Institutio astronomica iuxta hypotheses tam ueterum quam Copernici & Tychonis dictata Parisiis a Petro Gassendo. Accedunt eisdem varii tractatus astronomici...indicabit

131쪽

peeussareis circa ipsum obeant, intima die uno, eum dodrantri succedens diebus tribus cum semisse ; tertia diebus septem clan sextant extima dis bus sexdecim cum iasse. Adjiceremus Saturno quoque circumferri duos asseclas , si qui

duo orbiculi ad latera eius interdum apparent, eadem Arma eo sunter forent , & non interdum acuminarentur , exporrectisque quasi brachiis, relictoque medio intervalla , quas ansulat Saturnonaererent; interdum quasi unum , idenique cum ipse corpus evadetarent, provectis contractisque heinc inde versus extremas cuspides intervallulis a ac tanta insuper varietate Saturni corpus traluserm rent, ut expectandum omnino sit , quousque tota&ficierum & πω

nodorum diversitas obsea vata sedulis iuuiit, priusquina aliquid promi

tietur.

Adjiciendum quin etiam erit , circumferri duos Veneri, si verum sit, quod ribitur, observatos duos ante paucos menseis a Fontana Neapoliatano ; qui eximio illo suo Telescopi perhibetur etiam in Marte detexisse quali globulum ad centrum , & proxiine oram circulum quasi nigrica tem; uti & in Iove duas , treisue trans ursis nigricanteis Llciolas , cuius. modi nihil nos adhuc potuimus Telescopio noli ro, Galileano licet, ipse que praeclaro deprehendere. utcumque sit , constare potest , esse Planetas quosdam primatios , ae veluti Principes, ut puta Mercurium , Venerem , Tellurem , Martem, Jovem, & Saturnum; quosdam secundarios, ac veluti pedissequos, Lunas nimirum, taen d errenam, quam Iovialeis, quam caeteras, quae reliquis globis possunt circumduci. Pouremis, censitit Copemicus spatium a saturno ad usque Fixas intemoeptum, esse ingens, ac pene immensum. Qilippe & distantiam Fixarum a Terra tantam secit, ut non modo i e Terrae globus ad regionem Fia, rarum collatus puncti instir sit, quod a nemine non admittitur; sed puniam etiam instar sit , quem ipse alioquin Magnum orbem dicit: Ustim seu licet quasi eaelum Ierrae, sive in quo Terra circuitum circa Solem πω

agit, cujusque a. b similia terest ipsa inter Tin Solemquedit

132쪽

iusmodi triplicem motum Telluri attribuerit. Supposito Telluris loco, triplex motus est, quem illi Copernicus trubuit; Diurnus, Annuus, inclinationis. Diurnus est ipsa Telluris revolutio circa proprium axem ; idque

tendendo versus Ortum , & peragendo circuitum intra horas χε. Adeo ut eadem Terrae pars sv. c. haec , in qua nos versamur nunc in Solem conversa die fiuatur , nunc aversa patiatur noctem : ac ipsae interim caeli partes , quae ex ordine quasi occurrunt, rei gunturque, oriri appareant, quae ex Opposito, retro abeunt, occultanturque, Occidere.

Annuus est ipsa ejusdem Telluris progressio per Zodiacum , hoc est sub Signis Zodiaci ; dum inter Venerem, Martemque incedens, &in Orientem etiam contendens, circumducitur ipsi Soli, ac circuitum ragit, ut jam dictum est, intra annum. Nempe, dum ejus superficies diurno motu circa centrum, axemve proprium convolvitur, ipsum int

Iim ejus centrum provehitur sensim iuxta successionem Signorum ; eo modo, quo voluto supra planum globo, ipsius centrum secundum longutudinem plani promovetus; donec interim superflatescit cacentrum, axemque globi revolvitur. Flari autem vult ex hoc motu, ut, quia Terra exsistente inter Solam, &unum Signum, Sol tum tegit oppositum, ac dicitur in illoeesse; idcirco Terra constituta, v. c. in Libra, Sol esse appareat in Ariete, & transeunte Sole ex Labra in Scorpionem appareat Sol transire ex Ariete in Taurum, ac ita deinceps. Adeo proinde, ut Terra sit, quae Zodiacum reipsa percurrat , describatque Eclipticam; Sol vero ipse sit, qui percurrat, descrutatque apparenter.

