장음표시 사용
41쪽
l PRAEFATIO. 23 de iuνε balti, ae paeis conscripsit. Eximia quoque Moralis disti plinae capita Thomas Hobbes
in Libelli O Civo complectitur; quemadmodum Lokius de FII Forum educatione , si ve de liberis edu- eandis subtiliter , & accurate disseruit. Nullus tamen hanc uberrimam doctrinae partem iusius, nitidius, & accuratius pertractavit, quam Samuel Puffendorsus partim in libello de Visio hominis , Ur etesia, partim etiam, ac praesertim in eximio opere de Iure naturae, ae gentium , quo nobiliora Moralis Iurisprudentiae, ae Politi eae lumina . sive praecepta complectitur, ut va- riis subinde locis ostendemus. Plurima tamerta. sunt, quae sapientissimis etiam viris exciderunt.
quaeque subinde perfici, vel reprehendi meritΛpossunt, praeserti in ubi partium studium, & novitatis amor illos abripuit, ut veterem, constan--temque capientum hominum auctoritatem contemnerent, atque in primis Patrum doctrinam. acrius, atque liberius traducerent.
XXIXα Quamvis enim Moralis disciplinae studium suis ex fontibus, naturalis nempe rationis luminibus, deduci debeat, morumque honestas. . ex ingenitis naturae viribus satis intelligi , vel definiri facit E possit, puriuς tamen interdum, ac certius ex divino fidei lumine, ac religi nis cultu ita deduci debet, ut si quid ex sacris 5Literis manifestissime erudiamur, facile deseri, contemnique debeat quidquid humani ingenii
-ratio oppositum ostendere videatur; aut, si tasse tenue mentis humanae judicium , quod sensibus, pravisque affectibus in errorem saepius -abripitur, de rerum honestate, honii numque
officiis fluctuare videatur, ad certissimum fidei lumen , veluti ad lydium lapidem , certio iemque, honesti regulam referri debeat. Tantum itaq;.
42쪽
abest, ut ab ipso divinae Fidei lumine, veraeque religionis doctrina in inquirendλ sive explicanda morum doctrina vel leviter dissidere liceat. quin maximas potius, & immortales gratias Deo habere nos decet, quRupiam, religionem, veraeque fidei lumen nobis' concessit sa , cumque virtutum omnium semina cordibus nostris impresserit o morumque honost tem ostenderit, qua beatitatem, ac felicitatem assequeremur, eXimio quoque, ac immortali munere plurimas leges praescripsit, quinus ad beatitatem ipsam facilius perveniamust; cum prae se
tim nihil in iis offendi possit, quod cum suavioribus naturae legibus, ipsoque rationis lumine mirifice non conspiret, ut alibi manifestivis me demonstrabitur, ubi de divina lege, ejusque origine differemus . XXX. Quandoquidem itaque nos modo Phialosophos, sed Christianos etiam , eosque Catholicos esse sentimus, ac mirifich gloriamur, atque ex Ethnicorum quoq; Philosophorum sententia Moralis ipsa religioni conjungi debet sbὶ
hunc ordinem in exponenda , vel adornanda Morali disciplina servabimiis, ut illius praecepta non modo ex ipso rationis lumine, sed eκ sacris etiam Literis, Conciliorum decretis , melioribusque Patrum auctoritatibus confirmemus: , quos Optimo , maximoque iure a primis usque temporibus Catholica Eceles a veluti Duces, dia
vinaeque legis qnterpretes veneratur. Quo ceriste loco reprehendi plurimum debet Ρhereponi, ac Barbeyracii sententia , qui opiniones aliquot ex illustrioribus Ecclesiae Patribus .paullo liberius , & acrius undique conquisitas, simulque
43쪽
