장음표시 사용
151쪽
i38 1NsTI Tu TIONI soculo , quasi integrum hemisphaerium ; nisi a caeli sornice tam paucis orgyriis absimus , ut verticale , & circumstantia puneta internoscantur distare a nobis minus , quam ipse horiaon , extremum ve illud , quod erit ex terra conspicuum. Nempe oculus habens caelum tanquam ipsi Terrae extremo circumquaque contiguum, non alia semidiainetro altitudinem Arnicis; quam ipsana latitudinem , ditantumve horizontis
Terram porro, sive concipiatur evecta excentro, in magni Orbis supersciem; sive ex Tropico Capricorni ejusdem Orbis, translata in Tropicum Cancri, non ideo ha accedere ad ipsum caeli fornicem, ut minus ab eo, quam ab ipse Terrae horizonte distemus t Quin imis, juxta antedicta, ne evadere quidem promotiorem versus ipsum, ullo puncta sensibili M ut propterea aliquid minus heimsphaerio ex eo ce namus, aut ex ipsius Zodiaco minus, quam sex Signa, hoc est, quam centum octoginta gradus, supra horizontem appareant.
Quod secundo instatur; sore, ut non possit Sol Apogeius, Pertigeius, & alia dicit Respondent, posse semper dici ; quod haec Astronomia receptas
voces non expungat, modo juxta ea, quae, apparent usurpari intelligantur, ac nullum propterea exsistentiae rei, quae revera sit, praeiudia ciuita fiat. Nam ipsos quoque Copernicanos passim dicere , Solem oriri, occidere, esse in Signo aliquo, caeteraque similiai loquutus nimirum prout reS apparent.
Dicere itaque licebit Solem esse Apogeium , quando Terra erit Aphelia, maxime ve distans a Sole, Perigeium, cuin Perihelia, proxime ve circumstans Soletur Nam illud apparenter Soli, hoc reipsa Terrae conγeniet, quatenus Rus orbita Eccentrica erit, seu non tam circulus persectus, quam Ellipsis quaedam, in cujus socorum, seu centrorum altero sit Sol, ac Terra proinde ad ipsum nunc magis, nunc minus acce
Scilicet viae Planetarum quas nempe corporibus suis per aetherea spatia destribunt, etiam dum vehi, revehique per Eecentricos, & Epicyclos supponuntur observatae Ellipticae sunt; eo fere inodo, quo circa Lunam superiore libro insinuatum fuit: tametti ita exigente facilitate calculi, intelligantur etiam Ellipses in Eccentricos, Epici closque redu-
152쪽
Quod additur Tertio, futuriam, ut neque iidem Planetarum adspei sint; neque eorumdem Latitudines; neque speciatim Lunae Phases , ipsiusque, ac Solis Eclipses perinde appareant, &c. Respondent, ista,& caetera perinde prorsus apparitura, quando, licet ipsa sit Terra, quae revera describat Eclipticam; & Sol tamen est appariturus eam describere; & Planetae caeteri, dum percurrent Zodiacum, vudendi sunt varie cum ipso, ac inter se configurati , discedereque ab Ecli
tica, seu latitudinem sortiri. , -
Et quia Luna semper circa Terram seretur in orbita propria , quae perinde Eclipticam in oppositis Nodis secet ; perinde prorsus Phaseis iubibit, & Soli conjuncti, aut opposita perinde apparens, perinde Eclipsin patietur, aut non patietur,opposita cum erit,ac perinde creabit,aut non creabit in Sole, eum erit conjuncta; absque ullo discrimine. iQuod subjicitur quarto, deridiculum esse, Terram, Elementorum saecem, caeleste corpus existimari, ac Planetarum unum censeri r Respondent . Terram non esse magis reputandam Mundi faxem, quam Martem, aut alium Planetam: Nam & quamvis luce careat, carere