Motus demum Inclinationis , DecIinationisve est ipsa deflexio axis Telluris a parallelismo cum axe Eclipticae , & continentia in perpetuo sui secum , in qu vis situ , parallelismo ; ob quem aliunde& semper maneat axi Mundano parallelus , & aequatorem Terrae contineat ipsi aequatori Mundi parillelum , sicque dici hic valeat non revera My tus , quam quaedam quasi motuum superi

133쪽

tio ΙNsTI Tu TIONI s rim modificatio. Potest autem eodem proportione modo intelligi seri P quo, dum puerorum turbo silpra planum convolvitur, circellosque varios cuspide describit, ipsi illius axis, tum continet se sibi parallelum, seu in situ scinper perpendiculari; tum continet quoque basin turbinis ipsi h rironti semper parallelam. Nimirum, si in magno orbe, de quo est paulbante dicitam, concupias tum Eclipticam, tum intersecantem ipsim AEquatorem, cuius planum intelligatur esse in Fixas usque produci uni ; ac simul Axis per Solem transiens intelligatur in eandem regionem, quousque in polos desinat, traductu : finge deinceps Terram esse in pii. .cipio Arietis, & ipsiustaequatorciri cum mundi aequatore, illius ve plano coincidere erit tune sane axis Terrae axi Mundano parallelus. Concipiendum autem praeterea solum est, dum Terra exinde versus Tauruin, porroque progreditur, illius axem non divaricari, sed contineri semper sibi ipsi, & axi mundano parallelum, ex eoque fieri, ut ejus aequator Mundi aequatori parallelus

maneat.

Item non male capies , si accepta prae manibus vulgari Sphaera ipsis habeas pro magno orbe , globulumque adeo intimum pro Sole; axem pro portione axis mundi , &AEquatorem , pro circulo in olano AEquatoris Mundi consistente e Ac tum ad manum quoque astumas globulum quempiam seo axe trajectum , quem pro Terra ducas , Mipsum ita applices Sphaerae ad initium Arieris , ut in ipse plano aequatoris sit, & axiculum suum ipsi axi Sphaerae parallelum habear Deinceps autem globulum sic senum , & ex ordine traducas per Eclipticam , ut & axis axi, & aequator aequatori parallelus hi desesse tene

tura

134쪽

Mundi, EFGH Magnus orbis, ac in ipsi seperineis FH, Mor . Musiliae arisanuisens, per Solam sis ictu EG. Esto Eesiptim IR , de Terra perimmiscedena multiplex ille orbiculus suo ubique axe .: Moom .Equatore horai lce nere licet, si Terra quidem in AEquatiue Magni orbis fuerit . hab re istin tam AEquatorem cum . tore Mundi coincvlantem , &

135쪽

sium axem non coincidentem --n enm axe mundi ; sed par bim tamen ipsi inimicitin eo ipset an in axem Λ C, vci ritu poni nem EG , per centrio masni cubis transise , axisilam vero UM. esse in epista orbis iuperficie. et Sim Ter extra AEquatorem n ni bis fisetis , tueri ipsis su Lfiliatorem ipsi AE piatori' indi. parallelum ,& axem axisimilita ; neque pati unq in, ut diverratur ἀμ- axem Eclipticae, quae hela esse intelligitur N o. znia, Notandum. vero obiter , citin dici-hela audis AEquatorem di;Λxem Mundi, Polos Mundi r id fieri, retenta denominatisae ravulgari: inpossies ; quaterum Terra revoluta in ortum , totus in dua apparet revolvi in occasim secundum hunc . iratorem , esseca hunc Mem , super his Polis ; qui reipsa nihil aliud sint, quain. AEquator , Λxis & Poli ipsi mei Terrae diurno motu circumv

Iutae.