coHectas exhibu ,r ostendereA illorum sing los in v Nponenda unprum4dO Una a vVO ra. thonis ac. aequi alia lumipe Aurρ iter aberrasse , utiςκ illis proinde nulla Moralis djstiplinae ra. tim haberi ta iciuam is eyi libenter comxedatur P/tres in Iraeceptis aliquot exponendis, Iives quin si imi. s λ, quaei obj texi cc i tatae, sive pr.'positae fuerantis diri inenais minus ac urath, .& eXμct , quam laciasis par liuergi , Ioquptos et Ust, quis aperth non , ideat 'Onnisi te me ac impud suter ex pauci si erroribus, quoslpraesertim lenuis hymani, ingenii vis , tempo-aumque conditio leviorqν eiectat , quiq; in ali uiti. Plerumque, mitioremque sensius faci Ie trahi potium, de universa illorum doctrina, plurimisquρ illorum operibus judicium selli Quod si in Morum doctrina 4 ac disciplinis omnibus addi- stendis eos soliun suspicere , amplecti, ac veneis Tari debemus, in . quibus nulla erroris Iabes, atque suspicio reperitur, quis demum haberi umquam poterit, cum sapientissimi quoque viri, ac
illustriora sapientiae lumina subinde erraverint, atque a Phere pono, ac Barbeyracio reprelie dantur , neque , ut arbitror, Phere pontis ipse hanc sibi laudem concedi velit, ut nunquam emraverit, sed incredibili quadam, ac inusitata selicitate veritatem, honestatemque sit assequu- tus 3 Nos certe, ut optime olim, sapienterque
Augustinus, folia Seripturarum libris , qui Cano is nica appellantων , didicimus hunc bonorem deo r . , ut nullum Authorem eorum in scribendo errasse
Est iniqua in omni te accusanda praetermissis bonis malorum enumeratio, vitiorumque selectio. Cit. delet.
44쪽
gimus, ut quantalibet sanctifiste 'doaνin aquia p Ileant, non ideo verum putemus, quia ipsi ita fenferunt, et et scripserunt saI. Sed haec obiter ut ostendamus patrum auctoritatem nulla ratione contemni posse , eosque proinde a nobis maximo in pretio, ad honore merito haberi, ire contra Pheresionum eruditissinth , & invicth d monstravit Muratorius in ediimid , & aureo ope-ie de Moderatione Ingeniorum in negotio Religionis . Plurima' quoque variis in locis oportunE
explicabimus, quae ad Theologiam meliori si tasse iure spectare viderentur, non mod5 quda illa subinde cum ipsa morum doctrina facith coniungi possint, plurimamque iis lucem afferre; verum etiam qu5d egregiis adolescentibus uberius erudiendis id plurimum conserat, qui, cum au8 stiores, penitib re que Theologiae sontes attingere fortasse non possint, in iis tamen, vel lἡ-viter erudiri debuera ut, de quibus ab aliis disseri , vel frequentissime disputari contigerit . XXXI. Id unum superest, ut exposita iam Moralis origine, ac methodo, qua si ve a variis Philosophorum sectis, doctissimisque viris pertracta est , sive a nobis ipsis adornari debuerit, aliqua de illius praestantia , ac necessitate eor
nidis loco adderemus, ut adolescentium animi iulius addiscendae amore vehementius adhue incenderentur. Verum quis pro rei dignitate amplissimae hujus facultatis laudes, utilitatemque complecti possit, aut quis uberius, & illustrius aliquid affere posse se putet, quod non fuerit a sapientissimis viris, Platone praesertim, ac Cicerone graviter, & elegantissime demonstratum FId unum obiter observasse juverit, quod a Quin-
45쪽
et lia fio dictum accepimus, duabus vimirum pam ibus hominem coiistare, corpore. & animo, qua-Yum utraeque aegritudinibus turbari, vii. virique emisi everit ; ideoque corporis tuendi 'eaiussa Medulaam, unimi purgandi, perficiendiq; Moralem inventhin esse. Si itaque corporis me vicina , tanto in pretio , ae honore merito haberi solet . ut ejtis utilitas Deorum immortalium adventioni sit esnsecrata a ; eiusque praestantia mirifieE com ninnilifur, cum tamen fluxam, breviq;'interitur vi ho nis partem tueatur, quo in pretio animi nreerei nam habere par fuerit, quae nobiliori , eeelestiῖ immortali, ac divinae prouesus homissis pacti medetur Si facultates omis Gesue disti pimas sisnt expetendae , quod mentis lumen excitent I ac aliquem nobis ad fetia citatem aditum stanniant, quo amore Ethicam com secti deceat , quae proximis ad beatitatem, si iei uetemque nos dirigit Si denique amore incredibili, diuturnisque laboribus facultates rillas acquirimus , in quibus vix ulla veritatis spes obstruatur , atq; perenni sententiarum disi crimine , naturaeque tenebris circumsuditur, quo studio iacultatem illam prosequemur , in qua elarissimus, vividissimusque veritatis sple
