장음표시 사용
441쪽
DISP. III. CAP. IV. 4o Trogabitur, ut conqueri deinde, vel offendi posist; unde celebris est Iuris regula , quod scienti , si consentienti non m injuria, neque dο-
CAP. V. De Fortitudine, ejusque partibus.
Apientissimus ille imperator Agesilaus, cum ab ipso quaereretur iusitiane foret, an fortitudo meliory dixisse fertursi omnes iusti essent , ortitudine nibiI opus fore . Ac cert E si homines singuli purissimas aequitatis leges superius expositas servare , ipsisque dirigi vellent, nemo injurias repellere , vel patriam urbem tueri , vel pro liberis, fortunis, vitaque ipsa soristiter . constanterque dimicare cogeretur. Sed cum in plerisque hominibus tenuissimus aequitatis , pietatis, religionis amor appareat, & nuin manus animus voluptate . invidia . aliisque an sectibus in aliorum perniciem assiduis velutissimulis incitetur, ideoque plurima incommoda ex omni parte nobis immineant , ad tranis quillam, pacatamque hominis faustitatem reis quiritur sortitudo, qua obiecta mala repellere, vel si repellere certe non liceat, alacriter serre ille possit, ut nimius proinde metus, ac
442쪽
ἐn labore, ae dolore patiens tum proeul ab omnἰ motu ta) ; sive etiam brevius considerata pericu-Iorum fuse prio , cla Iaborum perpessis si s quem admodum a Stoicis definiri consueverat constati. tio sabilis iudieii in iis rebus, qua formido- Iosa videntur , subeundis , ese repellendis se . Illa nimirum circa pericula versari debet, quae aut subeunda sortasse fuerint, ubi id religio. necessitas, pietas, exigat, ut si pro patria,
sive pro Principe in justo bello sit dimicandum ;
aut repellenda, si aliunde nobis immineant; aut denique alacriter , & constanter sustinenis da, si repelli, sive vitari non possint. III. Haec ipsa tamen constantia , vel animi vis , mediocris, ac moderata esse debet; alioquin audacia, seritas, sive temeritas vocaretur. Itaque fortitudo , ut' praeclare inquit Agellius,
non ea es , qua contra naturam monstri vise nititur, ultraque modum ejus egreditur , aut fluis pore animi , aut immanitate, aut quadam mis
ra , ω necessaria in perpetiendis doloribus exercitatione , qualem fuisse accepimus ferum quendam in ludo Caesaris gladiatorem , qui cum uuia nera ejus a Medicis exfecabantur, ridere folii fuit a sed ea vera , proba fortitudo es , quam maiorer nos ri scientiam esse dixerunt rerum tolerandarum , ω non tolerandartim , per quod apparet esse quadam intolerabilia , quibus fortes vrri aut obeund1s abhorreant aut sustinendis id). Itaque praecla ye fallimur, & eximio fortitudini S nomine abutimur cum dicimus Θ gladi
443쪽
DIS P. III. CAP. V. Myadmod*m certe Aristotele, insanos illos appel lat, & doloris expertes, qui nihil sormident squales dicunt esse Celtar, qui ne ipsos quidem
terra motu ν , aut proeellas timent saὶ .
