Libellus de dysenteria

61쪽

ita ut illum, quem modo blaterantem et exsultantem viis deras , Sequente fere momento vacillantem, aliena balbutientem , vel profundo somno sepultum et mortuosum vi deas. Ubi porro ex inflammatione Vehemente, actio animalis supra modum augetur , notae Virium Prostraturum, quando ad summum pervenit, subito Oriuntur, et gan

graena instat; quam quidem ob similitudinem ipse vulgus credit, plurimos qui dysenteriae succumbant, gangrue uaperimi. Non ignorare autem oportet, hanc de dysenteria opi nisnem magnis quoque premi difficultatibus. Ut nempe

vires tali modo convellantur, ne Cesse est, non solum auctam , sed plane exorbitantem solidi vivi actionem virium iacturae ante Cessis se, et quo brevius est spatium , intra quod vires hac ratione Prosternuntur, eo Vehemen tior oportet fuerit solidi antegressa actio. In dysenteria vero ista actio non adeo vehemens videtur , atque necesse esset, ad inducendum intra breve spatium completam vi rium iacturam; multis enim in morbis, maior est solidi vivi actio validioresque motus, qui tamen aegrum non praecipitant, sed diu interdum trahunt. Omnia ista mecum computans teneo : irritamentum dysentericum non solum non direCte demere vires, non Rugendo solidi actionem eas tantum exhaurire , sed praeter Virium momentum, alias quoque turbas, vel mechanismi corporis, Fel materiae in Censum esse ducendas. - Quae

' nam sint istae , non facile explicabitur; huiusmodi vero quid subesse. POsse , communis .experientia suadet. Omne enim i ritamentum non solum demendo vel terendo viresi

62쪽

hontines praecipitat, sed quoque turbando animalis oeco nomiae mechanismum. Ubi quis pleuriti de vera iugula

tur, non Virium iactura succumbit, sed actione pulmo num impedita strangulatur. Qui sobre intermittente ma ligna apopleCtica necatur, aeque non virium iactura, sed turbato Corporis mech unismo interimitur. Vasis enim minoribus vehementer Contractis, sanguis VerSUS mniora re gurgitat, et tam cordis quam pulmonum et cerebri AC tionem impedit. Vires vitales non sunt denitae, neque e haustae, sed mechanismo corporis turbato sus staminatae, unde mors accidit. Quid ρ venena quaedam, quae uni Versum Corpus Irritant, suntiae singularia, et Prorsus SPE- Cifica mechanismi turbamenta ρ Cantharides vesicam sistu iamque urinae guaviter afficiunt, . virus canis rabidi mus- Culos Pharingis, mercurius fauces linguam et labia reddit tumida. Fortasse quoquo irritatio intestinatis do sente rica, maiores subtiliori et latentiori corporis mechanismo movet

turbas, quam oculo Conspicere et ratiocinio eruere possumus. Si detractum ex suspendio Cernis, non temere argues, i Vasa Cerebri esse rupta, vel Cerebrum vasis tur gentibus tantum compressum , vel impedito aeris ad pul- moneS transitu mortem esse insecutam , nisi Culter anatomicus, fluxas tuas divinationes vel confirmaverit, vel limitaverit vel reiecerit. Si vero tu re tam contrectabili certi nihil desiniri potest, multo minus quidquam in ab

strusiore eVinCetti P. Recentiores duo tantum morborum genera agnosCunt,

scilicet ex valore et debilitate. Sed perperum Sane . Omnes noxae in angustos tales Cancellos Contorquentur, multa

63쪽

duntaXat Phaenomena non nisi Coacte hac ratione explicabuntur. Febres ex. gr. , quaΘ Certum observant Cir cui tum, aliique morbi periodici Plus minusve regulares, ex abnormi potius mechanismo, quam ex ni,normi virium actione Prosiciscuntur. Quis enim est, qui morborum RCCOSSus, Certo rGVertentes puncto, ex Virium valore vel languore cum veri quadam similitudiue deduca t - Omnes Contra machinae artificiales, Certum observantes Cir Cui tum, Certo quoque et intra Certum spatium revertente momento, a Sueto motu declinare possvat. Si exempli

gratia in tympanorum pectine dens desicit, vel huius modi quid mancum est, certo semper interposito tempore revertuntur in ordinati motus. Quid horologia nostra morbisne interdum laborant periodicis intermittentibus pAn libramento leviore vel graviore , an chalybe Plus nil

nusve reCellente moveantur , inde quidem tardior vel ci latior motus oritur, vix autem periodicus inordinatus. Unde propter hanc analogiam persuasissimum mihi est, morbos Certum observantes CirCuitu 1, a mechanismo Potius , quam a virium mutato Pendere momento.

