장음표시 사용
101쪽
lenum Princeps , ex professo , ut Munt, agit de dysenteria
Theumatica , qua humores acres Cum alimento e X pelluntur, primum sine intestinorum exulceratione , aliquando , diu tius affectu perseverante , Cum eorum ulcere : aC licet pOStulcerata intestina proprie dysenteriam appellari dicat, tamen dySenteriam ante exulcerationem eum morbum simpliciter appellat a). Circa nostra tempora Syden hami US : υ Quandoque inquit ne minimum quidem sanguinis per omnem mor ribi decursum iisdem mucosis dejectionibus) admiscetur:
sta quo non obstante modo frequentes sint dejectiones cum D ventris torminibus & colluvie mucosa, morbus haud mi ranus recte dysenteria voCabitur, quam Si Una manaret San-υguis b). Est ergo clysenteria : Vitiosorum humorum S cor ruptorum per infernam alvum , Saepe cum Sanguine, norinum quam Sine Sanguine , excretio diracilis , doloribus , torminibi sintestinorum torsione comitata. Symploma eSt in eXCreti S, cum actione depravata facultatis expellentiS, intestina enim in dysenteria, ex irritatione , quae nOXia Sunt , CX pellere nituntur. Morbus horum symptomatum generator eSt intemperies, modo ex manifestis qualitatibus, ut nimio Calore urente & phlogistiCO , saepe ex vitiata partium SubStantia, CUIN, Certo modo corruptis atque vitiatis humoribus humidum nativum intestinorum Constituentibus, natura, vi morbi eli Citata, ad expellenda noxia depravate movetur. SiC aestatis tempore & autumni frequentes sunt dysenteriae c), sicut in iis etiam qui Nimium calidis , & spirituosis cibis aC potibus utuntur. Ex
venenis assumptis, & speCiali humorum Corruptione, in Castris praeCipue , communes eSSe dy8enterias ob vitiatam in propria substantia intestino Ium temperiem, Commun1 Observatione Constat. In temperiem Corruptam in dysenteria interdum ab ipsis initiis, saepe sub morbi progreSSU, Sequitur alius morbus in unitate soluta, Scilicet abrassio intestino-Tum eorumque eX ulceratio , quas CI Uentae dejectiones necessario comitantur. Pars primo affecta Sunt intestina: per
102쪽
Consensum patitur etiam ventriculus sic, ut Ciborum coctio eorumque digestio vitietur, unde fit , ut Corruptis alimentis , simul Cum pravis humoribus ejiciantur , atque adeo mirum non est, Si dysenterici perpetuo afficiantur languore i&Contabescentia. Differentiae CommuneS morborum in beng- nos & malignos , acutos & ChroniCOS , Contagiosos , epidemicos , sporadicos, quas in Pathologia longe disCussimus, Omnes dysenteriae conveniunt a); sed differentia inter alias notatu dignior ea est , qua dividitur in rubram οἱ albam. Rubra est dum sanguis Corruptis humoribus mixtus fluit. Alba Cum alvi fluxus incruentus est, torminibus autem &doloribus intestinorum Conjunctus. Occasionem huic divisioni dedit Hippocrates , qui dysenter iam rubram Supervenire ait, quibus tumores in ulceribus repente dissipantur b . Praeter ea, quae prius hac de re adduximus , videre sufficiat wiIlisium & Franciscum de Savvages , qui hujus differentiae mentionem faciunt c .