XXXII. Quod enim opponere, ac indolerepletique solent morum disciplinam incertam is admodum , ac obscuram esse, variis 'nimirum. nn Metisque opinionibus in utramque partem in illa diciti. ut vix proinde scientiae nomen il--Ia tacteatur, stella dirimi, soIvique poterit, ubi advertamus hanc obscuritatem , ambiguitatemq; non ςx ipsa Moralia natur , sed ex aflactibus,
46쪽
rali superetur , in serius ostendemus, ubi de eonis scientia dubia , & probabili disseretur . Illud interim observasse iuverit, quod est ab Aristotele quoq; observatum , quod accurata Mora. Iis cognitio, sive bonitas , atque malitia , quae certe in humanis actibus repetatur, atque Cervetissime deprehendi potest , non ab omnibus , sem perque cognoscitur , sed ab iis 10 tum , qui parcata , ac imperturbata mentis cogitatione tu praactum ipsum, ejusque circumstantias reflectat . Atque bine sit , ut iuvenis auditor Civilis , si et
Moralis , idoneus esse non possit, quippe cum imperiritus actionum vita sit, ex quibus, oe de quibus P . tiones eonficiuntur . Adde quod cum perιurbationes sequantur ,fora , se inutiliter audiet a Drs enim non eunuio , sed actio eis . Inter est autem ni-ώιI juvenis arate , an moribus juvenilis aliquis
si , non enim defectus penes tempus es , sed quia O vivit , ω gula persequitur ex perturbatio. ne fa . Quod si Adolescentes ipsi ingenuo honestatis amore ad hanc disciplinam accesserint, ac perturbatos animi motus partim puriori rationis lumine, partim etiam divinae gratiae vioribus sedaverint, etiam severiora illius praece tacognoscere , honestatis, pravitatisque di crime is
percipere , persectam denique Moralis scie 'ita' a II equi poterunt , ut Aristotelas ipst , Plato, artiique Philosophi docuerunt. XXXIV. Nihil est autem cur de Moralis obisiecto, ejusque fine fusius disseramus. Illa nimirum ,
infinita, inquis . praecepta sunt. Falsum est, nam de maximis, ac necessariis rebus non sunt infinita; im; nues autem disterentias habent. quas exigunt tempo. a , loca , Personae, Sed his quoque dantur praecepta se
47쪽
rtim , quae superiori loco jam diximus , aperthsatis ostendunt hanc unice moribus dirigendis, perficiendisque institutam esse , ut virtutis amore. vitiorumque fuga , persectam hominis seli- Citatem, aut beatitudinem coniis quamur. Fini Sataque Moralis disciplinae est ipsa beatitudo . ad quam regia, tutissimaque via nos dirigit ;objectum vero sunt voluntatis actus, quatenu honestatis legibus perfici, vel ad finem dirigi,
post unt; unde actus ipsi , vel operationes voluntatis dirigendae erunt objectum materiale s formale vero erit ipsa directio, persecti0, sive, ut scholastici loquuntur, morat itas Piu/-, quae in ipsis voluntatis actibus producetur; unde Quintilianus ipse accurate observat, quod Hθος nomine non tam mores significari videntur, quam morum quAdam proprietas , Assectuum videlicet
lenitas quadam , ω mitigatio sμὶ XXXV. Exinde vero facile intelligi , deducique poterit Ethicae disciplinae, sive Moralis divisio. Si etenim ad beatitudinem, vel ultimum hominis finem illa nos dirigit honestate morum, de ultimo hominis fine, de summo bono, vel beatitudine disserere debet; deinde vero de humanis actibus, quibus veluti mediis eadem beatitudo, vel finis ultimus acquiratur; cumque actuum honestas ex legibus deducatur, leges in Pias eXponere debet, quibus actuum honesias cognoscatur , atque illas etiam , quae non modo singulis hominibus conveniant, sed singulis etiam hominum generibus propriae videantur. XXXVI. In quatuor itaque partes, sive Di DPutationes universam Morum doctrinam, sive
Tractatum hunc dividemus, in quarum prima de
