장음표시 사용
121쪽
rumque partium ventris vitio, phlogosi, duritie , debilitate procedat, vomitu superveniente , non modo non Solvitur, sed & pejoris conditionis redditur. Idem intellige de alvi fluxu diuturno ex pulmonum tabe, aliarumque partium principum inemendabili malo nascente. Ergo tun C tantum Conducit vomitus ad diarrhoeam tollendam, Cum haec ex humorum affluxu a Capite, aut forte a toto Corpore in intestina oritur, tunc enim , revulsione humoris facta in ventriculum, alvi profluvium Solvitur. HinC discimus, non fa- Cile nos titulo imitandi naturam vomitoria in alvi fluxu diuturno debere praescribere: DNam non aeque bene neC un radequaque potest ars naturam imitari, ut in humoris ex cernendi quantitate, Conditione, tempore, modo a a-Driformiter se habeat, valeatque id solum , quod vitiosum εν est & morbum facit, salutariter educere a .ra
Quibus biliosae sunt egestiones surditate superveniente ceSSant. Et quibus surditas, biliosis supervenientibus cessat b .X Quibus in febre aures obsurduerint, his sa vis e naribus es suens , aut amus exturbata morbum solvit c .
XI. Ophtalmia laborantem alvi prosuvio corripi, bonum d).
Nec perpetuo surditas, neC ophtalmia alvi fluxu superveniente tolluntur, si enim haec mala ex Cerebri phlegmone, intemperie, aut alio valido morbo proveniant, ut in phreniticis , inaniaCis, delirantibus, convulsis Contingit, alvi fluxu non tolluntur , atque temerarium esset, ΜediCum per medicamenta Cathartica, sub praetextu naturam imitandi in his Casibus ventrem movere. Sed si surditas, ophtalmia, aliaque,
122쪽
ii 'III De Morbis in i ventris.
id genus , capitis incommoda ex fluxione a cerebro in subjectas partes procedant, humore in intestina converSO, Sponte naturae tolluntur.
Quibus spumosae egestiones in alvi pro viis, his de capite pse tuita defuit a .
Perpetuum non est, Spumosa eXCrementa per alVum ejecta ex capite pituitam fundente nasci , nam , ut bene nomiat Galenus, spuma ex intestinis, aliisque partibus male affectis , praeter cerebrum , oriri potest b). Spuma ergo in excrementis alvi probat pituitosum humorem spiritu statuo-S'Urepletum, atque igneo viscerum Calore agitatum ; idci Co egestiones spumosas damnat Hippocrates in Prognosticis, nosque in ejus Illustrationibus, quid similes evacuationes in dicent , explanavimus c .
Stercoracea nisi egestio cum tensione , alvum malo assectam
In senibus, quibus diarrhoea ex imbecillitate familiaris eSse solet, stercoraceum alvi fluxum aliquando vidimus , qui diuturnitate temporis eos Confecit. Id ipsum observavimus in scorbuticis , his tericis , iisque , qui ataxia spirituum laborantes, neC bene alimenta Concoquunt, neC probe digerunt; unde plurima excrementa in alvo Colligunt, ut ex assumptis alimentis, ex ea tantum portione , quae in vaporeS Verti pOtest, ali videantur, reliquum in eXCrementa ConVertantur. In his ergo, dum alvus stercoracea per multum tempus dimittit , neC roborantia , nec adstringentia locum ullum habent, sed diaeta tenuis ita Comparata, ut plurimum vaporis alimentitit, parum excrementi tribuat, ipsos adjuvat.
123쪽
Est verὸ sanguinem multum grumosum fundere ale sa).
Dejectio nigra velat sanguis cum febre, S sine febre, mala M.