Inter causas occasionales plet hora ad dysenteriam producendam plurimum facit. Qui sanguinis copiam in hypo- Condriis, intestinis , mesenterio Congerunt, faCile in dysenter iam labuntur, ut videre est in viris haemorrhoidum suppressionem, & in foeminis mensium retentionem patientibus , sicut etiam in iis , qui plures CiboS Sumentes , benequeCOnCoquentes, imi ventris Vasa sanguine replent. Obstructio occasionem maximam praebet dySenteriae, Quibus . alvus crudis humoribus , atra bile , Congestionibus , tumoribu , abscessibus , aliisque id genus incommodis laborat. huic morbo proClives esse Consuevere. Sed potissima occasionalis causa dysenteriae est diathesis, specialis Scilicet humorum intestinalium Corruptio , quam Satis proprie acri morniam dysente ricam appellare licet. Qui alimentis acribus &venenOSis veScuntur, SCorbutici, Strumosi, atra bile vexat venerea labe infecti, arthritici: qui ob specialem acrimoniam& humorum diathesim specialibus determinatisque. morbi
103쪽
vexantur , in dysenter iam nullo negotio incidunt, Cum facile sit, ut una acrimoniae & diathesis species, ob partis asseC-tae indolem novasque additas Causas , in aliam facile mutetur , Seu, quod frequentius accidit, utraque simul juncta molestet. Plet hora & obstructio in intestinis partibusque proximis non modo ad dysenteriam , sed ad Choleram, colicos dolores , pluresque alios infimi ventris morbos oC- Casionem praebent, sed cum his accedit diathesis dysenterica ob speciale vitium humoribus intestinorum inductum, fit dysenteria. Cum vero in omni inflammatione tria haec
ConCurrant, pler hora, obstructio , dia thesis sa) , inde fit, ut
inflammatis quavis de causa intestinis frequenter dysenteria Sequatur. Causa efficiens praeCipua dysenteriae est aertum manifestis, cum maxime OCCultis viribus intestina afficiens. Si hyems fuerit plaCida, ClemenS , pluViOSa, Ver. Butem siccum & aquilonium, fieri clysenteria S, EX Vero monet Hippocrates b . Sed hune morbum esse epidem iCum,& aliquando endemicum , Communi auctorum Celebri urn Calculo Comprobatur, inter quos praeter HippOCratem Consu Iere Syden hamium illisium & Uratis lavi enses Μedicos su D sciat q). Pestilens interdum ita est dysenteria , Ut saevisimus, acutissimus , & prorsus indomabilis morbus reddatur , quod quibusdam annorum Constitutionibus ubique, Sed praesertim in Pstris observatur. Diaeta Saepe dysenterias eXCitat, nam Cibi potusque aCres . Calidi, Spirituost: exercitia immodica: aestus magni , insolationes : purgantia, Vomitoria sortia, idque genus alia non raro dysenter iam accersunt. At animi pathemata , iram, Scandewentiam, moerorem diuturnum des Perationem , aliaque hujusmodi, sicut caeteros morbos' ita
dysenteriam prouUCere , Communi ObSer Vatione notum est. Et si clysenteria nullo non tempore in Vadat, tamen aestate ta sub autumni initia frequentius OCCurrit. Omnem aetatem
104쪽
9 6 Lib. III De Morbis infimi ventris.
tem & sexum molestat, sed pueros magis quam Senes, mares potius quam foeminas adoritur. Nonnumquam repente nullis antecedentibus notis incipit , saepe eam praeveniunt, membrorum lasitudo, Cibi fastidium , nausea, implaciditas, Cruditates , potus appetentia. Sub ipsis initiis rigor aut horror, quem aestus subinde sequitur , deinde intestinorum tormina, torsiones, dolor : post haeC prOXime sequitur alvi flu-Xus, quo humores pingues , Cras Si, aCreS, modo Cum Sanguine , modo Sine Sanguine excernuntur. Interea desidendi
Cupiditas adest, excretoque humore fugax levamen sibi aeger sentire videtur , reddit enim Cito desidendi neCessitas , prae- Cedente ventris cruciatu & dolore , atque ipsam exCretionem Comitante intestinorum depressione, Crebris dejectionibus, &molestissimo viscerum omnium quasi descensu. Sitis adest, potus tamen neC placide nec suaviter accipitur. Febre Carere interdum clysentericos, interdum affici, quantum sensibus judi-Care licet, videas; Sed reipsa pepetuo febricitate, ex iis quae
morbum Comitantur Conji Cere oportet, Omnes enim aestu Circa viscera Cruciantur , atque febriculas OCCultas , fallaces, non emiCantes , in visCeribus demersaS , ad Corpori S Superficiem parum aut nihil accedentes habere , mihi Se imper visum eSt. Pulsus parvi sunt, obscuri, submerSi, languidi . lingua albesCens mucilagine obsita, appetitus dejectus : vigiliae:
