant; eamque rerum omnium naturam cre-dςb3nt, sicque omnia a dexibili divinae, om-

244쪽

nipotentissimaeque voluntatis arbitrio illas didit.

gi existimabant, ut ex bonis malae, ex pravis

honestae fieri subinde possent. Illud etiam for-

talse accedit, quod in sacris Literis furtum , homicidium , fornicatio, mendacium , aliaque id genus peccata a Deo imperata, laudata , praemiisque ornata videantur, ideoq; in iis eatibus lex naturae variata suerit, ut actus illi, qui prius inhonesti, prohibitique fuerant, tunc liciti iacimperati iam fierent.

XLII. Caeterum temer riam hanc , impudentissimamque opinionem refellere propemodum is

pudet; id solum obiter innuisse juverit quod

si haec omnia mutabilia dicantur esse, ne divina potentia certis quibusdam finibus circumstr ba tur, eodem certis iure concedi deberet Deum ipsum variari, fallere , peccare, vel morι posise; aut, si omnipotentia ad haec ipsa non existendatur, quae naturae divinae repugnant , ita quoque di vinar potentiae nihil detrahetur si naturae legem ex ipsa divinar sanctitatis, aut humanae naturae a Deo jam libere constitutae conis ditione derivatam variare non possit .

XIV. Alii postrem 5 naturae legem non ex ipsa libera variabili divina voluntato repetunt, sed potuis ex in variabili sanctitate, iustitia , ac pe fectionum cumulo, qui in Deo , veluti persectissimo ente reperiatur; ut illud nimirum h ne itum , ac naturali jure praescriptum censeri debeat, quod divinae sanctitati respondeat, a L similetur, ipsamq; veluti imago exprimat. Hinc homo dicitur esse factus ad imaginem oe similitudinem Dei; David eximius L nctitatis , ω ho. hest/tis amator dicitur inventus iuxta cor Dei ,

245쪽

DIS P. II. CAP. VI. 7 ΟΤ

Dei, & Deus ipse nos ad honestatem erudiens ad persectionis exemplar dirigens inquit sancti e toto quoniam ipse sanctus sum si ι - ωοte perfecti fleui OPater veser eaelesti perfectus est 'a , ut ostenderet honestatem , Gnctitatem, ac persectionem omnem, quae ab hominibus acquiri possit, ab ipsa Dei sanctitate veluti fonte , idea , sive principio repetendam esse. XV. Ruamvis tamen haec opinio, vel explicandi ratio certissima sit, nihilque , quod a naturali iure praescribitur, divinae justitiae, vel sanctitati contrarium esse possit, aegre tamen con cipitur quomodo naturae lex infinitam Dei sanctitatem , atq; iustitiam exprimere possit, ut homines eodem modo, eodemque jure inter se ni tuo agere possint, quo Deus ipse cum homini bus operatur; tque jus illud ins nitum , quo Deus creaturas omnes complectitur, v eluti sp clinen , & exemplar sabeti debeat, quo homines ipsi in alios homines jus exerere , vel exercere subinde possint: ut cum ex . gr. Deus nullo unquam vinculo, vel debito teneatur,ac ait rius rei caussa,& amore operari non debeat,

ita quoque homines ipsi nullo pacto , vel laedere

coerceantur, propriaeque utilitatis amore Ope

rentur , quae paullo superius veluti Di- ,

absurda demonstravimus. Quin etiam naturae lex,

sive naturale ius, quod hac inquiritur, tale esse

debet, ut Ioeum aliquem habeat , etiamsi i ar mus . quod ὸ fummo scelere dari nequis , non esse Deum , aut non eurari ab eo negotio bum . . nasca, ideosue morum. honestas , Riqψς Matu. Iae lex ex divina sanctitate veluti proximo lannte repeti pon potest .