Experientia id quoque testari videtur ; interdum enim

morbis insestantur Corpora, quorum .Vires PraesnuClatae,

et non obstante debilitate, pharmaci: tantum debilitan tibus sanantur. Ubique obvia sunt talia exempla, sed haud pridem est, ex quo mihi Contigit, singularem huius modi observare casum. Mulier quaedam triginta cirCiter annorum, febre intermittente quotidiana plures menses vexata, et eo magis debilitata, quod puerum lactabat, a circumforaneo medicinam accepit, qua assumta febris

64쪽

subito evanuit. Sed dolores artuum molesti, 'nxietates, Bliaque taedia febre multo graviora, in eius Vi Cem BC-eessere. LaC quoque ex illa medicina non paulatim sed repentino ex uberibus disparuit. Postquam mulier tres septimanas hoc modo traxit, febris revertitur et aliquot septimanas perstat. Venter tumet, oritur tussis Cum Sanguinis sputo, et magna virium prostratio. Quis est, qui Omnibus momentis porpensis credat, in exhausto tali corpore, pharmacis debilitantibus febrem posse fugari Θ

Factum tamen est ; multor enim opem ru tici in illis regionibus modicinam iacientis implorat, magnam accipit colocynthidis copiam, hanc bona si de devorat, oritur

vomitus enormis, si alvi fluxus adeo vehemens, ut non ingens solum humorum quantitas, sed ipse Cruor extur betur. Febris est fugata. Alvus sua sponte non Comprimitur , sed ultra quatuordecim dies cruenta fluit, summa oritur virium Prostratio, ut aegra Spondam exire nequeat, sed febris non revertitur. Tertia septimana miserrimam vidi, et denuo persuasus sum, interdum ad Curandos morbos, Vehementem. Conducere impulsionem,

et parum interesse, an ista impulsio a potestate dobili tante, an ab excitante sit prosecta. Prudentis certos ) In testini canalis adspectQilem mechanismum dysenteria esse turbatum nemo dubitat. Hanc ob causam me lici habito potissi-inum respectu mechanismi dysonteriam Sanare tentaverimi, et subinde hunc morbum ingestis vomitoriis, citaque hac ratione actione panalis advorsaria, turbas subito composuerunt, morbumque extemplo sustoeflverunt. De hae curations, quatenus sit sos-ritalis, infra uberius.

65쪽

medici est, omnia momenta probe trutinare, ne istos, quos a morbo liberat, in maiores praecipitet calamitates.

Priscorum aliqui multos morbos ex turbato mecha nismo , Pati Cio S ex virium mutato momento deduxerunt. Non diffitendum tamen, se Commenta Putiu8 qurim Veri tates posteritati tradisse. Vasorum , mentuum, ViSCe

rumque obstructiones aliaque fabricae vitia, in luxuriante potius sua imaginatione quam in aegrorum corporibus locum habuere. Si vero recentiorum utiqui omnes morbos, vel ex debilitate, vel ex valore ortos credunt, id mihi aeque ridiculosum videtur , ac si rusticus, dum Cometam in coelo cernit, hunc pro signo irascentis et minantis suprumi numinis habet. Unica et optima huius phae nomeni haec sibi videtur explicatio, quia liniversi mundi mechanismum astrorumque momenta ignorat; perindes medici morbos ex superante Vel desiciente vi explicant, quia animalis fabricae interiorem et latentiorem mecha nismum ignorunt. Verum equidem est, in praesente medicae artis statu,

dum impetu quodam, animalis fabricae tui has ad iustum ordinem redigit medicator , modum , quo id fiat, nescit, aeque ac is, qui, dum horologium suum noctu in mensa iacens a motu deiicit, id altera nocte vertit, et cum capsula prona in mensam potest, Vel, dum interdiu a motu deficit, fortiter id concutit, et eo fortasse motum denuo suscitat si habilis esset automatarius, bonus ille vir, certo horologium non concuteret, sed mechanismi vitia explorata lexi opella corrigeret: omnia in men ista, quae damorbis ex m. chanismo turbato oriundis dixi, quamquam