praecordiorum anxietas Cum exacerbatione CiICa Vesperam. horrida quaedam refrigeratio sedes praeCeden S , aestu sub Sequente : vomitus, aut inanes vomendi Conatus. Crescente morbo dejectiones frequentes, ut Vix miseri sellam fori-Caritam deserere possint, interdum tamen fallaces induciae ad aliquot horas Conceduntur. Febris manifesta adest, levis tamen & ad tactum parva, Sed rei pSa aestuans. Exterior Corporis habitus , facile refrigeratur vel minima aura accedente , subinde tamen aestus intercurrit. Urina modo impense rubet, modo turbida est , modo Cruda, sub hac tamen in constantia difficile & cum labore excernitur. Dejectiones mucOSae Sunt , CraSSae , biliosae , alimento incocto & putrefacto immixtae , saepe sanguine inter Sper Sae , non raro etiam stercore. Ventris tormina , torsiones , dolores nimium molestant, ut aliquando animi deliquium Sequatur non aeque
105쪽
tamen unum semper locum oCCupant, sed modo supra, modo infra umbilicum sentiuntur, prout mali somes superiora & tenuia intestina, aut in seriora & Crassa o Cupat. Interea aeger deficiente coctione & digestione alimentorum Consumitur e membra resolvuntur.& languent : lingua exsiCCatur , atque oris interiora phlogosi & excoriatione affliguntur. Faciei color mutatur, & ex vivido tristis evadit: vigilia tenax : cibi fastidium summum Cum maximo bibendi desiderio. Μorbo ad summum apicem evecto , pulsus debiles, Obscurissimi: virium consumptio maxima : lingua sicca: febris interiora urens Cum externo algore : dolores : tormina vehementissima : interdum singultus & convulsiones, &crebra animi deliquia : pectoris oppressio : dejectiones sanio-Sae , Cruentae , CraSsae, mucosae, Carunculis & ramentis in terSpersae : summus languor : impotentia surgendi e lecto: ad ea , quae offeruntur , suscipienda prava dispositio, Dysenteria in mortem , salutem , aut alios morbos terminatur. Si praedictis malis in statu morbi accedat sanguinis sinceri, multa Copia excreti, Cum labore profusio, aut dejectiones nigrae Sint, metidae , ramentosae , ut intestinorum ulcus male moratum monstrent , interimque labia livent, oculi cavi sint, omniumque ferme actionum impotentia, haeC omnia mors inevitabilis sequitur. Quod si morbo in statu constituto dejectiones sensim ad meIiora mutentur Cum Conserentia aegri& virium tolerantia , itemque sitis non Urgeat, neC tormiana nimium molestent, atque aegrotans ad ea , quae offeruntur, bene paratus sit, in salutem terminare Spes est. Transit dysenteria in gangrenam inevitabili fato, quoties dolores& tormina, vi mali permanente, sub pravis dejectionibus, viriumque exolutione deficiunt. At transitus in lienteriam, quod etiam in elici effectu fit, contingit, Cum dejectiones , morbo minime imminuto neque aegro levato , aqueae Sunt, partim aut nihil dolentes, crudae & incruentae , satis tamen copiosae , & frequentia molestae. In tenesmum bonis aegri rebus terminatur dysenteria, quoties malum Seu serpendo, seu metastasi ex intestinis superioribus in finem recti decumbit. Remanet tune desidendi Cupiditas , sed dolor in ano est. Excernitur quidem mucosum pituita plenum, & mo
106쪽
98 Lib. III. De morbἱs infimi ventris.
dice cruentum, sed hujusmodi dejectionibus interponitur ex-
Crementusn , quod eX Cibo probo Coactum figuratumque est. Febris imitior , aut Certe nulla , redditque sensim appetitus. Hoc mali genus, etiam sine dysenteria praeCedente, his Symp- tomatibus ingruere solet sed neque per se occidit, neC diseficillime tollitur , nisi negligatur: nam si vetus nimium fiat, ulcus relinquere solet sordidum ac purulentum , idque in fistulam vertitur , quae aegerrime remediis tollitur. Omnis dysenteria periculosa est, at interdum acuta, saepe Chronica esse Consuevit. Si firmus homo est, re neque Curatur , reddi pristinae valetudini potest; si vero invalidus aliquis est ac Vehementer morbo extenuatur', ipsumque intestinum profundo vetereque ulCere labefactatur , scire licet, medicinam omnem inanem esse. Neque ignorare oportet, foeminas puerosque laetentes facilius ex hoc morbo , quam viros &