Plerique etiam sortitudinis voce abutuntur, dum fortes illos appellant, qui eximio , ac singulari corporis robore , vel firmitate praece Iistant. Ipsa nimirum virtus in animo. non in
corpore spectari debet; & quamvis aliquis infirmo corpore, fractisque viribus sit, dumodo in suscepto semel consilio immobilis perseveret, nullis illecebris, nulla formidine, nullis affectibus perturbetur; sed cedere nescius, adve De fortunae viribus aequabilem semper, az tranquillum animum opponat, eximiam tamen fortitudinis laudem merebitur Hinc optime Observat Cicero, quod , licet illa, quae fortiter,& excellenter in bello gesta sunt . quasi pleniore ore laudentur; non minor tamen gloria debetur illis, qui in pace , ei viumque societate res praecla rh, fortiterque susceperint; & ,
cum plerique arbitrentur res bellicas maiores est se , minuenda esthae opinio , quoniam , inquit vere volvimur iudicare, multa extiterunt urbana majores, quὰm bellica bH. IV. Neque solum mediocris haec animi tonia stantia; vel moderata esse debet, ut sortitudinis nomen, laudemq; obtineat; sed illud etiam in primis requiritur , ut honesta sit, vel ad honestatem ,& justitiam dirigatur, nihilque aggrediatur, quod a pulcherrimo honestatis ordine abhorreat. Hinc Aristoteles ait par esse virum fortem non necessitate , sed honestate excitari da s
444쪽
quemadmodum Cicero asserui t fortes 'saprenistes viros , non tam pramia sequi solere recte factorum , quam ipsa recte facta saὶ ; ideoque siquis voluptatis amore , vel sola privati commodi caussa contra honestatis, fidei pietatis,& ami. citiae iura sortiter aliquid , & praeclare gere ret, sortis haberi non posset; tantumque abest , ut apud aequos rerum judices laudem consequi posset, ut potius infamiam , vel dedecus meis reretur. Hinc reprehe di quoq; merito poterunt,
- -- qui sibi lethum Insontes peperere manu , vitamque perosi Projecere animas ib) ,
qui levissima nimirum caussa, ut inanis gloriae cupiditate, dedecoris, ac infamiae formidine
in seipsos violentas manus iniecerunt , ac audaci quodam , & maximo sortitudinis, & conis stantiae genere se ipsos peremerunt, ut de Caistone, Lucretia, aliisque pluribus memoratur psi tamen adhue dicenda es fortitudo , qua ita his malis vincitur, ut hominem , quem sicut virtus regendum , tuendumque fuscepit , non modis non possit per patientiam confervare , sed ipsa
insuper cogatur, oceidere . . . utrum obsecro Caisso rile patientiss , an potius impatientia se peremit y non enim hoe feeisset nisi victoriam Casaris impatienter tuIisset. Ubi es fortitudo Τ Nem. pe cessit , nempe Decubuit, nempe usque adeo fuisperata est , ut vitam beatam derelinqueret, desererer, fugeret se .
V. De variis modo sortitudinibus partibus
Rebus in adversis facile est contemnere itam. Fortiter ille facit, qui miser esse potest. Mart. m epigr. 68.
445쪽
DIS P. ΙΙΙ. CAP. V- 4 Igἐoquuturis. observari facile poterit; quod variae in illa species, vel subjectivae partes, ut in inquiunt , distingui minime possunt, quod ipsius materia angustioribus veluti finibus sit circumscripta . ut ad varias species extendi non possit. Nisi fortasse putaveris, quod totidem for- aitudinis species distingui possint, quot sunt illa malorum genera, quae ab animo, sortitudinis viribus , suξerentur ; ut una proinde sortitudinis species in exilio leniter ferendo , altera in
paupertate, altera in aegritudine lenienda, altera in contemnenda morte versetur; cum certis
videamus aliquos leviter honoris iacturam, non vero divitiarum ferre; alios aequabili prorsus,& tranquillo animo dolores perpeti, qui in patriae, liberorum, bonorumq; discrimine lacrimis temperare viX possunt; ideoque nova, sive distincta ferE sortitudinis virtus requiritur, ut variis ejusmodi rebus, & affectibus temperies, ac iusta mediocritas adhibeatur. VI. Integrantes vero sortitudinis partes quatuor a Cicerone numerantur, magnificentia , faenita , patientia , perseverantia . Magnificentia es rerum magnarum , ω excelsarum cum animi ampla quadam, Θ splendida propositione vita istis, atque administratio. Fidentia , sive fiducia es, per quam magnis , 6' honesis in rebus multum ipse animus in se fiducia certa eum necoIloeavit . Patientia es honestatis , aut utilita sis caussa rerum arduarum , ae dissicilium volun-σaria , ac diuturna perpesso . Perseverantia es in ratione bene considerata stabilis , Θ perpetua permanG ta .