Quamobrem porro Tertius hic motus excogitatus,invectusque a C , pernico fuerit, siquanto post commodius dicetur.

oe o ΝrA M verb illime motus Telluri competant, annon, in controversam vertitur,& res videtur debere sensa , aut ratione dijudicari; ideo stiuuit Copemlaus dirimi hanc istem ex eo, quod scitiai aditaret, non posse. Siquidem. ipso etiam Aristotele attestante, ad hoe, ut res visamois veri appareat, riihil prorsus resere, ipsam, an Oculus videns move tur; utrovis enim modo, motus imputatur rei visae, ab oculo ; ae ipse quoque Philosephus . ad rem monstrandam , utitur exemplo. navigintium , quisis a portu solventibus anx et terra recedere, Prorebimur portu; terraque, urbe recedam. ocirca , ait Copem sue ad hoc, ut Astra tendere in occasum

appareant , nihil interest, ipsν ne eo reipsa tendant , an spectat

136쪽

sint apparitura tendere in occasiun. Et, ut Sol appareat ex Caheroin Leonem discedere, nihil refert, an revera discedat, an spectator sit, qui una ethri Terra discedat ex Capricorno in Aquarium ; cuin Solutrovis indo appariturus sit ex Cancroin Leonem transire. Videtur proinde res sic concipienda , ut si quis Mediterraneus,niarisque inexpertus transferatur dormiens , nesciensque in navim. Nam, ut iste expergefactus juraturus sit accedere littus, aut recedere, na- vitia vero stare immotam; quatenus Oinneis navis parteis eodem sense per situ inter se manere conspiciet, & nautas per ipsam, ut per domum terrae haerentem, quiescere, discurrere, scandere malum , &c. ac ipsum littus is terim evadere aut accedenti propius, aut recedenti distantius; Sic nos in ipsa Terra nati, educati, assuefacit quod est adhuc amplius, quam esse translatos) facile iuraturi sumus Sidera esse; quae nobis oriantur, aut occidant, Terram vero immotam esse ; quod omneli ipsius circumpositas nobis parteis eodem semper situ inter se observemus in ipsa, ut in domicilio fixo quiescamus varieque moveamur; ac aliunde Sidera extra ipsura posita in situm interim altiorem, depressioremve nobis evadant.

Discrimen solummodo est , quod ille exire e navi, & in portu se sistere, unde hallucinationem deprehendere, colligereque liceat, possit; nobis vero exire e Terra in fixum locum non liceat, unde moveri Te ram exhriamur. fillaciamque nostri visas emendamus. Heinc, quia donec in Terra sumus, oculus est semper eodem modo assectus, atque idcirco incapax, quo diiudicari controversia possit, Terrane moveatur , --non I ideo iola siperest Ratio , quae facem

quasi praeserat , & utra pars problematis sit potissimum probabilis do

ceat. l

opinantur porro & Copernicus, & qui ab eius partibus sunt, suffra

137쪽

. Qua mise m is crema rni ef A adstruendum motam Uaxis r Am quod ad Diurnum quidem motum spectit; Tollitur P R i Minquiunt; vastissim illa Primi mobilis sphaera Fi ainentosum mitium , & ad hoc soldin exeogitata ut inferiori omnia abripi abim, dgimo triotu intelligantur. Nimii uin Terra simplici corpusculi.

nil versiis ortum revolutione , Primi mobilis vice fungitur , ae tam tum praestans, quantum eaSphaera, caelos interim, sideraque omnia eo I 'bore sublevat, ut incessantem illam abreptionem haudquaquam patia

GAtquerid quueni pro genio quae nunqmmmestat perambages . quod potest perconipendesiu; fie..per plura, quoties quid potest

atqu/ conmaodὸ per pauciora. Sacu uno, tollitur proinde insana illa rapiditas, qua necesse est, Sphaeram illam ferri. Quod etiam rapiditas in motu Terrae objieitur, qu imus inflanteum in ejus amatore' inetistis elatitatem 'Dmbamici globi dum. E fistuli erit , aemulatus 3 quatore Hrmamenti , juxta communem sententiam , a ira immi ocesse sit quinquagies millies rapidias, quam ejuseabdi punctum Teia