tamen caeteros quoque ; &, si caeteri luce Solis splendeant, eadem pariterti ipsam splendere. Non esse eam minus globosam, quam illos; ut proinde per aetherea
spatia circumduci perinde valeat. Non esse molis incongruae: clim, ut minor aliquibus, ita major caeteris sit. Et quamvis superficiem inaequabilem , asperatamque habeat; habere tamen de ipsam Lunam , ut Telescopio convincitur et & h bere caeteros quoque non esse improbabile , vel ex eo , quod plus. quam ex uno sui puncto lucem Solis ad nos reflectant ; ac aliunde obtuse luceant, neque Fixarum instar scintillent , tanquam majore radiorum parte ob amsiactus varios , alio , quam versum nos dest
Imis & quamvis senerationes, corruptionesque in Terra fiant: non posse probari, quin nant similiter in caeteris; tametsi ipsas non magis videamus , quam videri possent ex Luna , & caeteris eae, quae in Terra
Si fiant, non posse propterea ipsos reputari imperfectos e quoniam inmersectio est quidem posse unam rem quampiam corrumpi,
153쪽
r o INsTI Tu TIONI sauptione quorundam, alia, aliaque progenerare. Esse sane longe mai rem in ipsa Terra persectionem parturire hanc tantam florum, aliarum ire rerum elegantiam,cum id citra ullum molis suae detrimentum facianquam si corruptione immunis, absque ulla prorsus suae superficiei immutatione
Ad. haec, non modo Terram & Lunam commutare vices, dum sese vicissim obscurant, & illuminant; sed etiam quicquid Venus, aut Me curius apparcnt Terrae, apparere Terram Marti, Jovi, & Saturno. Et quicquid Mars , Iupiter, aut Saturnus Terrae apparent, Veneri, &Mercurio Terram apparere ; hoc est, quod attinet ad motum , ser- mamque ipsius; quod ad magnitudinis variationem , quod ad Phaseis .
Quod reputatur quintis inconcinnum, immensam adeo habere illam Fixarum a d erra distivitiam , ut tinus iste Magnus orbis puncti instit habendus sit: . Respondent; cum nulla sit ratio, nee sensu ficta observatio, quae eam minorem esse convincat; & ex ipsa aliunde lapposita, Phaenonisna omnia e clanius salventur, quam dum minor, juxta vulgarem optinionem , supponitur ; ideo non videri eam jure inconcinnam extitimari.
Nam quod vastitas quidem tanta reputetur sepersua; videri illos, qui ita sentiunt, esse summi opificis magnificentiae injurios; dum non eapse tes, quorsim Deus tam amplum Mimdum fecerit, ejus potentiam, sapientiamque ad sui captus, &, ut sic dicam, ad suae pariumniae angustiat
aod demum,sore ergo Solem quavis stella Fixa conspicua minorem; quando, si totus Magnus orbis conspici a Fixis , ob siti exilita em non possit; longe fuerit minia conspiciundus Sol, habitus dumtaxat quasi ejus centrum: Respondent, posse tamen Solem minorem non esse ; de minorem licet, posse tamen adhuc ex ipsi Fixarum regimie videri; quod, ut lucernae flammula procul e tenebris conspecta in amplissimam speciem dilatatur 3 ita per tenebras nocturnas dilatentur discuti stellarum, qui absque id dilatatione essent punctula mere inconspu
154쪽
Α s T R O N o H I c A. LIB. III. . I Imare & finurum , ut sol perinde amplificaretur, spectanis e tenebris, incereturque stellae instar conspicuus; utcumque absque amplificatione hujuscemoui, evasurus esset punAulum plane inconspicuum.