EXCretiones sanguinis per infernam alvum ad tria capita reduci possunt, quae triplex diarrhoeae sanguineae genus Constituunt. Ejicitur aliquando sanguis ex haemorroidalibus Venis modo cum fructu , modo Cum perieulo; si enim Certis temporum intervallis fluat per aliquot dies moderate, sine viri uim languore, & sine symptomatibus, non solum ea evacuatio utilis est, sed & a magnis morbis, insania, phrenitide , peripneumonia , hypoCOndriorum phlegmone, aliisque hujusmodi liberat. Si haec sanguinis evacuatio nimia Sit, per plurimos dies duret, atque grumosus Sanguis Consertim eXeat, periculum est, ne aeger in Convulsionem , hydropem, aut syncopem incidat. Familiare est omnibus , qui ex haemorrhoidibus sanguinem fundunt, Colorem foedatum habere , affectionibus partium ventris laborare, vitamque valetudinariam transigere. Insuper : Valde pallesCunt, tor- νγ pent, ignavi sunt, Cibum fastidiunt, cruditate laborant : &γγ quum excretus est sanguis , languidi fiunt, membra resol- νγ Vuntur , Caput vero levius & agilius redditur: at si per ,1 Circuitum nihil sanguinis effluxerit, Capitis dolore vexan-υtur , oculorum acies hebet, tenebrae eiS Obversantur, Vertiginem patiuntur. Inde alii infiniti in Comitialem morbum vincidunt, tumidi, veluti Caligine perfusi, aquam intercu-ntem patientibus similes : alii morbo atrae bilis, aut ner-υUOrum resolutione tentantur, nam ex consueti profluviii sanguinis retentione hujusmodi mala proveniunt sc).1, Neque omittendum , haemorrhoidas, post ejectum sanguinem humorem pituitosum, Calidum, acrem, & atra bile Commi tum sub tenesmi forma fundere, quae omnia plane pru
124쪽
116 Lib. III. De Morbis infimi ventris.
dentem Medicii in postulant, patientemque aegrum, si enim sanguinis , aut humoris praedicti evacuatio nimium permaneat , debilitatur aeger , si vero medicamentis adstringentibus sistatur , intus inClusa materia morbum gravem Saepeque lethalem inducit. Ergo his, quibus haemorrhoides fluunt, medicamenta purgantia quamquam alvi stiplicitate ferme perpetuo affliguntur ) numquam dare Oportet, neC medi-Camina Calida , neC quoviS modo Corpus urentia , quin potius natura jusculis temperantibus, identidem repetitis, fovenda, eique ac tempori reliquum negotii Committendum. No-Cet etiam , CorpuS nimium refrigerare ; sed praesertim frigida medicamenta ipsis haemorrhoidibus applicare, & lumbis
noxium est. Alterum evacuationis Cruentae genus fit , Cum ex hepate affecto & imbecillo fluit per alvum Serum Sanguineum simile loturae Carnium recenter mactatarum. Alio denique modo fluit sanguis per in sernam alvum, Cum apertis aut ruptis mesenterii, in t tinorum, aut aliarum partium ventris vasiS sanguines, Cruor modo Sincerus, modo humoribus mixtus , interdum grumosus magna satis Copia e funditur. Id evacuationis genus aliquando integra valetudiane , aut parva saltem laesione, accidere Consuevit his , qui bus aliquot Corporis membrum abSCiSSum, Aut ConSueta Sanguinis evaCuatio quovis modo suppressa est. At Cum vi morbi id contingit, magno aegrorum discrimine fieri, observa
tione didicimus. Has omnes sanguinis eXCretiones aCCurate
persequutus est Galenus sa); sed quoniam haec doctrina acipraxim , si quae alia , utilissima est, placet, quae novissimus scriptor & satis accuratus Lie ut haudus de his rebus fideliter tradit, transcribere: νγ Inter rariores morbos recen Seriis debet sumus hepaticus: ni, uti mos est, hoc titulo insig-υniantur affinia profluvia. Genuinus se prodit dejectioni-1abus SubCruentis, vel loturae carnium similibus : aC febre vlenta Stipatur ; non secus ae Cibi fastidio & oris amaritie: υ praeterea erumpunt flatus; minguntur urinae biliosae ; tu -υmet cum dolore & renitentia hypocondrium destrum;
125쪽