. Ut praetereatur interim, Naturam harmonita omnia praestantem, non pusillas res ad quietem , in hibistidi um V verum illa, pbilus ad ni tum, has xd quietem coitiparare. 'Atque hele quidentia fanta magis, quatuo aliunde Ferra ex natura figurae suae volubilis est, extremum verbMundi corpus, cujus figurae ein, se , ut paullo antὸ di, bim , nescitur; cum & eius ei se probabile sit 'Mae sit ad uiescendinia, eonsistendi Veinia Limὰ idonea. Nam his lioquimanta Maelsina , quantiis e re tus Mundus, incessaliter atrii mictu,; Et pereloitati φάμ st,ae tabili; sola haec Terrae pillula, habita pro puncto, immota consillat, invariataque maneat; qui haberi conamuin, aut concinnum possit pT E R T 1 o, tollitur perpetua Mentia inis ioribus caelis facta; dum praeter propriam inclinationem , qua in ortum tendunt, principium e

138쪽

A s T R O N O 'M I C .E L IB. III. ir stansecum est, quod vim in regionem oppositam imprim ns, ipsis in occasum abducit. Ac si foret quidem violentia naturae inclinatione minor, res videri posset tolerabilis; at illam ita exeetare, ut sit in Saturno plusquam decies millies ac septingenties maior & tantus hic excessus multi-9icetur in Finnamento plusquam octingenties nonagies: qui videatur res posse tolerari Ex quo fit proinde , ut mirari liceat , A inhores communis sententiae alienum esse existimare a natura, perfectioneque divinorum corpo- . runa, ferri inaequabiliter ; & reputare tamen dignum , ut ipsa eadem corpora diltrahantur tantopere et & cum revereri Naturam videantur ; non vereri eos tamen in ipsam, inferre infandam violentiam; ac prosessos praesertini nihil, quod violentum sit, diuturnae esse durationis. QuARTb , tollitur ea. absurdi as , nisi impossibilitas potius, quam non satis cavent , , qui volunt sphaeram inferiorem latra superiorem revolvi, & simit ab ea abripi. Nempe , i cum oporteat ambas superficies , convexam scillare illius , & concavam h

jus , esse ut contiguas , ita aequabilissimas ; constat pro isto impressionem fieri hoc casi nullam posse, propter.invariatum utriusque ire seo loco situnx; i atque adeo propter defectum pressionis , quae sine excessu e 'loco. ,: aincomtnctura partium P intestigi fieri 'urnon po- Ne addatur caelestia spria convinci esse fluida , non vero spla tis selidis , quae abripiantur, occupata ; tum ex Phasibus Venoris , de quibus aliquanto pbst ; tuin ex Cometarum per ea tr te issione ; tum rex aesei tu refiacti um ; tum algumentis id genus

mi I N T b, tollis Eontrarietas, seu distra stio motus eiusdem Planetae in parteis contrarias; ac unus dumtaxat , inque unam partem, & idi se quidem admodum inobratus, relinquitur motus. Nam Saturnus,

eptempli gratia, non singulis diebus circumibit Terram ; sed Terra hoc imotu ipsum sublevante, totis selum triginta annis perlustrabit Zodia rum semel: & Luna non tristis circumibit 4 erram in mense; sed Terra hunc motum recipiente in se, circumibit semel dumtaxat; & sic de caeteris Planetis.