centrum, sive medium est, corpori omnium gravissimo, qualis est globus Terrae, debeatur. Sed respondent; Primum, ex mente Platonis, dari quidem in Mu do extremum, & medium; verum non idcirco extremum sepremum, neque medium Infimum censeri. Quippe supremum, & infimum dici dumtaxat comparate, sive respectu habito ad situm tartium animalis, hominis vero maxime; cui ubicumque in Mundo sit, illud est superius, ser-sumve , quod est ultra caput; & illud inferius, deorsumve, quod est ultra pedes. Deinde, Terrae quidem parteis esse, dicive posse graveis, quatenus ad Terram, ut ad totum, cujus incolumitas ex unione partium depe det, seruntur; at totam Terram secundum se neque gravem esse, n aue levem m is, quam Lunam, Venerem, aut quemlibet alium cael ium globorum, quorum partes similiter, si quapiam vi distractae fuerint, suum quaeque glob- pari jure repetent, & poterunt graves perinde censeri. . Λd-haee, dari quidem in Terra centrum, sive medium, versus quod ex accidenti gravia ferantur rex accidenti, inquam; nam per se serumtur dumtaxat versus Terrae corpus, cui uniri appetunt l, faciuntque int rim id per brevisitinam lineam, quam simul contingit resperure centrum at non idcirco Terrae centrum idem esse cum centro Mundi; posseque adeo gravia, ubivis in Mundo Terra fiterit, tendere versus ejus ce
Secundo illud, quod simplici eorpori,cujus di est Terra,unicus sm-
Plex motus conveniat: Quare cum Terrae competat rinus,ipseque deorsum ut motus partium indicat non competere circularem.
155쪽
Sed respondent; filsum imprimis id esse, ut Terra simplex eo
sit, quod experientia docet potius esse ex rebus adeo heterogeneis v rie columistum. Deinde, ne eorpori quidem simplici repugnare varietatem motuum, modo ii non sint in parteis senui oppositas; verum sint ex iis, qui in eandem partem, regionemve conspirent; quemadmodum dii titin jam est de globo sepra planum voluto. ΛΓhaec, non idcirco competere toti, quod ejus parti competit, si ut pars est, competat ipsi; alioquin enim totus homo deberet esse ombicularis, quod eius caput tale sit: quare &, non ex eo, quod partes Terrae recta feruntur, opportere recta ferri totam Terram , quando
motus rectum partibus ejus competit, ut cum ea uniantur, Terra autem tota unionem cum alia re non appetit.
Postremo, tametsi partium Terrae motus re s sit proprius, ipsis
tamen simul competere motum totius, hoc est circularem, quatenus dum cadunt, una interim transseruntur, eo modo, quo manui, praeter motus proprios, sursum, deorsum, prorsum, retrorsum, in gyrum,&c. competit simul motus corporis totius, cum quo incedente int
Tertio illud , quod Terra motu adeo risido dissiparetur, nosque ipsi adeo rapide translati, aerem a nobis profisum, effectumque quasi ventum intolerabilem, non ferremus. - Sed respondent; Primum, pollere Terram magneticavi, qua ter rena omnia revincta contineat eo scilicet modo, quo Magnes magnetica omnia , ut frusta magnetis, ac serri & terrena eo modo attracta dici gravia, non tam insita qualitate, quam impressa a Terra virtute; levia autem conseri ea, quae minus sunt gravia, minusve trahuntur, ac cedunt locum cum gravioribus, non, ut omnino distrahantur, sed solum, ut sint remotiora, sive exteriora, & cum propinquioribus, imterioribusve, per intermedia cola reant.
Deinde, non ideo dissipari Terram, quod quemadmodum parteis sui omneli ab intimis, ad extimas usque magnetica vi continet; ita in veat sese, & convehat ipsas, veloci quidem, seu uniforini tamen, &aequabili, placidoque motu, non autem ita, ut vel subsultet, vel impingatur in aliquid, a quo succussa parteis exturbet, pellatave a se ali que, & citius, quata quo ipsa tenuit, praejiciat. ALDiuitiaco by Corale
156쪽
AsTRONOΜICAE. LIB. LII. I 3Ad-hare, quod Aer quoque sit, ex ante-dictis , terrenae materiae, &suidiorem ipsunt globum, lanuginis insur circumvestiat ; ideb ipsum
una cum Terra ita circumserri, ut nos intra ipsum degentes , unaque transsati, eum non proscindamus , neque quasi ventum factuin persentiamus.