VII. Nihil est vero cur vitia sortitudini op.
446쪽
posita numeremus, cum illa satis exposita , ve expressa fuerint ubi de sortitudinis indole . natura , muneribus loqueremur. Cum etenim foristitudo juxta Aristotelem sit mediocritas inter auis dae iam , ω timorem constituta ta) , clarissim diapparet, quod illi per excessum opponitur auis daeia , per desectum vero timor, ac ignavia et sicuti fidentia inter temeritatem , ac dissidentiam veluti extrema reperitur; magnificentiae
per excelsum opponitur superbia , vel animi elatio a per desectum ver5 pusillanimitas , vel animi abiectio I patientiae opponitur perturbatio ,& immanitas; perseverantiae denique volubilitas , & per Nicacia, vel pertinaeia . Sed haec clariora certh sunt, quam ut fusus exponi debeant. VIII. Plurima potius attexenda fortasse viderentur, quae a sapientissimis viris, atque inprimis a Stoicis inventa , vel exposita sunt, quibuq haec ingenita animi vis, ac sortitudo viviis dius excitari, atq; omnibus ad versis rebus Occuris rere , dolorem, jacturam, aegritudines, e Xilium , ac mortem ipsam lenire, atque alacriter subire possit. Sed haec innumera propemodum
forent, ideoq; commodius, atq; iucundius aliis
ex fontibus, praesertim ex Seneca . vel Cicerone repeti poterunt, qui de ipsis eleganter admodum, & accuratissim E disseruerunt Idunum obiter addidisse iuverit, quod grande in calamitatibus folatium est eu0a vacare b) a &quod praemeditatio futurorum malorum Ienit eo. rum ad Uentum . qua venientia long ante via deris . . ideoque quoniam mutum potes pra-
vim animi, ω praeparatis ad minuendum dolais
447쪽
ν- ,sint semper omnia homini humana medita. ra: nimirum hae illa prastans , or arvina fa-pientia percepta a penitur , ω lertraelatas humanas res habere , nihil admrrari, cum accideν it snihil antequam eveneriι , non evenι re posse arbι- trari tu .
Unc adeunda nobis en ultIma uirtutum species, quae temperantia, moderatio, si ve modestia vocari solei , ideoque virtules Omnes ita complectitur, ut omnis honestatis,& decori splendor in uia teperiatur. Hac qiarin loco, sive viris tutis genere , eontinetur id , qtiod diei latine de corum potest , graece enim αμ rou dicitur , trias vis ea est , ut ab bonesto inon queat separarι ό nam is quod decet . bonestim es , quod bones m es , decet b, . Hinc illam merito Pythagoras velut animi robur sc), Socrates virtiatis fundamentumsbonorum omnium ornamentum Ρlato ; .pus sper
morum habituum munimen Iamblychus sc i; p rimi denique prudentia conservatricem ti fice commen runt. Sed ab Auctoribus illis Temperantia ampliori quadam signification pleruinq; sumitur , ut omnem animi modulita in , mediocritatem, ideoque virtutes omnes illa uuodammodo complectatur . II. Sin
448쪽
II. Sin verd, aliarum virtutum i star, quas hactenus enumeravimus, illa clariori, peculia- rique sensu accipiatur ι definiri poterit eum Clis
cerone rationis in libidinem , atque ἐn alios non rector impetus animi firma, sis moderata dom natio la . Illa nimirum corporeas sensuum illecebras , corporis motus, & affectus Omnes .le