246쪽

- XUI. Quae cum ita sint, ac in vallis PhIIosophorum opinionibus hactenus enumeratis abis surda plurima , vel incommoda reperiantur , i, Itid unum superest, ut juris naturalis origo in sola hominum natura , vel conditione inquiratur, ut nimirum quilibet homo clariori ratio-Mis lumine , quo praeditus est , seque, naturamque propriam accurato considerans illa quoque nitide, clarissimeque intelligat, quae tali naturae conveniant, quae singulis hominibus , ideoque humano generi eommunia , eonducibulia , vel necessaria sint, ad quae homines omnesmon affectibus, non propriae utilitatis amore'. sed solo rationis lumine, atque ingenito naturaepondere dirigantur Quod ut claritas, ac cea et ius constriui possit , iuverit rem ipsam ex Primis veluti principiis ua deducere , ut nemo ambigere , vel dubitare unquam possit , quin ina exfipsa naturae lege sponte veluti sita profluere vi

deantur. - - .il ἰ

' XUII1. Illud itaque veluti eertum, perspes ctissimumque supponimus, quod illa iuris natu ratis esse, sive naturae lege praescribi dicuntur . intrinseee nimirum, vel natura ipsa bona, vel honesta eensentur; quae ipsi hominum naturae conveniunt , ad quae natur ipsa ingenito veluti pondere , ac sepositis affectibus ita dirigitur . ut noti libere , sed necessario p non in aliquibus soluin, sed omnibus; non aliquando, sed sem. Per, ac ubiq; feratur, ut eadem natura sinh hoc ordine concipi, vel haberi certe non possit.

Quandoquidem vero quilibet homo concipi, vel e siderari potest , ut a Deo productus; ut

rationali natura, cognitione nimirum , ae flexi abibi voluntatis arbitrio praeditus; atque in a. ligrum hominum societate .collocatuai claris.

247쪽

DISP. II. CAP VL ais simh apparet, quod natura ipsa , vel certE na turali conditione quilibet homo dirigi. vel re serri potest ad Deum , a quo recepit esse; ad seisi

ipsum , quem diligere , & conservare teneturῆ ad caeteros homines. quibuscum vivere, sive

versari subinde debet; ideoque quidquid hominum conditioni, sive naturae convenire potest,

adeoque naturali jure praescribitur, repeti, sive deduci debet ex ordine , quem quilibet homo ad Deum, ad seipsum, ad homines alios habere conineipitur '; nec alia clariori , nitidi orique ratione cognosci , vel definiri poterit quid hominum naturae conveniens, sive repugnans, & oppositum videatur, quam si nitide simul,& accura ii ssime declaretur, quid hominum conditio , sive natura requirat, si illa tum ad Deum , tum ad hominem ipsum, tum denique ad caeteros ho

mines referatur. I

- X VIII. Ac primo, si hominis natura ad Deum Feferatur, ubi ille clarissimis, certissimi ibue rationibus eruditus se a Deis productum esse, mihra , atque incredibili facultatum varietate exornatum , cognitionis amore, agendique viribus illustratum , in hoc amplissimo rerum theatro non modo spectatorem, sed etiam dominum, qui libe-IE variis creaturarum generibus uti potuerit , se collocatum intelligat, atq; altera ex parte Deum ipsum veluti sapientissimum, potentissimum, perlaetissimum, beneficentissimumque cognoverit, non poterit certe quin intimo quodam , inge nuo, vividoque grati animi, & amoris sensu, Deum ipsum veluti auctorem, amantissimumqῆTom. U. O pa-

Ut igitur brevitςr aeternae legis notionem , quae nostrae menti impressa est , quantum valeo, vobis explicem, ea est, qua justum est, ut omnia sint ordinatissima. Aug. I. de ιib. arb. .

248쪽

patrem agnoscat, diligat, veneretur; se ab illo veluti fonte prosectum ad illum veluti finem dirigi non sentiat: cumq; se ingenito quodam amoris impetu ad bonum diligendum impelli viderit, tantdque vividius allici, quanto

persectius, & amabilius fuerit objectum, vel bonum illud , quod ab intellectu sibi proponitur,

clarissime quoq; cognoscet, se natura ipsa, vel in variabili naturae conditione ad Deum ipsum, qui veluti summum bonum , bona cuncta produxit, ac infinitam bonitatem in se complectitur, Q.