Et denique tamen, quoniam Acr fluxibilioris est substantiae . neque tam velociter abripitur, ac solidus interior globus; heine esse videri, cur lub AEquatore, & circiter ipsum, qua motus Terrae in ortum velocissimus est, aer sic resistat, inque occasum veluti eat, ut Nautae illum quasi ventum & indesinentem, & aequabilem experiantur.
Ne quidpiam dicatur de Mari, quod ob sui quoque fluxibilitatem
non nihil retardatum fluat, & ex sui cumulatione , objectuve littorum refluat, aut paullis aute attisimus. Quarto illud , quod nullum corpus aut sursum cinissim, aut super ne dimissio, ad perpendiculum cadere, si dum esset per aerem, locus Terrae, cui immineret, perinde subduceretur, ae emissae sursum sagittae, dum navis trans sertur, subducitur puppis equa emissa fuerit. Sed respondent, Primum, falsum esse sagittam sursum directe epuppi Minissam, in puppim non recidere; utcumque id hactenus suerit, 1ed ab inexpertia scilicet, obiectum. Nempe causian esse, quod n vis motum suum imprimat rebus omnibus , quae ipsa vehuntur , ac ipsarum interventu mobilibus omnibus, quae mittunt, aut dimittunt ipse. Et ex hoc fieri, ut dum arcus motum sagulae imprimit sursum, imprimat simul motum prorsum , quem ipse interim a navi, aut ab homine, ab eadem navi transvecto habet; sicque sagitta, dum est per aerem, immineat semper puppi, & in eam tandem recidat, propter hujuscemodi motum. Simile porro esse, non modo, dum quis e plerna, seu pede mali, Iapidem projicit in carchelium; verum etiam, dum lapidem e carcii sio dimittit in pternam. Is enim lapis neque dimisus ex parte puppis a malo deseritur, neque dimissus ex parte prorae, a malo attingitur; sed perinde in pternam, ac si navis quiesteret, cadit. Nimirum, quia licet dimittens nullum motum sibi proprium adhibeat, imprimi e tamen generalem, quem habet a navi, malo intercedente, impressum;
ex eoque fit, ut dimittens ex parte puppis lapidem , tantumdem ipsum
157쪽
versus malum Interim aufugientem retrahat, quantus est motus ipsius ma ii, & dimittens ex parte prorae, tantumdem ante malum interim prosequentem conjiciat, quantus est motus ejusdem mali. Itaque exemplum obje ni ita posse retorqueri, ut pari modo Terra motum suum imprimat rebus omnibus a se vectis: ac lapidem emissuin sursum , idcirco in eundem Terrae locum recidere, quod proiiciens ipsi non tantum propriam imprimat vim , qua adisit furtium; verum citam vim, quam habet ad erra, transferatur prorium, sicque dumis in aere , eundum semper locum respectet, & in eundem
o eodem modo, ἡ Turri dimissus, in locum, cui imminet, e dit, quod licet dimittens motum sui proprium non adhibea*, motum tamen imprimit, qui sibi sit a Terra, turre intercedente, imiressus. Deinde; ut motus mittae, lapidisve e navi einisti, aut dimissi, tisnest reipsa rectus , sed inflexus , & secundum lineam, quam dicunt Parabolicam ; ac apparet tamen iis omnibus, qui in navi sunt, rectus , seu perpendicularis , quoniam oculus non percipit motum, quo vehitur iple, quique est communis sagittae, ac lapidi; sed iIlum dumtaxat, qui praeterea imprimiturr Sic motum lapidis e Terrarursummissi, aut e turri dimissi, non esse quidem revera rectum, sed esse pelspatia Mundana admodum inflexum, & Paraboles apertissimae; ac apparere tamen rectum, sive perpendicularem omnibus a Terra convectis,
quoniam pari modo oculus non percipiat motum , quo ipse interim a Terra transfertur, quique communis lapidi etiam est; sed alium solum, qui praeterea lapidi, aut a projectore, aut a gravitate, attractione-ve fuerit impressus. Id solum discriminis esse, quδd aliqui possint extra navim consistere, qui motum nantis perpendicularem visum, observent inflexum; at nemo extra Terram figere pedem valeat, ut mflexum deprehendat illum, qui videtur ipsis Terticolis perpendicularis.