66쪽

in praesente Scientiae humanae statu, de illis opinandi potius quam ratiocinandi nobis est facultas, in transitu

tanaon monuisse alienum non videtur. Vastum saltem Patet therapeutices curriculum, interioris fabricae me chanismi momenta legesque, Secundum quas in ordinati motus subitanea impulsione Celeriter ad normam redigi queant, inVestigaturo; non iUCundum tamen , non temereo metiendum sed scopulis scrobibusque asperum neque Huctantem seculi applausus, aeternaque fama, dulce eruditorum brabeum o eli et ad Deos. Fortasse olim me di Cinae artifices latentioris mechanismi turbas a CCuratius rimaturi, dysenteriam quoque, virium momento SUSquedoquo habito saciliori 110gotio medicabuntur.

bus maximas movet turbas, vasa scilicet reddendo quodammodo paralytica, unde proinde in ipsis tunicis intestiuorum gangraena. Qui vero credunt, talem gangraenam a Praegressa inflammatione tantum oriri posse , pessime allucinantur. Ipse ego in externis oorporis partibus talem Vasorum culis paralysin obsquo praegressa inflammatione observaVI, talemque casum olim descripsi.

De hac re logi moretur Thornas Cetra Lond. Med. Journal ol. VII. p. 4 , et Samii illans aufert eserier Abhandi angen rum Gebraucti praetisciter Aera te) qui in cadavere , vasa intest norum tenuium sanguine turgida in v viit, perinde ac si satagnis siphone an atomico eis suisset iniectus. Idem auctor tunicas intestinorum vidit ulceratas , lumen eorum constrictum , sciromata in meseniorio , liene, omento, imo intestinum ruptiam. Similes observa iiones collegit Dona d Monro Samini ung aufertesener Abhandiun

structiones invenerunt.

67쪽

At non solum labricae vitia, sed sanguinis aliorum que etiam humorum Corruptio, omnem meretur nitentionem. Equidem non ignoro fuisse, qui ad Corrigendam putredinem acidum sulphuris, Corti Cena Chinae, aliaque PharmaCa optimo Cum successu aegris dederint; sed tan tum abest, ut illa experimenta omnem absolvant nume rum, ut in digitent potius, quantis adhuC prematur tene bris , animalis latentior oeconomia. Quid ρ Quaenam est putredo in Corpore vivente ρ Qualis corruptio P Quarum partium dissolutio P Qualis novarum et alienarum ProduCtio P Quaenam inter humores corruptos acidumque aliave pharmaca mutua assinitas ρ Omne id ignoramus, et prae cepta proinde clarissimorum Virorum non Solum non per petua esse possunt, sed etiam ubi sequi ea i uvet non ratiocinatione, sed Caulo tantum experimento explorari poterit. Ego saltem quod infra prolixius commemorabo acida omnia, summe novica deprehendi, et tam corticem Chinae quam alia amara et adstringentia parum conducere triplici luo didici. Quid ρ An id circo sanguis aliique humores omni aliena corruptione fuerint immunes ρ Id non facile coegerim ex

) Fortasse ipsa materia virulenta contagiosa si nimis magna copia generatur, omnes humores contaminat, et ipsum vitae Prin-eipium instar veneni nareotici suffocat. Saltein ii, qui in vitae periculo versantur, Dellius alios ea labe inficiunt, quam qui te viore morbo laborant. Imo Dentier inquit p. 35 ; plures ab iis, di, quorum morbus exitialis fuit, insecti sunt, quam ab aliis, qui P a morbo convesuerunt; gravius etiani usiligebantur, et euratu

68쪽

moniae, quae a Ttiso acido omnino non mitigantur, stas ortasse ubi dysenteria Corpus aliquod assi igit, humorum oritur alienitas perni Ciosissima, vires vitales intra breve

spatium sumaminans, quae tamen adiecto acido non tollitur neque corrigitur. Quum nostra aetas tanta tamque stupenda solertia Clae mica in e XColat artem sperandum , olim affore , tempus, quo humorum quale nicunque mor hosam misturam rite e Xploratam apta medicina corrigen teS, non Solum dysenteriae sed multis aliis noxis faciliori negotio medeamur. Eousque quidem si laxae coniecturae, medendi rationem Superstruere, ab enuni foret; O ) - liceat tantum disputantibus in vasto me di Cinae Campo ridentes Contem

plari prospectus.