is facies colorem subluteum induit; ingruunt tussis & spiran- di difficultas ; sanguis demum e naribus vel ore prosilit. Nonnulli inter recentiores hunc aflectum pro quodam flu- , xu haemorrhoidali interno perperam habuerunt: sed observationes e cadaveribus depromptae arguere videntur hepar haud immerito a Veterib US inCUS3ri ... OCCur-ν, rit alvi suxus cruentuS , Sub quo Sanguis majori saepius proventu egeritur , a dysenter ICO , Leba LlCO, es haemor-Mrhoidali summe disCrepan S, quem, Ob Suam duplicem pro-D Salpiam, gaStro-mPSentericum VOCitare lubet. A disi uptis vasis is gastricis , vel mesentericis oriri hanCCe haemorrhagiae spe- Dciem, docet autopSia Cadaverum: hinC intelligitur, cur vo-Dmitum Cruentum plerumque eXCipiat. Sanguis per podi-MCem excretus a diversa in primis viis mora , & a varia ν, morbi sede, nunC SCilicet in StomaCho , nunC in graciliori Dbus intestinis, vel in crassioribus , sub multiplici cons-ν, pectu se profert. Ideo vel sincerus & floridus deprehen Dditur , vel foecibus alvinis probe mixtus & foeculentus observatur : alias inodorus & graVeOlen S occurrit, ob ni, norem scilicet vel longiorem, quem perCurrit, tractum D priusquam per pOdiCem foras amandetur. Etenim ratione morae in tubo intestinati diversum Colorem induit varium-Μque foeditatis gradum Contrahit, atque ex hocCe putrido, latice infensissimum quoddam haud raro emergit delete, rium, quod non solum lypothymia S aCCersit, sed etiam necem insert. E dejectionum atro Colore Morbtim nistrum ab Hippocrate dictum fuisse fluxum gastro-mesentericum 1 jam supra notavimus ; ad quem proclives eSSe melancho-Dlicos & scorbuticos, norunt practiCi sa).'' Quod caeteras attinet exCretiones nigras , sed in Cruentas , satis de his loquuti sumus in Illustrationibus ad Hippoctatis Prognosti n
& in tractatu de Febribus lingua vernacula b). '
126쪽
118 LibIII De morbis infimi ventris. XVI.
Cum morbus aliquis incipit , si quid excernatur , id tunc naturae
ratione si' lege non excernitur , Sed sunt omnia earum , quae praeter naturam Sunt in corpore astrictionum, si tomata.
ιandiu enim ci causis morbum facientibus gravatur natura , S humorum adest cruditas , tum ut aliquid recte evacuetur , feri omnino non potest sa). Excretiones per alvum attentis colore, Substantia, exeundi modo, & effectibus , jam satis supra ex HippoCratis doctrina explicavimus. In praesenti breviter tironibus monstra re expedit, quodnam judicium sit serendum de ventris evacuationibus , quae incipientibus morbis Contingunt, ut distinguantur ab illis, quae in Crisi adveniunt. Igitur similes evacuationes recte dicuntur Symplomaticae, quoniam , ut Optime in hoc textu Galenus monet, non fiunt ex naturae sanae & ex se ipsa operantis lege, sed vi morborum Coactae ad expellenda noxia. HaC ratione in se ipsis spectatae numquam bonae Censendae , quia perpetuo morbum supponunt graviorem , aut leviorem pro ipsarum Conditione. Sed ex accidenti eas proficere in febribus acutis , malignis , peteChialibus, aliisque hujusmodi, multarum observationum fide Cognovimus b); quapropter eas prudenter tractare Convenit : neque umquam Cohibendae , nisi summa urgente neCessitate, quin potius tolerandae, etsi probae non sint, ut majora mala vitentur. Dum acuti morbi incipiunt, natura a Cau Sa morbum faciente irritatur , humores disgregantur, & putredo sensim ingruit c). Ergo eam materiem ut inutilem & noxiam natura expellere nititur , quod si bene fiat, magnum affert levamentum , Cum ea enim pars Causae morbificae ejicitur: si vero obviarum angustiam, viscerum inflammationem ab ipsa materia acri & putrida effectam, aut naturae languorem non expellatur , magna inde damna , &
127쪽
mortem saepe induci, videmus. Idcirco permissis hujusmodi symptomaticis exCretionibus, id Medico agendum incumbit,
ut mo1bum earum generatorem accurata methodo corrigat &emendet.