into illud, quod globus bombardicus in occasum explosiis io
gius tenderet, tanquam machina in ortum simul consequenter ac ru uis explosus in austrum, vel boream, tantumdem semper aberraret ascopo, quantum scopus, dum globus esset per aerem, ferretur in or
158쪽
Sed respondent Primit m ; ut duo Pila colludentes supra navis transtra parem quidcm vim , quantum est ex se , pilae imprimunt; unde S: habito respectu partium navis ; tantum- spatii peragit pila
versus proram , quantum versus puppim : verum qui cti cx parte puppis , adjicit proprio motum navis : & qui est ex parte prorae , subducit; ac fit exinde, ut milia pila in proram , tantum praeterea spatii aerei conficiat , quantum colluser a prora interim abducitur , dum pila est per aerem ; dc missa in puppim tanto minus coniiciat, quanto , dum pila est per aerem, collusor a puppi versus eam accedit : Pari prorsus modo, si lint duae machinae, altera ad ortum, altera ad occasum, ad se invicem paribus viribus collineantes; tantumdem spatii ab exploso ex utraque globo supra septificiem Terrae confici : quoniam licet globus explosus in ortum , habeat superad- έitam a Terra vim , explosus in occasum, subductam; interim tamen , quae machina explosit in ortum , tantumdem globum cons quitur, quantum ipsi motus a Terra accepti impressit , & quae explosit in occasum, tantumdem a globo abducitur, quantum ipsi motus a terra accepti subduxit: sicque compensatione additionis , de
subductionis facta globus perinde supra Terram motam , ac supra
Deinde, globum sive in Boream, sive in Austrum directum, perinde attingere scopum , ac si Terra quiesceret ; quod dum & machina,& scopus versus ortum seruntur , feratur simul & globus per aerem trajectus , ob superadditam a terra vim, ex qua efficitur , ut haec tria, machina, scopus, globus, intra eandem rectam semper contineantur. Postremo illud, quod nubes, aves, aliaque in aere suspensa, apparerent semper rapidimine serri in occasum. Sed respondent, Primum; ut qui per transtra navis salit, non in do motum sibi proprium, donec per aerem est, habet; verum Ptiam
motum impressum a navi, quo una cum navi transfertur, quam cumque in partem motu proprio saliat: Ita volucrem, v. c. dum supra temrat superficiem, ac per aerem volitat, habere prater motuiti proprium, etiam generalem a terra impressum , quo una cum ipsa tranfertur ,
quamcumque in partem ipsa interim volitet, aut quomodo cumque in aere haereat, suspensa-ve videatur. Quod idem proportionc de nube, caeterisque dicendum est.
159쪽
ΙNsTI Tu TIONI sDeinde , sicut salienti per transtra navis , tunc motus navis imprimitur , cum ejus pedes attolluntur ; ita motus Terrae tunc im primitur avibus , clim prunum e Terra , arbore, aliave re Terrae hae rente , sitnulque transsata , assurgunt i, repeti autem , ac velut inculcari , quoties volucres, ne ad perpendiculum , seu in locum Terrae, cui imminent , cadant , alis aerem verberant. Nempe aer etiam cum Terra translatus fulcimenti loco est , cui illae innixae motus
suos instaurent, ut esse possunt scamna transtris imposita , per quae ille dissilitet.