nire , vel temperare sic debet, ut illi purio. ri , nobilioriq; hominis parti, rationi , vel animo subiiciantur. Hinc Aristoteles b) Temperantiam ipsam paullo angustioribus finibus circumscripsit , dum ipsi corporeas voluptates illas, moderandas concessit, quae in gustu , vel laeture periuntur et cum nimirum existimaret homines, aliorum brutorum instar, nullium voluptatis sensum ex odore, coloribus , variisque sonis percipere, qui peculiaris virtutis lumine dirigi, vel temperari deberet. Quamvis tamenta voluptas illa, quae in tactu , vel gustu percipitur, in potu dimirum, cibo , contrectandisq; corpori hus reperitus , nobis cum brutis communis maxime sit , animumque vividius abripiat, caeterae tamen voluptates, quarum in bruistis etiam vestigia quaedam conspicimuS, tem perari maκimh debent ; atque in primis visus,eX quo eoncupiscentia oeularum se) , mala plurima, atque ipsa plerumque mors, aut animi languor exoritur; unde etiam rem curis esse
prohibemur, quod magnum remmanria munus
449쪽
DISP. III. CAP. VI. 41s Et abstinentia quidem sie a sobrietate distingui soleb, ut abstinentia in cibo , sobrietas inmoderando potu versetur. Sic etiam castitas apudicitia distinguitur, quod eastitas ab illicitis voluptatibus; pudicitia vero, quae longh purior, quodammodo, & universalior sit, a levioribus etiam ,& aspectu declinet; ideoque a pudore no'men accepit, qui satis accommode definiri solet animi perturbatio de iis, qua dedecus aliquod inferre videntur s qualis in ingenuis, honestisque adolescentibus conspicitur, atque praesertim in virginibus mirifice elucet qui , si quad-piam illis indecori, vel inhonesti conspicere , vel audire contigerit, facile perturbari, ac ingenuo quodam pudore suffundi solent. .ub vero purior , atque nobi Iior est ille pudieitiae , vel castitatis splendor, eo facilius ammitti, languere, vel extingui poterit; ideoque severiori studio , vel diligentia custodiri debet et cum praesertim illa semel amissa reparari non possit, ut eleganter inquit Poeta
i-assummae nulla reparabilir arte
Hinc merito dicebat Dido i mihi vel tellus optem pristi ima dehiscat, Vel Pater omnipotens adigat me fulmina ad um bras, Ante , pudor , quam te violens tua iura reis
omni, quod abhorret ab ipsa oculorum, aurium in
450쪽
sis , ac cubatio , vultus, oculi , mauuum motu raneant illud decorum a et ut enam pialebritudo coris pomon compositione membrorum movet ocu-Ios , ω deleetat hoc ipso, inter se omnes partes cum quodam ιepore eo entiunt, s. hoc decorum , eluces in vita, movet approbam sionem eorum , quibus cum viυitur , ordine , eis constantra , moderatione dictorum omnium ,
atque factorum bὶ . Nec veris audiendi sunt CF-nici , aut si fuerunt Stoici penὸ onici,
reprebendunt, ac irrident, ea , qua νuris pia re non sunt . verbir flagitiosa dieamur g ais Ia autem , Gua turpia fiant, nominibus appellamus suis. Latrocinari , fraudare , adulterare re tu pa est , sed dicitur non obseane i liberis dare operam re honestum est, nomine Obscanum s pluraque .n eundem sententiam , ab eisdem eontra vereo
eundiam disputantur ta, . U. Hinc verecundia , & honestas veluti integrantes temperantiae partes distingui solent, cum verecundia ab iis omnibus abhorreat, atq; illa refugiat , quae pudori , vel temperan Liae opinponuntur; honestas autem decorum illud inquirit, quod in singulis temperantiae actibus fulgere debet. VI. , Longe plures eximiae virtutis eiusmodi potentiales partes a Philosophis enumerantur ;humilitas nempe , continentia , mansuetudo , mo.
destia , sudiositar , urbanitas , parcita . Humi litas est illa , quae hominem inclinat , ut de se, suisque omnibus modeste, sive demisse sentiat, ac loquatur Continentia, quae pravis asse in ictuum , & concupiscentiae motibus moderatur , illosque temperat, vel ut inquit Cicero, per