48쪽
de ultimo hominis fine, ac beatitudine disseremus. In altera loquemur de humanis actibus ac honestate, quae in ipsis induci debet, atque deIegibus unde honestas ipsa di manat . In tertia de virtutibus, ac vitiis , ac affectibus disputa bimus. Ultimo tandem loco , vel Disputatione 1 v. de ossiciis' agemus, ubi varia praecepta , quae variis hominum conditionibus convenire debent, accuratissimh explicabuntur Neque aliam certe Moralis divisionem complexus est Aristoteles, quamvis ille diversis nominibus libros inscripserit. Decem nimirum libris Moralium , tuos Nicomacho filio illum scripsisse jam diximus, de beata vita , atque de moribus uberri iame disserit; eandemque doctrinam IX. libris ad Eudemum repetit, atque in duobus etiam libris Magnorum Moralium, ut libellum de vitiis, ac virtutibus omittamus. Octo verb libris Politiis corum , sive de Republica , quem aclmodum etiam duobus Economicorum, Omnia complectitur, quae ad Fa inaliae, ac Reipublicae regimen , ideoque ad varia Civium , Principumq; ossicia spectare possunt. Nitidior tamen , atque facilior illa di visio nobis videtur, quam paullo superii samplexi sumus; nihilq; nobis jucundius, aut illustrius
unquam accidere fortasse poterit, quam si egregiis adolescentibus, quibus hac methodo consulere cordi fuerat, in inquirendo honestatis amore , perficiendisq; moribus conser re , facem, aut stimulos addere possimus . Nihil enim tam pra- cIarum , biminique conυeniens esse potes , quam erudire homines ad iustitiam ta) ; meque fatis vixisse arbitror ineium homines implesse , si Iahor meus aliquos homines ab epνοrabur liberatos ad
49쪽
De ultimo sine , summo bono, ulicitate, sue beatitudine hominis.
hicam , sive Moralem a sapienti iam is viris ideo institutam , ac i ilustratam esse jam diximus, ut honestate morum , certi Sque legibus humanae voluntatis actus , hominemque ipsum ad finem dirigeret, unde persectio, beatitudo, ac felicitas hominis oriretur. Hinc Aristoteles , aliique plurimi , qui pulcherrimam hanc Sapientiae partem nitidiori , clariorisve methodo pertraelarunt, in ipso Moralis disciplinae limine de hominis sine , de summo bono, de is licitate copiose dinserunt , ut aperte nobis ostendant quo dirigenda sit humani cordis cupiditas; unde legum vis, praestantia , necessitas oriatur; quo denique charactere, si υe discrimine honestas ipsa cognosci possit. Certh gra v issimus ille Philosophus Cicero, qui plura de moribus elegantita si me , copioseque tradidit, & quinque libros de bonorum , malorumque finibus reliquit , illum prudenter facere existimat, qui au/ira do sina . . Tom. V. G απι
50쪽
vel summo bono poti km velit f hoe en- eon. situlo in Philosophia eonsitura funt omnia . . . nam summum bonum si ignoretur, vivendi rationem ignorari neeesse est , eκ quo tantus error consequitur , ut quem in portum se recipiant, scire non pusint g cognitis aκtem rerum sinibus cum intelligitur ti d β γ bonorum extremum,
ma Iorum . inventa vita via es , eonformatisque omn/um ineiorum e es enim quis quidque referatur , ex quo id, quod omnes expetunt, beatὸ vivendi ratio inveniri, eomparari potes ta . Illustriotes ita ciue Philosophorum opiniones de ultimo actuum humanorum fine, de summo bono, sive de talicitate hac prima Disputatione scomplectemur, ostendemusque in quo naturalis primum hominis beatitudo, quae solis nimirum naturae viribus acquiri potest, supernaturalis deinde, quae fidei lumine, divinaeque gratiae munere comparatur , si constituta . Hanc autem omnem quastionem de finibas bonorum , & malorum a nobis explanatam ese sequentibus Capitibus aνbitramur , in quibus , quantum potuimus , non modis
quia nobis probaretur , fed etiam quid a singulis Philosophia disciplinis dieeretur, persecuti su