Denique , ut res melius concipiatur , considerandos esse pisceli intra aquam cuppa contentam , quam tranSserat navis. Quippe, ut pisces una cuia .aqua motu generali navis transferuntur , & in terim tamen perinde aut haerent , aut huc illuc varie moventur intra cuppam , ac si aqua quiesceret , neque cum navi transveheretur; se aves , & quaecuinque alia in aere sunt, ita motu Terrae penerali transseruntur , ut perinde aut haereant , aut quolibet versum per aerem moveantur, ac si aer quiesceret, neque cum Terra transferre
id ad ea , qua ex S. Scriptura. oe a demum loca Scripturae sacrae objiciuntur, eiusnodi sunt; ut videantur quietem Terrae partim expresse asserere , ut illa, Terra in alemumstat; de, fundasti Terram super flabilitatem piam, &c. vel tacite , quatenus motus non Terrae , sed Soli tribuitur , ut illa, oritur Sol, ct occidit; &, Regressus est Sol decem lineis; &, Sol contra
Vertim respondent illi, imprimis; Scripturae Sacrae scopum non non esse , ut homines aut Physicos , aut Mathematicos essiciat; sed ut pios , & ad salutem , seu gratiam , gloriamque supernaturalem comparatos reddat. Qu.ire & loqui eam de rebus, quatenus apparent
omnibus vulgo hominibus; ut quoniam sua salus omnium interest , intelligi ab omnibus possit.
160쪽
Α s T R o N o M I C E. LIB. III. 1 7 Parum curare ipsam proinde, quales res in se, & revera snt; cum erudiendis alioquin ad salutem hominibus , vulgares do rchus notiones susciant. Nempe , nisi plaeraque loca hoc modo exposuerimus ; hoc est , dixerimus Scripturam ad vulgi captum se demisisse, Scriptores-ve Sacros sese temperasse, accommodasseque rudi populo; futuros nos procul a germano sensu, quo Spiritus Sanctus intelligi voluit. Ac ne longe ab argumento , quod sit prae manibus , abeatur; Reputare Scripturam Sacram parum interesse , Terra-ne cum Caelo collata punctum sit , an-non : Ac ideo de Caelo , Terraque , ut de duabus Mundi partibus insignibus loqui ; quoniam tales esse videantur , dum Caelum , ut fornix , Terra , ut tabularum Mundani aedificii apparet. Ac rursus , parum interesse , Minimat- ne stellae in Firmamento lucentcs majora sint luminaria , quam Luna , an- non eatque idcirco loqui de Luna , ut de luminari secundum Solem magno; quoniam Luna, utcumque minor, minusque in se lucida, quani stellar ; ob viciniam tamen & major , & ampliore luce illustrans appa
Eodem ergo modo Scripturam reputare, pardin referre, Terra-ne moveatur, Sol vero quiescat, an- non; ac propterea loqui de Terra, ut quiescente, quoniam quiescere; & de Sole, ut moto, quoniam moveri nulli non apparet.
Quare & posteriora quidem illa loca paucis expediri ; Sapientem
scilicet, cum dixit, oriri MIem, ct OGidere; contendisse solum significare vicissitudinem in ortu, occasuque Solis apparentem; seu foret deinde Terra, seu Sol, cujus motu contigeret. Et Prophetam, cum dixit, Solem regresum decem lineis; aliud nihil voluisse, quam quod apparuisset intelligi; seu Solis, seu Terrae fecisset repressio. Et Patriarcham, Solem non moveri cum iussitat id solum curasse, ut Sol apparei et supra Terram consistere; seu Sol demum foret, seu Terra, cujus statu id praesta
Posse addi circa priora, intelligenda illa videri, non de eo statu,qui motui, sed de eo, qui exsolutioni, corruptioni-ve opponatur. Et cum verba praesertim illa, Terra iη aeternum ore sint omnium, adnotandum esse locum integrum his extare verbis, Generatio advenit Terra autem in aeternum sati