In eua ratione dysenteriae apud optimos quosque auetores multa est varietas . quidam enim ex hypothesi methodum fingunt, alii observatione ducti rem dirigunt, ut pro Sua quisque observandi ratione Curationis modum disponat. Nos vero ex omnibus, quos videre liCuit, eligentes quod optimum visum est, quodque ObServatione utile eSSe Comperimus, dysenteriae Curationem SiC instituendam Censemus. Igitur Medici intentio in dysenteria tractanda ita dirigi debet , ut , minime cohibendo materiae Corruptae eXCretionem , Vires sustineat, ut morbo serendo pares sint: itemque humores Corrigat, ut intestinorum ulcerationem impediat. Ergo jusculum parari debet ex pullo gallinaceo & carne vitulina , addita borragine, pro Communi aegroti cibo. Potus sit aqua simplex, liquore ex nitro & marte, seu tinctura, Ut Vocant, elastica, alterata, duae enim drachmae hujus liquoris pro octo libris aquae sontanae sufficiunt. Gelatina Cornu Cervi pro siti & calore temperandis identidem propinari potest. Sub ipsis initiis dysenteriae vena brachii aperienda, multum tamen sanguinis non extrahendum, nam praeterquam quod ventriculus & intestina multum sanguinem sine dam no extrahi non patiuntur , hic morbus de eorum genere
est, qui vires nimium debilitant. Purgatio in dysenteria noxia
107쪽
xia est, ducit enim humores per partem assectam, ea que amictam ulterius affligit. Accedit, quod purgantia omnia , quantumvis levia , Ventriculo & intestinis infesta sunt. Rha barbarum torrefactum , quod ex Consuetudine potiusquam utilitatis ratione Communiter praescribitur , humores incendit partesque irritat, etenim ustione , ut ben d advertit Duretus a), acre redditur. Idem intellige de miroba
lanis torrefactis, nullum enim Commodum ex iis medicamentis , quamquam Communi usu receptis , in hoc morbo ob servavi. Emeticum , incipiente dysenteria, post venae sectionem, etsi non perpetuo praescribi debeat, Saepe tamen proficere, experientia Compertum, virides namque, biliosos humores , pituitamque Corruptam ad intestina fluentes cum fructu revellit, & evacuat. Igitur ipecaeuanam ad drachmam Semisem Cum pauco jusculo praescriptam bonos interdum in dysenteria produxisse effectus , observatum est, ut inde radix dysenterica per excellentiam appellata sit. Fatemur tamen ingenue, vires emetiCas hujus radicis notissimas esse, sed non aeque notam esse vim directe dysenterias oppugnandi. Inter medicamenta interius praesCribenda, CaeteriS praeferendum Censeo lae Caprinum .deCoci o herbarum vulnerariarum mixtum, Cum temperandi , & ulcera corrigendi au impediendi facultates habeat. Quod si stomachus laC recuset, decoctum album ex pulvere Cornu Cervi es mica panis albissimi, more Sydenhainii, aut ex praescriptione Pharma Copeae Μatritentis, tuto propinari potest. Herbae vulnerariae plures sunt , hic tamen prae Caeteris Conserunt vinca pervinca , hyperiCum, Sanicula scordium, aliaeque hujus
modi, quas omnes longe recenset, & explicat Lemeritas b). Clysteres sub initiis & augmento dysenteriae applicare, &identidem repetere expedit. Qui fiunt ex decocto ossium Capitis ver veris, additis herbis vulnerariis, optimi sunt. Congruunt etiam ex lacte, vitellis ovorum, & rodosapharo seu syrupo rosarum viridium. Sed morbo jam ad statum acce-N a den
108쪽
roo Lib. IV De Morbis infimi ventris.
dente, ex Rinallinae aqua communi dissoluta, pauculo diasco dii immixto, Componendi sunt, etenim gangrenae , febri, &ulcerationibus opponuntur. Pro hoc morbo plura laudantur specifica , ut pulvis unicornu , sanguinis draconis , priapus
Cervi, hepar serpentis, Cortex CasCarillae , Caput mortuum Vitrioli, album graecum seu Stercus Cani S, erinaceorum teStae uStae, pulvis e turture , stercoris asinini Succus , aliaque
id genus plurima, in libris Medicorum passim obvia , quae nee fidem merentur solidis observationibus standa tam , ne effectus edunt laudibus & promissis respondentes, ea enim εpes hominum primum inflant, deinde destituunt a). Optata nulli bi liberalius quam in hoc morbo praescribit Sydenhamitas, nec inficias imus sub moderata dosi interdum prodesse, Sed caute cum iis agendum docet experientia, quippe fluxum ad tempus cohibent, qui postmodum majori impetu reVertitur. Adstringentia in hoc mali genere noxia sunt, intestina enim vi morbi constricta magis Comprimunt, materiamque intus, OCCludendo, multa damna inducunt. Ergo sub finem morbi levia tantum subadstringentia ad parteβ firmandas ComaulimuS, atque inter caetera elactuarium peruvianum adSIringens Fulleri commendamus.