Pari autem ratione Cometae, si qui sursita appareant, non se-

139쪽

rentur simul & suis traiectioitibus , & abreptu Mobilis pital ; sed

suis trajectioniblis solum agentur per aethera, ac motus Interiin diu nus ipsis affingetur ex ipsa Terrae revolutione. Ac pari rursus m do , si Novae quaepiam Stellae in caelo nascantur, cinae specialibus e reant motibus , ut celebris illa anni t 37 a. in constellatione Cassiopeiae visa ; & alia rursus anni I 6oq. in pede Serpentarii , tum , cuinibidem Magna coniuniis trium stiperiorum Planetarum sitit; Pari,inquam, modo hae stellae perinde constabunt, ac perpetuae Fixae 3 Terra v ro perinde illis motum diurnum, sui revolutione , ac Fixis perpetuis. nget. PosTREΜo , aiunt; ut congruum est magis eircumlum ari anari maritimam oram , quam ab ora ipsima navim et converti ex omdine oratoris faciem ad varias auditorii paneis , quam totum esse cum auditorium ad ficiem oratoris immotam & alia id senus siἀmilia ; ita videtur magis congrum , convertere Terram seipsam ad parteis caeli varias , quam totam regionem caelestem ipsi immotae eis cumferri; ae potissimilis, cum, ut diMm est, idem utro vis modo appa

reat.

Tanto autem est , addunt , magis consentaneum convertere Temram parteis sui varias in Solem , quam Solan ipsara visas Te rae paneis circumlustrare . uamis ipsa est Tma , quae Sole , nimi Sol , qui Terra indiget; cum sit magis seiandum naturam , ut quod alio eget. versus illud tendat , quam ipsem nihil egens versis id , quod

eget.

' visa magis cmmis ad afrend- Am-m. Qiaon attinet verbad nudin; P Ramis quidem inquiimi, tam uit veluti cor,&lucis , caloris, ultrim sens, quototam Planetaria perfunditur, Mammatur; nempe , ut opportunEconsidear is Moderator. & quasi Primus.ad

140쪽

R s T R. o N o Μ I C AE. LIB. III. IN ad cujus numeros O Dii moWantur, O Orbis Accipiar lares , prasiriptaque faedera sonti. Certe illa Solis circumvolutio propemodum menstrua circa proprium axem , de qua paullo ante , occasioni est , ut concipiant Solem emis.ss , a se radiis compestere omnela Planetas ad imitandum eundum motum ; ac fieri exinde , ut quo unusquisque Planeta Soli propior est , eo citius circuitum absolvat ,. tanquam potentius , prop ter radios confertiores , circumabia . Neque ver4 ad hoc Cbstare aut debilem radiorum vim , aut Planetarum corpoream molem. Nam Planetas quidem ex se neque graveis , neque le-veis esse L ac ideo posse minimo impulsu. , momentove inutare I cum ; Radios vero , quos experimur impingi ,. reflecti, subingredi. discutere, exurere , ac dissolvere corpora , posse ea vi pellendi esse pra ditos , qua Planetas nullatenus resistenteis moveant , atque circumd F t. Sacu NDO ,. si dispositionem tam quoad Magnitudinem , quis quoad Motum Planetarum spectes ; erit Mercurius minor.emul , & celerior venere , haec Terra , laec Marte , hic Iove , hic Saturno ; quae series de concinna est , & instituto naturae digna. Ac series quidem motuum Ara omnem controversiam est rquod ad magni uarium vero seriem spectat , non desunt quidem , qui existiment Terram esse non modo Marte , verum etiam Iove majorein, sed nempe cum. res priadeat ex sinutatione parallaxeos, α apparentis diametri , quod negotium esse aleae plenum seperius inlinuatum est et mirum nihil est aliquibus , secus quam caeteris via deri. utcumque autem si saltem constat. in vulgari Systemate nihil esse posse perturbatius , tam Prud ad magnitudinum , quam quod ad motuum Ieriem spectat. Nam in eo Luna est Mercurio maior , hic minor ven re , haec minor Sole , hic major Marte , hie minor Iove , hic major D.

tumo. Et rursus; movetur Lunae motu menstruo. Mercurius annis, Venus etiam,sol paritar, Mars annis 2. Iupiter Ia. Saturnus Io. Firma.

T E R TIo . praeclare exinde explicatur , quam ob rem Mercu .

ω , &. yenus non multum digi unita . Sola , ne. unquam