,, tibus infecti sunt. μ

φ) Multoties la tamen saetum eit. Illi ex. gr. , qui exeoeli mutatione bilis corruptionem aleatinam , putridam etc. do- ducunt, tantum abest , ut hac ratione bilis corruptionem demon straverint, ut docta potius insomnia narrasse videantur. Ubi manum igni admoveris , combureris ; ubi laevus natator in undas praecipitem te dederis , suffocaberis. Harum potestatum effectum compertum habemus; aliarum vero, imo plurimarum efficientiam divinamus tantum. Quomodo ergo ex potentiis nocentibus morbi natura demonstrari et tali demonstrationi curatio superstrui possit , arduum est intellectu. Non improbaverim quidem disputationem circa potes latum nocentium emesentiam , modo disputantes intel ligant, curationem rationalem tali disputationi coniecturali noui'mere posse superstrui.

69쪽

Iostquam de natura et causis dysenteriae disputavi mus, instituti nostri ratio postulat, de Valetudine tuenda quidquam Proponere. Quamquam secundum Cornelium Celsum, sanus homo qui et b0ne Valet et suae spontuest, nullis obligare se legibus debet, aC neque medico

neque iatralipta egere; est tamen observatio quaedam necessaria, qua quis lue grassante utatur, quoniam tali tempore potentiae quaedam latentes in universum cor

Ad valetudinem tuendam ConduCit curiosa evitatio Ca Sarum , quae morbo ansam praebero Consuerunt. Omnis vero potentia, quae quid tu'm in Corpore Sano mutat, causa dysenteriae esse Pote4t Cum enim ultra sanitatem valetudo mutari nequeat, Certe ubi mutatur, in deterius vertitur, et grassante db senteria tantum non semper in hanc transire Consuevit. Quatenus tempestas varia dysenteriam faciat, supra posuimus, difficile itaque non orit, qua ratione ista morbi Causa evitetur tradere. Sunt, quis in Grassante lue medicus nusquam nou interrogatur, qua ratione morbus evitari queat. Universalia praecepta parum iuvant; oportet medicus sciat, quales circa diaetam errores sint vulgatis iiiiii, hominesque de his praemoneat. Talis praemonitio, docta disputatione longe est utilior. In hoc capite illos errores potissimum allegavi, quos plus vice simplici d3 senteriae anaam dara memini, praeceptaque, quoiuodo evitari debeant, subiunxi. Docta nou sunt ista praueepta, sed ad praecavendam senteriaeua utilia.

70쪽

sAtis secisse putant, si corpus exaestuans frigori non ex-' ponunt ', haec autem praecautio omnem non absolvit numerum. Non enim Corpora solum exaestuantia et sudore digesta, sed composita quoque, et sueto tantum Calore animali sola, subito frigore male afficiuntur. Neque necesse est, frigus diu in Corpus operetur, unico tantum ad contrahendam aliquam labem opus est momento. Quo tidiana id docet experientia. Tussiculosi exempli gratia, eodem fore memento , quo perflatui Corpus exponunt, tussire Coguntur, quibus Vero sistula urinae praesertim

.irritabilis, hi protinus crebra et inani mingendi cupiditate

Plurimi celerem hanc frigoris impulsionem ignorant, corpus diligenter vestibus Contegunt, sudantes perstatum vitant, et Sedulo Crepusculum cavent; sed si sortasse hora antelucana militum turma plateam transit, tympanorum que honibus eos expergit, ecce i qui nudis pedibus locio exsilii ni, invisum et inauditum Contemplaturi spectacu Ium. Tali levitate , haud raro noXam , Summo studio ex

anxietate evitatum Uno momento Contrahunt.

Ad praecavendam suem , non tantum anxia et angusta' cura, quam sedata potiuS attentione opus est. Exeunte aestate hic locorum tempestas est Varia , diurnum Calorem mognum, Vesperi ingratum Plerumque excipit frigus. Interdum tempestate Calida, Ventus surgit per

quam frigidus, imo subinde dies bini tornixo frigidi ot pluviosi calidis intercedunt, ita ut cum heri aestus nos prossit, hodie ad sOCum sedeamus. Qui suae spontis est, sucile harum vicissitudinum nocivam exitare potest esti