Uno die suere alvum, saepe pro valetudine est: atque etiam pluribus, dum febris absit, S intra septimum diem id conquiescat. Purgatur enim corpuS , S , quod intus laesurum erat utiliter effunditur '). Pulchra sententia & ad usum praeticum accommodatissima, fluxum enim ventriS, qui Sponte naturae eXCitatur, Cito Cogere velle , hostem intus CoerCere est. Consulendi ergo tirones , ut hanC Celsi sententiam prae oculis habentes alvum fluere sinant per aliquot dies, & aegrum quiete, abstinentia potus, laudabili vici u, & somno disponant, ut diar- rhoea intra debitum tempus ex Se ipSa Coerceatur.
st. Crediderunt hinC aliqui, morbum esse novum & vete-r1bus Incognitum, idque Confirmant auctoritate Plinii ita loquentis: ν, Id ipsum mirabile, alios morbos desinere in ,, nobis, al1os durare; siCuti colum. Tiberii Caesaris prin-ν, Cipatu irrepSit Id malum, nec quisquam id prior impera-Dtore ipSo sensit, magna CIVItatis ambage, Cum edicto ejus F, excusantiS valetudinem, legeretur nomen incognitum bu Sed cordatiores , re mature in Specta, Colictam dolorem m0γhum non esSe noVum , ex Vero affirmant sc) ; Hippocratem enim ipsum descripsisse Sub risi nomine , ejus opera attente
128쪽
1 et o Lib. IV De Morbis in fimi ventris.
legenti notum fit, illiacum enim malum & colicum pro uno, eodemque morbo habuit, & accurate descripsit sa). Romana civitas Vespasiani temporibus, quibus vivebat Plinius , in
rebus medicis parum exCulta, mirata est nomen incognitum ; verisimile enim est, cultissima Celsi, qui Tiberii temporibus floruit, opera , parum adhuc apud eas gentes viguisse, sic enim scriptor hic, omni laude major, de hac re loquitur : u Intra ipsa vero intestina Con Sistunt duo mor-υbi, quorum unus in tenuiore , alter in pleniore est. Prior DaCutus est: in sequens esse longus potest. Diocles Caristius tenuioris intestini morbum chordapson , plenioris ileon no-υ minavit. A plerisque video, nunc illum priorem ileon, huncis colicon nominari b).,3 Si attente naturam , effectus , phoe nomena doloris illiaci , & Colici Considerentur , eundem omnino esse morbum, sola Symplomatum vehementia di Versum , quivis intelliget. Cum tamen Galenus hos morbos distinxerit, atque scholae in ejus ferme verba juraverint, inde laetum , ut plerique scriptores divisim de his malis, tamquam distinctis , egerint. Nos autem pro tironum usu aCCommodatissimum duximus , ea mala sub uno Capite Comprehendere , ita enim fit . ut vetustissimorum Μedicinae Principum de his effata Comprehendant, & forte aegritudinis indolem plenius agnoscant. Est igitur dolor Colico- iliacus : affectio intestinorum dolens , cum praeternaturali eorum, NerSuS Superiora, motu Conjuncta. In hoc malo dolor modo tenuia , modo Crassa occupat intestina: nunc fixus, nunCvagus & inconstans est; quapropter omnia intestina pro parte affecta vere habentur. In Physiologia monstraVimus, intestina motum habere partibus solidis humani corporis proprium, quo alimenti portionem recipiant , & foeces ad inferiora pro earum expulsione promoveant c). In dolore colico-iliaco, intestinis praeter naturam affectis, motus invertitur versus superiora , indeque vomitus hunc morbum ferme perpetuo Comitantur Cum summe difficili inferioris alvi
129쪽
Cap. X. De Dolore colico iliaco. I 2I
adstriistione. Dolor colico-iliacus symptoma est in actione depravata facultatis animalis non principis, nempe Sentientis, & moventis. Μorbus horum symptomatum generator est Saeph intemperies , raro admodum soluta unitas ; vidimus enina in Pathologia , dolores ab intemperie potiusquam unitatis solutione generari sa). Igitur intemperies, quae in qualitatibus manifestis Consistit, aliquando sed rarbmorbum hunc Creat, Calorem enim immodicum, & frigus improvide susceptum intestina labefactare , eaque dolentia