DFrenteria, si ab atra bile inceperit, laetatis b).
Non modo cum incipit, sed quae morbi progressu accedit atra bilis dysenteriam laetatem reddit: is Quin etiam torvmina inquit Celsus ab atra bile orsa mortifera sunt. ν aut si sub his, extenuato jam Corpore, subito nigra al- ν)Vus profluxit c . Sed audiendus Galenus , qui sic loquitur. Ab illa , quae a quibusdam pallida , ab aliis bilis flava no- 'minatur, maxima ex parte incipit intestinorum difficultas,
109쪽
v abrasis prius in summa parte propter humorum acrimoniam arantestinis , postea Vero exesis adeo, ut exulcerentur. HalaCDigitur intestinorum difficultatem saepe sanavimus: quae Ve-Dro ab atra bile fit, insanabilis est prorsus, cum nihil differatu a cancro ulcerato aν'
msenteria laboranti , si veluti carunculae exeant, lethale
' In difficultatibus intestinorum inquit Galenus), cum
Nadhuc Constituuntur , quaedam Corpora pinguia excet nun-υtur: post haeC autem, nisi prius desierint, quaedam raramenta intestinorum, ablata ipsorum superficie interiore, quae N membranosa existit & densa, illi, quae Cutem exteriuS COn-υ tegit, Cuticulae appellatae, proportionalis. Post haeC autemn aliquid ex ipsa abraditur substantia intellinorum, in quo tem- Npore non adhuc fieri difficultatem intestinorum, sed jam γ' factam atque completam dicimus esse. Quando igitur partes Nadeo magnae intestinorum excernuntur in difficultate intes-vtinorum , ut possimus eas carnes nominare , laethalem ait in CSSe morbum, Cum neque Caro ConcresCere , neque cicatriκω obduci in tali possit exulceratione j .ra
Ubi sanguis G strigmenta per alvum re iecta fuerint , septimo
die desinunt, avi decimoquarto , aut vigeSimo, aut quadra' geSimo , aut intra Boo tempus : hujusmodi dejectiones etiam eo, , qui ante fuerunt in corporibus , morbOS tollunt, invete ratos quidem spatio temporis majore, recenteS vero etiam paucis diebus levare possunt Na).CUm HippoCrates, paulo ante, pessima dysenteriae Symp- tomata enarrasset, iisque tantum spem eSSe reCuperandae Salutis affirmasset, quibus gravissimorum symptomatum paucissima abessent, tunc demum , inquit, tormina , quae be-
110쪽
162 Lib. IIL De Morbis in fimi ventris.
nigne , suaviter, & Sine magnis symptomatibus septimo die desinunt, aut deCimo quarto , aut quovis modo intra quadragesimum, Corpus ab aliis morbis liberare, quod utique experientia confirmatum habemus: lienosis enim prodesse dysenteriam, & insanientibus, ipse Hippocrates ex vero notavit a
In longis senteriis appetitus prostratus, malum, G' cum fe
In omni dysenteria seu acuta, Seu Chronica , dum inc pit , deficit appetitus, sed in longis minus, sorte quia malum inferiora & Crassa intestina oCCupans, superioreS partes non multum ostendit; at Si appetitus , procedente morbo, nimium langueat, indicium est , ventriculum labefactari; nihil enim vetat, ut quemadmodum bono omine dysenteria in intestinis tenuibus incipiens, postmodum ad Crassa serpendo descendens , in tenesmum abeat & terminetur, ex adverso, quae in crassis intestinis incipit, ad superiora tenuat, & vem triculum atque praecordia inficiat, quod magis Confirmatur, cum cibi fastidio labris aCCeserit, ea enim ex visCerum phlogosi aut Corruptione nascitur. Discimus hinc, Medici studium in dysenteriis longis in id incumbere debere , ut malum a superioribus partibus avertat, quod fiet adstringentia omnia vitando , etiam per Clysteres , & optata , εἱ calida medicamenta , & nimiam remediorum sarraginem. i Prosunt Crurum frictiones & lavationes, & ea omnia, quae ad insernas partes vim morbi adducunt. V. D 'senteria , qVae intempeStive SiStitur , abscessum facit, 'eI in lateribus atque visceribus , vel in articulis. An biliosa quidem in articulis φ Cruenta autem in lateribus atque visceribus cy