per omnia diligendum ita dirigi, ut nihil sibi

Inagis conveniens, ideoque naturali jure prae scriptum sit, quam Deum ipsum vividi Ori, puna tori, vehementioriq; amore , quem voluntatis humanae viribus exerere liceat , ac infinito quoisque, si fieri id quidem posset, ardore diligere . Quod si Deum ipsum veluti auctorem , pari rem amantissimum , iustissimum persectissimumque grati animi sensu , vel amore compleis ctatur, intelliget etiam sine maximo scelare a

se ab illo fine deflectere , quem sibi Deus ipse

constituerit , vel ordinem, atque naturae conditionem sibi divino munere concessam invertere, vitiare , sive destruere non posse; nihilq;sbi magis conveniens haberi, quam quod nitida rationis cognitione, sive rationalis naturae sibi concessὰ lumine intelligat; omnes denique leges , sacrosque ritus, aut religionis actus , quia hus Deus ipse veluti summus humanae voluntatis arbiter, ac dominus coli voluerit, sancti ias me, ac religiosissime servandas esse , ut quemadmodum Deus ipse veluti beneficentissimus

iis praemia polliceri, atque promissa fideliter conferre , sive largiri potest, qui se dilexerint, legesque a se latas servaverint, ita quoque pae-

249쪽

DIS P. II. CAP. VI. 21 Lnas veluti iudex iis infligere necessario debeat, qui ipsum diligere, legesque servare contempserint. Cum itaque haec omnia, atque alia id genus plurima ex amore , quo hominum quilibet Deum ipsum natura ipsa diligere, sive ieomplecti debet, nitidh deducantur, veluti prima naturae lex , primumque rationis dictatum , quod hominum naturae inseparabiliter, ac necessario conveniat, haberi merito poterit principium illud , Deum super omnia diligendum esse . XIX. Quod si deinde hominum natura, vel humanus animus ad seipsum reseratur, seque ipsum consideret, intelliget primo se caelestis, atque divinae propemodum originis esse; se cunctis creatis rebus long E puriorem . nobiliorem que; se clarissimo cognitionis lumine, se fiexiis bili voluntatis arbitrio donatum , se proinde ad finem creatis omnibus nobiliorem , sublimioremque dirigi. Haec ubi cognoverit, clarissim E intelliget se ad sui amorem , naturamque propriam diligendam impelli; sibi viribus omnibus enitendum esse , ut naturam hanc, vires, ac Pe sectiones omnes sibi divinitus concessas incolumes tueatur; quin etiam plurimum decere, ut illas perficere, melioresq; reddere subinde curet; nullo denique sensibilium rerum amore,

aut degeneri, viliorique affectu sibi licere ad creatum aliquid se ipso vilius . ac ignobilius

dirigi, vel a sublimi, divinoque fine sibi na

tura constituto deflectere; nefas propemodum fore rationis lumen in singulis actibus exerendis, mediisque eligendis contemnere , sensuum illecebris irretiri, flexibilem arbitrii vim , atqἔingenitum, inditumq; sibi divinorum, ac immor-t lium amorem extinguere ; creatas, labilesque res Deo super omnia diligendo Rnteponere ἐ

250쪽

sensibilium denique amore, Dei injuria, religionis contemptu , divinarumque legum violatione a praemiis sib i promi ssis, aeternaque beatitudine excidere, ideoq; propositas,aeternasq; pae. nas incurrere. Itaque ex ipsa hominis natura , vel conditione clarissime alia naturae lex, aliudve, turae jus exoritur , quod quilibet bomo se ipsum diligere , tueri, perficere subinde debet , amore tamen finito, ac moderato, qui tenuem, finitamque bonitatem, quae in homine reperitur , ex celere non debeat, atque ab amore , quo Deum stiper omnia diligendum complectimur, ita dependeat, ac di rigatur, ut homo nihil, nec stip-

1 lim quoque diligere, vel amare possit si amor ille puriori, fortiorique amori, quo ad Deum

impellitur, vel minimum ad ersetur . . .

XX. Quod si postremo quilibet homo ad caeteros homines, quibuscum sortuito , vel ex libero , sapientissimoque divinae voluntatis conis silio degere debet, reseratur illorumque nais turam, ac indolem consideret, atque cum proωpria comparet, clarissi ine intelliget homines singulos natura sibi similes, ac aequales esse , nihilque lare , quo se caetero praeces iere , vel superare posse arbitretur. Exinde vero facile inferre debet nullum sibi in caeteros ius; concedi ; eumque hominum quilibet aequali , ac eadem naturae lege , vel naturali iure seipsum 'diligere otueri , ps ficere , & conservare possit, ac ingenium , cognitionem, libertatem viresque sibi divinitus concessas exerere.debeat vi nihil essetur ipse potius alteri subesse, aliorumque comomoda, vel butilitates inquirere, eosque amore complem debeat, qutim ut aliis potiti simperare , ' lab alliς amari velit sed parem om*hibus, eandemque vini , idemque ius omnibus