reddere, observationibus notum est. At intemperies , quae In vitiata partium substantia Consistit, potissima est doloris CoitCi-iliaci generatrix, Corrupta enim atque vitiata intestinorum Compage , Certoque &cineffabili modo affecta eorum Substantia , quae Calidum humidumque nativum Constituit, plurima mala, sed praesertim dolores maximi, inde nascuntur. Adde, quod inflammatio saepissime hoc malum producit , atque in quovis inflammationis genere partium Substantia & temperies certo modo vitiari solet. Praeter dimerentias generales morborum affectioni Colico-iliacae communes , distinguere in ea expedit, an illaCa magis quam Colica , aut Contra potius Colica sit, quam iliaca. Discerni-
intestinis : nam si tenuia magis laborent,
assectio in iliacam : si Crassa , in ColiCam magis verilitquod probe notandum ad accuratam prognostin , & Cura-t1onem. Deinde hoc malum acutum est aut Chronicum ' ita tamen ut iliacum in acutum, colicum in Chronicum potius Vergat : utrumque autem & Celere, & longum esse potest. Epidemicam interdum esse hanc affectionem, pluribus exemplis Constat, Sed praesertim ex Constitutione a Paulo AEgineta adducta , quam in priore parte hujus operis tradidimus agentes de paralysi. Endemium etiam esse id malum ex colica Pictaviensium , seu Pictonum , & quam hic Μadrit1 experimur, notum est, quamquam ex descriptione quam Citesius, Ocularis testis, de Colica Pictonum saeculo praeterito , reliquit, sunt qui hoc malum epidemicum in ea
130쪽
1 et 2 Lib. III. De Morbis infimi ventris.
regione existimaVerint. Ulut sit , plures in eo explicando adlaborarunt, inter quos nostris temporibus praecipue adnumerandus Antonius de Haen , qui edita primum dissertatione de colica Pictonum , quibusdam deinde novis Curis, retractatis, tum demum Completam hujus morbi notitiam tradit a). Fatendum nihilominus, auctorem hunC pro more suo, in his lucubrationibus, theoreticis & sistematicis ratiociniis nimium delectari. Neoterici Scriptores colicam affectionem dividunt in humoralem , ut ipsi vocant, inflammatoriam, Spasmodicam , SterCorOSam , flatulentam, VerminOsam , &C. Sed re attente inspecta , haeC omnia Causarum &effectuum notiones sunt, non morbi differentiae : Contemnenda tamen omnino non sunt, quia id Commodi afferunt, ut nos commoneant, num vigeat in hoc malo inflammatio, an Corruptorum humorum copia , flatus , Vermes , Stercorum proVentus &C. Plethora, obstructio, & diathesis , ut omnium morbo-Tum Sunt occasionales causae , ita ad affectionem colico- iliacam inducendam interdum quaelibet earum SeorSim, Saepe simul Concurrentes disponunt. Repletio vasorum intestinatium, mesenterii, hypocondriorum, aliarumque partium ventris , huiC morbo ansam praebet in hypocondria cis, histericis , & iis , quibus consuetae Sanguinis evacuationes per haemorrhoides & uterum suppreSSae sunt. ObstruCtio non ea modo quae intestinorum Cavitates includit , sed praesertim quae eorum tunicas replet, hunc accersit: quod bene notandum , ut intelligamus , facilius cedere affectio nem, quae ab obstructis cavitatibus , quam quae ab obstruCtis tunicis intestina Constituentibus ortum ducit. HUC pertinet iliaca affectio iis adveniens , quibus intestinum Cum stercore in inguina aut scrotum procidit, neque in Ventrem repellitur, sed per vim & angustiam retentum phlegmoneVexari solet. Diathesis accedens plei horae, aut obstructioni eas ad hunC morbum prae aliis producendum determinat,